f1RANCISZEK T AT ARA

Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony problematyce współczesnego Poznania 1982.01/06 R.50 Nr1/2

EWOLUCJA TECHNIKI W ZAKŁADACH PRZEMYSŁU METALOWEGO "H. CEGIELSKI" W LATACH 1846 - 1981

JUBILEUSZ jeslt okraół:ją do IPrół:ypoannienia drogi, jaką :ptI"zesło .to iPI"zedsę'biorSitwO. KoIejne zmiany, j!ki:e .pr'elŻywały Zalkłaidy:, iUIWIidOClZnione są w a,oorItymende pt'oodu!kcj1: {)d ma,Sół:yn ;r.()Ili11iczyOO, popr:rez :t3ibor o!lejQ/WY, obtI'abia'l11ci., aż po sj,lniki łi'nO/We ,diu:ż:ej mocy, .st.anowiące pr.zed:IJlli:ot duany .nie 'ty:Jk!o iPOZI1Iańslkiej zalogI, ale i całe,go krajoweigio przemylSłu, bowiiem w.iele 'W)"I"oIb6,w <Zakład6w Hwrezenltuje lPozi{)1m ltecihnilk1i IŚw:LaJtowej. Podkreślić należy, że Zakłady :są główny.m pr,OIducen'tem /Wielu p:otr:z,ebnych ,poiej gQ()IdalI"ce /WYtJ:'Ioibów. WieiLk1i1ffi O/3iąg:ndęc'iem wałogi i tpunJk:tem IzwlI"lOItny:m ;w historii Zailclad6w było (podjęcie w 1'958 T. ,produ:Jmji lWy-s'OikQpręŻllY'Ch I'>il'll!ików oikIręt'Q/Wy1ch .d/użej l!I1/OICy.

Pn7JEKROJ ROZWOJiU ZAKLADOW W llATACH 18 - 198'1

W paidzierniku 1846 r. w "Bazarze" przy dzisiejszej ul. Paderewskiego, Hipolit Cegielski - iill'Oilog i .społecznik, muczyde! gi:mna.zj,aJlny założył Sklep rłe1am, z (kJtórego wywodzą się dz;isiej'SiZe Zalkłiady. Br:zedimiOltem pie,pwotnej 'dlmala!lnJoŚci Ifi:rmy !był, 1P'Q(l'a IspT:zedażą £I1c1eJpową, (kJomls,QWY Ihandel nalI"zędzialmi minimymi.

,zaląiJkiem ,dzi'ałaności ,przemysłQ/Wej było ,założenie w '1849 T. .wacr:sztaIt6w iI"eperacy1jnydh iPl"zy IU. ,Woźnej. P6źn1ej IwalJ.".sztaltY Ite IprreI1lies.iotno IIW. .uJ. Kiozią. Z,alS!a,ooic,zy ll'WTIOlt ;w drziałailnoścli przelds<i.ębiOil's<bWlą nastąpił w 1855 11"., kJeidy - fWedrog ,ośw,iadcrzenia samego Hipo1'tta Cegie1S1kiego - ,atWOllilyl on "faibl'ylkę maohin li. narzędzi rol'll.kzych". Za ikońcO/Wą ,datę jpI'lZemsłcmia s'ię iPI"zeds'ięłJlioI'Sltwa ihandlmvego w przemy.sl!OfWe na'łelŻY uważać :r>0Ik: .1859, rw ik1tÓTym falbl'yIka CegIelg:kiego muclhomiła ieI1wsrzą w mie,ście .odlewnię żel'aza, lWY1budowaną na oos,zer-nym fPl,acu jprzy 'Ul. St1'Z€łeclkied, gdzie 1SIk0000centTO'wała .się lteż wIlcr6tce 'W'ięks.w.ść 1PI'0Idiuk-' cyjnyoh .działÓfW fubryk.i. jp[-Ioduikicja miJała clharekteT wielogt:r>onny, na (pIiel'rw.szy rzaś plan wysunęło się wyltwa'l'.zanie nar.zędzi ll'olnJicrzYClh. DDugim jej miałem ibyły urzą{dze.nia d/lla Ipl1ZemysŁu rołno-Ipożywcz,ego. 3bYlt .pw'OdukowaiIlych wyrolb6w oOrgićlJIl'i:wwało - IpI1Ze1dsiębi'OlrstrwQ Vi rzasadzie !We własnym .zakreSlie, rOtZJSlZeT'z'Cll.iąc ISw<Y,ie a'gendy QZ!a sieooibę firmy. WłaiSne sllclady zostały zODg,ariiztOwane w Inowrocławiu., Ostrowie, KTuszwicy, KOIl1i:nie, Zaw.ierlCiu i WaJTszalW'ie. Pr!Ze.z !pewien c.zas utTzymywano ite'ż iPEz.edsiębiorsltiwo handJ.DW€ w Kijldwiie, 'W Sta:ni1sławQWIi!e" 'a .narwelt w BuJmares'zcie. W '16:9,9 r. .nalSltąpiło iP1'Z€Iktsrlałcenie 1'.orrmy rwłalsll10ści firmy - z .i:nJdy;wid'Uałnej w wborOlwą .zawiązanego 'w ,tym celu. T<JIWaTzY:Sltwa tAJkcyjnego. Jcili c,hOldzi .o :rozrwój organiza.cYdny Zakład6w, 'to rzalSadrriJcza zmialIW. naSltiWUa

Francisze,k TataradO!Pier,o rw 1!913 !T., :w !którym 11;0 iZOIStała sfiInJalliizaana pi,ea1wsza ,uchw,ała iRady Nadzl)rcz"ej TOWla['zy<sltiwa Q przeniesieniu falbrylki na Główną. .

Kolejny eltap I'orzlWO\jU farn-y:k!i rzapoc,zątk!Owany Izosltał króltce po odzyslkan1u !l11ąpoodle,głnści ipańs1tworwej. "'Wykupienie w la!ta'ch 1.919 -.1Q20 falbryki MoegeUna OIl"az 'liaJWTIych fabryk ni.eIl11ie'c!kkh "C. Pau:lus", "The,rmoeleoktromooor" li "Bracia Lesser", położonych JW zwaI1'tym Ilwmplelksie lIla Wildzd;e, pozwoliło na bardziej l1"aq}OII1a,lny niż :w poprzednim oresJe iPrzes.tlr,zermy ;rozwój przedsiębiurs'twa. Zorganizowane Z'Qosltały trzy oddziały fabryk/i: Oddział I na Głównej, Oddział II lPr:zy ul. Stpumyfi{owej - przeznaozono gq do produrocji u-rządzeń dla iPrzedsliębiors,tw przell11y,słu I'ollno-spożywczeg-o - 'i Oddział III !p,rzy ul. Górna WUda, który 21organizowany .został dla inQlW10 uTucihacrnianej (rw ;zw,iąziku ;z umową zawartą JW 1920 'I". rz Mini!Slterstwem Kolei) Ipr'odu,kcji taboru kolejowego. W Jait,ach 1936- 1937, na podstawie umowy i kredytów rządowych, Zakłady bardzo wydatnie się 'Powiększył' przez wybudowanie .fabryki obrab'iarek i SpI"lzętu 'Wojsowego w Rzeszowie. Produkcję Jtabo.rru iko1ejowe,go ;rooczęto w.1921 Il". Wlatalch .19'21 - 1.930 f'abryka dosltarlczyła 55>15 wagonów tvw,aTOlWych. Mo'żliwoś"ci produkcyjne były jednalk 'tyLko ,częśdowo wykorzys.tane, dkHtego rozpoczęto IW 1928 r. I1"ÓiWl!1Jież !pI'odukcję wagonÓ1W osobowycih, a w 193'1 ,I. wagonów mo'tol'Owyc,h. Swlkając dalszego rza1brudnienia dla diału wagonowego, d'labrrka wykonywała t,eż wagony towaroIWe s[Jecjalne, a !ponadto wa,gony res'tauralcyjne dj,a Towaxz)"sltJWa Waonów Sypialnych. Na samodzJielny dział [pT'Odul\{icj'i wyrosła też w lata,ch 19'3 - 1933 na-rzędziOW11ia jako wyidz.iał ,pOlmocmczy. ROIZ;srzerz'OIl1O ją i Url1!owGcześniono, utworzono dJa ll1:.ie.j biuro konstrukcyjne, labOiI1<lIt.orium chemiczne i mechaniczne oraz dział komtroli pomiarów i izbę pomdJar6w ścisłych. Dział'ahwść fabryfi{i ,:z<os1ała ,gwaJltownie ,przerwana IZ ch'Wilą Wybuchu wojny w 1939 r. Bo ik:ró1ikim .oikresie ,z'GlJDządu lwm1saryczne,go, 'Połą'crzona rzos,tała rz zakladami zbrojeniowymi "Deutscl1e Waffen- und Munitionsfabriken". W schemaClie orgamlJa'cyjnym rz. iPaźdlJieiI"'I11ka 1,945 r. Zaklady obejmowały: - FabrYkę Taboru KoleJowego, ,składającą iSię z Wydziałów: DoIkomotyw Pa'rowyoh, Kotlarni, Obl1"6bkJ. Mechanicznej, Kumi, W,agonÓiW, Częścii Norma,lnych, CzęŚci Ciągniony'ch; - Fabryik:ę Obraroar",ek i Narzędzi; - Faibxykę Odlewów i 8mb; - W)ldział Remontowy i EJektI'O\Wlię.

Z dniem .l ety,cczn1a 19,52 11". wy,odrębniona iZOIStała z Zalkładów ,i pT,zek1s:z.tałeona IW .lmOldz1elne ,pmedsiębi.or,stwo Faibrylka Odlewów i Sruib pod lI1awą Zakłady 'Met,alurgiczne "Pomeit".

PDzemiany w ,systemie kieru,Wa'l1lia ,gospoooTką naTodową i odnowa ży,cia społecznego siPowodOlWa-ły w Zakła.dach szc2iególnie silne rwyzwolenie Lnic.j'a1ywy załóg. 'Vobec s'tałego zmniej,szania \Się za:pQltrz,ebowania na lok.omotywy parowe, co grolZ:iło unie'ruchomiemem naJjrwlięk\<.;'z,ej obok Fabl1"yfi{ii Walgonów - Fabryki Lokomotyw PaJ101wyclh, la z drrl1gi,tJj strony IZwiękiszająceg.o s,ię ,popy1tu na ś'Wiecie ma silniki ok.rętowe dużej :moy, !podjęto idecY1zję produkowania 'tychże. DecyJZja 'ta fWywarta zasadniczy Iwpły,w" lI1a dalliszy .11ozwój J. I'ozbudQ/Wę Za\kładÓfW. W kwiełtniu 1958 T. po .rarz lPiemvsLZY ,ul1Uchom:iOlI1o doświadczalny .silnLk Bjpalinowy wys'QlkopręŻIlY 3D55 o mocy 1500 KM. 3D55 był pierwszym w hiistorii siliI1i<kiem :\iPa,linawym wodz\{iOlWym, skonsltI'U'OIWarlym i wykonanym w kI'aj;u. ZapoczątIkJował on rozwój z'U'pełnie nowej JW Polsce dziedLZ:iny iP!Iz,emysłru. DOIk,l1ImEm

:.. ............. .

" ,""

. " -.. \.. ."l:1i

Lokomotywa parowa serii PKP-Ty-51 z samoczynnym zasilaniem paleniska wglem (stoker). Układ osi 1-5-0. Pr«:dkOŚĆ maksymalna 80 km/godz. Maksymalny nacisk na oś 19,5 t. Ci«::!:ar słu:!:bowY 107 ttację konstrukc;yjną słlnik3 opr.a,wwa}o Centralne Bimo Konstrukcji Silnków alinowych w Warszawie. W czerwcu 1958 r. rozpoc.zęt.o budowę _pIerwszego _silnika oi!;)rętorwego o mlOcy 78,00 KM według licencji s:zwajcarskiej firmy "Sulz,er". Silnik Iten ;za'budowany os'tał .na dzie,sięc.ioJtYlSlięcznilku m/s "Jan Matejko" wyprodukowanym .przez Stocrznię GdańSką.

W la-tach sz,eś6dZ'iesią,tych ,uruchomiono rw Zaklada-ch ;produkcję kołejnej rodziny sil<ników oikrętowyah naJJędugłównego według licencji duńskiej fiJflmy "BurmeLs,ter u. Wam". W 1968 r., w jedenasItym r{)ku produkcjd :sHnikÓfW naa:>ędu głó,wnoego, Zakłady 'zajęły pierws,zą ,pozycję wśród .najwięks,zych europejskich producerut6w, lUIS,zeregowanych według lic:zby KM silników -okirętowh głównych oddanych do elk>s.plo'alt'a:cji na s!taJtkach o nlO&noŚci powyżej 2000 TDW. Od 1961 r. Zalkłady IpmdU'kują dl,a potJrzeb okrętownictwa - Tównoległe z 'Zakladami Urządzeń Techniczny,ch "Zgoda" w Świętochłowicach - zespoły .prądotwórcze zł'O:iJone z 1S-1lniJka wysokOlprężnego i prądnicy. KoJejnYiffi sUJkcesem Z-akład6w było uruClhomienie IProduk-cji rwys-oce precyzyjnej aparatury .paoHwowej do wszystkich ty;pów .siLników ,okJ:ętOWY'Clh 'ProdUJkowanych w ju, jak Tównież IPodjęcie ,produkcji wS,zyisltkiClh -poltr.zebinych wielkości sprężarek pow_ietr2Ja ,r-ozruchowe,g-o instalowa1I1ych rw ISJiłoWlni:aiClh OIkrętowych. Podpis,ana umowa Hcencyjna z firmą "Fia,t" ,umożliwiła w poclząltl!mwynn okres'ie uruchomienie JJl'odUlkicji .przelkładniawego siLni:ka B300, a jp.o r07JSzer:zenł'll 1Ulffi0wy - ISdlnków kolejowych '2i112SSF. Do na1bal"dziej ,typowych Imalteriałów zużywanych w dzi'ała[:ności produkcyjnej ZlIkład6rw l!1ależą odlewy, i 110 w pierwszym ,rzędzie żeliwne, toteż .pozbawienie w 19.52 r. Z'alkła<dów .wła;nej ,odlewni przyniosło ,wyraźnie rujeml!1e 1SIku'IJki. UlSlilne s'tall",ania ,o b'UJdow8.'I1Jie własnej .odłOWlli uwieńc:wne ,zMtały decyzją wbdz .nJad:I1zędc'h o budowie Odlewni ZeIiwa w Sremie, skąd ,pierw,sz,e odlewy ZakŁady otI"izymały w 1968 !T.

Franciszek Tatara

iW .slkład Zakładów na kiQlJl'iec 11'981 !I". 'WCIhod:oiły jlalko jedinOlS'tik!i ,prudukcyjne następujące fabryki: 1. Kuźnia; '2. Fabryka Silników Okrętowych; 3. Fabryka Lo!komOltyw i Wagonów; 4. F-albryka ObTabiaTeIk; '5. l'1a1brykia Ul'ządzeń Mec'hanicl:oIllh; O. Faibryka Narzędzł; 7. Fabryka Wyrobbw Precyzyjnych; 8. FaibrY:ka WYTobów Tłoczonych; 9. _FalbrY'ka Si<ln:i!kbw Agrega:towY'c!h li Ti'akcY'jnYClh; ;10. Qdlewll1:ia Ze[,iwa w Śiremie. ZalJdady !Stanowią więc rwielolbranżOIWY Ikomb.i.nalt lPI'oZeIffiyslu ma!s:zynowoego.

W bI'alIJiży Isilni'ków wys'okqprężnyclh ipToduik:cja 'oIbejmuj,e: s!il:ni:ki ,okrętowe napędu ,głównego IWrS'ZeIlkiej mocy oraz si'1nki ,przekładniowe pokry;wająoe m!k:rels mocy od 12400 do 17 400 KM IZ :możLi!Wością 'Gsiągnięcia 34 800 KM) na J.oic,encj'i ifil'm ,,sull2Jer", "BurmeiJslter lU. Wam", "Fi.alt" OTalZ rwedług 1k0000'S!trukQji lk:r1ad'o'wej, prI'leznaclzone dla drobn!iJc'owców, IITIia.sow'ców, ,bicI1I1oW1cÓW, PI1z.emY'SłOlWych !balZ rybacIkliich, drewI1owców, 1,r'alW,ler6w j.ak .również sta'tlkó.w lPa,sarLerskioh, mogące być równ'ież Isltosowane jlako s'taCijQlTIla'I'!Ile do najpędu ;prąJdniJc w elJ.eJktI'lown'iach; s'iJl[liJki Okrętowe a1grega1tO'W1e lWyltwa!rZaIIJe na licencji fiI1my .,/SuLz,er"; s1J.ni!k,i :wysokOlP['ężn:e o1ejOlWe o mocy 800 i 11800 KM, ,prz,eznac:wne do ,lo1k!OIffidty;w, produ'kowane w 'OIPaiI'CIiu o konstrukcję krajową i ili0e'IJJcję !frmy "F,iat"; aipa.ratuTę paliwową.

W branży toaJboru kolejowego: wagony osobowe; l101kcillotywy ISpallinowe I() mocy J.800 KM; szereg zeslPołów .dla Itm.llcdi kolejowej; ildkomdtywy elektry'cne.

W bramy obralbriar!lwwej: aJU'toma,ty 'tdkaDskie; it,okarki rewołiwerolWe; wiertadci p.rOlffiienJ:owe; ,piły ta['cZJOlWe do meltali. W innY'cih ibranżach: Isprężarki iPoWlieltlrza Il",oz.ruchowego; wiele wy!I"tQbbw prr"emygłu pDecyzyjnego; wYI'lOby l1:łoc<ZJone, :m. in. Ibutle Ido gazów, ,zlbornilki benr.ynowe. gTzejmki cootlralnego Gg.I1Z'ewalli1a; odlewy żeI1'W1I1e; odJkUlw:ki; naI1Zęldza; c;zęścri nO!l1IIlia]:ne. Od w.ieLu lalt Zakłady 'SJp€'c:jlallizują ,się :w iP!'<JdiUlrejli elkSjpoOrtowej. IW wyniJku czego d,asltawy na rynki ,zagranic'ZJne - łą'czn.ie z eksportem !k:oiOjperracyjnym - Sltan'O'\vią ponad połowę lCałej IProdu'lroji.

NIEKTORE PRiZEJAWY .POSTĘPU T,ECHNIOZNEGO W KONSTRUKCJLI I .w TECHNOLOGII

iPodane Jtu i:!1Ifo11I11>a1cje z zaiknlsu .roZJw.oJ.u myśli ltec1bnic.znej w Zakładach iluSitrują ewolUJcję 1k0000000ukcji IWYTobów ,araoz teemo]:ogii i 1i'Clh wy.konania. Pomijamy :ierdnalk 1Woele za.gad11'ień, których ll"ozwiąozal!1ie i wprowrudzenie ,do produkcji rólWlI1!ież w dużym sltO!Pniu pI1ZY'c:zyniło iSię do osią'ięcia wyso'IDio po.z:iomu (piI'loduolWanY'ch wyrobów w Zalkłaida!ch ii ,poważnie lW1Zi'bogaciło ich dorobek teehn']czny.

IZAGAUNIENIA KONSTRUKCYJNE. DO'stępne Imateriały archiIw,alne i Ipuibliiikacje dOltY'cizące :wc'Z€slllego okresu disltnienia Z.a:kładÓIW w slzcwgółowy iSposób ,podają sZlerOIki ,asortymerJit iProdukJOIwanY'ch maszyn i n:a1rzędzi roln1czych. Ju.ż IW ,H!,58 II'. kaitalog f'iDmowy IZ1awierał lPonad ooiemdzies.iąt IPozycji !I"6:iJnYClh maszyn li .ur,zą:dzeń :rolniczych. WY'TOIby ,były opaI1be .na wzoralch sprowlaidizQnych z Ni,emiec li 1I11I1yoh krrajbw Eur'OIPY, a naw€lt z ArmeryikJi Północnej. ChaJ'aikterystyczną oechą >tego IOIkDeSIU był fat kO!1lSIt'rrulkicyjnego dos'tooowania maszyn i na,r1zędzi /I"olnkzych do 'W'aTUiI1lkólW Iglebowych WrleklQ;polJski ,OTa,z zaspokajania oSlPecyfic:ulycih pO'trzeb goslPodarrki roil:nej duż:"clh :majątków ziemskIoh, jalk i mTlliejszycih gosrpoda,rslj;rw :r,olnych. WYiprodukQ'\v'anie w 1860 r. pierwszej ILokomobili, w l!8ti4 r. - samobie'2m.ej iOomoibili, a w 1'8166 iI". - maszyny pa,rowej dla najpędu iSlta!tku rZ'eczneg,o, na'l:ezy il:ailimyć do 1Wie!llkilc,h .osiągnięć ,tecrhnilc:z'lly;ch tego Okresu.

DaJSiZY rozwój myśli techniC'Znej wY'Tiażał Isię rw Q,pacr1!owaniu prodUlmcj,i clałkoWi]cie nQIWych wyro6w, w tym kotł6w paorow;y:ch ł /UT<ząd:zeń dla prz,ernysłów prze1warz.ających iPłc:y .ralne (c.ulkrawnie, Iffiły;ny, ol'zelnie, k1r,ochmal1nie 1i1u>.).

KoQrzy,stnie lrez,iał'tlUdąc'a się !pa ,piei'<Wszej wojnie świaltowej koniuoo'twra ;S/P!I"zyjala Zakła<1om w uzyslk:iJwa'lliu poważnych CliamÓlwień .na dQ!s<tawy walgonÓ/W ltolWa,rowyoh, la IIW.LStępnie lolkoanolty:w paTowyoh i wa l gOll1ów oOsOlbowy,crh; sltJWorzyła potrrLebę oparcia produ'k!cji na ba,rdziej norwoc'Z€lsnych opra1cowaniac:h wymagań konstrukcyjnych i 'techno[ogic,znycrh. Chamkter tej ,prodUlk,cji, jak i seryjność Wy,twarzania, wywołały pc'kz.elbę TOZW-ojIU <Słą!żb p'rzygo:torwa.nia produkcdi, a w s,zCtZiegolnO'ścd LSł:użib kons,t,rulkcyjnych i ted1mologilc.znych. Pie'f1W1S'zą 10komQltywę IpaTową Ity!pu Ty-23 wy,produlwwaon,o w 1925 r. na podst<Iiwie rySlUnlkÓ/W belLgi1,slkich, a lWlięc zaaiCla,ptowano ,dokumentację obcą. Iniensywll1y IWllJWój służb pI",zygotowa'lldia IPf'OIdukcji Ulffioż!iwił jednak rwYiProdu'kJowanie jlUż w 1928 r. lokomotywy p.alrowej, Jtendrzalm OR!I-27, a iW 19311 r. aoko.mtywy 'P alro - wed dla J'1UlclhlU pośpies.znego P;u-2!) w opa'l'ciu .Q ,własne rOZJWiąZJania ikon.SltT\Xkcyjne. Rosnący ;poziom .zaplecza te'chnil.znego poowolił w ,lataoh J.'928 - 1931 pr<zygOltować i urudhom1ć Ipr.oduklcję wag.on6w os.obowych i motoI"oOwyc,h. Dalsze typy wagonó'w i!owaT-OIWych i .osobowych, dak .również lokomOltyw pa'I"owYClh, były produkJowane w laitaclh '109'31- 19'39 IW <opardu 'O własne rozwiązania ons:VnXkcyjne. W zakr'esie 'OIbrabLar,elk - rO'Z1)oc'zęto produkcję w 'oddzia'le 3aikładów w &eslzolWie Ina bazie -rlolkumenl1:a l aji licencyjnej angielskiej i talk: ltakaTeik r.ewoJwenowyclh jji,rmy "Waxd" <oraz aoutomaltów jedno- i lWiel'OiWrzecioil'l.owyc<h fiTmy BSA. Te licencje, pochodzące z ,k.raju ,o !dużym dOlświadczeniIu .i Itroidycja'Ch w 'Prodcdi ma<srLyn, pOlllWolily wejść o!Yd rynek z wy.robarni rwysolk'iej jakości w o:kiresie dużeg.o r.zebowanIa, :z.'WIią:zaneg,o .z rOZJWojem 1P1'zemysłu ma's:zynoweo w Polsce. WY'ZIWod.enie 'kraju w ,IM5 !I". otworzyło .nowy olkres rw hs>torid Zakłaldów. Z:1amtelIll!1ie ,dla pi'erwslZY'ch Ia't tego ok.reslu byŁo lPodijęciie prod:ukcJi pods'tawowych as'OI1ty.menJtów ()\kresu ;przedwojennego: :Wlaonów osobowy1c1h, lokomoty!W jpa l f10wycih i obrabia.rek IW Ityim oIkres,ie wprowadzono 'zasadn:iClZą s'trukłturę orgail1i.za,cyjną związaną oz zapl,ecllern .kons:t["ucyjnym. P,orws1tało 'W Pozn,al!1lilU Ce:nJtif1alne Btur<J KOi!slt:ruikcyJjne Przemyslu TalboTu Kolejowego, JttÓI1e przejęło rQ[ę wiOldącą w !I"oz,woQu talbo.rlU ,szynowego, zapewniając 'llieZJbęd:ną ,dokumeI1ltację Ikonstw'k,cylną do jpI"od'Ulkcjoi 10ikoInlotyIW .parowych i wagon6w. Były .to r,ozwiązania wła,s.:ne, lWz.ględnie <Olpalr.te inIa dOlkuime:nta,aj'ach ,obcyeh. Równolegle rozwijało ,się ZaIldadowe Biur.o KO:nJsltrlUkcyj>ne LoIkomoltyw i Wagonów. p.rzy orgaru'zowa;nej w Zalkładach Fabryce Obralbia!rek ,po/W1sltaŁo Biluro Kml's'trukcyjne, odo ktÓrego .zadań na.leżało .pr,zy.gOlbo,wY'\VIaII1ie niezbędnej dok1umel1ltacji dla a,sortymentów., Ik'tórych iPoToldukcję podjęto. W !konse ' klWencj,i '7Jmniejs.zadącego się :7Jalpot'rzebaw:ania na lokom()ltywy lPa!I"'OłWe.

2Jlolkialowano w Za!kł,a!daoclh 'Pf'Qldumcję \S,1IniJków .QIkręt{)wyc.h, QPCllr\tą na dok:u;mentacjlalch ilkencyjnYClh i rwłasnej Imonstru:kcji.

ZAGADNIENIA TECHNOLOGICZNE. W miarę wzrastania stopnia skomplikowania wyrobów i Ziwią'Ziai!1yvh z ltY'm wyID.'a,gań Imol!1StruklcyjnYClh, obróbkę ,ręczną zastęPOWIaiIlO ,0brOblką ma"slZynową, !bardziej dokł8Jdną ,i wydajną. Zaklady zostały bo. gato wyposażon'e w oihra'hiaI!ki do metali. W .związlku z wypr,od'tlowaniem \produkaji Zakładów, lnas1tąpmo .również uSItaJbih:z,owani'e ,propor'Clji !poszczególnych Iteohni\k wy'ilwalf:zan:ia.

O b oT ó b k a :S ik T a w a n i e m. Z uw,agi na uS'taibU,izowany asorlty;menlt lP'roduJkowaonycib wyrcJoów .ora.z ,fakrt, ;że obróbka tsJk:rowaonie.m za;pew.nia uzys.ki'waJnie .na1wyższyCh dokładnośoi, domino/Wala ona ,wśTód innych 'technologii. Wysoki udział

Franciszek Ta.tara

.1,!.

'r

..b---"": --=.

--... -f,is,,--/ 'hr., ""t",;,=_, -li! ....." '- p

"A

'"

. ' "

....

..t

..

.. , ', ' ---.

..... -, ".. -... "

..

..,

,j

'"

,. L

Silnik Wysokopr«:żny okr«:towyobróbki skrawaniem wynika :z. faktu wysokiego udziału w produ'kcji Zakładów taJkLC!h <wYJ"obÓw jalk silniki 'Wyi30kapręŻine, w wy1twar<zm1l1u których j,edyillLe obróbka meltodą s:krawan.ia pozwala na 'Osiągnięcie wymaganych doikładnoś.ci wymi'alI"owydJ. kSitałtU i 'gladlk,ośiCi, Og:ra:nic!loOny postęp .w me,toda.ch wY'twar.an1a częś,ci obróbką sikrarwaniem SIP O - wodowany .był głównie małos,eryja1ośdą produ:koji., Z ,tego względu rO'ZJpoc:zęto !prace nad zwiększeniem li<cll,eibnoś'Ci części w paI'llJia<oh poddawalIlYc.h obróbce. W pierwszej kollejności worzysJtano fakt wyistępowania iW lJ."óżnY'ch IWYl1Obac,h częśd ikorusotru.k.cyjniie idienlty,c,Z'!1yic.h .(ws!p6.1nych), a tailcie podobień!sltlwo Itrohnologi'Owe, kon&trulk

cyjnie różnych !ClZęści. PDdwalinami systemu wytWlareania eidlffii()tów w więlk5 ' zych jpail'ltiach lS'ta},o lS,ię opil'la l coM'1anie 'klasyHkaltorów ikonsltrukcyjno-ItechnologicznYlOh oraz OIpracow,anie tYPowY<jh .procesów Iteahnologkznych. Obróbkę !I1a sltlrugacrkach zastąpiono .frezowaniem, po'zostawiając na nioh opera.cje tec.htlic:Zl1Iie uZB'sadnio>ne. Szersze za,srtOlSowanie :zna:l-alzły przyrządy i uchwY1ty rmnechaniwwane, w :tym gł6wnie z napędem !pneumatycznym i g},ow1ce wielowTzecionQwe. Pc :J:nielsiernu wydajności, jaik i S'tabilności jakośd _spI1zyja},o WlProwadzenie od 196 r. obrabiarek sterowanych programowo lSekwencyjnie i ohrabiarek ster,owanych numerycz;nie. ISII "tny iPOtęp iW ,technologii wY1!iwarzania wniosły nowoczesne, wysoko ,wydajne ... n['z"dzia do obróbki ,skrawaniem, których konstrukcje opraco,wano w ZaGdadaoh. Przy braku na rynku krajOowym nowoQlczt!!my.ch narzędzi dO' frewwa,nia i Itoczenia, rozwmięt,o na pot'TZe'by własne ,produ!kccję. głowic .fre.owych i noży toika,rSIkJich IZ Ipły1Jkarrni 'wieloo l stó1:wwymi mocowanymi mechanicznie.

Powa'żnym osiągnięciem ItechnologJic:znym jest opanowanie obróbki wałów wykorbio!!1YClh, .przezna,czonych >dla 'sd:lników a,gregaltowyoh i kolejOIWych. Obrólbrkę zg .lbną, tradyiCyjnie :wykonywaną na c.iężkiclh toJmrka,ch, ,z 'Uwagi na jej ruską wydajność 'zas'1:ąpi(Jll1O bardzliej ekonomicznym i wY1dajnym .fDe.zowaniem. Dalszym poważnym Oisiaglllięciem technologicznym było :z,astąpienie obróbki linii gniazd łożysk głÓwnych ,silndlków, tradycyjnie wykonY1W1anych metodą wytac!lania przy uyciu wyltac'zadeł, nowoc,zesną metodą wY1taIClzan,ia tych gniazd łowicami .ką'towymi £rezaJrek br>amcwyc.h. ZHletą tej metody Jest zwiększenie wy.da:jiności, (1 tPnzede W1s!lyfftlkim do'kładnośd Iwyk(Jll1a'IJIia.

S rp a w a n i e. ZróQ;fiicOlWany iC!,So['tyment rpradukowanych w Z:a'kładach wyrobów wymaga :8 l t,osowania róe;nych technik spa:wan-ia, właślaiwyC'h dla oikreś'lOlnych kJształtow, malterfałów oraz .uczebnośCli elementów łączonych. iPOCZąwszy od 1961 r. wprowaidizdno w Zakładach rao:wą Ite,chnolDgię .spawania, s:tosując urlządzenli-a pół.aiU:to.t1wtyc.zne i a,j]toma-tY'clzne. Ta technika spalWa,lnicza !pozwoliła na znaczne obniżenie . - a,coc.hłonlILośd, popra.wiła warunki behapDwskie, a rprzede Ws.zy.s.tk,im z,alPewn łd trzy.mywanie .wY8'OIkiej Jakoś,cli spoin. Pier'Ws'zy automet do spawania łukiem ikry,tyrrn z,ostał za's.tO's,oW1any w 1'9,61 ['.

przy produlkcji butli d0 galzu pW,paiIl-butan. AutOImalt 'ten ,za.Sltąpił ;pm'cę slześciiU spawac,zy :i wyeHmin'0lwał wys1ępując'e wady ISlpoin ikła.dzionych ręcznie. Tec'h!1doglia półau'tomartycznego ISpawan:ia w osłonie dwu.tlenku M"ęgla ,vdmlżana' byłd pOlc'Ząwszy od 19'64 r. 'w produkcji zeiS[jołów 'Wagonowych. W J1Jastępny,eh IlHltach p, "e:rz(Jll10 Itę metodę, WJprowadza'jąc ją do produkcji ;napędów prądnic 1\VagO!1JD... 'yoh i amo.r,ty.zatorów.

Postęp nas,tąpił !także w ,zaik,resie cięoia 'tlenem, głównie ;pr:zez wprOlWaid!zenie w)'ipalwrek Islterowany.ch fOltoeleMrY1ciZI1ie. Od HI,67 !I". daltuje się unawocześnia,nie Itedmik obróbki deplnej i cieplno-chemicznej. Wyraża się ono w zainstalowaniu nowoczesnych pieców grzewczych z a1mOiSferami o .regu10wanym Ipoltencja'le węgla. IFiece it.e lPozwa.ladą na dużą p['eCY7<ję grz,ania do hartDwania, nawęgla,nia .i 'az, o:tO!l1aJwęglanlLa zalPewnia'jąc ,zyste.

meuWt'!aione lPowienzclhnie pO' iPI"'ze,prowadzonych ,zabiegach. W 1967 r. .Wpr.o!Wad'ZfJ'nD nawęglani,e w a'tmosferach '11zyslldwanyc,h z rOl'kładu węglowodo.rÓIW dekły.eh. Basywa'cja narzędzi skra'w.ający,ch '8jpecdalnych, wY1k(Jll1Ywany.cp !Ze sltai1i slzyibikotnącej, oUizy;sikiwana .w pa:r wodnej WjprO'Wadz.oll1a ,zO's't.ała w 1<968 r.; 'wnols'i ona :podniesi,ell!ie :trwałości osltrza nall'zędzi. Konieczność spełnienia 'S:pecjaa:nYOh wymagań sltawiarnych elementom apalI"atury

Franciszek Tatarapa.l:iJwowej pOldy!kJtOlWała wpww.a:dzenie obróbki lPodzerowej g:taiLi stosowanydh lIJia te eeme[),ty. W dziedz&nie hall'ltOlW<lnia indukcyjn.ego, .powieI1zclmi.owego, qpa;nOWGII1:O .hartowa:nie IClzop6w wałów lWy>korlbi0'nych siIIJIij!6w .trakICyjnyclh na p6łau 1 tomattyc'ZJI1yIn Ulrządrenu :ca/3illan'Iffi .prądeim ,średniej częsrto1Jliwości.

O b rób k a p la.s It y c oz n G. Do ciekawych .osiągnięć, iklt6re pr:zyniosły znaczne ef,eik!ty. 'DJaUeży ,opanowanie .prod:u;!mj!! ikro:kwi 'stosowanych w !budowie \Wagonów, lilia dr,ooze "obciągania" Ipa<;ów 'blachy stalowej na lW,zo.I1Diku specjalnego urządzenia, za!plrode'towaneo jpr'Zez Ce[Jjt.ra:lne La!boraltori'u:rn Ob["óhki P!astYClzned iW Poznaniu. 'lY.[,etoda ta .zasrtą,pihl Istos,owaną Itxady:cyj.n1e IInetodę kuzie!1il1ego formoJWania ikrolkwi na gQTąCO. Do nOlWyclh li wdrożonych ItechnOllQgii ,załiczyć na,leży Tówmeż It'ŁOIcz'ooie ,hydmullliJczne korpusÓw lI"eflkorów s3.lIDoC'hOldowych.

W latach 1952 - 1'955 przepTIOwadzono - przy współudziale Instytutu Me,c'hani1d Br'ccyzyj.nej 'w Wiar.s.zawie - !badąnia, których ,efektem było zas.tąpienie s,talą defiJcy.towyreh ma.teriałów kolorowych w przedmiotaoh dągni.onych. Osiągnięde <to, związane z 'zasadin:c'Zą zmianą \procesu rwy'tw'ar.zarria, IPII'zynd,osło gospodarce na.fQdo,we,j :pOlwaDie o[)zyiści. ObróWm 'plastyczna na .gorąl00 {)bej.mowala wy.k{)nywani,e odikurwek s'Wobodrlie lruItycih oj ana'trycowanyreh, !Z -tym, że 'I.lcb1dł i!ll!a 1 t:ry;cowa'1ly-C'h wzr.aslta. W osłta\tnich lai1:adh IPcJldjęto próby i 'OPTac'o'W,ano technologię tzw. ;doikładne:go kuc,i:a martryreowego, .obejmując tą 'rJ!owo'Ozesną Itechniką ,znaczny aso,r,tyment.

P ° w ł o,k: 1 o c r ,o n n e. Szer,oIki asortymenIt wyrobów eJslPloaltowa:l1ych w a:6źnyioh waI'ltmlkach Wyimaga Ist.os,owania ;różnego lI"odzaju \powłoik oclh,ronnych. W zakresie powłok ga,lwanicZJI1y!Ch :wprowadzono od 1966 ,r. !PI"oce'sy m.iedz1owan1a i n.ilowani'a lbłys!ZC'ząceg:o, ,zmniejszając potrzebę 'pdlerowania powłok po iclh na!'owniu. W 11970 r. rza'l.ltomalty:zO!Wano proces chromowania drobnyoh częśc.i rzłącznych. Coraz s!Zer.sz.e ,Slt,osOIWalnie w konstrukcja,ch wagonów osobowy;ch, jak i w iJch wyposażeniu, 5!tOPÓW 11ł:l'l.l.minium 'Wy;ma.gało olpanOlWaJJoia !t,erehnOllogH obróbki 'C'hemic=ej madącelj llI!ł cecru rwyttwor.7Jen:ie .na pOlwier2lc1hni tyoh elementów 1P0wł!OIki .ochronnej i dełJt,Q[",acyjnejl. iM o n It a ż. Pop.nzez wlpwwadzanie ndezbędnego opł"'zyiI"lZą:dowania osiągnięto IW ;wielu lprZypaidikach jeżeli ne ipełną .z<IImienność, 'to !Zna,clzne .ograll1kzenlJe ozynnOlŚci, 1l1aClzęśdej .ręc:zmYclh, wylkonywanyclh ipf'ZY an,onlta'ŻJu.

Rewizji poddano ta.kże same Iprooesy montażowe, wprCJIWadon,o ,da'lszą s,pecj.alizację li lPodzi'2ł na monarż IPodzespołów li ,zespołÓIW, dążąc Ido 'wcześll1iej'szego sp.rarw&enia ich ,działania jes,zcze 'Przed IPf'zeikaz,<miein ,wyrobu !I1a anontalż. Spe0jaHzaICja lPoIslz1c,zególnych stanowisk monta,żowyc,h ,pozwoiliła s.zc,zegółOlWiej ,olreślić proces mon!iażu, a 1P000laJd!to sprecyizować niez!będne ,wyposaŻJenie Istall1o:wisk, na,sycić je poltrzebnyimi !Ilarzędz&ami, w .tyttn rz.mechaiMzOWanyimi, uła'tiwiającymi .pracę.

NORMALIZACJA

W zalI'ządzaniu, .kOlnstruowaniu i procesie wytwar,zania IW ,przedsię'bioI"S'lwie ważna rola PTZy:p.ada normaH2!acji !Zalk1adowej. Rolę i .zna,czente normalizacji docerui,OIlO już rw 1.9'24 ;r., gdy Zlaczęlto Qlpr,acawYlwać nOl1my !Ze :zmalkiem fabry;cznyrrn. NormaLizacją z:akłaldową objęt.o wyroby, ,zagadnienia ontrukcyjne, t€chnologiczne, mai1:eriałowe.wyposażeniemaslzyn.narzędzia..elemeDJtyoprzyrządowania.paetyzaCl,ję, L'i{pTlZęt ,waTlSlZltaltOlWY li. inne. PrzejprOWiadZ'OlDo Uczące się powa!Ż.ne prace ildasyfilkacyjne oraz typiJzJacY3n.e i uni.£ikacyjne. S:2Jc,zegÓi!nie ,waJŻną ;r-olę odgryw,a normalizacja 'w a'dalPta'cjd doi!ru.mentareji licen

...., ...:

._ S:yf .," '" ':

. ffi"'4'.

._: . . . - ';: .....,.. .......... ",", _. 0..0_ .-.' ;; ł '.

l I '''' r;;. "" ... 4 . ' ., :, cf( '.t ' "r-. "o

'/

11<'

" ...

I.

.

L . " ..J'" , . ł., ....... . ' <";;' I

....

),' . ,.:.. "...

" r!Ti < . ',i, " .,;; .\..'" , ; '-l.

," 'ł 't .. '. \;1

;.> .' ".

11 .. ...... .,p:.

../

L ,P" \.<..;.

.

.'1;. ;:....:., '-:. """I'

\I'

.,

"-(

l, ,

;.!iti.. .':r r '. . '\ :h ', ,.

..: "

,

"ł.:.

oj:!

-- f

, !

.'

:. (f\

;v:

.-ł" ... ....,.... ...._.

Silnik wysokopr«:żny kolejowy

cyjnej siJni!k6w oik,rę,tO'wych i kolejowych. Postępowanie normaliza,cyjne w a'daptacj.i Itej dokume,nitacji spełnia istotną funkcję przy uSltalaniu jednolitości Itrybu ,posltępowania i dos/to:s{),wywarnia 'licencji do rwaTUnków kra'jo,wy.ch w !kierunku mai!!syma,lnego wor,zys,tania ,krajowej bazy ma,teriałow,o-'technieznej, technologicznej i zaplecza naukowo-technicznego. Działanie normalizacyjne w tym zakresie ma na c.elu ;1!więkslZe!!lie ,e,fekitywno.ści, 'Usprawnienie i s:króc,en,ie ok.resu adaptacyjnego ,oraz w,prowadz,enie p.rogr,esyiwnych iI'oz,wiązań do dokumenltacji Ikrajowej. Działalność nornnaiacyjna Zalkład6w została .pCislzer,zon:a w Ja'tach Isześćdziesiątyclh, na slkutelk Ipowołalllia przez Polski Komitet N0[1ma1izaJcji :i Mia,I' Branżowego OŚII".odka NormaJizacY'jnego ,przy Oścrodku BadalWc:zo-LRozwojowym Wyiso!koprężnych Silnik6w Ok1rętowych i Kolejowych w Warszawie. Ośr,odek ,ten zos,tał preję!ty pr.zełz Zakłady w 1972 ;r. Głównylm. I,jego celem :była normalizacja .krajowa, tj. oJpracowywiinie PolSlk:ich Norm - PN .i HraDŻOwY1oh - BN ,z Iza:kiresu budowy si.lnik6w ok;rętowyich i ik{).loeoOwycih. Op;r,acow:ano w tyiffi oIkresde Iwie,Ie ;n011m o !różnej tematY1ce: ,wyiffiagania Itecłmk:zne, 'C,zęści, 'ma:teriały .oraz lterm.LnOllogię czi\;e:rojęzyezną.. WYlffiLeniooy Izasięg Itemaltycrz:ny jest oriell1tacyjny .i nIe ,wyc'z,eIlPuje dookonanydh pralc 1n0000000aHz'acyjnY1C1h. Prace 'te mogły być do'kona1lle jedynie 1P000rz,e:z właśei:wą strulk't.u:rę ogal!1iza'Cyjną Dziau 'Norma'li'zalcj.i .ora.z ,dzięki rwy\s'okiej klasy je.go 1S;pecjaJ,istom i pa[itnerstwu ze 'WszY1s.timi jedn:clSltami .organizacyjnymi Zakładów.

ROZ;WOJ ELEKTRONICZNEGO PRZETWARZANIA DANYCH

Na bazie wieloIebnich dośw:iadceń 'Uzyslk:anych 'w Izalk:re,sie 'stosowania meclhaniczl!1ego prrzeltlWa,!'Za:nia danY'ch 'od :11955 .T.) oraz p.o IkitnJich Ipra'ca1ch przygotowawczych do stosow:ania eletroniClznej !technilki ,oIbliczenioow:ej IprzYSltąpiono w Zakła

Franciszek Tatara

1"

.' r' ." .

.'" C'" . / . "':;; .. c ' ,IIP':,/'/,/" '" !:i..łr.r ,,/

.0'''- 1"',,- r-ł ,:i.!

,!.

'\

';,

'"

-""..

", .

,.....

'(I'

'.'

":.

i"

Lokomotywa spalinowa serii PKP SP47dadl IW litpcu HI176 T. da wdrażania ystem6w eletroni'cznego przetwarzania danych w .o:pardu o przeazany do ek,ploa;tacji /komputer '5y!swmu 4-172 angd,elS,kiej firmy ICL.

Wiodącym !kierunkiem zalsiosowań elelkitI"onicznej techndki OIbJkzeniowej jelsi!; IPrzetwazanie danych dla pOItrzeb ;zaa;ządzania 'PI"zedsięb.ioor,si!;wem. ZailI1$lta'lowany kompU'ter wy1korzystywany j,est rówI1J1eż do .obliczeń numerycznydl dla :potrzeb zaplecza naullmwo-badawczego, gł6wni,e w zakresie ko:ns1truJkjcji wYiI'Q'bó1w. Elektroniczne przetwarzanie danych z,ap!,an01wano i Ireali.zuje s,ię lIla rzecz następujących obszarów dzi,ałalllości :pcr-zedsiębiorstwa: :tecihnk:zne przygotowanie prodwmcji; planow:al1lie i sterowa:nde iProdu:kcją; g,ospoda,r'ka ,zalsobalIIli materiałowymi; gospodarka zafrudnieniowo-ipłacoiWIa; elmno.mika i iiinan.se. Strategicznym celem prac systemowych realizowanych w aparciu o zastosowanie ele'ktroailcznej ,techni:ki .obliozeniowf'i. w obszarach !planowania i !Sterowania prodU1kcją or,az gos,podaI1ki materiałowej jest zapewnienie racjonaiJmego przepływu ma,t,eriał6w, stosoWll1ie do potrzeb procesu produkcyjnego. Rozwój zastosowań elektronicznej techniki obliczeniaweJ jest zróżnicawany również w stosunku da struktucr-y organizacyjnej przedsliębilOrsl!;wa, !Stosownie do po,trzeb i moź1iwoś'Ci wdrażania poszezegóJnych pOdsys 1 tem6w. W wyniku wdrożenia elektronicznego przetwarzania dany1ch dla poltrzeb 'zarządzania ;p,r,zedsiębioTsrtwem uzyskano już wIele efekt6w ekonomk.znych i organizacyjnych. Wyrażają się one m. in. w; usprawn.ieniu procesu' padejmowania decyzji technic.znych, ekonomi'cznych i organizacyjnych; usprawnieniu rea.uzacji funkcji planowania, .ewidencji, rozliczeń, kontroli i analizy; lepszym wykorzystaniu !Zdolności produk,cyjnej; racjonalniejszej gospodarce zalsOlbami materialnymi i ludzkimi; ułspralWlIlienu prooesu sprawOlzdaw'czego.

WYNALAZCZOSC iI RACJONALIZACJA PRACOWNICZA

W Zalkłada'dh wr,ga_o,wany ;został IW '1949 iJ:. ,Klub TechnLki i RacjonaJ.i.moji, krorego działalność jest sic:zególme widocz'11.a i znana. ,w okresie sWlego 1S1truenia rz;asłużył się on Zakładom i całe gospodaa.-ce narodowej. Od rwielu ;LaIt zajmuje C'zołowe cmi,ejs1ca w IProwa'dzonych wSiPółz'awOdin:Lctwaah. Racjonalizaltor,zy ó. wy:nałazcy mają :ruie.zaprzeczalony udział w !postępie onstrukcyjnym, toobnołogicznym i of1ga;r.:irz,acyjnym rw Zakładach. TvwałYIffi IdoroblJdem wynatla:zców ,są 'l"ÓlWn:ież uzyskaneprzez :r.ich pr.awa wyłączne na ponad dwieście WIZorÓW uży'.tkowy:C'h i wyI1aJla:zJków. Miarą zaangażo'Wlania racj,onaJlizaltorów w !p'rOlblematykę Zaikładów są efekty .uzyskaone z Itytułu zalS1liols,owanych !projektów lWyna'la;zczy:ch. Udział ich w całkowitych efektach uzy,skany,cb z :posltlWU lt,eICJhn,Loznego waha 'się w granica.ob od 20 odo 30 proc. Najwyższe Ois1iągnięcia uzys,kano w ,zaikresie 'obniżki .rohacizny be:ąJośrednio 'produkcY'jnej. S,rednia roc,zna tej iT-oIbocizony wynosi od BO 000 odo 1'20 000 godzin. Nie mniej is'Ł.oltne efelkty u.zysl!mno ,w dziedzinie oszczędności :!;:tali, staJiiwa, ri;eliJwa, me.taili nieże!la=ych.i dre'wna. RacjOlnalizaltOl'zy zgłosIli w latach 1949 - 11979 praWlie 52 000 projektów wyna,]a,zcZYIch, iZ czego ,zas1to,sowaon{j ,w ,produkcji ;l1IielffialJ. 32000. Uzy.s<kane efekty wymieTne sięgają 600 000 000 zł.

DZIAŁALNOSC WYDAWNICZA

Od lS.tyc.znia 1.9157 r. wydawany jest regularnie miesięcznLk naUJkowo-technLczny o TI.alz'w1e "Biule'tyn Techniczny HCP". Celem jego jes't popwa.ry:zorwanie zagadnień .techniczno-organiza,cyjnych wś,ród załogi. CZaJsopismo stało !Się również Moniką teclhnkznych osiągnięć Zakładów. Biuletyn ;przeka.zywany jes\t w lI"amalc.h współpracy !polkire'W!hym z,akładom pI,;zemY1sł,owym, :instytutom, WY'żslZy:m uczelniom !itp. Z "Biułetynu TecbJnicznego HCP" wy,odręb.niło się w 1'960 r. nowe w<l.ŻJnJe 'czasopismo tecbJniczne o zasięgu ogólnopolskim - kwaT,talnik "S.imiki Spali:nowe OkręItowe i Kolejowe". BubHka'cja Ita wy,pełnia lukę w ,czałsqpiJŚ:mienn.i>Citrw,ie k.ra:jowym i może być uznawana dziś Iza organ powstalego w 19,57 r. i>rze.mysłu silników wy\Sok!opręimy:oo druży,ch i największych mocy.

Systematy:czne wydaw'anie s'PecjaI,istyc,znego ,czasopisma - k1Warta[n.iika - było n:ieod:lJwne, bowiem rozpoc,zęc:ie prodU:kcji ,sHllIiików oIIcrętowych IZapoczątfimwało ewołUJcdę .kIrajowego przemysłu w kLerulllu silnikowym.

Z :pT'zeds.tawionego artyikułu wynika, ,że osiągnięcia w lZaaresie techniki d produkcji Zakładów są ciągłe j wielostronne; - tu jednakże przedsitawiane zostały jedyniewybrane ważniej'sze wydarzenia iZ dZ!iej6w iP'rzedsięb:ioTs1bwa Q naj-Slt.arszych tradycjach przemysłowy,ch w Polsce.

LITERATURA

,,Biuletyn Techniczny HCP" nr 1/1971; nr 9 - 10/1981.

Zaklady Przemyslu Metalcy..oego ..H. Cegielski" w Poznaniu. Poznań 1979.

Działalność Klubu Techniki i Racjonalizacji Zakładów Przemyslu Metalowego "H. Cegielski".

Poznań 1981.

Krajowa KOnferencja Normalłzacyjna. Poznań 1968.

'o J ' ""1' ..

, '

o":lJ>

POMNIK ARMII "POZNAŃ" (1 IX 1982 R.)

J

,t

::.& ., ",,:;

." y. M

-"< .-;, 0«.0

';-.1","'+." ",' 0-"': -.....r.,:ą '; ,

C'omnik Armii "Poznań" na moment przed oClsłonieciem ..

.

!>O} Z::o

.f, i

....:,:.:.

'. :'?<".:'"¥ _IV....

;': ;(O.(o:""o':-Xo' .,""- )'.;:

... o> o ..",.,.

/1

, , 'r'.ł <to ufu ;..

,t'<"

.." ':II<