WITOLD ENGEL

Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony problematyce współczesnego Poznania 1982.07/12 R.50 Nr3/4

WODA DLA POZNANIA

Część trzecia

PRZED DWUDZIESTU laty pr:zedSltlawiłem w pierwszej CZęSCl .opraciQwania pL Woda dla Poznania histo!"!ę wodociągów poznai:skich, ich ówczesny stan, rozbudowę w P,oJsee Ludowej ,i ,trudnośei, j,a:kioe naopoty.kały, {\ wreszClie pos.zukiwania fu6deł wOdy dla mias't:a. Nadmienić wYlpada, ż,e W'ododągi pozn:ańsk.ie mają j'uż. S!ieden1Sd lat li ISą IlIajSita,rsz,e w BoIsce. W częś'ci druiej .owego 'opraClOlWarua omówiłem przewidywany w ;PT:zy.szLoś(i rOZiwój demografl1czny Foznaln.ia i !na tej !P'odstaWiie ,aok'Onalem 'bUanlSu wody potrzebnej ,miastu; lIlasltę]Ji!1Jie z,arysowałem ,ogó],ne wytyczne r.ozw:oju wodoQiągów. Zie szcz.ególnym 'UwzgJędinreniem budDrwy nowych ujęć 'Wody i !rurociągów, łą,czących je z ,Poznanieim, a Wlres;zoie 'Sli,eci miejs!!Jiej wodocią,gów i kacr1:aEzacji 1.. Trzeba stwierdzić że dawniej na ogół nie doceniano węzłowego znaczenia wodoaiągóiw ,i ,kaalizacH dJa .!1Jor:ma1nego fllJnkJcj.OI!1:OIWla'l1Jia życia ka.żdego mi:asta. W lmnsekJwencji nie otaCZaI110 wododągów miejskich talką OIpieką, jaka im się l!1!ależaLa, a Ita.k:że ;nie uwzgJędn'bano we właściwym stopniu (p'ootu:J:atów kredytDwydl na ,zw'iąza.n.e 'z lIJIimi ,iJn,welstycje. Spmwy te zaczęt,o właśÓWlie doceniać w Polsce Ludoiwej. Doskonałym wzorem inwestYlcji, które fantastycziI1i,e się mias<tu opła:c.iły i IPrzYil1liosły ogromne tefeklty,. a ,mie.szkai:com z:aoszc:zędz.iły lW.ielu pr,zyklrośd, byo zal0.żenie Iabro.raotorium chem1czno-hakteriologjcznego przy M,iejs,kim P.rz,edJs.ięborlstwie Wodo.c:iągów .i Kanaliza,cji. Już w HI50 To laboratoDium 11:0 wykryło w IPo'rę zaill'iec,zyzcze[li'e wody 9rzC:Z śc.i,e;k,i dJużego prZieds'iębio'st'Wa ;p!l'zemysłowe.g,o. I ,dzięki temu n10'2illa był,o SozybkJO zIik'Wiidlolwac nielbei€lczcństwo. O ,ro,zml,<]1',ach 'WodolCiiągów decYlduje 'PDognozowany w dalekiej perspoekty.w,ie JJ[).

do !roku 2000) rozwój demograif,ic'zny na1sL'Jegomia:s1ta. Stąd ,prosty wniosek, iż przyszły rozwój ludnośd,O'wy PIO;znani,a ;llieodłąC'znie się wiąże z !planowaniem budowy nowych il1wesltycj;i wodiJcią'gowy,ch i szu:k1a11liem lI1Jawy,ch ujęć 'Wody.

PERSPEKTYWICZNY ROZWOJ .DEMOGRAFICZNY POZNANIA DO 2000 iR.

Jak ks.zt,atował snę :mz'Wój ludn.ośc.towy ,Pozna,nia li j.aki,e są ,prognozy do '2000 r.? I'Stnieją różne metody PTo.g,n.o.zowantia. J'edna z nli!ch, Janurslza Ziół'k'owskieo, ustal,a IIllajbaJI'dziej Itypow.e wskamlki: 1. wsikaŹJniJk prz'ec.iętll1y .rozwoju dług,Q>okresowegio w laiaoh 1800 -192:1 r. - 1,£7%; 2. wskaźnik dla mzw,oju siplok,ojonegQ w la-.

1 W. ,Engel: Woda dla Poznania. "Kronika Miasta PoZll1a!1ia", R. 1959, Nr l 3..

Witald Engel

; tach 1811.6 - 1001 - 1,7'1%; 3. IWs:k,aźniik (Ha rozwoju żywego 1-861 - .19:10 r. - 2,3'1 11 /0; 4. wskaźnik dla razwoju gwałtownegO' 1900 - 1910 - 2,96°/0. Prognoza Janusza ł':iółkawskiegO' za najbardziej typowy dla bieżącegc okresu zakłada wskaźnik dynamiki

Tabela I

DYNAMIKA ROZWOJOWA LUDNOSCI POZNANI I W LATACH 1798 - 1980

I Średm wskaźnik ro- : I Średni wskaźnik roczLata cznego wzrostu lud- I Lata ncgo W7rostu ludności (w %) : , ności (w %) 1798 - 1921 1,95 1890 - 1921 1,81 1816 - 1910 2,04 1900 - 1910 2,96 1816 - 1861 1,71 1900 - 1924 2,09 1861 - 1910 2,31 1950 - 1980 2,3 1871 - 1921 2,25 1980 - 2000 2,3

2,;.\1 Of o rocznie. Z'godrue z 'tym dynamika demograd'iczma Boznal!'1ia - ,w dużej mie.l1ze iPqparrta r:zeczywistY'mi oonymo. - wyglądałaby ,tak, j,a'k to urw:idac.ZiI1iiJa T'abela 2. J::\k VJlięc widać, 'progna.za podaje .nieco wyższ.e IicZlby niż TIO:Z'WÓj rzeczy'.v.isty Iuldnaści.

Tabela 2

RZECZYWISTY I PROGNOZOWANY ROZWÓJ DEMOGRAFICZNY POZNANIA W LATACH 1945 -1000

Lata I Liczba udno,ci I Liczba rzeczywisstosowme do pro- I d ., gnozy (w tys.) ta unoscI 1945 309,8 276 500 1950 345,3 337 606 1955 385,0 373 000 1960 429,6 414400 1965 479,6 438 200 1970 535,6 469 600 1975 548,3 515962 1980 555,0 544 400 1985 595,0 1990 635,0 2000 715,0 (750,0)

Uwaga: Dane za lata 1945 - 1955 wg Biura Ewidencji Ludności; za lata 1960 - 1980 - Wojewodzkiego Urzędu StatyslycLnego i Miejskiej Komisji Planowania Gospodarczego.

Pr:zyj'rzyjmy się teraz, jak wygląda pl'ognoza Stanisława .W,aszal".. Warto jeSiZce 'WISjpomniet, :ż.e według dotychczasowyJch obserwacji 'pr,zyros,t ludn:ośd :PiO wynosił w .o:staltnim dwudzIe's!to.pięcialleciu średnia 8000 .rocznie. Gdyby JWiięc !Włożyć dalszy !podobny .r,ozwój demogra.ficzny, IW '1-990 r. .Plozn.ań liczyłby 6,35 000, a !W 2000 :r. - 7:15000, co jest zbieżne 'pr,zedłuż,eniem 'WIar,ia'nitu W. II pr,o!f. W,asza:kia.

Jleślby war.iail'1ty Ite przedłużyć, to ,okazaŁaby Is:ię, że Roznań w warianc.ie W. I 1czyłby w 2000 r. 35 000 Ludności, w wariancie W. II - 750000 ludnoś,ci ;i IW -wariancie W. III - 800000 ludnaści. Najprawdopodobniej sprawdzi się wariant

Tabela 3 PROGNOZA ROZWOJU DEMOGRAFICZNEGO POZNANIA WG PROF. DRA STANISŁAWA WASZAKA NA LATA /960 - 1980 (W TYS.

MIESZKAŃCÓW), PRZEDŁUŻONA OD 1980 R. DROGA INTERPOLACJI

Wariant Rok II III 1960 401,5 401,2 401,2 1965 422,5 433,7 433,7 1970 441,4 471,4 487,7 1975 462,5 520,2 550.5 1980 475,0 535.0 600,0 interpolacja 2000 35,0 I 750,0 800,0

W. II lub jego przybliżenie, tj. 715000 - 750 000 Wspomnieć należy, że dotychczas wariant W. II Stanisława "\'aszaka sprawdzil się z rzeczywistością od 1960 do 1980 r. Dla ostrożności nalcży liczyć się z pn.ekroczeniem wariantu W. II, tj. z liczbą ludności Poznania pOl1<Jd 75000i) w roku 2CO(J. Należałoby więc brać pod uwagę taką rozbudowę wodociągów, jakiej wymagać będzie .miasto ponad 750-tysięczne w roku 2000.

PRZEWIDYW ANY ROZWOJ GOSPODARCZY DO 2000 r.

!Brognazow,any :WL.wój demogmficzny lIIliaJsta ct.ajoe lIlam klucz do ,o'k.reśle:n:ia całkowitego za:pokzebowan.ia na ;wOIdę. Nawet więc sikonk:retyizowanLe pr.zyb!,i.:i)o.nego tempa r,ozwoju <pr.zemysłu POZ'lla:ll'ia da nam spr.awdzia.n 'o'bicZJeI1lia 'hipotetyczne;g:o :łJajpoltriZebowania na wodę <prze.z !przemysł !l1:aszeg;o mia:s.ta.

Jest zuplni,e jasne, że ,przewidywani,e tempa rozwoju !przemysłu stanowi znac.znie tldlniejs.zą sprawę ,l1Jiż iPr'O.g,ll'oola J.ud.nośdowa. Wynika to ,stąd, liż oprócz :lICldnli.eń .związanych z p.flogmmem 'inwestycyjnym, ,progno,zującym wz,n,os:ze,n:.ie nowych mkładów pr.zemysłowych lOra:Z modeI'l1im,cję i :rozlbudowę :zakŁadó'w już istniejących, wylaniają slię Ziaa,dn:ilenia a'utoI1Jomicznej osiPodar1ki !Wodnej posz.cÓI:J.)'11 z'aikładÓIW. Chodzi tu mialI1O'WC'ie o ;pr,dblemy 'zwią:za.ne z .zaqpattrywa.niem się pr,z.emy:slu w 'WIOdę poza siec:ią 'Wodociągów miej5kkh: .z rz,eiki W,arty (używ.ając !krótkich rua'ociągów) alblo poprZiez budowę własnych ujęć wody ,z pokładów 1W1ody "m:'cceń:s>k>iej" lub .inlI1ych ujęć.

Dla zakładów przemysławy,ch Ina pr.alwy.m brzeg:u Wa.rty zasadinkz,e z.na.col,an,i.e rrw.ją krótkie Turociągi wodne .prow,adzą,ce 'WIodę :z War:ty. ŁagodZJi to .z całą pewnością .zapoltr.z,ehowantLe na wodę wodociągQwą, aLe l!11e ,zmienia w ISjposób Z1aadniczy l107JmiaTÓW :z;aQtr:zClhowaillJia na wodę ZJe str:ony <przemysłu. ,BudoWla wlaJSnYlch ujęć 'WJodny:ch z 'PokŁadów "mioceńls:k:ich" .ni,e .ma Iprzed ,sobą większY'Ch perspektyw roz.,v.ojo!Wych. Koszty są bOWliem tu .duże, la wanJl!1Jki geoJogLcZ!1Ie - ni,e siprzyjające. J TZieczywiśde, pr:zemysł do ,W80 r. 'korzystał w duży:m SItopniU :z .sJ.eci w,odociągów miejS1k1ich. ,Za,potrzebowame na 'Wodę rosło li IwŚinie :taikże 'z.e względu .na ciągłą jego mode,IIDIizację, łączącą się IZ :r.eguły 'z hydroel,cktrYlcz.ną aut,om.alty:zacją produkicji. .A. !to znac.znlle zwiększa 'Pobór 'wody. Kajważni€jszy jednatk elemen't .pOW'iękiStZiaJna się (poboru wody .na cel,e IPTz.eITIYliło\';e slba,llIow:i w.znOls,ze!l.ie ,nowych, nowoczesnych zakŁadów ,przemysłowych. Nie

Witold Engel

Tabeła 4 NAKLADYIlVWESTYCYJVENAPRZEMYSLM. POZNANIA W LATACH 1966-1990. .

(w milionach zł)

Rodzaj nakładów

1966 - 1975 I .. 1976 - 1980 9500 I 16900

I Prognoza 1981 - 1985 I 1986 - 1990 I ca 17 000 I ca 17000

Inwestycie

· według danych z 1979 r.

Źródło: Pracownia Planów Regionalnych i Miejska Komisja Planowania Gospodarczego według cen z 1966 r,stety profil rozwojowy przemysłu na lata 1980 - 2000 nie został .jeszcze ostatecznie sprecyzowany. Pewien pogląr! nań możm1 sobie wyrobić na podstawie prognoz na lata HJ80 - '1'9'90 l(Tabeln 4). Roozwij.ać srię będzie i moOdernUz<oiWać :w mi'eśde branże pr,zemysłu e]e:ldronicrz..ae:go ,elekltTotech)]iczneg1o, produk,cję elemel!11t6w .kompleksowej auJtoma'tyki prz,emystowej, pcr-zemysł Is,ilJJli:ków wysokQPTężnych ,i okrętmvych, nieitó:rych środków trf\II1,portu {Lo!wm,otyw, w.agonów, 6'amochod&w 'dla Tolnictwa Óit,p.), O'brabiarlek zels:polowych i .s'Pecja:lnych. Determinuje 'I1ozwój tYlch .kierunków Wlie]ka baza allauk,aw,0-,te2'hniczna oraz wysoka .ku]'tuna .pracy .załóg l"obotln:iczych PoznaiIJJia.

Z rozważań mokh !płyną ,w.n.iIQlski, iż wzr{)s.t za,potrze'bOiWla.n.::a .g,a wiodę prw,z p.r,zemysłJowe zakłady POZiI1Jalllia ksz,tałJtować się będz.ie na wyższym .niż dotąd 'pozilom.i<e. Nie :popełTlli<my większeg,o błędu <pr-zyjmując :za ,średni Iprzyszły ;wzr,ost zapotr,zebow;an:i,a na wodę ,5 - 8"/0 roczn.i,e, iPodoblll1e jak ilo się dzi,ałio oSlta.tnio (5"/0). Ronsieważ jedI1Jak w:s.zysikJe te dane są onienua.cyj:ne, nie elimin.ując,e moQ'ż1iwoci Wliększy-ch Iil:a,wet odc,hy]eń, ,zas:adnJic.zy element :wyzmaczający przyszłe TOzm.1a,ry ,zapotrzebowalI1lia U1Ja ,Wiodę s'tanow.ić będzie liczba mliels;zkańców Ponalll,ja. Zaś spr,awdzianem r'ealnoślci obl'1cz.eń będzie wskaŹJT1i.k ,W.lT1OiStu z,apoltrzebowania na w{)dę pf/ZJez zakł0rdy :pf.zemyskJiwe.

OBLICZANIE PERSPEKTYWICZNYCH SZACUNKOW ZAPOTRZEBOWANIA NA WODĘ DLA POZNANIA

Jako PUllk't wYJsc'Wwy da obliczeń p.ronO;z z3potrzelbow:an1a .na 'Wodę d]<\ PloiZnrania do :roku 2'000 należy 'P'r,zyjąć .spe!cyfoikę rozwojową tego oś:t1odJka miejlS:IDiegJo. Dynamic:zny 'Wu'os,t dem{)gTad'k,z:ny ,i gOSlpodarczy to 'podstawowe cechy owej specyfiki. W la ' tach 19'20 - 19i37 liczba mieH.kańcó:w POZ'lk'1.I1:1a .podni'osła siię o 100 000, ,podcza,3 .gdy w ,tym czas.ie zużycj,e wody na j.edneg,o :mies.zkańc.a na dolbę nie uległo. zmianie. Natomiast rw Iiągu .ośmiu lat 19'49 - 1957 lic:zba 'mies'z.k,ań,có:w mia6ta WZII'OI3ła o 60700, a zużycie wody na jednego mieszkańca na dobę podniosło się o 49 I,. 00 j€Slt rówrnlQlzna-czne ze W:>:YOIst,em o 80 l ma tmi,e.szkailcla na dobę pr:zy :podn.ieslieniu s.j liczby mies:lJkańców P[]ZIillll1lia o 100000. Pr,zy doonal1!iu podobl1'eg,o .ralcihunku dla Lodzi (za lata ]!)6:5 - 197\5) wz:r:ost zużycdJa 'Wody wynosoił 58 1. Na.tomi,ast wzrost iZuŻyc:i:a wody w Poz'nIaniu 'W la.bach 1970 - 1 ' 9,80 wy.nosH 65 1, a prz€lWlirdywany 'WZJrost n.a lalta 1'980 - 19'90 - 165 I ,(na mies;z:kańca i dobę). Tern .s.tqpień zużycia Iwody koresponduje mn.iej więcej z 'tak uprzemysł.ow10:nym .regi'o.nem jak Zagłębie Ruhry w Repuhlice Federhllnej Niemiec.

Do !podobnych wlniros'ków moma dojść pr,zy :z;a.S't.OISlOlWfl,)]iu "miary Ca.pelllJa", ;tj.

okre,śIenia ogólnej ,za,leżn,oś.ci .zai.potrzebOlWarria na wodę na jednego mieszkańca

Tabela 5

ROZDZIAŁ WODY TŁOCZOlI'EJ DO SIECI (w procemocll)

I Lata Odbiorcy I I Przewidywany . 1957 1980 1990 I 2000 Gospodarstwa domo\'fe 37,2 50,0 38,6 39,8 Przemysł. handel, budownktwo.

transport 30,7 23,0 41,9 40,7 Różni odbiorcy 16,9 18,13 6,5 6,8 Straty w sieci i potrzeby wlasne Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa WOdociągów i Kanalizacji 15,2 8,7 13,0 12,7

Źródło: Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji.

l1a dobę .od Jiezby ,!udnośd .miaslt.a. Liczba ludnośei korzystającej z wodociągu miejskiega kształtowała się w Paznaniu w 1930 r. na paziamie 274700, a zapo,trz,ebo'Wla,nic ma !Wiodę - lolk. '170 :1. na .rni.esz:kańca ma dobę. W 11180 cr:., :przy ludności liczącej 544 500, ma,ksymalne z,apotr,zebawan'ie ;na wodę wynosiło 40.0 1; na QOOO r. sza'0ow,ać je moŻina Ind '1'2'90 ,} (na Imiez.kańca .na ddbę), la śr.ednie zapokzeibowa!!1Iie na wodę - n:a 1080 l. CiągI,e jeldnak IzapatrzebOWl3Jnie na wadę j.es.t i będzJi.e, ca naj,mnej do '1'9!85 T., znacznie WlękJs.Z)e :niż iWlododągi mogą \Plodałać. Jak wyka.zują obserwacje, w Poznaniu .istnieje stas'UiI1k,aWla niewi.elka zmie11il1osc W1spółezynndka :na,ecr:ów.rlomiernaśoi dobO'Wiej, tóry iW latach 1960 - 19 ' 80 kszltałtował się na Iplr:zecięibnym :po:z.io.mie 1,3. l IW ll'1asltępny.m .dziJesięcioledu ('191811 - legO) chyba nie będ7Jie .Q.rl ,miał więks'zy]ch odchyleń. Z3lchow3lIlie Itakiea ;właśnie zaipotrz£ibawa.nia !daje gw.aTalncję rytmilcznaś,ei li ciągłoś,ci dastalw wody dl'a .rnieszk!ańców i ga

Tabela 6 ZUŻYCIE WODY W STANACH ZJEDNOCZONYCH AMERYKI PŁN.

(według rodzaju odbiorców) Odbiorcy %

Gospodarstwa domowe 35 Przemysł i handel 39 Różni odbiorcy 10 Straty wody w sicci i potrzeby własne przedsiębiorstw wodociągowych 16 Źródło: Wg H. E. Babsta i J. J. Dolanda: Water Suppły Enginering, 1956.

,gpod,,:rki Po.zna:nia. Obecne 1(1982) maksym,a1ne ,zapotrzebow.anie dabow,e wynosi 27;3000 mB, ,a 'śr.edne - 2:10000 mB. W ip€:rspekJtYiw:e, W '2000 r., IPraw.dOjpodobnJie wyniesiLe KJt.'1lo7,5!2 000 m 3 , a średnie - 589 9'00 ;mB. Wa:rt.o też 'omówi:ć \Sltrl1'tu.rę ;za'Potr'Zje!bowani:a na wodę, czyli w jakim lSi\ioplIliu poszozeg6łne ,grupy odbim-ców 'Uc.z.es1tniczą d ucz€sltnJiczyć będą w ;r,azdziale lW10dy (I'abe.la 5). Struktura !tego r:ozd.ziału w lata,ch 19 ' 57 - 2000 wy,ka.zuje ,zbiemaśc,i :z wynikmi badań .amery.kań'Sklich 2 . Na >tej ,podstawie można ustalić Toz.dzi,ał WIOdy w 1P€lrspektywie do lInku 2000. Uidział zapOlt.rzebow,anli.a ;na wodę prz,ez luooość .

2 H. !E. B a b s t J. J. D a I a n d: Water Supply Enginering, 1956.

Witold Engel

Tabela 7

Średnia Maksymalna Wskaźniki Maksymalna I Współczyn- Procentowy I Wskaźniki średniej wzrost średniej Stan dłudzienna dzienna dziennej dzienna I nik nierów- produkcji I wydajności gosci Rok produkcja produkcja produkcja ności produkcji wobec roku ujęcia wody sieci w re wody w m 3 w m' 1948= 100 1948 = 100 dObowej ubiegłego 1948 = 100 1938 25854 36202 66 74 1,40 - - 268 242 1948 38 894 48 750 100 100 1,25 1,3 100 301 466 1953 58 988 72 300 152 148 1,23 6,6 100 335 470 1958 76379 91 285 196 187 1,19 5,3 146 362 985 1960 84013 88180 216 181 1,05 1,6 162 378 35 I 1970 126472 149312 326 306 1,18 4,6 240 490 649 1980 186 284 196 620 477 403 1,06 0,1 336 640 500 1982 186392 209 030 479 429 1,12 1,0 359 678 761

WYDAJNOSC I PRODUKCJA UJĘĆ WODY

Źródło: Do 1958 r. wg dra Jozefa Rynarzewsklego i inż. Jerzego Gregoriusa oraz inż. Józefa Kureczki; dane Wojewódzkiel:o Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji, od 1960 rw 2000 r. nieco się zmniejszy w porównaniu z 1980 r., ale będzie większy (39,8%) niż w 111957 r. :(37,2.%). N3.tOlffiiast 1l'dZ!iał 'przemysłu w:zrośnie .do 40,7%, wobec 23% w 1000 r. i 30,7% w 1957 !T.

ROZBUDOW A I TRUDNOSCI WODOCIĄGOW W POZNANIU

Z Tabeli 7 wynika, że w J.altach 19'52 - m5,8 dzi ' e,!1IUia :pmduk'cja wody j[,egula!fc!1Le przekJ:ac,z.ała .Q(gm.l1llJc-w.rJP moiJiwo.ści !illiejski'eo 'ujęda wody. D1ii ,inwe.sty:cjom,. stopn.Lo'Wo 'PToduikcja 'ta w.zn\s:tała, co s:zczegó1l1!i,e za.zillJac-zylo się w 19167 T. (iI1,owe ujęcie rw .Mos.1nie), a w 1970 T. 'W'zr,osła ClZJteroipółkTIO.til1ie w stosunku do 1948 !l'. (średnia; maksymalna - prawie trzyipółkrotnie). Podobnie prz.edstawia się sytuacja, jeśli c'hod'li Q ś:rednią wydajnnść dobową ujęci,a wodl1Jegn. W 1a.ta,ch 1948 - 1980 w.zrosŁa ona Iprzeszło trzykrlotnie, a odo 20.00 r. IID'a ns,iągnąć zawr,obny ipozi.om 13,7kr,dtny wobec r{;'ku 1948, .co ś\\i.a:dic:zy iO wie.lki,ch wysiłka'ch, jakie !podejmowanI} w tej dziedziJnie i jalkiie jes'zcze ;nada!l będzie s.ię ,podejmowało. Tabela 8 uzmysławia, jatk pwduHJc}a wody ,przypadająca .na jednego miJesz:kJańca, plO Ispadku w 'lataich ,119'47 - 19'50, 1P:rzybiera :sta-łą tendencję WLl'OstoWą, <aby już (pOlt.€lm >regular,nie ,roS1Jląć, ,os:iągając w Hi80 !T. paziłam 2,3 _!'a za rwyższy niż w 194Q r. Jeszcz,e więcej wzr-osło zużycie wody na jednego ,mieszkańca trla ,dOlbę, bo pr;zes,zło 'trzyipółkrotnie. Za'uważyć lJ.u też lIJJale,ży, iż procent 'Wzmas.t'u jest zll'ałcznae -wyżsrz.y niż proc€iI1,towy wzrus,t gLobalnej lilc.zby mie,s.Zikańców ,Poznam.ia. Oczywiście, diui;o wody z wodociągÓw opo.z.nań,s.kkh używał przemysI, ,osią,gając .s_wzyt w '1954 il'. - 53,1°/1)caŁej wody w'ododągów .miejs<kkh. Od 119!57 .r. procent ud:z;i,au przemysłu sltal,e ISlpadał, dochodząc w 1960 r. do 24,4 % , podczas gdy analogiczny udział ludności w zużyciu wody osiągnął w 1980 r. szczyt, wyrażający się w 56,4%. oDodatlkowym c'zY,Illnikiem w?J1'IOlSJtu zużyÓa wody iW .mi'eśclie była j'ej niewslPółmieT00 Ita.n:iość :w 1przedaży (Tabela '9). W P,dls.ce Ludowej ,0bni:lJ(IDo cenę slp1'lzeda.ży ponliżej kosztów 'pwduk,cj.i. :Koszt wł'a.s.ny '1 mB wody wYol'1os.ił w 1'960 r. 0,315 zł, podczas gdy wodociągi Isprzerlawały go po 0,34. zł. Powodowało to ogromny deficyt finail1sl:J'wy. -StlOtpnliawo wlięc pod:l1JQ.s'Ziono -c-enę, 's.tos'Ownie do klQs,zltów r,ea'lil1y-ch. W 1980 ,r. średnia .c-ena 1 mB ':kształtowała ,się na poz;i:om.ie 12,\1'5 zł. Za;zna-czyć jed!lliik należy, iŻe cena iWlody dla ludn,ośd ,wynosiła załedw1e {);214 zł, 'a .dl<a .przemysłu i inny]ch 'odbiorców - 4,40 zł.

63'

Tabela 8 ROZDZIAŁ WODY, PRODUKCJA I ZUŻYCIE NA TLE ROZWOJU DEMOGRAFICZNEGO POZNANIA (na I mieszkańca)

Zużycie wody po odliczeniu strat sieci Straty wody Wzrost w% w sieci Liczba liczby Produkcja Zużycie przed obliRok mieszkań... mieszkań- wody na wody na gospo- czeniem mieszkań- mieszkań.. darstwa inni odców c6w rocznie ca na dobę ca na dobę przemysł dOmowe biorcy sprzedaży w% wody w% 1938 272 308 - 95 66,6 - - - - 1946 284 211 - 150 88,4 - - - - 1950 337 606 3,1 133 108,0 42,4 45,5 12,1 18,3 1953 358 860 2,9 163 133,8 52,2 40,2 7,6 16,5 1957 390083 2,6 ł85 155,4 36,2 43,8 20,0 14,0 1960 414400 1,9 202 169,6 33,3 44,3 22,6 14,9 1965 438 200 1,2 217 188,9 30,5 46,7 22,8 10,9 1970 469 @O 1,3 265 234,8 29,3 47,3 23,4 5,4 1975 515962 2,1 321 286,6 29,9 48,9 21,2 8,8 1980 552938 2,1 345 313,9 24,4 56,4 19,2 7,2 1982 558 502 1,0 344 311,2 23,1 58,0 18,9 -

"pierwszy kwartał Źródło: Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji; Urząd Statystyki w Poznaniu i Miejska Komisja Planowania Gospodarczego.

W .łaJtac'h '1'95,4 - 1.g,61 T'o,z;budowa.no ujęcIe wody da u:zystkIu no 000 mB il1Ia ,dobę !I18.

bazie datychczasowega wadaciągu. Następnie zbudawana zupełnie nawe ujęcie pad Mosiną, z tzw. papularnie "rzeki padziemnej". Wadę tę ruraciągiem sprawadza się do Poznania i już teraz stanawi ona 4'J}!/o wody dastarczanej miastu. Ale abecnie i to nie starcza, i szuka się nowych ujęć, zwłaszcza wśród wód trzeciorzędawych (mjaceńskich) na dużej głębakości ak. 120 m (dla patrzeb przemysłu). Zdania na ten temat są padzielane. Ale jest to jeszcze jedna szansa zapewnienia wady dla. Paznania, głównie dla przemysłu, oprócz ewentualności stasawania studni z rurami filtrowymi poziomymi.

Tabela 9 KSZTAŁTOWANIE SIĘ CENY SPRZEDAŻY I m' WODY W LATACH 1937 -1980

Rok I Cena I ni' wody w zł I Waność złotego z roku 1937 0,30 1937 1947 0,15 1950 1950 0,34 1950 1957 0,39 1950 1970 1,18" 1950 1975 2,42' 1974 1980 2,09' 1974

" średnia Źródło: Wojewódzkie PrLedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji.

P,rlowadz,onQ 'r1!aida1 energiezne IPOszukiwanwa 'Wody (na obsza;r.ze 90 .km!!) w 'tyrrr l1ejonie. Jednoc:ześn:ie J1ozwlijall1Jo oinltensy;wne prace inad :rolzbudową i modyd'ikacją do1yc 1 hczas.owyoh ujęć - przY.llli,osły one dodaJt:kowo 50 000 mB 'Wody .na odo!bę. Ale i ta okazalo 'Się 1I11ewystJarc:Z.lające, wobec dynamicznie 'wzras.1ają,cego zarpotr.zebtawalT1ia na wadę 'W latach 1'970 - 19'80. Trzeba 'więc 'wzmóc 'tempo ibadań li inwes.tycj'i, dyi

Witold Engelnadal odczi.l.wa się .niedobór wody. D.la;tego ,rozpoozęto :w 1,9Q9 :T. W rejoolI1ie m'Oisińskim budowę nowego, bogatego ujęcia w Krajkowie. Koszt budowy wyniesie 362000 OQO zł, .a obiektów Ipomoc,nk,zych 880000000 zł. W 11'!80 r. Rada IMiJ1Jsltr6w :zwiększyła k,redy.ty na te :cel,e do kwoty ,-t2 000000 'zł, co .poz 1 wo1i1io iI]a 'iI1ltensy.!ii.kia 1 cję JI1l:wes;tycj:i. 1PIOICieszający j'est łteż ;f,a!kt, i,ż w 'I.a<ta.ch ,1'931 - 1198,5 ,władZJe dały prioryte1t dnw1e.s:tycj<om wodociągowym w hiermchii globalnych potrzeb Poznania. Wykonane zostaną m. in. nowe urządzenia w Slta.rj:ach :uzdatlniania li główna ma.ghtrn.la WIOdoc:ią,gowa długości '25 km. vVai.ną ,inwestycją w ,nadchodzących latach hędzlie 'U'końrcwnie Ibudowy centralnej .oczyszczalni śeioeków, ,a 'także zwiększenie ,mocy obecnej le;w\obrzeżnej ,oc.zyJSzcz:al1li.

Bod:kirślić bowiem 'trzeb3, .iż WRl'ta 'Pozos,ta.ie ,głównym źrÓdłem ,wody dla lITJlasta.

I ost,a,!1 jej cZY's,i'ości .będze decydującym ,czy.nnikiem SltalnOlwiącym o jakości wody dla ludności Poznania. Kon:ieczn:ie trZJeha z,realłZJować układ kolektoor6w odbierają. cych ś>Oieki z mi:as>ta. A :kos.dy 'te kiszta'łtują się na .poZJiomie wyższyim II1liż 1mszty -wodociągowe. Są j1edna'k ruieodZJOWI!1e.

POKRYCIE ZAPOTRZEBOWANIA NA WODĘ

Dutychchasowe b3ldalni:t ,Slkłalt1!ilają dlo .tWJier,dzerri:a, iż !Pf'GgI1loz,owany l'ozwój ;Bozna.nia pod względem :demograd':iJcznym i okonomic'znym 'powiększa obecnioe średnie zapotrzebowanie dobowe n::l wodę do rozmiarów od :210000 m S w 1980 r. do 452' 800 m S w :11990 r. i 5.89900 m 3 w 2000 T., a m<:.lksyma}ne - do 7528,00 m S na dobę: Tę Itendencję WzrostOllTą .ol::>I'azuj,e Tabela 10. Za=czyć WY'P\1!da, iż moliw05ci pokrY'c:ia Z<alpat:rzehOiw1anJia :na .wiodę 'pow.iiIJJllY ,k.s,z,tałtOlw.ać !Się na pozimnie o 40'1/0 wyż_ sz)m niż Imaksymalne za,potrzelbc1wanie IdobOlWle lilia wodę.

Tabela 10

TENDENCJ4 WZROSTOWA ZAPOTRZEBOWANIA NA WODĘ W LATACH 1960 - 2000 (w tys. m 3 na dobę)

Ś rednie pokrycie Maksymalne zapoRok zapotrzebowania na wodę trzebowanie na wodę 1960 111,1 155,5 1965 125,2 175,3 1970 152,2 189,0 1975 165,4 189,9 1980 210,0 273,0.

Rok

Średnie pokrycie I Maksymalne zapozapotrzebowania na trzebowanie na wodę wodę

1985 I 280,0 I 364,0.

1990 452,8 58),6.. Interpretacja danych z Biura Projektów Budownictwa Komunalnego 1995 I 2000

522,2 589,9

666,7 752,8

· bez Mosiny iLubonia .. wg Biura Projektów Budownictwa Komunalnego

Powstaje temz WaŻl!lY pr,oiblem ,re:aln)'C'h możliwości pokryc.i'a za,poitrzebowania dobowego iIm wodę. Na r.aIZJie POZJnań pos,ia.da óW1a 'Z3sadnkz.e ujęc'ia: wlolParciu o Wa.r.tę li ujęcie m'osiiJ..;kire, ,'tóre 'obec:n.i,e (0'98'0) dos'ta1frc.zają średn10 przeszło 4,7-krotni:e więoej wody na ,dolbę miż rn 1'948 .r., a w perspektyw:ie Imk 12000) da/W1ać będą prawdapodobTI'i,e 12 razy więclej l1".iż w 11948 T. Dane Ite postulują s.zukanie nowych źródeł wody dla Poznania. ZI,mW1ażyć należy, Iż średnia .dohowa wydajno'ść dotY'chcmsowych ujęć IWYI!1io,siła 3,3 :.r.aza więc.e'j IW '1918,0 r. niż IW ,UHa, ,a m,a osiągnąć lPo,z1om 10 razy więkis.zy w 1990 :.l'. 'i 1'3,7 ,ra'z,a więkiszy IW 12000 <r. IW stosuniku do 11'948 T. jp,os.tuluje to baTdwpilną ptr'.zebę: rozbudowy i modernizacji dotY;c'hczas.o.wy:ch uJęc; prowadzenia bardiw intensywnych badań hy;drogeoIogkz;ny,ch'w Ic,elu znalezienia lIlowych źródeł wody dla F\ozna.n.i,a (m. in. głębokie wiercenia w IPo.kładach -trzeciorzędu); lWyzyslmnia' O!ort;)'chezasowych bad:rń ,PI'Of. BOIgUlmiła KirygowSikiego i dr. Gi1nbhena Truema; odpowiedniego sprawdzan.ia urządzeń fil'bra,cyjnych i 'iJnnych; ich modernlizacjii i wcześniej'zego planowan'a ich wymia,ny.

LITERATURA

"v. C h T a m ,i e c :i K. R () c h.a.c z: Opinia o założeniach rozbudowy wodociągów m. Poznama. Kd,t'Qwice - 'Mysłowk,e 1959. . . Kur e c zk o: Zn!ożevia t.echniczne rozbudowy wodociągów m. Poznania <oraz Opis techniczny ujęcia, uzdatniania i doprv.wadzeniawody z obszaru nowego ujęcia do Poznania wraz z rozlJ1ldm.,'q przebudowq m'iejskiej rozdzielczej sieci wodociqgowej. Biuro Pr'ojek,tów Budo\Vlni,ct.v,a K'olmu!1lalin.eo w Poznaniu, 1'958. L. M <e t ,c a l f: Effect of Vlater Rates and Growth of Population 1Lpon per Cap.ita Consumption. Chicago 1978.

Plan perspekt.ywiczny makroregionu środkowo-zachodniego 1980 - 1990. KJo.misj.a Plalllowania przy Radzi€ J.Vf..JiniSltrów, W79.

C. ,p o s p ,i e s z y ń s k i: Rozwój wodociągów m. Poznania. "TechniJka SaniJtal'11Ja".

Biuletyn Techniczny Ministerstwa Gospodarki Komunalnej, R. 1957.

M. R o s e n: "Wat er Works Association", R. 1957, No 10.

J. R y n a r z e w s k i i J. G r e g o r i u s: Trurlności. eksploatacji wodociągów m.

Poznania. "WlOdodąg,i i Kana:1izacja". Biulety;n Techniczny MinilsteTs:tlwa Gos!P'odalki KomU'11Iallnej, 1'958.

G. T h i e m: Bericht iiber hydrologischen Untersuchungen sfidlich von Moschin zum Nachweis von Gru"ldwasser !iir die Vers{Jrgung der Gauhauptstadt Posen. psk 11I94;t J. Z.iółk,ows.ki i F. Zy.gmano1w.sk.i: Wodociągi miasta ,Poznania. potrzeby .1 zaożenia rozwoju. ,Miejs.k.a KomiJsja Planowalnia GospodaTczego, Monografia N f .2, P.oznall 1951.