60 LAT W SŁUŻBIE POZNANIA

Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony problematyce współczesnego Poznania 1983.07/09 R.51 Nr3

JUBILEUSZ sześćdziesięciolecia naj starszego w Polsce kwartalnika miejskiego skłania do historycznej zadumy, do spojrzenia wstecz, ku źródłom skąd trysnęły ożywcze myśli i wyrastają korzenie naszego pisma. Powołano je do życia z tych samych wzniosłych pobudek, którymi kierowali się najlepsi synowie naszego miasta: gorący patriotyzm, troska o pomyślność miasta, duma z jego zasług dla Rzeczypospolitej. Pismo nasze, z samej swej nazwy, powołane zostało do przechowywania historii Poznania, pamięci o jego roli i znaczeniu dla państwa polskiego, o jego najświatlejszych obywatelach i funkcję taką starało się z pożytkiem dla miasta spełniać. Wszelako wydarzeń zasługujących na życzliwą pamięć jest tak wiele, że rolę swą "Kronika" odgrywać mogła skupiając wokół siebie godnych sprawy sojuszników.

Pierwszym takim naturalnym sprzymierzeńcem stało się Towarzystwo Miłośników Miasta Poznania, utworzone w dniu 14 grudnia 1922 r. na wzór towarzystwa krakowskiego [.. · J za inicjatywą pp. prezydenta Cyryla Ratajskiego i dyr. Zygmunta Zaleskiego - jak zanotowano w pierwszym zeszycie "Kroniki Miasta Poznania".

Funkcje pisma rozmaicie też w ciągu lat pojmowano. Obudzona w 1918 r. daniną powstańczej krwi Wielkopolska, po uporządkowaniu najpilniejszych spraw politycznych i gospodarczych, w dziedzinie kultury najszerzej pojętej uznawała za konieczne zapisanie swych dziejów językiem ojczystym, piórem Polaków - oświetlonych stanowiskiem narodowym. Były to zamierzenia dla kilku pokoleń historyków, a - jak wykazała praktyka - nie starczyło i pół wieku, aby dziejopisarski ugór zarośnięty germańskimi przekręceniami przeorać. Stąd też Redakcja (Zygmunt Zaleski, Kazimierz Ruciński, Andrzej Wojtkowski i - od 1924 r., zamiast tego ostatniego - Kazimierz Kaczmarczyk) w zeszycie z 31 stycznia 1923 r. uznała, by w Słowie wstępnym dać odpowiedź na pytanie Dla czego? (ukazuje się "Kronika").

W zaraniu historii narodu polskiego czytamy w Slo wie wstępnym - gród poznański położony korzystnie nad rzekami Wartą i Cybiną, a w centrum późniejszej ścisłej Wielkopolski, stanowił ośrodek główny i był jedną ze stolic państwa. Stąd wyszła praca nad wprowadzeniem chrześcijaństwa, tu stanęło pierwsze biskupstwo. Po rozdziale państwa między licznych Piasto wiców, prym w Wielkopolsce dzierżył książę poznański; stąd też wyszedł ruch zmierzający do zjednoczenia państwowego (koronacja Przemyslawa Pogrobowca). Poznań-miasto lokowano jako pierwsze po Wrocławiu, przed licznymi innymi.

Tadeusz Świtała

Cyryl Ratajski prezydent Poznania inicjator "Kroniki"

Po przełożeniu stolicy do Krakowa zeszedł Poznań wraz Z całą zachodnią połacią kraju polskiego na plan drugi, nie korzystał Z rozkwitu sztuk i nauk, jak pod okiem królewskim pozostający Kraków. A wszakże rozwijał się silnie i stanowił po wsze czasy naczelne osiedle Wielkopolski, kulturalny i handlowy jej ośrodek. W brzemiennych w rozliczne przejścia dziejach przeszedł swoje dni cierpienia i dni chwały, a stał zawsze jako elegans Maioris Poloniae civitas. W latach niewoli powrócił do znaczenia, jakie posiadał za władztwa starszych Piastów, stał się centrum walki przeciw germanizmowi i walkę tak pierwszą jak i drugą przeprowadził Z chlubą, stając się silną twierdzą, która na terytorium swych wpływów wstrzymała rozrost germański ku wschodowi. Tegoż miasta dzieje niewiele piór polskich opisywało dotychczas. Wielka praca Łukasiewicza ("Obraz historyczno-statystyczny miasta Poznania") jest dotąd jedyną, obejmującą pewien całokształt historii miasta. Niektóre ważniejsze epizody historyczne opisał Jarochowski. Poza tym ukazała się spora literatura, drobna nierównej wartości, ta wszakże w wielkiej części - rozsiana po dziennikach dorywczo - ulega zapomnieniu! Miasta historycznego powinnością czytamy dalej w Słowie wstępnym - jest troska o zachowanie pamięci u ludności o przejściach i wartościach jego dziejowych, i dążenie do rozszerzenia i pogłębienia wartości kulturalnych na przyszłość. Uznając ten swój obowiązek, Magistrat stoi. m. Poznania postanowił wydawać miesięcznik pt. "Kronika Miasta Poznania". Wydawnictwo nasze ma gromadzić rozprawy historyczne o mieście Poznaniu, a równocześnie ma zawierać przegląd ważniejszych wydarzeń bieżących Z uwzględnieniem spraw samorządowo-administracyjnych oraz w miarę potrzeby zasadnicze rozprawy o pracy i polityce gminnej.

Założone w grudniu 1922 r. Towarzystwo Miłośników Miasta Poznania uważa "Kronikę" jako swój organ i przyrzekło czynną pomoc. Wydajemy pierwszy numer pisma naszego i oddajemy się nadziei, że tak obywatelstwo poznańskie, jak szersze społeczeństwo wielkopolskie, poprzez usiłowania nasze, a kulturalnie zainteresowane jednostki całej Polski życzliwie odnosić się będą do podjętej przez nas pracy.

Tak zostały określone cele pisma i - odpowiednio do nich - jednoarkuszowy miesięcznik podzielony został na działy historyczny i aktualności miejskich. Pierwszy wynikał z potrzeb historiografii ogólnej i zamierzeń Towarzystwa Miłośników Miasta Poznania, drugi - z potrzeb władz miasta, które wydawanie "Kroniki" finansowały. Bo chociaż pod niewyszukaną winietą pisma umieszczono wyraźnie: Organ TowarzYstwa Miłośników Miasta Poznania, to przecież każdy z grubsza orientujący się w realiach kasy gminy miejskiej, wiedział, iż nie może zarząd miasta wydawać pisma ku usatysfakcjonowaniu Towarzystwa. Aby wydatki wydawnicze uzasadnić, wprowadzono pod winietą jeszcze jedną wyraźną informację: Miesięcznik -poświęcony spraioom kulturalnym stół. m. Poznania, zaś w redakcyjnej stopce: Nakładem Magistratu stół. m. Poznania. Redakcja i administracja: Poznań, Ratusz, pokój 74. Na ostatniej stronie okładki rocznika 1923 "Kroniki", redakcja zamieściła pokaźnych rozmiarów inserat pL Wydawnictwa periodyczne Zarządu st. m. Poznania. W owym czasie wydawano ich pięć: "Wiadomości Statystyczne Miasta Poznania" (miesięcznik); "Rocznik Statystyczny Miasta Poznania"; "Sprawozdanie Zarządu stół. m. Poznania"; "Budżet stół. m. Poznania"; "Kronika Miasta Poznania" (miesięcznik).

Stąd w Słowie wstępnym stanowcza zapowiedź uwzględniania spraw samorządowo-administracyjnych oraz - w miarę potrzeby rozpraw o pracy i polityce gminnej. Z zapowiedzi tych redakcja w stopniu niewielkim, bo nie pozwalały na to szczupłe ramy pisma. Z rocznikiem piątym, pismo staje się kwartalnikiem pod redakcją Zygmunta Zaleskiego, co pozwoliło na drukowanie obszernych rozpraw historycznych oraz monografii, i w takim kształcie "Kronika" dotrwała do zeszytu drugiego pamiętnego roku 1939. Gdzieś w archiwum miejskim spoczywa rękopis zeszytu trzeciego, który nie ukazał się drukiem, bo przeszkodziła temu hitlerowska nawałnica. Poznań stał się miastem pierwszych ofiar. Od zeszytu 1/1936 obok Zygmunta Zaleskiego występuje sekretarz redakcji i redaktor odpowiedzialny Bronisław Wietrzychowski. Od 1927 r. pismo zyskuje coraz okazalszą szatę graficzną. Drukowane dobrze, w miękkiej, ale eleganckiej oprawie, jest coraz częściej ilustrowane. Pierwsze ilustracje ukazały się w "Kronice" w zeszycie dziewiątym z 1925 r. Była to wklejka na kredowym papierze, na której odbito pięć klisz "Chemigrafii Poznań", wykonanych ze zdjęć z budowy i uroczystości otwarcia łazienek miejskich (21 V 1925 r.). Dopiero w zeszycie trzecim z 1927 r. ukazała się ilustracja wkomponowana w tekst notatki Odnowienie Kościoła KatarzYnek (poświęcenie odnowionego kościoła odbyło się dnia 6 czerwca 1927 r.). Była to reprodukcja pięknego drzeworytu Kazimierza T. Prausmiillera zatytułowanego Kościół Katarzynek przed odnowieniemw miesięczniku: zasadniczych wywiązała się

W artykuie Po dziesięciu latach Zygmunt Zaleski pisał: Gdy w styczniu 1923 r. rozpoczęliśmy wydawnictwo "Kroniki Miasta Poznania' wypisaliśmy mu na drogę, że ma utrzymywać u ludności żYwą pamięć minionych dni miasta naszego, szerzyć i pogłębiać wartości kulturalne miasta oraz in

Tadeusz Świtałaformować o bieżących sprawach miejskich. Naczelnym naszYm dążeniem było mnożYć umiłowanie grodu, w którym poczęła się historia Polski. O ile zadania swoje spełniliśmy, sami sądzić nie możemy. Wiemy wszakże, iż znaleźliśmy oddźwięk w społeczeństwie i dużY mir w obywatelstwie miasta Poznania. * W dziesięciu rocznikach "Kroniki" zgromadził się pokaźny zespół jej współpracowników, którym serdeczne za pracę w niej składamy podziękowanie [. uj. Spodziewaliśmy się, że do rocznika dziesiątego dołączYmy ścisły skorowidz treści wSzYstkich roczników, ze względów oszczędnościowych musimy jednak poniechać tej myśli. Dziesięć roczników "Kroniki" dowodzi, że pismo nasze zgromadziło bardzo wielki zasób prac historycznych. PrzYznajemy, że dział bieżący rozwinął się słabiej niż tego pragnęliśmy. W przYszłym dziesięcioleciu dążYć będziemy do jego wzmocnienia, przekonani, że mamy coraz więcej doświadczonych samorządowców, którzY pchną naprzód wiedzę i literaturę urbanistyczną na naszym odcinku pracy. W zakresie działu historycznego pragnęliśmy służYć poważną pracą naukową szerokiej publiczności, unikaliśmy przeto rubryk przeznaczonych dla małej garstki zainteresowanych CzY specjalistów i utrzYmaliśmy pismo na takim poziomie, że nie stało się ani pismem dla historyków, ani pismem o zakroju popularnym w zwykłym tego słowa znaczeniu. I taką drogą pójdziemy - da Bóg - dalej. Niechaj nam będzie wolno przY tej sposobności złożYć serdeczne podziękowanie Magistratowi i Radzie stół. m. Poznania za trwałe poparcie i żYczliwość i wSzYstkim PrzYjaciołom i CzYtelnikom za przYwiązanie do "Kroniki" i za towarzYszenie naszej pracy.

Konsekwentnej postawie Zygmunta Zaleskiego zawdzięczać należy, że "Kronika" nie zboczyła w latach 1923 -1932 z obranego kursu, chociaż mniej podkreślała związki z Towarzystwem Miłośników Miasta Poznania. Także na piętnastolecie (zeszyt czwarty 1937 r.) Zygmunt Zaleski stwierdził, iż pismo: służYło w rzeczYwistości w wielkim stopniu pracom historycznym, ale ponadto nie były mu obce kwestie kulturalne Z innych dziedzin myśli i pracy, nade wSzYstko kwestie aktualne. Takim było i pozostało zgodnie Z linią wytyczoną przY założeniu i w dostosowaniu do grupy społecznej, dla której jest przeznaczone. "Kronika" ufundowana została jako wydawnictwo miejskie. Nie taimy, że fakt, iż miejską pozostała, wprowadza nas w pewne zakłopotanie. Jeżeli ktoś namyślał się nad rolą oficjalną działaczY kulturalnych i rolę tę dobrze określa, winien stwierdzić, że administracja spraw kultury i sztuki winna bezPośrednio prowadzić tylko te agendy, których w ręce społeczne oddać nie można, a oprócz tego ma jedno błogosławione zadanie: inicjować akcje, których czYnniki społeczne nie podejmują, słowem ma wielkie prawo inicjatywy. Inicjatywy realnej. To znaczY tyle, że nie tylko zapoczątkowuje pewne działania, ale stawia swój twór na zdrowych, mocnych podstawach, a następnie najchętniej oddaje go w ręce czYnników społecznych. Tak przYnajmniej pojmuje swój obowiązek podpisany kierownik spraw kulturalnych miasta Poznania. Nikt tych działaczY za to nie zapisze w historii literatury, nikt ich nie zapisze pomiędzy talenty jakiejś wiedzY, jakiejś gałęzi sztuki, a historii tego typu czYnników kulturalnych nikomu nie potrzeba. Dlatego właśnie tym śmielej mogą być inicjatorami ruchów, promotorami działań, które poruszą drzemiące siły lub zaspokoją niewyczuwane szerzej potrzeby.

Po tych dywagacjach Zygmunt Zaleski wyznaje: I cóż, tak nam się zdaje, że w 15 latach powinniśmy byli oddać w ręce społeczne

Zygmunt ZalesW redaktor naczelny (1 I 1923-31 VIII 1939)to cośmy dla nich stworzyli. Nie dało się, przyczyny są słowem - czasy nie potemu, jeszcze trzeba pozostać przy możliwości, wyzwolą się siłyliczne, bliższe tym, CJ jesti dalsze, Wyrosną

I dalej: W tych latach uporczywej służby dla naszej idei, stała się "Kronika" pewną "szkołą". Zebrała się nas spora gromada autorów, korespondentów, przyjaciół wspólnego sztandaru. Niechaj mi wolno będzie serdecznie podziękować wszystkim za wszystko: Drogiemu Miastu i Ojcom Miasta za niezachwianą nigdy żYczliujość, tak w zakresie środków finansowych jak zainteresowania dla trudu naszego, a nie mniej także za atmosferę swobody zawsze gwarantowaną, w harmonii Z dostojnością wzajemnego naszego stosunku; pp. Autorom prac u nas publikowanych za milą, niekiedy długoletnią, pełną zasługi współpracę; Szanownym Czytelnikom a przyjaciołom pisma naszego za serdeczne, głębokie przywiązanie, taka bowiem między nami układa się wspólnota, że abonenci nasi nie potrafią rozstać się Z pismem naszym, za co głęboką mamy do nich wdzięczność; życzliwej prasie i sprawiedliwym recenzentom niechaj również dzięki będą stokrotne. Osobno dziękujemy Uniwersytetowi Poznańskiemu, którego wybitni profesorowie organizują badania wchodzące w zakres naszych zainteresowań i najlepsze prace nam przekazują. Zamykając piętnasty rocznik "Kroniki' idziemy w przyszłość pełni nadziei, żepismo nasze służbę swoją spełniać będzie coraz sprawniej i znajdzie rezonans coraz głębszy.

Do artykułu, Bronisław Wietrzychowski dołączył szczegółowy alfabetyczny wykaz, autorów, wraz z tematami i rozmiarami zamieszczonych prac. Z listy tej Wietrzy

Tadeusz Świtała

Bronisław Wietrzychowski sekretarz redakcji i redaktor odpowiedzialny (l I 1936 - 31 VIII 1939)chowski wyróżnił trzech autorów: dra Andrzeja Wojtkowskiego (w tym zeszycie setna praca), Zygmunta Zaleskiego (83) i dra Kamila Kantaka (16). O autorach i ich rozprawach zamieszczonych w "Kronice" i "Bibliotece Kroniki" wypowiedział się główny współpracownik Andrzej Wojtkowski. Zmobilizowanie ponad 90 pracowników naukowych i skupienie ich wokół pisma uznał on za jedną z największych zasług "Kroniki", w latach 1923 - 1937 i dodał, że gdyby nie możność drukowania prac w "Kronice", nie byłoby tak imponującej liczby badaczY, pracujących nad wyświetleniem przeszłości naszego miasta. Jakimi to okresami historii miasta Poznania i jakimi zagadnieniami interesowali się najbardziej współpracownicy "Kroniki"? - Otóż uprzYwilejowany był okres porozbiorowy, czasy Księstwa Warszawskiego i w ogóle wiek XIX [. uj. Wśród zagadnień czasów przedrozbiorowych na pierwszY plan wysuwa się historia sztuki poznańskiej. Mamy tu cenne prace Brosiga, oparte na długoletnich i żmudnych poszukiwaniach w poznańskich księgach miejskich, oraz KaczmarczYka o malarzach i Zaleskiego o budowniczYch poznańskich w wieku XV [. ..j. Niemałe zasługi położYł Zaleski przez wyświetlenie historii cechów krawieckiego i szewskiego, długo u nas zaniedbanej. Historia klasztorów poznańskich jest wreszcie trzecim zagadnieniem czasów przedrozbiorowych, któremu poświęcono najwięcej uwagi.

Z dziedzin, które nadal czekały na opracowanie, Andrzej Wojtkowski wymienił kupiectwo i handel w wiekach XVII i XVIII, a zwłaszcza XIX - a więc w chwili powstania w Wielkopolsce rodzimego kupiectwa polskiego.

Nie można więc powiedzieć - pisał dalej - że zainteresowanie przeszłością kościołów poznańskich było dostateczne, jak tego nie można powiedzieć o szkołach. Cmentarzami, poza grobami zasłużonych, nie interesowano się w ogóle. Nie pisano też w "Kronice" o klęskach elementarnych w dawnym Poznaniu, o pożarach i powodziach, o zarazach [...j. Mało interesowano się osadami podmiejskimi, które niegdyś stanowiły majątek miasta [...j. Jest też rzeczą niezmiernie charakterystyczną, jak mało zajmowano się historią ratusza: chluby miasta... W tym stylu Andrzej Wojtkowski świetnie uzupełnił statystyczne zestawienie Wietrzychowskiego i roztoczył przed redaktorem Zaleskim rozległy katalog tematów na najbliższych. .. piętnaście lat.

A jeżeli wyliczono tematy, których dotąd w "Kronice" nie opracovmno - dodał dla zatarcia wrażenia - to nie na to, aby krytykować redakcję, która obowiązek swój spelnila świetnie, lecz aby zwrócić na nie uwagę badaczy przeszlości naszego miasta. Inaczej Zdzisław Grot, który gruntownie zajął się dorobkiem "Kroniki" na jubileusz czterdziestolecia pisma (r. 1963, nr 2).

Przeksztalciwszy "Kronikę" w czasopismo zdecydowanie naukowo-historyczne pisał - czynil Zaleski wszystko, aby za wiera lo ono możliwie pelną problematykę naukową Z dziedziny badań nad dziejami miasta. Przyciągal do wspólpracy autorów, zwlaszcza m lo dych , początkujących, którym drukowal ich pierwsze prace i wiązal bliżej z pismem. Aby nie stracić rozpraw, które rozmiarami przekraczaly ramy "Kroniki' zainicjowal "Bibliotekę Kroniki Miasta Poznania' w ramach której wychodzily oddzielne pozycje książkowe. Duży wreszcie wysilek wlożyl w polepszenie szaty graficznej pisma, dbal o czysty, wyraźny druk, ladny papier i ilustracje. W ten sposób "Kronika" szybko zdobyla uznanie fachowców i szerszej grupy czytetników. Byly to lata jej największego rozkwitu. Skoro tylko narodzila się "Kronika' powstal od razu pierwszy zespól wspólpracowników. Byli to Z jednej strony - pisał dalej Zdzisław Grot - zawodowi historycy, Z drugiej amatorzy. O ile pierwsi gwarantowali nowoczesną metodę badawczą, to znów drugich cechowala milość do rodzinnego miasta, czynnik, który zawsze coś znaczy w badaniach regionalnych. W grupie owych amatorów znalazlo się kilku księży, lekarzy, prawników, a nawet techników wyksztalconych humanistycznie i rozumiejących znaczenie historii. Przyjmując jednych i drugich do grona wspólpracowników, zachęcila "Kronika" naukowców poznańskich do intensywniejszych badań nad przeszlością Poznania. Szybko naplywać poczęly artykuly o najróżniejszej tematyce i OCZYWlSCle o różnej wartości naukowej. Dopóki "Kronika" wychodzila jako miesięcznik, silą rzeczy musialy to być prace krótsze, najczęściej przyczynki. Prace o charakterze bardziej syntetycznym pojawiać się zaczęly dopiero wtedy, gdy pismo stalo się kwartalnikiem. Aby usystematyzować w pewien sposób calą ową bogatą liczebnie zawartość "Kroniki' podzielić ją można na dwie zasadnicze epoki, mianowicie na czasy przedrozbiorowe, odpowiadające mniej więcej epoce feudalizmu, oraz na czasy zaborów, przypadające na epokę kapitalizmu. Okres najnowszy, w wolnej Polsce, nie byl omawiany historycznie, lecz stanowil do roku 1939 przedmiot dzialu bieżącego. Okres najstarszy (do roku 1793), chociaż przez dawną historiografię dość dobrze opracowany, znalazl na lamach "Kroniki" dalsze rozszerzenie. Pojawily się rozprawy albo przyczynki o tematyce gospodarczej i sp o leczn ej, także kościelnej i kulturalnej. Dzieje polityczne, stosunkowo lepiej znane Z wcześniejszych badań, nie znalazly już szerszego uwzględnienia. Wszystko to oczywiście nie za leża lo od kierownictwa "Kroniki". Nie mialo ono możnoscl inicjowania określonych badań, lecz zależne by lo od tego, co przynosili autorzy, należący do różnych ośrodków naukowych w Poznaniu. W ten sposób, absolutnie nie Z winy redakcji, zaznaczyla się pewna przypadkowość, bynajmniej zresztą nie szkodliwa dla nauki. Narastaly stale nowe cegielki do przyszlej syntezy dziejowej Poznania. Wcześnie udalo się redakcji pozyskać historyków tej miary co Kazimierz Kaczmarczyk, który naówczas piastowal stanowisko dyrektora Archiwum Państwowego.

Z tego samego środowiska pracowników Archiwum Zdzisław Grot wymienia: Leone Białkowskiego, Feliksa Pohoreckiego, Adama Kaletkę i Mariana Gumowskiego (numizmatyk), Kamila Kantaka i Teodora Tyca - ucznia Kazimierza Ty

Tadeusz Świtała

Kościół Katarzynek przed odnowieniem. Drzeworyt Karola T.

Prausmiillera - .pierwsza z ilustracji * reprodukowanych na tamach "Kroniki" (r. 1927, nr 3, s. 208)

mienieckiego. Zespół ten, zwłaszcza po roku 1928, powiększył się o nowych autorów - uczniów Józefa Kostrzewskiego, Kazimierza Tymienieckiego, Jana Rutkowskiego i Szczęsnego Dettloffa. Cechowało ich wSzYstkich niemal gruntowne opanowanie metody badawczej i dążność do monograficznego, a nieraz i syntetycznego opracowania zagadnień - stwierdza Grot. Publikowali oni często (oczywiście po skróceniu) swoje prace dyplomowe lub magisterskie, które wykonane były pod kierunkiem profesorów i gwarantowały odpowiedni poziom. Do najważniejszych współpracowników tego czasu (sięgającego roku 1939) Grot zalicza: Aleksandrę Karpińską, Leona Koczego, Pawła Grotha i Tadeusza N ożyńskiego, Mariana Mikę, Zdzisława Kaczmarczyka, Witolda Hens1a, Irenę Głębocką- Piotrowską i Kazimierza Malinowskiego. I dalej: Kiedy po wyzwoleniu wznowiono "Kronikę" w roku 1945, ze znacznie uszczuplonym już dzialem historycznym, Z dawnego grona historyków starego Poznania pozostali bodaj jedynie Marian Mika oraz Witold Hensel. Niebawem doszli jednak nowi. Wymienić tu należy Czesława Pilichowskiego, pracującego nad dawnymszkolnictwem, Joannę Eckhardt, autorkę kilku prac Z historii sztuki, prof. Janusza Deresiewicza, znanego historyka gospodarczego, oraz Jana Żaka, autora kilku prac Z dziedziny archeologii. Z każdym niemal rokiem problematyka starego Poznania na łamach "Kroniki" stopniowo się kurczYła, wraz Z całym zresztą działem historycznym. Plon współpracy "Kroniki" Z tymi historykami okazał się obfity.

nień, dotąd nie znanych lub nie wyjaśnionych, zostało zbadanych bodaj reprezentowana była problematyka polityczna. Większość Z tego okresu posiada charakter fragmentaryczny [. uj.

Tak to w ogólnym zarysie przedstawia się dorobek "Kroniki" w dziedzinie badań nad dawnym Poznaniem. Osiągnięcia redakcji i współpracowników pisma niewątpliwie duże. Mnóstwo nowych faktów, nowych problemów i myśli. Ze zabrakło w ogromnym wysiłku pewnej systematyczności CzY planu, to już inna kwestia, bynajmniej nie obciążająca ani redakcji, ani autorów. Nie planowano wówczas nowej syntezY dziejów Poznania (choć byłaby potrzebna), dla której owe liczne, indywidualne badania, przY precYzYjniejszej organizacji, stać by się mogły cennym materiałem. W ostatecznej ocenie stwierdzić należY, że dawne badania nad dziejami starego Poznania, prowadzone przed powstaniem "Kroniki' zostały na łamach "Kroniki" poważnie posunięte naprzód.

Wiele zagad[. uj. Najsłabiej nielicznych prac

Kie nie wskazywało, że zeszyt drugi 1939 r. będzie ostatnim przed pięcioletnią przerwą okupacyjną. Zeszyt otwierała rozprawka Józefa Pawłowczaka Przeniesienie seminarium nauczYcielskiego Z Poznania do Rawicza 1874 r., dalej drukowano Zapiski (Poznań i Poznańczycy w oczach cudzoziemców) Witolda Powela, a w "Dziale bieżącym" - interesującą rozprawę Mieczysława Suchockiego Problematyka kultury wielkopolskiej, zakończoną taką sentencj ą: Drogę do naszYch czasów wskazał Jan Kasprowicz. Nowym więc jej posłannictwem byłaby realizacja wskazań owego wielkiego syna. Byłaby to dla nas droga odrodzenia. A po tym dopiero wewnętrz

Andrzej W ojtkowski redaktor (1 I 1923 - 31 X I I 11923)

Kazimierz Kaczmarczyk redaktor (1 I 1924 - 31 XII 1926)

Kazimierz Kuciński redaktor (1 I 1923 - 31 XII .1926)

Tadeusz Świtałanym odrodzeniu można by mówlc o ekspansji. Przez Kasprowicza więc wiedzie droga do ekspansji kulturalnej Wielkopolski. Z tej zaś ekspansji dopiero może się narodzić nowa jedność kultury polskiej. * Ostatnie zdanie, w ostatnim zeszycie przedwojennym (kończące sprawozdanie z walnego zebrania Towarzystwa Miłośników Miasta Poznania w dniu 27 kwietnia 1939 r.), brzmiało: 3. Redakcja organu Towarzystwa Miłośników Miasta Poznania, "Kroniki Miasta Poznania' pozostała w rękach dotychczasowych: redaktorem naczelnym jest wiceprezydent miasta Zygmunt Zaleski, sekretarzem redakcji i redaktorem odpowiedzialnym dr Bronisław Wietrzychowski.

Wybuch II wojny światowej przerwał rozwój pisma. W ciągu szesnastu lat jego działalności pod kierownictwem Zygmunta Zaleskiego ukazało się drukiem 87 zeszytów "Kroniki", obejmujących ok. 6600 stronic druku, co równa się 416 arkuszom wydawniczym. Ogółem zamieszczono 399 artykułów i rozpraw oraz ponad 300 notatek kronikarskich, napisanych przez 105 autorów. Ale skoro tylko okupant wypędzony został z Poznania, "Kronika" pojawiła się na nowo. W zniszczonym, zmaltretowanym przez zbirów hitlerowskich mieście budzi się życie... -. pisał na otwarcie pierwszego zeszytu "Kroniki" w 1945 r. wiceprezydent Poznania Antoni Drabowicz. - Budzi się, rozwija, ba! nawet tętni już rozmachem młodych sił oraz pracą twórczą na wszystkich odcinkach kulturalnych, społecznych i gospodarczych. Poznań bowiem był, jest i będzie źródłem szerokiej inicjatywy, szczerego patriotyzmu, głębokiego umiłowania ojczyzny a przede wszystkim - ośrodkiem pracy ochoczej, rzetelnej i ofiarnej dla dobra i wielkości naszego państwa i narodu. Jednym Z licznych dowodów pracy twórczej jest wskrzeszenie "Kroniki stół. m.

Poznania" przez grono ludzi, którym wielkość naszego grodu, rozwój kultury ducha i umysłu głęboko leżą na sercu. W pracy tej, która niewątpliwie odsłaniać będzie przebogate walory patriotyczne Poznania i ludu poznańskiego oraz wielkość i znaczenie Poznania w czasach minionych i w chwilach obecnych - życzę wszystkim Obywatelom, którzy z entuzjazmem a zarazem w poczuciu wielkiej odpowiedzialności przed historią i przyszłymi pokoleniami podjęli się jej, jak najowocniejszych wyników i jak najgłębszego zadowolenia Z dobrze spełnionego obowiązku. Zarówno ten pompatyczny styl, jak i radykalna zmiana profilu pisma wyrażona w zapowiedzi Od Redakcji (pragnie się dostosować do potrzeb i wymagań chwili bieżącej, stąd też, chcąc zanotować wszystko, co się obecnie w mieście dzieje, rozszerza dział rzeczy aktualnych nie zrywając z przeszłością), były świadectwem pojawienia się podsycanych przez lewicę społeczną nowych prądów w życiu miasta. Wiele do myślenia dawał także fakt, że obecny na zebraniu Towarzystwa Miłośników Miasta Poznania (6 VI 1945 r.) były sekretarz redakcji "Kroniki" dr Bronisław Wietrzychowski, wybrany do Zarządu Towarzystwa, nie został poproszony do pracy w Komitecie Redakcyjnym "Kroniki", który stanowili: Franciszek J aśkowiak, Marian Mika, Jerzy Młodziejowski, Józef Nowacki, Kazimierz U1atowski i Stanisław Strugarek. Na czele Komitetu stanął, co równało się pozycji redaktora naczelnego "Kroniki", red. Stanisław Strugarek. Pomagała mu - jako sekretarz redakcji - Grażyna Ka1ksteinowa. Redakcja znalazła siedzibę w budynku Wydziału Oświaty, Kultury i Sztuki Zarządu Miejskiego przy ul. Śniadeckich 60, który to Wydział był wydawcą "Kroniki", ukazującej się nakładem Spółdzielni Po

mocy Szkolnych" Oświata" (ul. Marszałka Focha 78). Z niewyjaśnionych dotąd przyczyn, nazwa pisma uległa zmianie na "Kronikę stół. m. Poznania". Czasopismo było nadal poświęcone "sprawom kulturalnym stołecznego miasta Poznania" oraz organem "Towarzystwa Miłośników stół. m. Poznania". Za redakcji Stanisława Strugarka - pisze Zdzisław Grot - zniknął właściwie dotychczasowy podział "Kroniki" na działy. Artykuły historyczne przeplatano bieżącymi, traktującymi głównie o odbudowie miasta, a więc obiektów także historycznych. Właściwy "Dział, bieżący" pozostał nadal nie rozbudowany, zacieśniony do kroniki, bibliografii i recenzji, a pozbawiony artykułów problemowych o aktualnych kwestiach gospodarczych. Podobnie było mniej więcej w okresie następnych redakcji [Mariana Miki i Stanisława Krokowskiego - przyp. T.S.], aż do zamknięcia pisma. Wzrosła jedynie informacja kulturalna, prowadzona bardzo pieczołowicie. Znakomity historyk pominął tu tło przemian i wynikających z nich prerogatyw dla pisma typu regionalnego. Kto pamięta atmosferę lat 1945 - 1948, tego nie dziwi ani język ówczesnych publikacji, ani afirmacja nowych stosunków politycznych i społeczno-gospodarczych. Przed "Kroniką" w Polsce Ludowej - pisałem w zeszycie 1/1973 ("Pół wieku w służbie miasta") i powtarzam to dzisiaj - stanęły zupełnie inne zadania, których nie znała "Kronika" Zaleskiego. Poznań był zawsze miastem szczerego patriotycznego, glębokiego um ilowania Ojczyzny, wielkiej ofiarności, ośrodkiem wielu niezwykle cennych inicjatyw gospodarczych i kulturalnych. Wiele Z nich nie mogło być w okresie międzYwojennym zrealizowanych z tej prostej przYczyny, iż nie pozwalały na to ówczesne stosunki ekonomiczno-społeczne, a zwłaszcza prywatna własność środków produkcji. Po wyzwoleniu kraju i Wielkopolski w 1945 r., kiedy w ślad za uspołecznieniem środków produkcji następowała wielka rewolucja kulturalna, pismo udostępniło swe łamy najpierw tematyce odbudowy gospodarczej i kulturalnej Poznania. Odbudową Ratusza zajmowali się Kazimierz U1atowski i Bożena Ste1machowska. Problematyką odbudowy zabytków zainteresował się szczególnie Witold Maise1, pisząc na ten temat kilka artykułów i notatek (1949 - 1950). "Kronika", w miarę swych możliwości, wędrowała po placach budowy i odnotowywała sukcesy poznańskich robotników. Ale i dużo miejsca poświęcała sprawom kultury, działalności poznańskich placówek naukowych i artystycznych. W latach 1949 - 1950 "Kronika" była (prawie w całości) czasopismem poświęconym sprawom kultury Poznania. Tematykę teatralną, zapoczątkowaną w 1931 r. przez Zdzisława Grota, kontynuowali: Stanisław Dąbrowski, Stanisław Hebanowski, Halina Kowalenko i Jerzy Zega1ski, kreśląc w specjalnym zeszycie "Kroniki", poświęconym dziejom sceny poznańskiej, historię Teatru Polskiego w latach 1870 - 1950.

Odrodzenie pisma w roku 1956 przyniosło zarazem radykalną zmianę charakteru "Kroniki". Zarzucono problematykę historyczną, zainicjowano współczesną. Janusz Ziółkowski, ekonomista i socjolog, wobec faktu, iż czasopism historycznych w Poznaniu jest dosyć, gdy tymczasem periodyku poświęconego problemom bieżącym - brak, nakreślił koncepcję kwartalnika spełniającego zadania kronikarsko-sprawazdawcze i stanowiącego bazę dokumentacyjną dla badaczy. W rozległej problematyce współczesnego miasta przewidywał organizatorską rolę pisma oraz inicjowanie prac badawczo-naukowych. Podkreślał też konieczność badań tych wszystkich zjawisk i procesów, które mogą mieć wpływ na kształtowanie się przestrze

Tadeusz Świtałani miejskiej i oblicza gospodarczego i kulturalnego tego skupiska ludzkiego, które nazywamy miastem. W oparciu o tak zredagowany program utworzono podstawowe działy pisma: współczesny, problemowo-studyjny i sprawozdawczo-kronikarski. Wierny swoim założeniom, Ziółkowski skupił wokół pisma ekonomistów, demografów, socjologów, urbanistów. Zapełniali oni swymi pracami dział problemowy, a często i dział sprawozdawczy. Zamieszczano zarysy historyczne różnych dziedzin gospodarki miejskiej, niektórych instytucji poznańskich, zwłaszcza z okazji ich jubileuszów. Wobec pięcioletniej przerwy w życiorysie "Kroniki" w latach 1951 - 1955, redakcja zmuszona była wybrane zagadnienia miejskie podsumować w kilku opracowaniach zawartych w roczniku 1956. Rocznik 1957 ukazał się w dwóch zeszytach, jednak w roku 1958 pismo wróciło do formy kwartalnika. Powołanie w 1959 r. Kolegium Redakcyjnego "Kroniki" wprowadziło elementy planowania bieżącego, a następnie długofalowego. Konsekwentnie przestrzegano formuły Ziółkowskiego, iż "Kronika" jest pismem poświęconym problemom współczesnego Poznania. Formuła ta doczekała się definicji, głoszącej, iż do problemów współczesnego Poznania zalicza się wszystkie sprawy związane z miastem od wybuchu Powstania Wielkopolskiego 1918/1919. Wyjątek miały stanowić monografie zakładów przemysłowych. Opracowania monograficzne przemysłu poznańskiego stały się też początkiem cyklu studiów zamieszczanych w "Kronice" w latach 1959 - 1982. Problemy przemysłu przedstawiali: Stanisław Dolny, Witold Enge1, Antoni J anus, Henryk Kalwaryjski, Ireneusz Kowalski, Maksymilian Kranz, Wiesław Maik, Zbigniew Pogorzelski, Antoni Przestalski, Marek Przybylski, Franciszek Schmidt, Eugeniusz Skotnicki, Mieczysław Stański, Franciszek Tatara, Jerzy Tetz1aw, Lucyna Wojtaszewicz, Lech Zimowski, Bogumił Ziółek. Ukazały się monografie Zakładów Przemysłu Cukierniczego "Goplana", Poznańskich Zakładów Koncentratów Spożywczych "Amino", Wytwórni Wyrobów Tytoniowych, Poznańskich Zakładów Elektrotechnicznych "Alco" , Zakładów Metalurgicznych "Pornet" , Poznańskich Fabryk Mebli, wielu drukarni i przedsiębiorstw spółdzielczych. Koncepcje budownictwa i architektury w Poznaniu przedstawiali: Dionizy Ba1asiewicz, Tadeusz Gałecki, Lech Ławicki, Witold Maise1, Józef Modrzejewski, Zygmunt Paszek, Włodzimierz Staniszewski i Swiętosław Tatarkiewicz. Terytorialnym rozwojem miasta w latach 1900 - 1975 zajął się gruntownie Zbigniew Pogorzelski, przedstawiając niezwykle cenną pracę, ilustrowaną kolorowymi mapkami. Dołączono do niej skorowidz nazw miejscowości położonych na obszarze Poznania.

Zagadnienia demograficzne i socjologiczne były domeną: Aleksandry Chmiel, Łucji Łukaszewicz, Teresy Pacyniak - Michalskiej, Ireneusza Rutkowskiego, Lecha Trzeciakowskiego i Bogumiła Ziółka.

Historycznemu zadaniu zbudowania "drugiego Poznania" na Ratajach i Winogradach "Kronika" poświęcała od samego początku należytą uwagę. Po przedstawieniu projektów osiedli (Czesław Nawrocki, Regina Pawu1anka, Zdzisław Piwowarczyk, Edmund Pawłowicz, Jerzy Schmidt, Jan Steca, Jan Wellenger i Stefan Wieczorkiewicz), od 1968 r. drukowane są sprawozdania z budowy Nowej Dzielnicy Mieszkaniowej "Rataj e" i Zespołu Osiedli Mieszkaniowych "Winogrady". Są one jedyną w swoim rodzaju kroniką dwóch największych w Poznaniu placów budowy. Trudnej pracy podjął się Kazimierz Bierła, ukazując w sposób przejrzysty kolejne fazy rozwoju strukturalnego Poznańskiego Zjednoczenia Budownictwa od 1945 r. Dla łatwiejszego zrozumienia występujących w tym studium nazw, dołączono specjalny słowniczek. Historię organizacji budowlanych spisali: Henryk Bierła, Eugeniusz Bober, Józef Ladrowski, Barbara de Mezer, Zdzisław Nowicki i Aleksander Stróżyk. Duże place budowy po kronikarsku opracowali: Jerzy Grunwald (przebudowa ulic Małe Garbary - Solna), Florian Krzyżaniak (budowa trasy wylotowej Poznań Katowice), Czesław Nawrocki (budowa hoteli "Poznań" i "Polonez"), Mieczysław Przepiorą (Trasa E-8), Jerzy Turzeniecki (sala sportowo-widowiskowa "Arena"), Jan Załubski (Rondo Kopernika i budowa Trasy E-8 w latach 1972 - 1975).

Politycznymi dziejami miasta zajmowali się: Czesław Deme1 (wybory do Rady Miejskiej w 1919 r.), Zbigniew Dworecki (Rada Ludowa na miasto Poznań 1918- 1919), Ewa Grob1ewska (Poznań jako ośrodek myśli zachodniej), Józef Łopaczyk (Miejska Rada Narodowa i jej organa w latach 1975 -1977), Edmund Makowski (wybory do Rady Miejskiej w 1929 r. i bezrobotni w Poznaniu w latach 1929- 1939), Andrzej Sarnowski (skład i organy Miejskiej Rady Narodowej 1945 - 1950), Tadeusz Świtała (działalność Rady Miejskiej 1919 - 1921), Jerzy Topo1ski (odbudowa państwa polskiego a Wielkopolska i jej stolica). Istotne wydarzenia w latach 1919 - 1939 opracowali Piotr Litewka (Powszechna Wystawa Krajowa) i Lech Ławicki (architektura Powszechnej Wystawy Krajowej), Małgorzata Hendrykowska (film w Poznaniu i Poznań w filmie), Józef Ratajczak (czasopismo literackie "Zdrój").

Finanse miejskie opracował Andrzej Komar. Także gospodarka komunalna miasta doczekała się szeregu poważnych opracowań ogólnych i szczegółowych, w takich dziedzinach jak: wodociągi, komunikacja, oświetlenie, remonty mieszkań i ulic. Współczesne dzieje dzielnic poznańskich nakreślili: Tadeusz Bece1a (Szczepankowo), Tadeusz Galiński (Jeżyce), Bogusław Grodzki (Grunwald), Jan Kaczmarek (Chwaliszewo), Sylwester Kamiński (Wilda), Zbigniew KotuIski (Nowe Miasto), Mieczysław Tarzyński (Stare Miasto).

Służba zdrowia, jej historia w latach 1945 - 1965 napisana została przez Henrykę i Zbigniewa N amysłowskicłi, a dzieje służby epidemiologiczno-sanitarnej 1945- 1970 przedstawił Zdzisław Szulczewski. Natomiast jej aktualne problemy zreferowali: Maciej Sikorski, Walerian Skorupski, Andrzej Pietraszkiewicz i Aleksandra Posłuszna. Osiągnięcia szkolnictwa przedstawiali: Jan Hellwig, Stanisław Kaminiarz- Rostocki, Hubert Kien, Władysława K1awiter, Czesław Knoll, Hipolit Marciniak, Zbigniew Pogorzelski, Aleksander Wesołowski. Z dziedziny handlu i usług warto wymienić studium Jerzego Thamma o strukturze handlu detalicznego Poznania w latach 1929 - 1939 i aktualne opracowania: Witolda Eng1a, Jerzego Tetz1awa i Jana Wa1kowiaka. Nigdy też nie traciła "Kronika" z pola widzenia roli i znaczenia Międzynarodowych Targów Poznańskich, poświęcając im w latach 1957 - 1982 aż dwadzieścia cztery opracowania dwudziestu autorów. W dziedzinie nauki i kultury najpełniej prowadzonej dokumentacji doczekało się życie muzyczne - zwłaszcza osiągnięcia Opery Poznańskiej i Filharmonii (Andrzej Saturna i Bogdan Ciszewski), a także przebieg Międzynarodowych Konkursów im. Henryka Wieniawskiego i innych festiwali muzycznych. Z inicjatywy "Kroniki" przystąpiono do spisywania dziejów plastyki poznańskiej (Małgorzata Hendrykowska, Konstanty Kalinowski, Danuta Kudła) i teatrów dramatycznych Poznania od 1945 r. (zwłaszcza Olgierd Błażewicz). Zamieszczano

2 Kronika rn. Poznania 3;83

Tadeusz Świtała

listy wyjazdów zagranicznych zespołów artystycznych i co kilka lat - pełną dokumentację osiągnięć konserwatorskich (Henryk Kondzie1a i Ludomira Brzozowska). Także instytucjom kulturalnym poświęcono sporo miejsca. Eugeniusz Cofta spisał dzieje "Głosu Wielkopolskiego" (1945 -1975), Janusz Dembski - Biblioteki im. Edwarda Raczyńskiego (1960 -1973), Alojzy Murawa - księgarstwa poznańskiego (1945 - 1975), Jan Szajek - Pałacu Kultury (1962 - 1972), Tadeusz Świtała - Operetki Poznańskiej (1956 - 1981), Magdalena Warkoczewska - Muzeum Historii Poznania (1954 - 1970).

Z naszej inicjatywy także opracowano i zamieszczono szkice dziejów organizacji i stowarzyszeń o dużym znaczeniu społecznym działających w mieście. Tadeusz Bartkowiak jest autorem szkiców monograficznych z działalności Towarzystwa Przyjaźni Po1sko- Radzieckiej (w latach 1945 - 1970), Polskiego Związku Filatelistów (1869 - 1974), Towarzystwa Krzewienia Kultury Świeckiej (1970 - 1980); Andrzej Choniawko - Związku Młodzieży Polskiej (1948 - 1956); Włodzimierz Grob1ewski - Poznańskiego Towarzystwa Fotograficznego (1919 -1970); Wojciech Kro1opp - Poznańskiego Chóru Chłopięcego (1945 - 1975); Stanisław Kubiak i Janina Pęcherska-Szczepska - Towarzystwa Miłośników Miasta Poznania; Witold Siniecki Chóru Męskiego Politechniki Poznańskiej (1951 - 1976); Grzegorz Wiśniewski - Zrzeszenia Studentów Polskich (1950 - 1973); Barbara Zakrzewska- Nikdporczyk - Towarzystwa Śpiewaczego im. Stanisława Moniuszki (1900 - 1970); Danuta Żywiecka - Towarzystwa Śpiewu "Harmonia" (1900 - 1939). Z dziedziny sportowej dzieje wioślarstwa opracował Zenon Wiatr, a automobilizmu (1907 - 1939) - Klementyna Śliwińska i Teresa Ziółkowska. Aczkolwiek w niepełnych rozmiarach - ukazało się wiele opracowań obejmujących osiągnięcia wyższych uczelni i instytutów naukowych. Przewodnik po placówkach naukowych Polskiej Akademi Nauk opublikował Jan Szajbel. Ogłoszone zostały materiały w związku z powstaniem w Poznaniu oddziału Polskiej Akademii Nauk (Jerzy Topolski). W obszernych notach biograficznych prezentowani są rektorzy wyższych uczelni. Zasługą "Kroniki" jest opublikowanie cyklu artykułów Zenona Szymankiewicza o wrześniowych dniach Poznania w 1939 r. Od dwudziestu lat "Kronika" zamieszcza sprawozdania z sesji Rady Narodowej, ukazujące dorobek Rady, mechanizm powstawania wielu istotnych dla miasta i jego mieszkańców inicjatyw i ich realizacji. Tadeusz Świtała w cyklu reportaży historycznych, pod wspólnym tytułem "Mottyniana", ocalił od zapomnienia wiele istotnych faktów z przeszłości miasta, zakładów pracy, historii zasiedziałych rodów robotniczych, życiorysów działaczy ruchu robotniczego, wybitnych artystów-śpiewaków. Znacznie rozszerzono działy biografii, artykułów jubileuszowych i wspomnień pośmiertnych. Zwłaszcza nie szczędzono miejsca na prezentowanie laureatów Nagród Miasta Poznania i Województwa Poznańskiego. N adbitki wielu opracowań monograficznych, m.in. z okazji 100-lecia wodociągów miejskich, 50-lecia założenia Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, 90 lat telefonów poznańskich, Opery Poznańskiej w latach 1969 -1979, 75 lat elektrowni poznańskich (1904 - 1979), 100 lat komunikacji miejskiej (1880 -1980), 50 lat Stowarzyszenia Elektryków Polskich, 25 lat Wydawnictwa Poznańskiego (1956 - 1981) wydano jako oddzielne broszury. Gdyby nie inicjatywa redakcji, niektóre poważne instytucje poznańskie nie doczekałyby się nigdy opracowania swoich dziejów. Ogółem w latach 1945 -1982 w 117 zeszytach "Kroniki" obejmujących 17 660 stronic druku (1505 arkuszy wydawniczych), opublikowano 910 artykułów i rozpraw

Fotokopia dyplomu do Odznaki Honorowej Miasta Poznania, nadanej "Kronice" przez Prezydium Rady Narodowej m. Poznania w dniu 31 X 1%3 r. z okazji jubileuszu czterdziestolecia

Ł' ,

*ęcmxMMRKmmv, *

.MIASMIHIZIMNM

ZO RtóałO -Ł fiCIAKIAŁAL fiOSCI ZAZASOO · * »ofcc»o«£i»KffwiMff KK M I K Ę O · PSQBUA&OW M I A S Aoraz 1630 notatek kronikarskich. Około 960 autorów zamieściło więc w sumie ponad: 2535 pozycji: biografii, sprawozdań i recenzji. Doniosłość tego dorobku pomnożona jest pracą ofiarnych zespołów Wydawnictwa Poznańskiego i Drukarni Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, którym na tym miejscu składamy serdeczne podziękowanie.

Kwartalnik nasz jest aktualnie redagowany przez Kolegium Redakcyjne, powołane w dniu 18 maja 1983 r. przez przewodniczącego Komitetu Redakcyjnego, prezydenta Poznania Andrzeja Wituskiego. Na czele Kolegium stoi od 1972 r. dyrektor Wydziału Kultury Urzędu Miejskiego mgr Andrzej Goćwiński, a sekretarzem redakcji jest od 1959 r. Tadeusz Świtała. Członkami Kolegium są: dr Stanisław Kłys (dyrektor Wojewódzkiego Archiwum Państwowego), mgr Józef Łopaczyk (dyrektor Biura Miejskiej Rady Narodowej), doc. dr Marian Olszewski (pracownik naukowy Instytutu Zachodniego), dr Magdalena Warkoczewska (kustosz Muzeum. Historii Miasta Poznania).

9>

Tadeusz Świtała

KOMITET REDAKCYJNY "KRONIKI MIASTA POZNANIA" (Od dnia 18 maja 1983 r.)

Andrzej Wituski przewodniczący Komitetu

Andrzej Goćwinski przewodniczący Kolegium Redakcyjnego

Tadeusz Świtała sekretarz redakcji "Kroniki"

Hanna Rubas sekretarz redakcji "Biblioteki Kroniki" Zakrzewski

60 lat w służbie miasta

Bs-iośaj«, *"> JHH Stanisław Kły s

Lech Trzeciakowski

Jerzy Ziółek

Magdalena Warkoczewska

Tadeusz Świtała

"Biblioteka Kroniki Miasta Poznania" jest to w dobie obecnej wydawnictwo zajmujące się edycją książek, których tematyka związana jest z Poznaniem. Zapoczątkowana została ona w 1925 r. na zasadzie sporządzania nadbitek nie1rtórych poważniejszych artykułów zamieszczonych w "Kronice". W latach 1923 - 1939 ukazało się w jej ramach 11 pozycji książkowych. W Polsce Ludowej "Bibliotekę" wznowiono w 1948 r. pozycją Stanisława Krokowskiego Stanisław Staszic - syn Ziem Odzyskanych. Do końca 1950 r. ukazały się trzy publikacje, m.in. cenna monografia Zdzisława Grota Dzieje sceny polskiej w Poznaniu 1782 - 1865. Pod koniec 1961 r. przy "Kronice" powołano Kolegium Redakcyjne "Biblioteki Kroniki Miasta Poznania", w składzie: Władysław Markiewicz, Adam Łopatka, J anusz Przewoźny i Jerzy Ziółek. Sekretarzem redakcji "Biblioteki" został Henryk Kondzie1a. Od tego czasu nastąpiła ożywiona działalność wydawnicza.

Aktualnie pracami redakcji "Biblioteki" kieruje Kolegium w składzie: Andrzej · Goćwiński (przewodniczący), Władysława Klawiter (dyrektor poznańskiego oddziału Państwowego Wydawnictwa Naukowego), Hanna Rubas (sekretarz redakcji), prof. dr Lech Trzeciakowski, prof. dr Zbigniew Zakrzewski i dr Jerzy Ziółek <dyrektor i redaktor naczelny Wydawnictwa Poznańskiego).

W latach 1923 - 1982, czyli w ciągu 60 lat działalności, "Kronika" wyszła 204 razy, obejmując około 24 260 stronic druku, co równa się 1921 arkuszom wydawniczym. Około 700 autorów zamieściło na łamach pisma ponad 3300 artykułów, rozpraw, przyczynków do badań, biogramów, notatek kronikarskich i sprawozdań. Taki jest wkład "Kroniki" w pisane dzieje miasta.

Tadeusz Świtała

Aneks 1

SPIS CZŁONKÓW KOMITETÓW REDAKCYJNYCH "KRONIKI" W LATACH 1923 - 1983

Lp. Imię i nazwisko Funkcja Kadencja od do 1 2 3 4 5 1 Aleksander Anholcer członek Kolegium Redakcyjnego 1 II 1959 1 IX 1972 członek Komitetu Redakcyjnego 1 I 1965 1 IX 1972 2 Stanisław Cozaś przewodniczący Komitetu Redakcyjnego 2 VII 1971 31 V1975 3 Janusz Dembski przewodniczący Kolegium Redakcyjnego 1 11964 1 V1972 członek Komitetu Redakcyjnego 1 11965 1 V1972 przewodniczący Kolegium Redakcyjnego 1 11965 1 V1972 "Biblioteki" 4 Tadeusz Filipiak członek Komitetu Redakcyjnego 1 IX 1972 18 V 1983 S Franciszek Frąckowiak członek Kolegium Redakcyjnego 1 111959 30 III 1961 6 Antoni Gąsiorowski sekretarz redakcji, . Kroniki" 1 11956 31 11959 7 Andrzej Goćwinski członek Komitetu Redakcyjnego 1 V1972 przewodniczący Kolegium Redakcyjnego 1 V1972 przewodniczący Kolegium Redakcyjnego "Biblioteki" 1 V1972 8 Franciszek Jaśkowiak członek Komitetu Redakcyjnego 6 VI 1945 31 XII 1946 9 Kazimierz Kaczmarczyk redaktor 1 11924 31 XII 1926 10 Ignacy Kaczmarek członek Kolegium Redakcyjnego 1 II 1959 30 VI 1961 11 Grażyna Kalkstein sekretarz redakcji, «Kroniki*' 6 VI 1945 31 XII 1947 12 Władysława Klawitcr członek Komitetu Redakcyjnego 1 1X1972 członek Kolegium Redakcyjnego 1 IX 1972 "Biblioteki" 13 Stanisław Kłys członek Komitetu Redakcyjnego 18 V1983 członek Kolegium Redakcyjnego 18 V 1983 14 Henryk Kondziela sekretarz redakcji, ,Biblioteki" 1 I 1962 31 XII 1975 członek Komitetu Redakcyjnego 1 11965 31 XII 1975 15 Roman Kozak członek Kolegium Redakcyjnego 1 II 1959 30 VI 1961 16 Stanisław Krokowski redaktor naczelny 1 11949 31 XII 1950 17 Stanisław Kubiak członek Kolegium Redakcyjnego 1 VII 1961 31 XII 1964 1 II 1969 1 VIII 1978 członek Komitetu Redakcyjnego 1 11965 1 VIII 1978 18 Jerzy Kusiak członek Kolegium Redakcyjnego 1 VII 1961 1 I 1965 przewodniczący Komitetu Redakcyjnego 1 I 1965 1 VII 1971 19 Józef Kwiatek członek Kolegium Redakcyjnego 1 II 1959 30 IX 1960 20 Irena Lubojańska członek Kolegium Redakcyjnego 1 II 1959 30 IX 1960 21 Jerzy Łangowski członek Kolegium Redakcyjnego 1 II 1959 1 II 1974 członek Komitetu Redakcyjnego 1 11965 1 II 1974 22 Józef Łopaczyk członek Komitetu Redakcyjnego 18 V1983 członek Kolegium Redakcyjnego 18 V1983 23 Adam Łopatka członek Kolegium Redakcyjnego 1 VII 1961 1 I 1965 członek Komitetu Redakcyjnego 1 I 1965 1 IX 1972 członek Kolegium Redakcyjnego"Biblioteki" 1 11965 1 IX 1972 24 Władysław Markiewicz członek Kolegium Redakcyjnego 1 II 1959 1 I 1965 członek Komitetu Redakcyjnego 1 11965 1 IX 1972 członek Komitetu Redakcyjnego, .Biblioteki" 1 11965 1 IX 1972 25 Aleksandra Markwitz sekretarz redakcji, .Kroniki" 1 11948 31 XII 1950 26 Marian Mika członek Komitetu Redakcyjnego 6 VI 1945 31 XII 1946 redaktor naczelny I 11947 31 XII 1948 27 Jerzy Młodziejowski członek Komitetu Redakcyjnego 6 VI 1945 31 XII 1946 28 Eugeniusz Morski członek Kolegium Redakcyjnego 1 II 1959 30 VI 1961 29 Cezary Murawski członek Kolegium Redakcyjnego 1 II 1959 30 1X1960 , 30 Tomasz Nowicki członek Komitetu Redakcyjnego 6 VI 1945 31 XII 1946 31 Marian Olszewski członek Komitetu Redakcyjnego 1 IX 1972 członek Kolegium Redakcyjnego "Biblioteki" 1 IX 1972 18 V 1983 - członek Kolegium Redakcyjnego 18 V 1983

Tadeusz Świtałacd. aneksu 1 32 Stefan Olszowski członek Kolegium Redakcyjnego 1 X1960 1 III 1*64 33 Katarzyna Pajowa sekretarz redakcji "Biblioteki" 1 11974 30 VI 1979 członek Komitetu Redakcyjnego 1 11974 30 VI 1979 członek Kolegium Redakcyjnego "Biblioteki" 1 11974 30 VI 1979 34 Jan Pawlak członek Komitetu Redakcyjnego 1 1X1972 1 II 1974 35 Stanisław Piotrowicz przewodniczący Komitetu Redakcyjnego 23 III 1981 31 V1982 36 Janusz Przewoźny przewodniczący Kolegium Redakcyjnego 1 X 1960 1 X1963 członek'Ko1egium Redakcyjnego 1 X1963 31 XII 1964 37 Hanna Rubas sekretarz redakcji "Biblioteki" 1 VII 1979 członek Komitetu Redakcyjnego 18 V 1983 członek Kolegium Redakcyjnego"Biblioteki" 18 V1983 38 Kazimierz Ruciński redaktor 1 11923 31 XII 1926 39 Ade1a Sitkowska przewodnicząca Kolegium Redakcyjnego 1 II1959 30 IX 1960 40 Stanis1aw Strugarek redaktor naczelny 6 VI1945 31 XII 1946 41 Władysław Ś1eboda przewodniczący Komitetu Redakcyjnego 7 VI 1975 28 II 1981 42 Tadeusz Świtała sekretarz redakacji "Kroniki" 1 II1959 członek Komitetu Redakcyjnego 1 I 1965 członek Kolegium Redakcyjnego 1 II 1959 43 Lech Trzeciakowski członek Komitetu Redakcyjnego 18 V1983 członek Kolegium Redakcyjnego "Biblioteki" 18 V 1983 44 Józef Tu1asiewicz członek Kolegium Redakcyjnego 1 X1960 1 II I 1964 45 Kazimierz U1atowski członek Komitetu Redakcyjnego 6 VI 1945 31 XII 1946 46 Magdalena Warkoczewska członek Komitetu Redakcyjnego 18 V1983 członek Kolegium Redakcyjnego 18 V1983 47 Stanisław Waszak członek Kolegium Redakcyjnego 1 IT 1959 30 V 1961 48 Bronisław Wietrzychowski sekretarz redakcji i redaktor odpowiedzialny 1 11936 31 VIII 1939 49 Andrzej Wituski przewodniczący Komitetu Redakcyjnego 1 VI 1982 50 Andrzej W ojtkowski redaktor 1 11923 31 XII 1924 51 Zygmunt Wo1niewicz członek Komitetu Redakcyjnego 1 IX 1979 członek Kolegium Redakcyjnego 1 IX 1979 52 Zbigniew Zakrzewski członek Komitetu Redakcyjnego 18 V1983 członek Kolegium Redakcyjnego"Biblioteki" 18 V1983 53 Zygmunt Zaleski redaktor naczelny 1 11923 31 VIII 1939 54 Edward Zimmer członek Kolegium Redakcyjnego 1 III 1964 31 XII 1964 członek Komitetu Redakcyjnego 1 11965 1 IX1972 55 Jerzy Ziółek członek Kolegium Redakcyjnego 1 X1960 31 XII 1964 członek Komitetu Redakcyjnego 1 11965 członek Kolegium Redakcyjnego, .Biblioteki" 1 11965 56 Janusz Ziółkowski redaktor naczelny 1 11956 31 VIII 1958

SPIS AUTOROW "KRONIKI" W LATACH 1923 - 1983

Czesław Adamski Maria Aleksandrowicz Halina A1kiewicz Zofia Andrzejewska Stefan Askanas

Dyonizy Ba1asiewicz Grażyna Banaszkiewicz Adam B ar Wiesława Baranowska Jerzy Baranowski Florian Barciński Roma Barmińska Tadeusz Bartkowiak Apo1oniusz Basiński Stefan Bączyk Wojciech Bąk Tadeusz Bece1a Antoni Bederski Jan Berger Leon Białkowski Henryk Bierła Kazimierz Bierła Karol Bilewicz Alfons Błaszczak Władysław Błaszczak Włodzimierz Błaszczyk Olgierd Błażewicz Małgorzata Błoch Eugeniusz Bober Krzysztof Bobiński Stanisław Bodniak Paweł Boes1er Bogdan Bogacki Edmund Boiński Gracja Bojarska Tadeusz Bomski Alicja Bońkowska Ewa Borkowska- Bagieńska Alfred Brosig Kazimierz Bross Jan Brygier Gabriel Brzęk Ludomira Brzozowska Feliks Budnik

Jan Bugowski Stanisław Bugowski Tadeusz Bugowski Zygmunt Bu1zacki Adam Burda Czesław Burdziński Anna Burkowa Elżbieta Buszówna Bogdan Butowski Jan Bykowski Anna Bystrzonowska Andrzej Bzdęga

Roman Cerski Helena Chłopacka Aleksandra Chmiel Teresa Chociej Andrzej Choniawko Adolf Chybiński Aleksander Chybiński Alina Chyczewska Bogdan Ciszewski Eugeniusz Cofta Jerzy Cwojdziński Roman Czarnański Aleksandra Czarnecka · Władysław Czarnecki Stanisław Czasz Artur Czerski Antoni Czubiński Zygmunt Czubiński Lech Cyfrowicz Tadeusz Cyprian

Adam Danecki Bogdan Danie1ewicz Florian Dąbrowski Kazimierz Dąbrowski Stanisław Dąbrowski Janusz Dembski Czesław Deme1 Jan usz Deresiewicz Szczęsny Dett10ff Władysław Dewor Leon Dietz d'Arma

Aneks 2

Anna Dobrzycka Ludwika Dobrzyńska- Rybicka Stanisław Dolny Florian Domka Witalis Doroża1a Antoni Drabowicz Augustyn Drozdowicz Zbigniew Drozdowski Alojzy Drzewiecki Jan Drzewiński Adam Dubowski Zbigniew Dworecki Rajmund Dybczyński Teodor J. Dybowski Janina Dydowicz Ryszard Dyliński Zygmunt Dyszkant Seweryn Dziamski Andrzej Dzięczkowski Zbigniew Dzięczkowski

Joanna Eckard Witold Enge1 Lech Erdmann Róża Erzepki Tadeusz Esman Kazimierz Ewicz

Kazimierz Feliczak Mieczysław Felt Wacław Fid1er Mirosława Filipiak Tadeusz Filipiak Włodzimierz Fiszer Janina F10tyńska Jan F10tyński Stanisław F10tyński Teliks Forna1czyk Leon Formanowicz Witold Francuziak Franciszek Frąckowiak Józef Frieske

Przemysław Gabrye1 Jan Gabrysz Tadeusz Galiński Tadeusz Gałecki Antoni Gąsiorowski Szczepan Gąssowski Marian Genowefiak

Tadeusz Świtała

Andrzej Gleba Bogumił Glinka Leopold G1uck Bronisław Gładysz Irena Głębocka- Piotrowska Włodzimierz W. Głowacki Zbigniew Głowacki Zygmunt Głowacki Alina Głowinkowska Józef Głuszak Wanda Goebe1 Marian Gołka Zbigniew S. Gołębiowski Ludwik Gomo1ec Przemysław Gomo1ec Gerard Górnicki Barbara Górska Józef Górski Edmund Grabkowski Ryszard Graczy k Ludwika Graj Ewa Grob1ewska Włodzimierz Grob1ewski Bogusław Grodzki Maryna Gronik Zdzisław Grot Paweł Groth Bogdan Gruchman Jerzy Grunwald Jan Grzegorzewski Edward Grześkowiak Mirosław Grzywacz Marian Gumowski

Wiktor Hahn Tadeusz Haluch Roman Hanclik Stanisław Hebanowski Cezary Hejnowicz Jan Hellwig Zygmunt Hemmerling Małgorzata Hendrykowska Witold Hense1 Daria Herman Karol Hoffman Urszula Hoffmann Maria Horn-Maciejewska Bolesław Hornowski Wiesława Horst Władysław Hozakowski Władysław Hubicki

Eugeniusz Iwanoyko

Teresa J akimowiczówna Witold Jakóbczyk Marian Jakubowicz Ignacy Jakubowski Sylwester Janicki Feliks J ankowiak Józef J ankowiak Tadeusz Jankowski Tadeusz Janowicz Henryk Jantos Antoni Janus Ludwik Janusz ewski Bolesław J anuszkiewicz Gerard Jaroszyk Kazimierz Jasiński Stanisław Jasnosz Franciszek J aśkowiak Lech J eszka Krystyna Jozefowiczowna Jacek Juszczyk

Kazimierz Kaczmarczyk Zdzisław Kaczmarczyk Czesław Kaczmarek Ignacy Kaczmarek Jan Kaczmarek Zbigniew Kaja Adam Kaletka Konstanty Kalinowski Zbigniew Kalisz Henryk Kalwaryjski Stanisław Kaminiarz- Rostocki Ewa Kamińska Sylwester Kamiński Włodzimierz Kamiński Witold Kandu1ski Kamil Kantak Kazimierz Kapitańczyk Norbert Karaśkiewicz Wanda Karczewska Maria Karłowska Jerzy Maria Karnowski Aleksandra Karpińska Zenon Karpiński Antoni Karwacki

60 służbie miasta

Stanisław Karwowski Zofia Kasprzycka- Strauchowa Zofia Kawecka Mieczysław Kieliszewski Hubert Kien Stanisław Kirkin Arnold Kirschbaum Aleksander Kirych Alfons K1afkowski Władysława Klawiter Teresa Klimek Ludwik K1uck Józef K1uczyński Wisława Knapowska Czesław Knoll Leon Koczy Aniela Koeh1er Kajetan Kolanowski Eugeniusz Kolny Józef Kołaczkowski Stanisław Kołaczkowski Czesław Kołodziejczak Andrzej Komar Tadeusz Komorowski Henryk Kondzie1a Stefan Konopiński Czesław KończaI Franciszek Kopaczyk Andrzej Korzeniowski Zofia Kosakowska Marceli Kosman Bogdan Kostrzewski Józef Kostrzewski Krzysztof Kostyrko Teresa Kostyrko Antoni Kotowicz Zbigniew KotuIski Halina Kowalenko Treneusz Kowalski Roman Kozak Stefan Kozarski Danuta Kozłowska Cecylia Kraj ewska Ludmiła Krakowiecka Maksymilian Kranz Zdzisław Krasiński Tadeusz Kraszewski Zbigniew Krawczyk Andrzej Krawu1ski Stanisław Krokowski

Tadeusz Sioitala

Feliks Kroll Wojciech Kro1opp Artur Krontha1 Stanisław Król Marian Krzeszczak Edmund Krzymień Aleksander Krzymiński Florian Krzyżaniak Czesław Kubalik Jerzy Kubczak Marian Kubiak Stanisław Kubiak Stanisław Kubiak (red.) Alfred Kucner Hanna Kucza Danuta Kudła Czesław Kudzinowski Włodzimierz Kujawa Władysław Kultys Jerzy Kułtuniak Olga Kunze Zbigniew Kurzawa Jerzy Kusiak Milan Kwiatkowski Seweryna Kwilecka Andrzej Kwilecki Benedykt Kwissa

Adam Łopatka Franciszek Łozowski Krzysztof Łubieński Helena Łuczak Aleksander Łukaszewicz Łucja Łukaszewicz Stanisław Łukomski Jan usz Łyszyk

Alfred Laboga Gerard Labuda Józef Ladrowski Franciszek Langner Kazimierz Lehmann Jarosław Leitgeber Zygmunt Lempe Antoni Leśniewski Henryk Lewenda Kamil Łezki Eugeniusz Linette Kazimierz Lisiecki Zbigniew Lisowski Piotr Litewka Halina Lorkowska Danuta Lotyczewska Jan Lubik Jerzy Lutomski

Zdzisław Machowina Henryk Maciejewski Jarosław Maciejewski Tadeusz Magacz Wiesław Maik Witold Maise1 Łucjan Majewski Edmund Majkowski Hilary Majkowski Edmund Makowski Ludwik K. Ma1endowicz Maria Malinowska Kazimierz Malinowski Tadeusz Malinowski Marian Małecki Jerzy Mańkowski Jerzy Marchwicki Hipolit Marciniak Urszula Marcinkowska Jerzy Marcinkowski Alojzy J. Markiewicz Władysław Markiewicz Jan Markowski Aleksandra Markwitzówna Bolesław Maroszek Wanda Matuszewska Feliks Mazurek (Róg) Roman Meissner Wacław Meyer Barbara de Mezer Jerzy Męczyński Andrzej Mężyński Jan Michalak Teresa Micha1ska- Pacyniak Kornel Michałowski Przemysław Michałowski Czesław Michniak Florian Miedziński Marian J. Mika Zbigniew Mika Henryk Mikołajczak

Jerzy Łangowski Lech Ławicki Józef Łopaczyk Stanisław Miłosz Benon Miśkiewicz Jerzy Młodziejowski Kazimierz Młynarz Józef Modrzejewski Roman Molski Eugeniusz Morski Jan Mrowiński Alojzy Murawa Tadeusz Muth Henryk Munch Kazimierz Myśliński Zygmunt Myśliński

Bronisław Nadolski Edmund Nado1ski Henryka Namysłowska Zbigniew Namysłowski Czesław Nawrocki Stanisław Nawrocki Krzysztof Nitschke J. Kanty N oryśkiewicz Henryk Nowaczyński Aleksander N owak Cyryl N owak Tadeusz H. Nowak Bolesław Nowakowski Katarzyna Nowicka Tomasz Nowicki Zdzisław Nowicki Zbigniew Nowosad Kazimierz Nowowiejski Feliks Maria Nowowiejski Tadeusz Nożyński

Zygmunt Obrąpa1ski Eugeniusz Ochędowski Władysław Ochrnański Stanisław Okęcki Edmund 01achowski Bernard Olejniczak Bolesław 01szewicz Gertruda Olszewska Marian Olszewski Stefan Olszowski Henryk Opieński Tadeusz Orlik Zbigniew Osiński Władysław Oszkinis

60 lot 10 służbie miasta

Maria Pabe1 Stefan Pacanowski Kazimierz Pająk Katarzyna Pajowa Nikodem Pajzderski Marian Pa1uszkiewicz Franciszek Paprocki Jerzy Parysek Tadeusz Pasikowski Zygmunt Paszek Zygmunt Paterczyk Eugeniusz Paukszta Urszula Pau1ówna Ewaryst Pawe1czyk Janusz Pawlak Witold Pawlikowski Józef Pawłowczak Edmund Pawłowicz Regina Pawu1anka Jerzy Pertek Jadwiga Perzyna Janina Pęcherska- Szczep ska Wojciech Pędowski Zbigniew Pędziński Waldemar Pfeiffer Andrzej Pietraszkiewicz Czesław Pilichowski Ewa Piotrowska Adam Piskorz Zdzisław Piwowarczyk Maria P1ewińska Henryk Płocki Tadeusz Płończak Henryk Podbielski Zbigniew Pogorzelski Stanisław Pogórski Feliks Pohorecki Roman Pollak Jadwiga Popowska Wiesław Porzycki Aleksandra Posłuszna Witold Powe1 Janusz Powidzki Jan Prawdzie Jan Prę dki Leszek Prorok Mieczysław Przedpełski Mieczysław Przepiorą Urszula Przestacka Antoni Przestalski

Tadeusz Świtała

Wacław Radkiewicz Urszula Radwańska Wiesław Rakowski Andrzej Rakuła Leon Rankowski Józef Ratajczak Cyryl Ratajski Irena Reślinska- Kwilecka Kazimierz Robakowski Wacław Roga1ewski Aleksander Rogalski Zdzisław Romanowski Barbara Romańska Czesław Romiński Alfred Rosochowicz Stefan Różycki Kazimierz Ruciński Krystyna Rudkowska Maria Rudnicka Zbigniew Rudnicki Maria Rudzka Stanisław Runge Ireneusz Rutkowski Janusz Ryd1ewicz Halina Ryffertówna Józef RynarzewsM Bernard Rzeczyński

Leon Siuchniński Tadeusz Siwicki Adam M. Skałkowski Mieczysław Skąpski Czesław Skopowski Walerian Skorupski Eugeniusz Skotnicki Antoni Skowroński Krzysztof Skubiszewski Józef Skurski Ewa Słabęcka Aniela Sławska Zbigniew Słomko Lech Słowiński Stefan Słowiński Witold Soko1nicki Leopold Sokołowski Ireneusz Sokół Ireneusz Soliński Stanisław Sołtysiński Marian E. Sosnowski Jan Sośnicki Wojciech Spa1eniak Stanisław Sroka Włodzimierz Staniszewski Mieczysław Stański Janusz Staszewski Jan Steca Jarosław Stefaniak Franciszek Stefański Barbara Ste1machowska Mirosława Stępniewicz Eligiusz Stoiński Henryk Storczyk Łucja Straszewska Edward Strause Marian Strenk Aleksander Stróżyk Stanisław Strugarek Stefan Stuligrosz Mieczysław Suchocki Maria Susz Helena Szafran Jan Szajbe1 Jan Szajek Jacek Szambelan Tadeusz Szantruczek Marceli Szarota Wacław Szczygie1ski Józef Szłapczyński

Marek Przybylski Stanisław Przyrembel Tadeusz PuchaIski

Andrzej Sarnowski Andrzej Saturna Krystyna Saturna Janusz Sawaszkiewicz Bolesław Schmidt Franciszek Schmidt Jerzy Schmidt Jadwiga Schmitowa Michał Sczaniecki Zofia Semrau Ewa Serafinska-Słomkowa Edward Serwański Anna Siekierska Czesław Sikorski Maciej Sikorski Witold Siniecki Henryk Sitarek Janusz Szpunar Stanisław Szpytko Stanisław Szulc Tadeusz Szulc Witold Szulc Zdzisław Szulc Jan W. Szulczewski Zdzisław Szulczewski Zbigniew Szumowski Janina Szweminówna Zenon Szymankiewicz Konrad Szymanowski Maria Szymańska Romana Szymańska Zygmunt Szymczyk Kazimierz Szymił

Bronisław Śląski Klementyna Śliwińska Teodor Smiełowski Bronisław Śmigaj Wojciech Śmigie1ski Jan Swidziński Zygmunt Swięchowski Maria Swieżawska Tadeusz Świtała

Adam Taborski Lech Ta1arczyk Ludgarda Ta1arowska Mieczysław Tarzyński Franciszek T a tara Władysław Tatarkiewicz Swiętosław Tatarkiewicz Edward Taylor Jerzy Tec1aw Tymon Terlecki Zenon Terlecki Jerzy Thamm Paweł Tiałowski Irena Tomiakowa Jerzy Topo1ski Marian Trochowski Lech Trzeciakowski Zbyszko Tuchołka Aniela Tułodzdecka Jerzy Tunierzecki S tanisław Turski Teodor Tyc

60 lat w służbie miasta

Maria Tycówna Nikodem Tyrakowski

Kazimierz U1atowski S tefan U rbaniak Bolesław Urbanowicz Jarosław Urbanowicz Karol Urbanowicz Kazimierz Urbański

Maria Walczak Maria Wa1entynowicz Jan Walk owi ak Kazimierz Wandelt Magdalena Warkoczewska Stanisław Waschko Stanisław Wasy1ewski Stanis1aw Waszak Jan Wąsicki Marian Weigt Wojciech Weiss Jan Wellenger Aleksander Wesołowski Jan Węcławski Zenon Wiatr Stefan Wieczorkiewicz Stanisław Wieliczko Bronisław Wietrzychowski Maciej Wiewiórowski Juliusz Willaume Jerzy Wisłocki Grzegorz Wiśniewski Stanisław Witecki Michał Witkowski Zofia Wituska Adam Wodiczko Maria Wojciechowska Henryk Wojciechowski Jan Wojciechowski Lucyna Wojtasiewicz Andrzej Wojtkowski Zygmunt Wo1niewicz Henryk Wolski Tadeusz Woźniak Wacław Wójciak Ferdynand Wójtowski Zdzisław Wroniak Tadeusz Wróblewski Wanda Wyrwicka Stefan VVyrwiński

Tadeusz Świtała

Kazimierz Wysocki Tadeusz Wysocki Michał Wyszogrodzki

Stefan Zie1eśkiewicz Zbigniew Zieliński Adam Ziemski Henryk Ziętek Lech Zimowski Jerzy Ziółek Bogumił Ziółek Hanna Ziółkowska Teresa Ziółkowska Janusz Ziółkowski Antoni Zydroń

Anna Zabielska Wanda Zabielska Zygmunt Zagórski Barbara Zakrzewska- Nikiporczyk Bogdan Zakrzewski Zbigniew Zakrzewski Antoni Zaleski Zygmunt Zaleski Jan Załubski Kazimierz Zaradzki Jan Zaus Jerzy Zega1ski

Jan Żak Zbigniew Żechowski Jerzy Zelisławski Danuta Żywiecka Zenobia Żywieniowa

ZESTAWIENIE TYTUŁÓW WYDANYCH NAKŁADEM "BIBLIOTEKI KRONIKI MIASTA POZNANIA" W LATACH 1925 - 1982

Tom Autor 1 2 1 Zygmunt Zaleski 2 Zygmunt Zaleski 3 Zygmunt Zaleski 4 Helena Szafran 5 Tymon Terlecki 6 Edmund Majkowski 7 Marian J. Mika 8 Zenon Kosidowski 9 Maria Frelkiewicz 10 Franciszek Stachowski 11 Stanislaw Krokowski 12 Bogdan Zakrzewski 13-14 Zdzisław Grot 15 Andrzej Komar

Tytuł Rok 3 4

Rzeźnia miejska i targowisko zwierzęce w Poznaniu 1900 - 1925 1925 Nazwy ulic w Poznaniu zplanem wielkiego Poznania 1926 Walka zpożarami w Poznaniu 1928 Przyczynki do historii badań flory poznańskie] 1933 Rodowód poetycki Ryszarda Berwińskiego 1932 Fryderyk Wilhelm Below pleczętarz i medalierpoznański,patriota polski 1822 -1895 1936 Studia nad patrycjatem poznańskim w wiekach średnich 1937 Z okresu złotego kultury polskiej Poznania 1938 Julia Molińska- Woykowska. Próba monografii 1938 Jan Rymarkiewicz, znakomity pedagog l uczony poznański (1811 - - 1889) 1939 Stanislaw Staszic - syn Ziem Odzyskanych 1948 Mickiewicz w Wielkopolsce 1949 Dzieje sceny polskiej w Poznaniu 1782 - 1869 1950 Budżet miasta Poznania w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.

(Lata 1945 - i960) 1962

Janusz Deresiewicz i Hanna Ziółkowska Praca zbiorowa pod redakcją Henryka Kondzieli i Teresy Ruszczyńskiej Praca zbiorowa pod redakcją Adama Cichego Teresa Chociej

Poznań. Zarys historii

Poznań. Przewodnik Poznański Chór Chłopięcy Poznańskie Towarzystwo Muzyczne im. Henryka Wieniawskiego (1885 - 1965)

Franciszek Łozowski i Zygmunt Paterczyk Edmund Krzymień

Wyzwolenie miasta Poznania w 1945 r. (teka) Gospodarka i działalność Zarządu Miejskiego miasta Poznania wiatach 1919-1939

22 Janusz Dembski i Stanisław Kubiak 23 Tadeusz Świtała

24 Henryk Kondzieła i Marian Olszewski 25 Henryk Kondzieła i Teresa Ruszczynska 26 Tadeusz Wo1nikowski i Jerzy Goździk 27 Stanisław Kubiak i Marian Olszewski 28 Andrzej Komar 29 Andrzej Komar

Praca zbiorowa pod redakcją Jerzego Wa1dorffa Adam Cichy Teresa J akimowicz Henryk Stawicki 32 33

Andrzej Saturna i Stefan Stuligrosz Praca zbiorowa pod redakcją Andrzeja Górnego Wybór i opracowanie Józefa Krzywani i Stanisława Sierpowskiego Janusz Dembski i Stanisław Kubiak Marian Olszewski Zdzisław Grot i Jerzy Gaj Jerzy Kaczmarek i Bronisław Kledzik Tadeusz Świtała Zbigniew Zakrzewski Maria Paradowska Praca zbiorowa 39 40 42 43 44

Henryk Kondzieła i Teresa Ruszczynska Gerard Górnicki Henryk Kondzieła i Teresa Ruszczynska Alfred Kaczkowski Praca zbiorowa pod redakcją Tadeusza Świtały Eugeniusz Linette Praca zbiorowa pod redakcją Marii A. Smoczkiewiczowej 47 49 51

60 lat w służbie miasta

Biblioteki miasta Poznania. Informator Międ narodowe Konkursy im. Henryka Wieniawskiego 1935-1966

Pomnik Tadeusza Kościuszki w Poznaniu

Poznań. A guide book to the city and enoirons

Rozwój i organizacja c nów społecznych w Poznaniu

Rok 1945. Rok pierws w Poznaniu, Kronika wydarzeń Gospodarka budżetowa miasta Poznania w łatach 1961 - 1965 Finanse miasta Poznania na tle finansów Warszawy, Krakowa, Łodzi i Wrocławia

Opera POQlańska 1919 - 1969 Filharmonia Poznańska. Zarys działalności w łatach 1947 - 1969 Pałac Górków w Poznaniu Rola i po cja Pre dium Rady Narodowej miasta wydzielonego Z województwa w systemie organów państwowych

Chór Chłopięcy i Męski Państwowej Filharmonii w Poznaniu

Teatr Lalki i Aktora w Poznaniu 1945 - 1970

Związek Walki Młodych w Wielkopolsce. Wspomnienia

Bibliografia kultury miasta Poznania 1945 - 1968 Straty i martyrologia ludności polskiej w POQlaniu 1939 - 1945 Zarys dziejów kultury fi cznej w Wielkopolsce Materiały Z Międ narodowego Spotkania Pisar Literatury Fantastyczno- Naukowej Opera Poznańska 1919 -1969. Dzieje teatru mU CQlego Przechadzki po Poznaniu lat międ wojennych Bambr . Mieszkańcy dawnych wsi miasta Poznania.

50 łat Państwowej Wyższej Szkoły Mu cznej w Poznaniu. 1920-1970

Przewodnik Poznań (wersja rosyjska) Poszli Ci, któr powinni

Przewodnik Poznań (wersja niemiecka) Biblioteka Rac ńskich

Pierwsze łata. Wspomnienia poznaniaków o latach 1945 - 1948 Zamek w POQlaniu. 700 lat dziejów Cmentarz zasłużonych na Wzgórzu Św. Wojciecha w Poznaniu 1969 1971 1971 1973 1973 1973 1974 1975 1978 1979 1981 Swiątko skiego w dniu 27 maja 1983 r. iNa wprost: Hotel "Poznań", z lewej _ znajdujący się w budowie wieżowiec Akademii Ekonomicznej