f1RANCISZEK T AT ARA EWOLUCJA TECHNIKI W ZAKŁADACH PRZEMYSŁU METALOWEGO "H. CEGIELSKI" W LATACH 1846 - 1981 JUBILEUSZ jeslt okraół:ją do IPrół:ypoannienia drogi, jaką :ptI"zesło .to iPI"zedsę'biorSitwO. KoIejne zmiany, j!ki:e .pr'elŻywały Zalkłaidy:, iUIWIidOClZnione są w a,oorItymende pt'oodu!kcj1: {)d ma,Sół:yn ;r.()Ili11iczyOO, popr:rez :t3ibor o!lejQ/WY, obtI'abia'l11ci., aż po sj,lniki łi'nO/We ,diu:ż:ej mocy, .st.anowiące pr.zed:IJlli:ot duany .nie 'ty:Jk!o iPOZI1Iańslkiej zalogI, ale i całe,go krajoweigio przemylSłu, bowiiem w.iele 'W)"I"oIb6,w il'll!ików oikIręt'Q/Wy1ch .d/użej l!I1/OICy. Pn7JEKROJ ROZWOJiU ZAKLADOW W llATACH 18 - 198'1 W paidzierniku 1846 r. w "Bazarze" przy dzisiejszej ul. Paderewskiego, Hipolit Cegielski - iill'Oilog i .społecznik, muczyde! gi:mna.zj,aJlny założył Sklep rłe1am, z (kJtórego wywodzą się dz;isiej'SiZe Zalkłiady. Br:zedimiOltem pie,pwotnej 'dlmala!lnJoŚci Ifi:rmy !był, 1P'Q(l'a IspT:zedażą £I1c1eJpową, (kJomls,QWY Ihandel nalI"zędzialmi minimymi. ,zaląiJkiem ,dzi'ałaności ,przemysłQ/Wej było ,założenie w '1849 T. .wacr:sztaIt6w iI"eperacy1jnydh iPl"zy IU. ,Woźnej. P6źn1ej IwalJ.".sztaltY Ite IprreI1lies.iotno IIW. .uJ. Kiozią. Z,alS!a,ooic,zy ll'WTIOlt ;w drziałailnoścli przelds0Ik: .1859, rw ik1tÓTym falbl'yIka CegIelg:kiego muclhomiła ieI1wsrzą w mie,ście .odlewnię żel'aza, lWY1budowaną na oos,zer-nym fPl,acu jprzy 'Ul. St1'Z€łeclkied, gdzie 1SIk0000centTO'wała .się lteż wIlcr6tce 'W'ięks.w.ść 1PI'0Idiuk-' cyjnyoh .działÓfW fubryk.i. jp[-Ioduikicja miJała clharekteT wielogt:r>onny, na (pIiel'rw.szy rzaś plan wysunęło się wyltwa'l'.zanie nar.zędzi ll'olnJicrzYClh. DDugim jej miałem ibyły urzą{dze.nia d/lla Ipl1ZemysŁu rołno-Ipożywcz,ego. 3bYlt .pw'OdukowaiIlych wyrolb6w oOrgićlJIl'i:wwało - IpI1Ze1dsiębi'OlrstrwQ Vi rzasadzie !We własnym .zakreSlie, rOtZJSlZeT'z'Cll.iąc ISw15 wagonów tvw,aTOlWych. Mo'żliwoś"ci produkcyjne były jednalk 'tyLko ,częśdowo wykorzys.tane, dkHtego rozpoczęto IW 1928 r. I1"ÓiWl!1Jież !pI'odukcję wagonÓ1W osobowycih, a w 193'1 ,I. wagonów mo'tol'Owyc,h. Swlkając dalszego rza1brudnienia dla diału wagonowego, d'labrrka wykonywała t,eż wagony towaroIWe s[Jecjalne, a !ponadto wa,gony res'tauralcyjne dj,a Towaxz)"sltJWa Waonów Sypialnych. Na samodzJielny dział [pT'Odul\{icj'i wyrosła też w lata,ch 19'3 - 1933 na-rzędziOW11ia jako wyidz.iał ,pOlmocmczy. ROIZ;srzerz'OIl1O ją i Url1!owGcześniono, utworzono dJa ll1:.ie.j biuro konstrukcyjne, labOiI1ędu głó,wnoego, Zakłady 'zajęły pierws,zą ,pozycję wśród .najwięks,zych europejskich producerut6w, lUIS,zeregowanych według lic:zby KM silników -okirętowh głównych oddanych do elk>s.plo'alt'a:cji na s!taJtkach o nlO&noŚci powyżej 2000 TDW. Od 1961 r. Zalkłady IpmdU'kują dl,a potJrzeb okrętownictwa - Tównoległe z 'Zakladami Urządzeń Techniczny,ch "Zgoda" w Świętochłowicach - zespoły .prądotwórcze zł'O:iJone z 1S-1lniJka wysokOlprężnego i prądnicy. KoJejnYiffi sUJkcesem Z-akład6w było uruClhomienie IProduk-cji rwys-oce precyzyjnej aparatury .paoHwowej do wszystkich ty;pów .siLników ,okJ:ętOWY'Clh 'ProdUJkowanych w ju, jak Tównież IPodjęcie ,produkcji wS,zyisltkiClh -poltr.zebinych wielkości sprężarek pow_ietr2Ja ,r-ozruchowe,g-o instalowa1I1ych rw ISJiłoWlni:aiClh OIkrętowych. Podpis,ana umowa Hcencyjna z firmą "Fia,t" ,umożliwiła w poclząltl!mwynn okres'ie uruchomienie JJl'odUlkicji .przelkładniawego siLni:ka B300, a jp.o r07JSzer:zenł'll 1Ulffi0wy - ISdlnków kolejowych '2i112SSF. Do na1bal"dziej ,typowych Imalteriałów zużywanych w dzi'ała[:ności produkcyjnej ZlIkład6rw l!1ależą odlewy, i 110 w pierwszym ,rzędzie żeliwne, toteż .pozbawienie w 19.52 r. Z'alkłaa1cje z zaiknlsu .roZJw.oJ.u myśli ltec1bnic.znej w Zakładach iluSitrują ewolUJcję 1k0000000ukcji IWYTobów ,araoz teemo]:ogii i 1i'Clh wy.konania. Pomijamy :ierdnalk 1Woele za.gad11'ień, których ll"ozwiąozal!1ie i wprowrudzenie ,do produkcji rólWlI1!ież w dużym sltO!Pniu pI1ZY'c:zyniło iSię do osią'ięcia wyso'IDio po.z:iomu (piI'loduolWanY'ch wyrobów w Zalkłaida!ch ii ,poważnie lW1Zi'bogaciło ich dorobek teehn']czny. IZAGAUNIENIA KONSTRUKCYJNE. DO'stępne Imateriały archiIw,alne i Ipuibliiikacje dOltY'cizące :wc'Z€slllego okresu disltnienia Z.a:kładÓIW w slzcwgółowy iSposób ,podają sZlerOIki ,asortymerJit iProdukJOIwanY'ch maszyn i n:a1rzędzi roln1czych. Ju.ż IW ,H!,58 II'. kaitalog f'iDmowy IZ1awierał lPonad ooiemdzies.iąt IPozycji !I"6:iJnYClh maszyn li .ur,zą:dzeń :rolniczych. WY'TOIby ,były opaI1be .na wzoralch sprowlaidizQnych z Ni,emiec li 1I11I1yoh krrajbw Eur'OIPY, a naw€lt z ArmeryikJi Północnej. ChaJ'aikterystyczną oechą >tego IOIkDeSIU był fat kO!1lSIt'rrulkicyjnego dos'tooowania maszyn i na,r1zędzi /I"olnkzych do 'W'aTUiI1lkólW Iglebowych WrleklQ;polJski ,OTa,z zaspokajania oSlPecyfic:ulycih pO'trzeb goslPodarrki roil:nej duż:"clh :majątków ziemskIoh, jalk i mTlliejszycih gosrpoda,rslj;rw :r,olnych. WYiprodukQ'\v'anie w 1860 r. pierwszej ILokomobili, w l!8ti4 r. - samobie'2m.ej iOomoibili, a w 1'8166 iI". - maszyny pa,rowej dla najpędu iSlta!tku rZ'eczneg,o, na'l:ezy il:ailimyć do 1Wie!llkilc,h .osiągnięć ,tecrhnilc:z'lly;ch tego Okresu. DaJSiZY rozwój myśli techniC'Znej wY'Tiażał Isię rw Q,pacr1!owaniu prodUlmcj,i clałkoWi]cie nQIWych wyro6w, w tym kotł6w paorow;y:ch ł /UT.). KoQrzy,stnie lrez,iał'tlUdąc'a się !pa ,piei'torid Zakłaldów. Z:1amtelIll!1ie ,dla pi'erwslZY'ch Ia't tego ok.reslu byŁo lPodijęciie prod:ukcJi pods'tawowych as'OI1ty.menJtów ()\kresu ;przedwojennego: :Wlaonów osobowy1c1h, lokomoty!W jpa l f10wycih i obrabia.rek IW Ityim oIkres,ie wprowadzono 'zasadn:iClZą s'trukłturę orgail1i.za,cyjną związaną oz zapl,ecllern .kons:t["ucyjnym. P,orws1tało 'W Pozn,al!1lilU Ce:nJtif1alne Bturne LoIkomoltyw i Wagonów. p.rzy orgaru'zowa;nej w Zalkładach Fabryce Obralbia!rek ,po/W1sltaŁo Biluro Kml's'trukcyjne, odo ktÓrego .zadań na.leżało .pr,zy.gOlbo,wY'\VIaII1ie niezbędnej dok1umel1ltacji dla a,sortymentów., Ik'tórych iPoToldukcję podjęto. W !konse ' klWencj,i '7Jmniejs.zadącego się :7Jalpot'rzebaw:ania na lokom()ltywy lPa!I"'OłWe. 2Jlolkialowano w Za!kł,a!daoclh 'Pf'Qldumcję \S,1IniJków .QIkręt{)wyc.h, QPCllr\tą na dok:u;mentacjlalch ilkencyjnYClh i rwłasnej Imonstru:kcji. ZAGADNIENIA TECHNOLOGICZNE. W miarę wzrastania stopnia skomplikowania wyrobów i Ziwią'Ziai!1yvh z ltY'm wyID.'a,gań Imol!1StruklcyjnYClh, obróbkę ,ręczną zastęPOWIaiIlO ,0brOblką ma"slZynową, !bardziej dokł8Jdną ,i wydajną. Zaklady zostały bo. gato wyposażon'e w oihra'hiaI!ki do metali. W .związlku z wypr,od'tlowaniem \produkaji Zakładów, lnas1tąpmo .również uSItaJbih:z,owani'e ,propor'Clji !poszczególnych Iteohni\k wy'ilwalf:zan:ia. O b oT ó b k a :S ik T a w a n i e m. Z uw,agi na uS'taibU,izowany asorlty;menlt lP'roduJkowaonycib wyrcJoów .ora.z ,fakrt, ;że obróbka tsJk:rowaonie.m za;pew.nia uzys.ki'waJnie .na1wyższyCh dokładnośoi, domino/Wala ona ,wśTód innych 'technologii. Wysoki udział Franciszek Ta.tara .1,!. 'r ..b---"": --=. --... -f,is,,--/ 'hr., ""t",;,=_, -li! ....." '- p "A '" . ' " .... ..t .. .. , ', ' ---. ..... -, ".. -... " .. .., ,j '" ,. L Silnik Wysokopr«:żny okr«:towyobróbki skrawaniem wynika :z. faktu wysokiego udziału w produ'kcji Zakładów taJkLC!h ne. Szersze za,srtOlSowanie :zna:l-alzły przyrządy i uchwY1ty rmnechaniwwane, w :tym gł6wnie z napędem !pneumatycznym i g},ow1ce wielowTzecionQwe. Pc :J:nielsiernu wydajności, jaik i S'tabilności jakośd _spI1zyja},o WlProwadzenie od 196 r. obrabiarek sterowanych programowo lSekwencyjnie i ohrabiarek ster,owanych numerycz;nie. ISII "tny iPOtęp iW ,technologii wY1!iwarzania wniosły nowoczesne, wysoko ,wydajne ... n['z"dzia do obróbki ,skrawaniem, których konstrukcje opraco,wano w ZaGdadaoh. Przy braku na rynku krajOowym nowoQlczt!!my.ch narzędzi dO' frewwa,nia i Itoczenia, rozwmięt,o na pot'TZe'by własne ,produ!kccję. głowic .fre.owych i noży toika,rSIkJich IZ Ipły1Jkarrni 'wieloo l stó1:wwymi mocowanymi mechanicznie. Powa'żnym osiągnięciem ItechnologJic:znym jest opanowanie obróbki wałów wykorbio!!1YClh, .przezna,czonych >dla 'sd:lników a,gregaltowyoh i kolejOIWych. Obrólbrkę zg .lbną, tradyiCyjnie :wykonywaną na c.iężkiclh toJmrka,ch, ,z 'Uwagi na jej ruską wydajność 'zas'1:ąpi(Jll1O bardzliej ekonomicznym i wY1dajnym .fDe.zowaniem. Dalszym poważnym Oisiaglllięciem technologicznym było :z,astąpienie obróbki linii gniazd łożysk głÓwnych ,silndlków, tradycyjnie wykonY1W1anych metodą wytac!lania przy uyciu wyltac'zadeł, nowoc,zesną metodą wY1taIClzan,ia tych gniazd łowicami .ką'towymi £rezaJrek br>amcwyc.h. ZHletą tej metody Jest zwiększenie wy.da:jiności, (1 tPnzede W1s!lyfftlkim do'kładnośd Iwyk(Jll1a'IJIia. S rp a w a n i e. ZróQ;fiicOlWany iC!,So['tyment rpradukowanych w Z:a'kładach wyrobów wymaga :8 l t,osowania róe;nych technik spa:wan-ia, właślaiwyC'h dla oikreś'lOlnych kJształtow, malterfałów oraz .uczebnośCli elementów łączonych. iPOCZąwszy od 1961 r. wprowaidizdno w Zakładach rao:wą Ite,chnolDgię .spawania, s:tosując urlządzenli-a pół.aiU:to.t1wtyc.zne i a,j]toma-tY'clzne. Ta technika spalWa,lnicza !pozwoliła na znaczne obniżenie . - a,coc.hłonlILośd, popra.wiła warunki behapDwskie, a rprzede Ws.zy.s.tk,im z,alPewn łd trzy.mywanie .wY8'OIkiej Jakoś,cli spoin. Pier'Ws'zy automet do spawania łukiem ikry,tyrrn z,ostał za's.tO's,oW1any w 1'9,61 ['. przy produlkcji butli d0 galzu pW,paiIl-butan. AutOImalt 'ten ,za.Sltąpił ;pm'cę slześciiU spawac,zy :i wyeHmin'0lwał wys1ępując'e wady ISlpoin ikła.dzionych ręcznie. Tec'h!1doglia półau'tomartycznego ISpawan:ia w osłonie dwu.tlenku M"ęgla ,vdmlżana' byłd pOlc'Ząwszy od 19'64 r. 'w produkcji zeiS[jołów 'Wagonowych. W J1Jastępny,eh IlHltach p, "e:rz(Jll10 Itę metodę, WJprowadza'jąc ją do produkcji ;napędów prądnic 1\VagO!1JD... 'yoh i amo.r,ty.zatorów. Postęp nas,tąpił !także w ,zaik,resie cięoia 'tlenem, głównie ;pr:zez wprOlWaid!zenie w)'ipalwrek Islterowany.ch fOltoeleMrY1ciZI1ie. Od HI,67 !I". daltuje się unawocześnia,nie Itedmik obróbki deplnej i cieplno-chemicznej. Wyraża się ono w zainstalowaniu nowoczesnych pieców grzewczych z a1mOiSferami o .regu10wanym Ipoltencja'le węgla. IFiece it.e lPozwa.ladą na dużą p['eCY7korlbi0'nych siIIJIij!6w .trakICyjnyclh na p6łau 1 tomattyc'ZJI1yIn Ulrządrenu :ca/3illan'Iffi .prądeim ,średniej częsrto1Jliwości. O b rób k a p la.s It y c oz n G. Do ciekawych .osiągnięć, iklt6re pr:zyniosły znaczne ef,eik!ty. 'DJaUeży ,opanowanie .prod:u;!mj!! ikro:kwi 'stosowanych w !budowie \Wagonów, lilia dr,ooze "obciągania" Ipa<;ów 'blachy stalowej na lW,zo.I1Diku specjalnego urządzenia, za!plrode'towaneo jpr'Zez Ce[Jjt.ra:lne La!boraltori'u:rn Ob["óhki P!astYClzned iW Poznaniu. 'lY.[,etoda ta .zasrtą,pihl Istos,owaną Itxady:cyj.n1e IInetodę kuzie!1il1ego formoJWania ikrolkwi na gQTąCO. Do nOlWyclh li wdrożonych ItechnOllQgii ,załiczyć na,leży Tówmeż It'ŁOIcz'ooie ,hydmullliJczne korpusÓw lI"eflkorów s3.lIDoC'hOldowych. W latach 1952 - 1'955 przepTIOwadzono - przy współudziale Instytutu Me,c'hani1d Br'ccyzyj.nej 'w Wiar.s.zawie - !badąnia, których ,efektem było zas.tąpienie s,talą defiJcy.towyreh ma.teriałów kolorowych w przedmiotaoh dągni.onych. Osiągnięde .' ". 11 .. ...... .,p:. ../ L ,P" \.<..;. . .'1;. ;:....:., '-:. """I' \I' ., "-( l, , ;.!iti.. .':r r '. . '\ :h ', ,. ..: " , "ł.:. oj:! -- f , ! .' :. (f\ ;v: .-ł" ... ....,.... ...._. Silnik wysokopr«:żny kolejowy cyjnej siJni!k6w oik,rę,tO'wych i kolejowych. Postępowanie normaliza,cyjne w a'daptacj.i Itej dokume,nitacji spełnia istotną funkcję przy uSltalaniu jednolitości Itrybu ,posltępowania i dos/to:s{),wywarnia 'licencji do rwaTUnków kra'jo,wy.ch w !kierunku mai!!syma,lnego wor,zys,tania ,krajowej bazy ma,teriałow,o-'technieznej, technologicznej i zaplecza naukowo-technicznego. Działanie normalizacyjne w tym zakresie ma na c.elu ;1!więkslZe!!lie ,e,fekitywno.ści, 'Usprawnienie i s:króc,en,ie ok.resu adaptacyjnego ,oraz w,prowadz,enie p.rogr,esyiwnych iI'oz,wiązań do dokumenltacji Ikrajowej. Działalność nornnaiacyjna Zalkład6w została .pCislzer,zon:a w Ja'tach Isześćdziesiątyclh, na slkutelk Ipowołalllia przez Polski Komitet N0[1ma1izaJcji :i Mia,I' Branżowego OŚII".odka NormaJizacY'jnego ,przy Oścrodku BadalWc:zo-LRozwojowym Wyiso!koprężnych Silnik6w Ok1rętowych i Kolejowych w Warszawie. Ośr,odek ,ten zos,tał preję!ty pr.zełz Zakłady w 1972 ;r. Głównylm. I,jego celem :była normalizacja .krajowa, tj. oJpracowywiinie PolSlk:ich Norm - PN .i HraDŻOwY1oh - BN ,z Iza:kiresu budowy si.lnik6w ok;rętowyich i ik{).loeoOwycih. Op;r,acow:ano w tyiffi oIkresde Iwie,Ie ;n011m o !różnej tematY1ce: ,wyiffiagania Itecłmk:zne, 'C,zęści, 'ma:teriały .oraz lterm.LnOllogię czi\;e:rojęzyezną.. WYlffiLeniooy Izasięg Itemaltycrz:ny jest oriell1tacyjny .i nIe ,wyc'z,eIlPuje dookonanydh pralc 1n0000000aHz'acyjnY1C1h. Prace 'te mogły być do'kona1lle jedynie 1P000rz,e:z właśei:wą strulk't.u:rę ogal!1iza'Cyjną Dziau 'Norma'li'zalcj.i .ora.z ,dzięki rwy\s'okiej klasy je.go 1S;pecjaJ,istom i pa[itnerstwu ze 'WszY1s.timi jedn:clSltami .organizacyjnymi Zakładów. ROZ;WOJ ELEKTRONICZNEGO PRZETWARZANIA DANYCH Na bazie wieloIebnich dośw:iadceń 'Uzyslk:anych 'w Izalk:re,sie 'stosowania meclhaniczl!1ego prrzeltlWa,!'Za:nia danY'ch 'od :11955 .T.) oraz p.o IkitnJich Ipra'ca1ch przygotowawczych do stosow:ania eletroniClznej !technilki ,oIbliczenioow:ej IprzYSltąpiono w Zakła Franciszek Tatara 1" .' r' ." . .'" C'" . / . "':;; .. c ' ,IIP':,/'/,/" '" !:i..łr.r ,,/ .0'''- 1"',,- r-ł ,:i.! ,!. '\ ';, '" -"".. ", . ,..... '(I' '.' ":. i" Lokomotywa spalinowa serii PKP SP47dadl IW litpcu HI176 T. da wdrażania ystem6w eletroni'cznego przetwarzania danych w .o:pardu o przeazany do ek,ploa;tacji /komputer '5y!swmu 4-172 angd,elS,kiej firmy ICL. Wiodącym !kierunkiem zalsiosowań elelkitI"onicznej techndki OIbJkzeniowej jelsi!; IPrzetwazanie danych dla pOItrzeb ;zaa;ządzania 'PI"zedsięb.ioor,si!;wem. ZailI1$lta'lowany kompU'ter wy1korzystywany j,est rówI1J1eż do .obliczeń numerycznydl dla :potrzeb zaplecza naullmwo-badawczego, gł6wni,e w zakresie ko:ns1truJkjcji wYiI'Q'bó1w. Elektroniczne przetwarzanie danych z,ap!,an01wano i Ireali.zuje s,ię lIla rzecz następujących obszarów dzi,ałalllości :pcr-zedsiębiorstwa: :tecihnk:zne przygotowanie prodwmcji; planow:al1lie i sterowa:nde iProdu:kcją; g,ospoda,r'ka ,zalsobalIIli materiałowymi; gospodarka zafrudnieniowo-ipłacoiWIa; elmno.mika i iiinan.se. Strategicznym celem prac systemowych realizowanych w aparciu o zastosowanie ele'ktroailcznej ,techni:ki .obliozeniowf'i. w obszarach !planowania i !Sterowania prodU1kcją or,az gos,podaI1ki materiałowej jest zapewnienie racjonaiJmego przepływu ma,t,eriał6w, stosoWll1ie do potrzeb procesu produkcyjnego. Rozwój zastosowań elektronicznej techniki obliczeniaweJ jest zróżnicawany również w stosunku da struktucr-y organizacyjnej przedsliębilOrsl!;wa, !Stosownie do po,trzeb i moź1iwoś'Ci wdrażania poszezegóJnych pOdsys 1 tem6w. W wyniku wdrożenia elektronicznego przetwarzania dany1ch dla poltrzeb 'zarządzania ;p,r,zedsiębioTsrtwem uzyskano już wIele efekt6w ekonomk.znych i organizacyjnych. Wyrażają się one m. in. w; usprawn.ieniu procesu' padejmowania decyzji technic.znych, ekonomi'cznych i organizacyjnych; usprawnieniu rea.uzacji funkcji planowania, .ewidencji, rozliczeń, kontroli i analizy; lepszym wykorzystaniu !Zdolności produk,cyjnej; racjonalniejszej gospodarce zalsOlbami materialnymi i ludzkimi; ułspralWlIlienu prooesu sprawOlzdaw'czego. WYNALAZCZOSC iI RACJONALIZACJA PRACOWNICZA W Zalkłada'dh wr,ga_o,wany ;został IW '1949 iJ:. ,Klub TechnLki i RacjonaJ.i.moji, krorego działalność jest sic:zególme widocz'11.a i znana. ,w okresie sWlego 1S1truenia rz;asłużył się on Zakładom i całe gospodaa.-ce narodowej. Od rwielu ;LaIt zajmuje C'zołowe cmi,ejs1ca w IProwa'dzonych wSiPółz'awOdin:Lctwaah. Racjonalizaltor,zy ó. wy:nałazcy mają :ruie.zaprzeczalony udział w !postępie onstrukcyjnym, toobnołogicznym i of1ga;r.:irz,acyjnym rw Zakładach. TvwałYIffi IdoroblJdem wynatla:zców ,są 'l"ÓlWn:ież uzyskaneprzez :r.ich pr.awa wyłączne na ponad dwieście WIZorÓW uży'.tkowy:C'h i wyI1aJla:zJków. Miarą zaangażo'Wlania racj,onaJlizaltorów w !p'rOlblematykę Zaikładów są efekty .uzyskaone z Itytułu zalS1liols,owanych !projektów lWyna'la;zczy:ch. Udział ich w całkowitych efektach uzy,skany,cb z :posltlWU lt,eICJhn,Loznego waha 'się w granica.ob od 20 odo 30 proc. Najwyższe Ois1iągnięcia uzys,kano w ,zaikresie 'obniżki .rohacizny be:ąJośrednio 'produkcY'jnej. S,rednia roc,zna tej iT-oIbocizony wynosi od BO 000 odo 1'20 000 godzin. Nie mniej is'Ł.oltne efelkty u.zysl!mno ,w dziedzinie oszczędności :!;:tali, staJiiwa, ri;eliJwa, me.taili nieże!la=ych.i dre'wna. RacjOlnalizaltOl'zy zgłosIli w latach 1949 - 11979 praWlie 52 000 projektów wyna,]a,zcZYIch, iZ czego ,zas1to,sowaon{j ,w ,produkcji ;l1IielffialJ. 32000. Uzy.sCitrw,ie k.ra:jowym i może być uznawana dziś Iza organ powstalego w 19,57 r. i>rze.mysłu silników wy\Sok!opręimy:oo druży,ch i największych mocy. Systematy:czne wydaw'anie s'PecjaI,istyc,znego ,czasopisma - k1Warta[n.iika - było n:ieod:lJwne, bowiem rozpoc,zęc:ie prodU:kcji ,sHllIiików oIIcrętowych IZapoczątfimwało ewołUJcdę .kIrajowego przemysłu w kLerulllu silnikowym. Z :pT'zeds.tawionego artyikułu wynika, ,że osiągnięcia w lZaaresie techniki d produkcji Zakładów są ciągłe j wielostronne; - tu jednakże przedsitawiane zostały jedyniewybrane ważniej'sze wydarzenia iZ dZ!iej6w iP'rzedsięb:ioTs1bwa Q naj-Slt.arszych tradycjach przemysłowy,ch w Polsce. LITERATURA ,,Biuletyn Techniczny HCP" nr 1/1971; nr 9 - 10/1981. Zaklady Przemyslu Metalcy..oego ..H. Cegielski" w Poznaniu. Poznań 1979. Działalność Klubu Techniki i Racjonalizacji Zakładów Przemyslu Metalowego "H. Cegielski". Poznań 1981. Krajowa KOnferencja Normalłzacyjna. Poznań 1968. 'o J ' ""1' .. , ' o":lJ> POMNIK ARMII "POZNAŃ" (1 IX 1982 R.) J ,t ::.& ., ",,:; ." y. M -"< .-;, 0«.0 ';-.1","'+." ",' 0-"': -.....r.,:ą '; , C'omnik Armii "Poznań" na moment przed oClsłonieciem .. . !>O} Z::o .f, i ....:,:.:. '. :'?<".:'"¥ _IV.... ;': ;(O.(o:""o':-Xo' .,""- )'.;: ... o> o ..",.,. /1 , , 'r'.ł