.A

Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony problematyce współczesnego Poznania 1981.07/09 R.49 Nr3

TADEUSZ ŚWITAŁA

DWADZIEŚCIA PIĘĆ LAT DZIAŁALNOŚCI WYDAWNICTWA POZNAŃSKIEGO (1956-1981)

INICJATYWA pawałania w Poznaniu samad--.lielnej placówki wydawniczej nuała źródła w tTadycjach wielkopolskiega ruchu edytorskiega, a przyświecała jej funkcja _ jaiką wydalWIlIictwa pawinna ,spełniać 'Wabec ś,wdowIslka l'iteracwiego d naukowego ,oraz aspimcj,e wyznacz'one ukształtowan,iem ,ge.ogra:flicznym wabec Ziem Zachadnich, znajdujących się w zasięgu .oddziaływania Paznania. 'V memariale, ,przyg,atawanym w tej sprawie da władz cen.tralnych przez Jerzego Ziolka, matywy ,()Ipier1ały &ię ,,!I1a szcl:ljegóławej aIIlallizie pracy li maż!iwaśDi po:l.nańsktioego iOśradka pisa-rsldega, all',tystycz.nega i (I1aUlkowega; na a.rJJaLi:ljie lJ"J1,ażliwiUśoi techniczna-wyd<twntczych, jak również na zarientawaniu się w patrzebach sąsiadujących z Wielkapalską terenów i .obserwacji 'patrzeb ,kulturalnych całega kraju" t. Starania grupy inicjatywnej zakończyły się pawadzeniem. W dniu l maja 1956 r. Centralny Urząd 'Vydawnictw, ,Przemysłu Graficzneg.a .i Księgarstwa utworzył Kamitelt Organrr,z,acyjny, ;na iktórega czele stacr1ął Jerzy Zliałek, a z dniem l Lipca 1956 r. powałał da życia 'przedsiębiOTstwa państwoOwe pod nazwą "Wydawnictwa Poznail.skie". W zarządzeniu określana, iż "przedmiatem działania przedsiębiorstwa jest wydawanie ksią'ż'ek, bToszur .oraz wszelkiega radzaju wydawnictw a tematyce s:Jałeczna-palitycznej i literatury piękncj ze szczególnym uwzględnieniem problematyki cr1iemiecik'iej li Ziem Zachodnich" 2. W dniu 21 sierpruia 1956 r. WydaW1l1dotWo Paznańskie zestała wpisane do Tejestru przeds,iębiorstw państwOowych 3. Początkowa śradowisk-o macierzyste Wydawni,ctwa P.oznańskiega .ograniczona do .obszaru WielkOlPalski, za,ś ad 1958 r. razszerzOona na wajewództwa: kaszalińslkie, szcrze'Clińsiklie li lZIie1olnagól'IskJe według óWoCizesnega ;podziału adminliSitmcyjnego. Młoda placówka napatykała w !pierwszych latach dziaŁalności wi,ele trudnaści z braku kadr ll'edaikcY1nych przygatawanych da samodzielnej pmcy; klopotów natury orgaI1lizacyjnej ad s,praw lokaloOwych pa umieszcz'enie swaich dzieł w portfelu zamówień w dru1karniach. Problemy kadroOwe usiławana razwiązać w pewnym stopniu 'Przez angażowanie wykwa,lifikowanych pracawników głównie z paznańskieg{) .oddziału PailstwOlWych Zakładów Wydawnictw Szkolnych. Dzięki przy,chylności władz miasta, Wydawnictwo .otrzymała na t)'1mczasawą siedzibę kilka pakai na pierwszym piętrze

I J. Z i o ł e k: 10 lat pracy Wydaunictwa Poznańskiego, "Kronika :Miasta Poznania"', R 1966, nr 4, s. 49 - 72, , Zarządzenie Nr 55, z dnia 27 VI 1956 r prezesa Centralnego Urzędu Wy/iawnictw, Przemysłu Graficznego i Księgarstwa w sprawie utworzenia przedsiębiorstwa państwowego pod nazwą "Wydawnictwo Poznańskie", par. 3. \'Ministerstwo Finansów. Biuro Rejestru Przedsiębiorstw. Dział A Nr 7702 Warszawa 23 VIII 1965. Arkusz rejestrowy dla Wydawnictwa poznaliskiego nr PD/BRP/5287!56 z dnia 21 VIII 1956, karta l - 5.

Tadeusz Swltata

..... .o.Mo.,:o.

. --

Jerzy Ziołek dyrektor i redaktor naczelny od 1956 r

:... -4.

,-,',.,.., .;:

,', ..

,1\ "

:.,

,,,:T

.,

,.

... "'.

r '

przy ul. Franciszka Ratajczaka nr 35. W miarę jak .rozslierzała się działalnIOść wydawllic.zd (010 ,pawodowaŁa w\Z,rosi!; ;za1tI'udruiema) w ,Lokalach przy ul. Ra,tajczaka stawało się -coraz .ciaśniej. C;zęść Wydawnictwa, mian-owilCie omór1Qi i!;,echnic7Jna",pI1Odrukcyjuw, handl-owa, anomkzna, fm.amsowa li gospodarClza mieściły się w la,tach 1959- 1965 w lokalach Zakładu Ubezpieczeń Spałeezny.ch przy ul. Dąbrawskiega 12, w gmachu Urzędu Miasta przy pl. Kolegiacikm 17, s,kąd ,przeniesiana je .da kilku pokai w kamieni,czce przy Staryim Rynku 71/72. Rad ,kaniec 1965 r. Wydawnictwa w całośoi iPI1zeniesi,ona da bu.dynku ,pr;zy ul. Fredry 8, :ktory .odtąd jest jeg<J siedzibą. Da najważniejszych zadań kierawnictwa nawej pl-ł,cówki należała skanstruawanie zarysu pIanu wydawniczega na lata 1957 - 1960. Da współpracy autarskiej zapraszona naukawców i li'teratów, wśród nich Jarosława Iwaszkiewicza i Michała Ch:-Jramańskiega. P':erw.szy -program wydawniczy przewidywał edycje z dziedziny l.itel'atury pięknej: .książek współczesnych pisar.zy paznańskich i wznowienia niektórych dzieł Ikl.asy.k:6w .pals,kiich; przekłady z ILteratury ,obcej; 'w dZliale l'ite.rwtury naukawej, popularnanaukowej i spałeczna-<palitycznej zamierzana zająć się historią regianu wielkapalskiego, perspektywami rozwaju Ziem Zachodnich ara z pwblematyką stasunków palslk.a-niemieckich. W dobIOrze tytułów w dziale -literatury :pięknej panawdła pewna przypadk{)wość, bawiem wznawienia były rwówczas w gestii wydawnidw warszawskich, głównie Państwowega Instytutu Wydawniczega i Spółdztemi Wydawniczej "Czytelnik". Stąd np. pierwsza pozycja wydawnicza - trzytomIOwe dzieła Elizy Orzeszkowej Nad Niemnem, drUilwwana była z ,gotowych u-natryc Spółdizi.elni Wyda,wn,jc,zej "Czyteli1lJik".

\V dziale naukorwym, opapularnonaukawym .i niemcaznawczym plan pawstał przy załoŻieniu, by działalnaść Wydawnictwa nie pokrywała się z działalnością wydawniczą Instytutu Zachodniega oraz Paznańskiega Tawarzy:stwa Przyjaciół Nauk Lata następne wy.kazały, ,iż obawy były .nJieuzasadlnLone, bowiem ksiąŻJki Wyda'Wll1iiCltwa najpierw wypełniały lukę w- poznańskim 'Prafilu rwydawniczym, później zaś rale adwrócoily się. Nastąpiła ta zwłaszcza, kiedy padstawIOwą . fOI1mą współpracy Wydawnictwa ze śrad::Jwisk;iem naukowym P,aznania i większych aśrodków na Ziemiach Zach::Jd:1ioch stało się inspirowanie twórców araz inicjo.wanie prac zbiarowyoh.

Odpowiedruio da programu wY'dawn1czega kis.zJtałtowała slię sill"ukt'UlI"a Wydaw

nictwa, Na czele dyrelkcji stanął Jerzy Ziołek (równocześnie redaktor naczelny). Zastępcą dyrektara do spraw technicznych i administracyjnych mianowana została rorystyna Woźniak (1958). Od połowy 1959 1'. utworzono stanowisko zastępcy redak,tora naczelnego, które piastowali Zygmunt Kuczyński (1959 - 19tH) i Edmund Makowski (1961 - 1973), a .od 1973 r. ZoJiia. SZJmajs. ObowtiąZki s,ekre1tarza Wydawll1lictwa pełni'li: .Jerzy Schmidt (1956 - 1957), Henryk Anders '(1957 - 1974), od 1975 T. - Jan Stryj ski. W latach 1957 - 1979 istniały stanowiska sekretarzy redakcji, które obsadzały: Irena Brock (1957 - 1970) i Janina Doda (1957 - 1979). utWOlrzono dwa padstawowe działy Wydawnictwa: Redakcję Literatury Pięknej Polskiej li R,eda1kcję Na'lllkową <i PCij)ulalI1nana!Ukową. Redakcją Litera,tury Biękinej PolsJciej .kIierowaId: Tadeusz KiraszewsJci 1(1956 - 1957), JamslalW Madejewsi (1957_ 1959), Aleksandra Km-ska {1959 - 1961), Edward Bakerizan (1964 - 1965), Zoflia Szm.as (1965 _ 1973), Branisław Kledzik od 1973 r.). W ramach tej redakcji utworzono najpierw samodzielne stanowisko redaktora do spraw przekładów literatury pięknej obcej (Hen.ryk Goldmann 1958 - 1971), a 'z oniem l sier,pnda 1971 ,r. powsdała ,samodzielna redakcja przekładów pod ,kierownictwem Adeli Skrentmi. Wywnictwo uzyskało w 1970 r. zgodę na rozszerzenie działalności w zakresie puiblikoWianJia literatury dziecięcej i młodzieżOowej ,araz przekład6w z literatur obszal'U języka niemieckiego. Nie wydziel,ono jednak odrębnych 'komórek .redakcyjnych. Redakqją Naukową (a później rÓlwnJież li p'Clpularnm:.aukową) kierowali Wła1dysław Markiewicz ,(1957 - 1959), Czesław Ożarzewski (1959 - 1963), Edmund Makowski (1963 - 1969). Od dnia l lutego 1969 r. redakcją kieruje Ryszard Dyliński.

W 1965 ,r... powstały dwie nowe reoo1kcje. Z dniem. 1 stycznia - Przewodników TurysityczJllych, ikierownlictw,o .powier2iOl1Jo Adamowi OiejnJawi, d z .dniem l SlieI'pnta - Wydawnictw Arty.stycznych {Adam Cichy). DZJiałem ItechrJiazno-produkcyjnyim lkiierowali: Ozesław Oża,rzewskd (1956 - 1958), Zbi'gniew Nożyński .(1958 - 1968), Wanda Kusz (1968 - 1976). Z dniem l stycznia 1973 r. utworzono redakcję techniczną, której kierownictwo objął Miłasz Głowacki.

Redakcj,a istniała do 31 I 1977 ,r., po CZyim włą-cwno ją ponownie do d2iiału techniczno-produkcyjnego z Miłoszem Głowackim jako :kierownikiem. Ostatecznie profil Wydawnictwa skrystalizowany został w latach 1960 - 1961. "WydaVv'Ilidwo Poznańskie - pisał Kazi,mierz Mierzeja z okazji pojawienia się na rynku dwusetnego tytułu wydawniczego - sprecyzowało w czasie swojej działalnośoi' proil'il edytorski. Stało się ono jedynyim obok "Sląska« wydawnictwem, które pas'iada jednak nieco inne zainteresowania i zajmuje się na co dzień nie tylko regionem Wielkopolski i Pamorza, ale całych Ziem Zachodnich i Północnych. Stało się niema,l jedynym - obok »Os.saQ,ineU'm« - ',wy,dawnlietwem niemcozn.awczym i słowianoznawczym, walnym orężem w naszej polemice z rewizjonizmem zachodnioniemieckim. Stało się Jedynym wydawnictwem, slkierowujący;m konsekwentnie swoje zaint.eresowanie na literaturę skandynawską i posiadającym niemały dorabek w tej dz.Iedzinie" 4.

I.ITEHATURA ,PIĘKNA

Wydawnictwo rozpoozęło dZJiałalność od wydall1lia 'w lutym 1957 r. ,wspoml1lianej już powieści Elizy Orzeszkowej Nad Niemnem. W roku tym ukazały się- m. in. powieścI ! opawiadan,ia autorów polskich: Stefana Balickiego (Chłapcy, Czerw), Mi

-' K. M I e r z e j a: 200 razy Wydawnictwo Poznańskie, "Odra" R. 1961, nr 4.

1- Rk l I 1958 1959 1960 1961 1962 1963 I 1964 1965 1966 1967 1968

Tadeusz Switala

Tabela

LITERATURA PIĘKNA POLSKA .

(PROZA, POEZJA, LITERATUROZNAWSTWO) W LATACH 1957 - 1980

Liczba tYlU/ÓW

Nakłady W tys.

egzemplarzy

-,- Rok 1970 1971 I 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980

Liczba Iylułów

Nakłady w tys egzemplarzy 23 21 23 24 22 25 25 32 27 34 45

213,0 165,3 137,1 118,1 103,4 131,8 160,3 245,0 382,6 172,8 239,2 403,6 40 38 38 28 27 39 37 32 47 40 39

320,2 409,9 541,3 529,8 341,2 450,5 486,3 508.7 360,2 635,5 558,0 494.0

chała Choromańskiego (Zazd?"ość i medycyna), Gcrarda Górnickiego (Sybirca), J.anusza Meissnepa (Szkola orlqt), Czeslawa Mkhniaka (Opowiadania poznańskie) oraz Eugeniusza Mmskiego (W pogoni za czarnym karlem). Ukazały się _akże cztery zbi,ory poezji (Kazimiery Iłłakowiczówny, Bogusława Koguta, Józefa Ratajczaka i tam grupy poetyokiej "WierZlbak"), dramat Emi,la Zegadłowicza Łyżki i księżyc, tCJm esejów BogusłalWa Koguta Wlasne i cudze oraz wSIpomnienia z oklfesu w:Jjny Samotny półwysep Władzirmierza Steyera. W .książ,kach z lat 1957 -'1958 znalazły się utwory znacznej lic.lby autorów paznańskich: WojCIiecha Bąka, P:vzemysława Bys.trzyc,kiego, Ryszarda Daneckiego, StaJnisława He'ba-nowskiega, Franciszka Kirły-Nowaczyka, Tadeusza Kr,aszewskliega, Etigeniw"za Morskiego, Egona Nagmowskiego, Eugeniusza Paukszty, Leszka Prorok1a, Andrzeja Zeylanda.

Charakterystycznym akcentem działalności Wydawnioctwa od 1958 J". było roztoczenie opieki nad mładymi poetami, których !Utwory ukazywały się w serii - debiu- _ tów poetyckich. Rek 1959 przYl!1iosł pr,azę i tomiki paetyckie, ,których autorami byli w znacznej mierze pisarze ze .środaw.is:k Ziiem Zachodni,ch. Opublikuw.ano również dwie książ!ki Mic'hala C'ha,r.omańskiego: Szpital Czerwonego Krzyża (poWlieść) 'ocaz Kobieta i mężczyzna (oaparwiadania), które zwrócIły uwagę krytyki li1eracki,ej. Rozpaczęto 'Publikaoję seriJ wydawniczych: "Nawela polska" ordZ PĄS czyli "Przygoda-Awantura-Sensacja". Pierwsza miała na celu wydobycie z zapomn:i.enia m1ło znanych utworów i dostarczenie czytelnikam dobrej lektury. Ambicją WY,dawnictwa było tet zaprezentowa-nie iPolskiej tr:adycji nowelistycznej. Ukazały się jednakże tylko trzy tomiki tej serii: Józefa Narzymskiego Trzy miesiqce, Dominika MagnUiszews,kiego Zemsta Panny Urszuli, Ludwika Sztyrme<ra Pantofel. SeJ.La PAS, której wydawani także po pewnym czasie zaniechano, adr,esuw3dla była do masowego odbiorcy. Na przełomie lat 1960 - 1961 ,krąg aut<Jrów ws'półpracujących z Wydawnictwem posZJe,rzył się do rozmia.rów, które zapewniały harmanijny rozwój. Ukazaly ,>ię

ARKAD'{ fiEDLER'

/:;..

.: :....J;;

-łł:>.......łu K\U'UĄ" ....mIM.

.. .:...."

"'ii..,.,...., .

).

.:::x."';>...

, t!:ij:,.>

(ł

:ii lG>" <,.. ; .,

:.r.;:;'..< ,;:: n".

.::,t

.,

'# !

.: "

MADAGASKAR dlll., tzar..hiei

j.'

.... '..' S ....f.,.

.

w ł-r..-y .

J.:_t.

..,-,); .. ..:t:;: ;'.:.

" ;:+'

:; :",'t .",.,'.' ",.: lJ. ..l. f

......:..

:i;:

.

,,".

':'

......;

JW;ef Rcto

._J'

>: l ,)

.-! .:h, 11;_, fi.. .

zazdro$(; I medycyna

".,:", ,

m. in. książki Prz,ennysł-awa Bystrzyckiego Smierć nad Agfar wadi, Ryszarda Lis'kowackiegoa Powrót do piekła li Granice pamięci, Eugeniusza Paukszty WszYJtkie barwy codzienności i Leszka Prorok,a Potop odwałany, Wydano da.lszych dwadzieścia tomików !poezji, wśród ;nich: Edwairda Baleer,z,ana, Mariana Grześcz,a'ka i Józefa Ratajczaka. .Do ciekawszych pozycji w latach ,1962 - 1965 należy zalioczyć m. in. pOWlLeśc,i: Bogusława Kaguta Syn pułkownika, Kalina i Komu walna żyć, Ryszarda Lis'kawackiego Koniec próby i Dziei! siódmy i znowu pierwszy, Eugeni:us.za Pa'ukszty Spowiedź Lucjana S.kobiela oraz Pobyt - debiut Iksiążkowy Edwa.rda Balcerzana. Jerzy Korczak o.pubI.i:kował zbiory opowiadań Pogrzeb z gramofonem OlI"az Hamle'tówka, Czesław Chruszczews'ki - Magiczne schody. Histo:rie z tej i nie z tej planety, Janusz Przybysz - zbiory saty.r Przygody dżentelmenów ora.z Moi dobrzy nieznajomi. 'ksią,Ż:kami, którymi żywo zajęła się kryty.ka, były: Jarosława Iwaszkiewicza Heydenreich. Cienie i Michala Cho.romańs--kiego Warianty.

Taeusz Switała

Jednym z pr,zykład6w inicjatywy wydawnk-zej i troski o rozwój współczesnej liter,atury pięknej Ibył zorganizowany prz,ez Wydawnictwo Poznańslkiie, Wiellmpals:kiie T,awarrzystwo Kulturallne i oddział poznań,slkii Związku Litermtów Polskich - ogólnopolski konkurs na powieść współcZJesną, na który nadesłano panad sta dwadzieścia maszynap.isów. W 1965 ir. ukazało się pięć powieści nagrodzonych i wyróżniony,ch w konkunsie: JuLiUJs,za Znamierowskiego I(Jutro będę mlodszy), Jerzego Jes'ianow.s.kiega (Niewygadny człowiek), NataLii Gall (A ty płakałaś Adrianno), Bogusławy Latawiec (Nie widziałam tak długiej chorągwi) i Boguslawa Koguta I(Komu wolno żyć). Ważną funkcję w raZjwoju ,poezji młodych spełniały także indyrwiduaLne debiuty poetydie, będące poklosiem aLmanachu Morwa 1(1964). W 1965 r. u'kazały się również sZCizec.ińskie arkusze poetyckie Lata 1966 - 1970 obfitowały w poc.zytne dZJ;eła prozaików; takich jak: Michał Choromański, Witold 'V:irpsza, Stanisław Gro chowiak, Jerzy Mańlkolws'ki, Eugen1uSJ: Paukiszta, Bogusław Kogut, Władysław l\Jachejek .j W,ilhelm Szewczyk WaTto tu prz.ede wszystkim przypomnieć głośne Dygresje na temat kalaszy Michała ChoromaiJ.skiego oraz tegoż pisarza Schodami w .górę, schodami w dół, W rzecz wstąpić, Makumba czyli drzewo gadające, Słowacki wysp tropikalnych i Kotły beethavenowskie; Eugeniusza Paukszty dwutomowe Przejaśnia się niebo; Bogusława Koguta Misja .porucznika Kuny; StaJJlisła,wa Grochowiaka dramaty .prozą Rzeczy na glosy; Witolda W,irpszy Mordercy i Wagary; Wilhelma Szewczyka Sampo czyli młynek szczęścia: Władysława Machej ' k'3. Miłość i krew; Jerzego Mańkows,kiego Balladę sierpniową. Ukazały s'ię także: tom opowia,dań o Ziemiach Zachodnich i PóŁnocnych w wyborze Wi!tolda Nawr1ackiego i AndI"zeja Wasilewsok,iego Zachodem poszły dzieje craz almanach opowiadań ,autorów Iubuskich. Na uwagę zasługuje antologia .opowiadań tematycznie zWliązalny,ch z napaścią hitIeroWlslkkh Niemiec na P>oIskę Z wrześniowych dni f\V wyborze WłodzImierza Mac'iąga, wydana w t.rzydziestą rOC'=ł!cę Września. Pat.riatyczna wymowa tego tomu korespondowala ze zbliżającą się dwudziestą piątą rccznicą wyzwoleni'a Poznania (1970). Wydaw.nictwo opubIi,kOlwało w tym rnku kilka książek poznańskich pisarzy: Tadeusza Beceli Gdy Poznań był twierdzą, Jerzeg.o Karczaka Jak 7Ja niebie tak i na ziemi ora.z wznowiła powieści Arkadega Fiedlera, Gerarda Górnickiego, Jerzego M,aÓ!kowsktego, Eugeniusza Paukszty.

W ostatnim dzies'ięciolec.iu wydano m. in. powiesci i a.pawiadania Michała ChoJ'1olrn.aiJskiego: Głownictwo, mogZitwa i praktykarze, Miłosny atlas anatomiczny, MemuZizy i Pelowanie na Freuda; Ma,riana Turwrida Slady burzy; Jerzego K'orczak<r Noc v: Quedlinburgu; Józefa Ratadczaka Trawę: Ewy Nadwer Sardynki dla

, " ... ,... '''" . .

'?'. :;: ".

..".,:

'< "1'",

/"

..

.,: .<:

.'.

.>"

, .... ...ł' .... 6< : ..,> : *:

.;; Ikota J. ,Dardzielanie; ZymW1ta Trziszki Drewntane wesele i Oczerety; Eugeniusza Paukszty Mładaść i gwiazdy; Przemysława Bystrzyckiega Wyspę Wniebawstqpienia oraz- Nessie i inne apawiadania; Bogusława Koguta Trzy romanse i Kabyli testament; Bogusławy Latawiec Ogród razkaszy ziemskich; RyszalI",da Lisk,awa-ckiega Ballady okrut.ne, Teraz, zawsze, nigdy; Teadora ParnickiegO' Hrabia Julian i król Raderyk '(pierwsza pa wieść tegO' pisarza opublikowana .pa latach); Józefa Rataj-.

czaka Wianek z baranich kiszek; Dionizy WawJ"zyk'awskiej-Wierdochawej Pramienna. Opawieść a Klaudynie z Dzi,ałyńskich Patockiej; .JerzegO' Pachlaws,k;ieg.o Opawiadania morskie; Edmunda P.ietryka Złota uliczka, Natychmtflst szczęście i Maratan sprintera; Czesława Chruszczewskiega Gdy nieba spadła na ziemię; .Janusza PJ"zybysza W zapachu migdalów i lukru i Pies, który wysiadł w Sapacie; Bogdana Rut'hy Cudawne, wspaniałe życie; Czesawa Schabaws,kiega Archipelag urzeczanych.

Andrzeja Zeylanda Partret prawie radzinny; szkice Wilhelma Szewczyka Anioły z ladu i eseje Mi,c'bała Misi'OI1nega Sierpień 'w Getyndze; Ramana BrandstaetteTa Powrót syna marnotrawnegO' i inne dramaty; .Jerzega MańJkowsikieg,a Nie nauczyłem się cd ziemi; Jacka Saw.asz:k.iewicza Sukcesarzy; Bronisława Słomki Mrówka: Katarzyny Suchoda'lsikiej Pięć pa dwunastej; Tadeusza Wyrwy-Kr.zyżańsiega Amfiladowy trakt; Utwary wybrane Edwina Herberta; Prasta z mładaści (almanach młodej prozy wielkopolskiej). Debiuty m. in. WaJ1demara Lys'ia.ka' Kolebka, reportarż.e WaldemalI"a Kosińskiega W dół da nieba, Bagdana .Jemiel'ity Piękna ziemia, Jerzega Pieczula Paka i Chudzinka, SergJiusza Sterny-Wachowiaka Kapiejeczka, .Jerzega Limana M ilnchhauseniada.

.L.ata 1974 - 1975 mażna by nazwać latami Arkadegu Fiedlera. Wydana bawiem jega pjęc kS'iąże1k, w .tym 'ill. in. Dywizjan 303 (lektura solna) w łącznym nakla,dlZoie 470 000 egrz. BesltlseHerem 1977 l'Oku była bez wą,tpienia paśmiertnie wydana książka Stanisława Strugarka Wuja Ceśku apawiada z dułączonym nagraniem kilku gawęd.

W raku 1975 pa raz pierwszy w dziale literatury pięknej palskiej oSiągnięto gloDd!ny nakład dochodzący /pół mmana e!?)zem;pl.arzy paWlieśd li tomów apowiad.ań. Praw,ie ,póŁmilionolWY na,kład łączny (476 000 egz.) ut,rzymał s'ię także w r. 1976 przy wznow.ieniach, które ,pochłanęły nieca ponad 50°/0 .nakładu. iPagalI'szająca się sytuacja na rynku papierniczym zaczęła wywierać odczuwalny wpływ na plany edy;toQfkie Wyda,wnictwa. Rok 1979 utrzymał się jeszcze na paziamie 300 arkuszy wydaw.niczych (520000 egz.) ale jeśl'i adliczy się wzno,Wlienia, z dwudZJiestu sliędmiu tytułów literatury piękn-ej tegoż roku dos.zła na półIki księgarskie jedynie cz\ternaście Ip'ierwszYch wydań. Rok 1980 przyniósł już tylk'a dwadzieśoia jeden tytułów a łącznej lliczbie 202 a.rk. wyd. ,i nakładzie 356 000 egz. Z teg,o wznawienia achłonęły 225 000 egz. Pod względem liczby tytułów, arkuszy wydawniczych i nakładów, Wydawnictw.o cafnęła się 'da roku 1964. Ogółem w latach 1957 - 1980 ulka.zała s,ię 485, powieści i mów apowiadań, w ł-ą-cznej Hrzbie 5266 ark wyd. Ii nakładzie 7 292 800 egz.

Najliczniejszą grupą utwarów prozatarswich, Ikt6ry;m Wydawnictwa stwar2Jała szczególne preferencje. były dzieła podejmujące tematykę wSjp6łczesną araz ukaZiującą 'pootawy maralne.

:.w-f.

i,WA NAJWER 'OORZKIE TĘCZE - ,"/ -j.l. i" "I": '_ ": ,';,.;ł.(". , :'<.:., ; ;,.,' " :.":-:- ..... .

>,: ). ;

...:":. .,.:

Tadeusz Swztała

Sugestywny, lteracki oIbraz pawratu Polski na ziemie nadOodrzańskie i nadaaIty..:kie, zagaspoda,rawy\wania rw ciężkich pawojen..l1ych czasach, integrawania spałecznega i -kuIturawega tych ziem z resztą kraju araz ich razwaju stwarzył w swaich 1iczny"h utwOO'ach EugeJ1liusz Paukszt2. ..ośród nioh - pisał Adam Oichy - wyrr-óżniają się zwłaszcza dWlie powieści: »Wszystkie balr,wy codzieJ1lIłośCii« li »P.rzejaś111ia s1ę nieba«. Akcja pierws,zej z <tych powieścJ. rozgrywa się bezpośrednio po wojnie, lI1atomiast druga stanow,i panaramę życia zachodnich ziem P.olski, obejmującą okres dwudziestu lat. Na terenach upa:niętnionych krwawymi, bahaterskimi walkami ż31nierzy polskich i radzieckich a przełamanie umocnień Wału Bamarskiego, taczy "ię również aikcja jednej znajnowszych powieśoi Paukszty »Młodość ,i gwiazdy«, rw której pawraca wątek tych histarycznych wydarzeń rzucany na Ua wakacyjnych przygód Igrupy młodzieży studenckiej. Ciekawą pozycją w bogatym dorobku Eugeniusza Pa>ukszty jest również współczesna powieść psychalagiczna "Spowiedź Lucjana Skobiela« 5.

W pewnym senslie twórc,zość Paukszty tematycznie uzupełniła ipawstala z ins.pl;racji Wydawnictwa wspomniana antolagia o,pawiadań a Ziemiach Zachodnich p0d redaikcją Witalda Na,wrockiega i Andrzeja Wa.silewskiega Zachodem paszły dzieje (przełażona na język niemiecki w Niemieckiej .Republice Demokratycznej) oraz Poczqtek epopei (przygotJwa:1C\ przez tych samych autorów). Da t,ego tamu włączona także apowiadania Marii Dąbrowskiej, Jarasł<J!wa Iwaszk,iewicza, rPoli Gojawiczyńskiej, Zafii Koss3k, Gustawa Morci<nka, Stefana Zer,amskiega i in. Tematu zachodniego dotyczy opublikowana ostatni;) antalagia reportażu międzywajennego Dzielo najżywsze z żywych, w której .zamJieszc:Wl!1Ja ffi. ,in. utwory MaI1ii Dąbrorwskiej, Józefa Kisielewskieg,a, Gustawa Morcinka, Ksawerega Pruszyńs,kiega, Melchiora Wańkawicza, Stanisława Wasylewskiega, Stef,ma Zenamskiega i in. Bohaterem twórczości Bogusława Kaguta j.est współczesna polska wieś. Na tle dziejów wdz,eńsltwa ze środ,owiska chłopskieg,o, którega 'loesy układały s'ię wyją1tkowo niE1JomyślllJie, osnuta jest pawieść Kalina; akcja pawieści Kłusownicy i naganiacze raz grywa 'się w LŚrodowisku wieśniaków i leśników; wyróżniana Nagradą Ministra Obrony Narodawej Misja parucznika Kuny toczy się w pierwszy,ch latach pawojennych w plfzygranicznym p:lsie Polski południOowej. Bogusław Kogut jest również autorem kilku powliesci lI1awiązujących do lat wojny: głównym bohaterem utworu Syn pułkownika jest człowiek obarczony różnymi przesądami śradowiskowymi i nie l.>miejący przystcs,ować się do n{J\vej .sytuacji życiOowej, w jakiej £nalazl się w latach okupacji hitlerowskiej, zaś akcja paw.ieści Kamu u;olna żyć toczy. się w małym miasteczku w okresie wajny i pa wyzwoleniu. "Pisarzem, któ.ry związał się z paznańską aficyną - pisał dalej Adam Cichy - ad mamentu jej powstania l tu wyłącznie publik,ował swe utwory, był zmarły w 1972 r. wybitJny prazadik Michał Choromański. Wyróżniany w 1932 r. za powieść »Zazdrość i medycyna« nagrodą Palskiej Akademii Literatury, dał się poznać jako makami,ty znawca i bystry -obserwatar ludzi. ,Powieść ta, stanawiąca wnikliwe stdium uczucia zazdraści, dcczekała .się Licznych wznawień, posłużyła też za scenariusz da filmu fabularnega zrealiz.owanega w 1973 r. W utwarach tworzonych w,astatniclJ latach swega ,życia Michał Choromański paza.stał wi,erny tematy'ce dWudziest-olecia międzywojellJnega,kreśląc w charakt,erystycznej dla nieg-o konwencji grateski abraz ataczająceg'a g,a śWli'ata: w "Katłach 'beethovenowsk.ich« (1970) będ:;o:ie to śradawiska maŁomiasteczkawe z pogranicza palska-niemieckiega z okresu przed

· A. C i c h y: Ks,qżki Wydawnictwa Poznańskiego, Pozna n 1974, S. 35.

dojściem Hitlera do władzy, w powieści "Sławack1i wyl.;;,p 1moipikalnycih« ś'rodawi3ka waj;;<kawych, a w powieści "W rz.ecz wlstąpić« (m. jon. w serii ..BibHaiteka Lit-Clratury XXX-lecia") - świat po15ikiej dY'plamacji i finan!sjery" 6. Wśród 'książek apublikowanych w 'Wydawnictwie Poznańskim .przez pisarza i padróżnika Ankadega Fiedlera, wyjątkową pozycję asiągnął Dywizjon 303, pawieść a dramatycznej walce polskich latników z hitlefOiwską Lufltwaffe w "Bitwie a Anglię". O jej .niezwykłym pawodzeII1JU czytelniczym świadczy fakt, że ,od chwili powstania miała aż dziewiętnaście ,polskich wydań, a w samym WydawnictWlie ad 1965 r. osiągnęła pCJlI1ad 900 000 egzemplarzy. W ,os:tatnich latach w,prow,adzana ser,ię literatury fant2styczno-mlukowej ("SF"), w której obok ik1siążek pisarzy pols,k1icR (Czesław Chruszczewski i Jace'k SawasZJkiewicz) ukazały się także antologie opowiadań SF pisarzy polskich (Wehikul wyabraźni) ,i obcY'ch: Ludzie i gwiazdy ,(kraje demokracji ludowej), Okna w nieskańczanoć pisarze ,rasYljscy i radieccy). 'Padklreślić także należy zna,czenie patronatu Wydawnictwa nad młodymi srodowiskami twórczym,i PoOznania, Wieł:kapołski, zachadmch i pÓłnocnych ziem Polski. W oficynie paznańskiej debiutowała w -ł.lmanachach lub indywidualnie większość młodych pisarzy z tyoh terenów. Wymienię ,chcciażby autarów najbardziej wartaściorwych de'biutólW 0'3tatrl'ilch lat: Brittę WuHke, Piotra Bednar3lkipgo, ,Jerzego Limona li Tadeusza Wy,rwę-Krzyżańskiega.

LITERATURA DLA DZIECI I MLODZIEZy

.,

o

, 8OCtJ,Q.t RU11iA

Dział ten z przyczyn ad Wydawnictwa niezależnych w ldtach 1957 - 1966 b)ł s,kr.omny. Obak trzech wydań Tadeusza Kraszewskieo Rabin Haod i Marianna warta z ,pierwszeg'a .akre;u wyróżnić jedynie W,iesława Ragowskiega Trója ze sprawowania i Ry,szarda Liskolwac'kiega Wodzu, wyspa jest twaja. POW()!n:.t ..x't:lI'awa ifozpoc,zęŁa się pod kaniec lat S'ześćdzies.iątych, a ,leps.ze rezultaty .zanatowana od 1970 r., ca wiąże się \IT1. ,in. z inauguracją w Poznaniu cyklic.znej \imprezy Biennale Sztulci dla D.z!iecka. Da najczęściej drukowanych alU torów należeli: Ar,kady Fiedler, Ka'Zmiera IłłakIO/\viczów:na, Lech KanopińJsk.i, Tadeusz KnłlSzew"k,i, Rys,zrd Li:s,'-!:')wacki, Edmund Niziurs'ki, M,arian Odań, Eugeniu3z Pauks,zlta, Janusz Przymanawski, Józef R3:taj-c'zak, Wiesł&'w RogQlwsJd, Nma Swzepań:s'ka, WI.cdzi.mierz ScisłGws.kii i Anna Swirszczynska. M. in. wydano książeczki Kazimiery Iłłakawiczówny C3 dzieci wiedzą '(1970) i Rymy dziecięce (1972), JÓzefa Ratajczaka Pażegnanie baśni (1972) : Wierszyki dla Grzesia (1978) oraz Mariana Orlonia Pisane lapą (trzy wydaJ ia). [;użym powodzeniem u mładych czytelników cieszyły się r;e,wieści Ryszarda Liskowackiego: A. może pa skarby? {l971), Związek sprawiedliwych (1971) i 1'1y :2 l\larymantu (1972) oraz cykl "Historia dłuższa niż wajna"; powieści l bajki Tadeus74ł Klr'aszewlskiego; Zmierzch Popielidów Stanisława HeL5ztyńskiiego (1954, 1973);

. · A. C i c h y: Książki. . ., op. cit., s. 40 - 41.

Tadeusz Switala

Tabela 2

LITERATURA DLA DZIECI [ MŁODZIEŻY W LATACH 1957 - 1980 .

Rok I 1957/

I Rok I

Liczba Iytułów

Nakłady w Iys.

egzemplarzy

Liczba tytułów

Nakłady w tys.

egzemplarzy

85,0

1958 l 40,0 1970 8 220,0 1959 - - 1971 4 150,0 1960 l 10,0 1972 5 205,0 1961 - - 1973 10 410,0 1962 l 20,0 1974 8 - 510,0 1963 - - 1975 8 380,0 1964 l 30,0 1976 9 725,0 1965 - - 1977 11 1140,0 1966 l 40,0 1978 13 960,0 1967 3 90,0 1979 10 894,7 1968 3 110,0 1980 11 940,0

Sprzysiężenie czarnej wydry Nary Szczepańskiej (1973 - jedna z pie.rwszych pazycji międzywydawniczej serJ.i Bibliateka Mładzieżowa XXX-lec,ia). Zap.alanych adbiorców znalazły także baśnie i padania zachadniopomars'kie w wybarze Gracjana Fijałkawskiega Pień Swantibora (1964) oraz W krainie Gryfit6w w opracowandu Stanis},awa Swirki (1976), legendy lubuskie w iWybarze Janusza Koniusza Zlata dzida Baleslawa (1970) czy 'Podania, legendy i baśnie w,ielkopalskie Stanisława Swi,rki Orle gniazdo (1969, 1971).

Z literatury dziecięcej i mładzieżowe.j w latach 1957 - 1980 wydana 110 p:azycji a łącznej liczlbie 970 ark. wyd. i 6959 000 egz. Książka Arkadega Fiedlera Orinako (dziewiąte li dziesiąte wydanie) asiągnęła 140000 egz.; ,Edmunda Niziurskiega Niewiarygadne przygOody Marka Piegusa '(piąte i szóste wydanie) - 200000 egz.; Tadeusza Ka-aszewskiega Dzięcial i jeż .oraz O poznańsroich kozioZkach pa 100000 egz.; Anny Sw:ierszczyńskiej O dzielnym Piacie (150 000 eg,z.); Lecna &all1apdńskiego Bajeczne histor,ie {dwa wydania, łącmie 150000 egz.), a dwa wydania Ca peZza i hasa pa palach i lasach - 305 000 egz.; tra:y 'WydaJl!i,a Włodmier Sc.isław:skieg-o Fraszek na ptaszki - 175000 egz.

POEZJA (POEZJE, DRAMAT WIERSZEM, SATYRY I FRASZKI)

W pierwszym dziesięcialeciu działalności Wydawnictwa ukazywało się rocznie .ad pięclliu da dies,ięcliu tomIków, ipI1Zeważl1lie Wierszy. W latach 1957 - 1975 uk.a,zała slię 155 tamiikóv,: paetycikich, -adnotowano pięćdziesiąt sześć debiutó!w. Fakt, di w.ięk.szość siPośród debiutantów ,apublikowała w tym Wydawnictwie k-a1ejne Bwaje ut,wory, św:iadczy, że 'I1Iie były ,ta debiuty,pl1zypadkowe i s,prawdiły się lall1e IW dalszych paszukiwaniach twórczych tych paetÓiW. Jall:o jeden rz ierws!zych ,w Wyda'W!1lictw:ie uJrnzał sdę !tomik w:ierszy KalZimiexy Iłłakowiczówny Partrety imion 1(1957), a w roku 1968 Licie i posągi, .poezja z.wiąza'lla rz Poznaniem i W'ieJ'kopolską. W 19'57 r. ukazały się m. .in. tomiki WlieJ1s,zy Bogusława K,oguta Kamienie w bruk i Józefa RatajC2aka Niepagoda. Z dalszych .zbiorków Kaguta moWa odnatarwać Pieśni drwala li Tryptyk dziedziczny, a z ltiWórc:wśc1 paatycikiej Raitajc7Jaika Ogniwa, FTaszki i sielanki Otl"arz Przeprowadzkę na Atlant ydę {wyrbór). Z daTabku poetycilieg:a Nk,osa Chad:cinlikolaua 'wydana \ITI. lin. :tomki Bezsenność, Próba nocy i U slanych źródel araz wyb6r rpoezjri Maje krainy, Edwarda Balcerzana Granica na mament, Stanisława Barańczaka Dziennik paranny, RysZ<lI1lia Daneciega Na opalenie skrzydeł li Dedykacje, Teresy Fexellc Gadność natury, Ryszarda Kll"ynickieg.a Akt urodzenia, Eugeniusza !Marskiega Kręgi pajęczyn, Ewy Nadwer Kuk,ielki i demany i Gorzkie tęcze (wybór), Stanisława Neumerta Źródla ziemi. W 'astatnich latach ukazały się kalejne tamy wierszy Kazimdery Iłłakowiczówny Odejście w Ho i obszerny wybór paezji Sługi nieużyteczne. Indywidualne tarniki paetyckie /Wyróżniały się staranną szatą edytorską. Niektóre spośr6d nich ukazały się w jeooalitym "kwadratawy:n" f,armacie, który nadał im cechy serii; bogarty wystr6j grafiozny sp!f'aiWIił, że stanowrią rOne prez€(l1tację ll1Jie ty11m paet6w, ale także grafików. UJm'zało się ta'kż,e Wiioele rtamLków zibiatfoOlwych, a wśr6d nirch m. in. wiersze i grafiki a Paznan'iu w wybarze Józefa Ratajczalm Pozdrawiam moje miasta, antal-Qgia - paetów lubuskih pad redakcją Zbigniewa, BLenkowskiegra Poszukujqc sława, :r>aetów ziemi szcz.ecińskiej w wybarze Erazma Kuźmy Nazywanie ziemi, almanach poetów kaszalińsfk;ich w wybarze Anny Kamieńskiej Malowanie przestrzeni i tam wierszy najmładszych poet6w wie'lkopalskich w wybarze Edwarda Balcerzana Lata siedemdziesiqte. W 1981 r. wydana antal.ogię wierszy ,a PaZinaniu i Wielka polsce Pieśni i pejzaże w wy;brarze Józefa RatajoZiaka. Ył latach 1957 - 1980 ukazała się w dziale poezji łącznie 218 tytułów (521 ark.

wyd.) a łącznym nakładzie 632350 egz. W ,a£icynie paznańskiej drukOowali swaje wiersze m. in. Aindrzej .Babińsk"i, Stanisław Barańczak, Wojciech Bąk, Nikas ChadaJ]nkalau, Ryszwd Danec1ki, Łucja DaIDielewska, Jemy GTrlIiIJińsIJci, Kalzńmiera IłŁakawiczów.na, Bagusław Kagut, Joa.nna Kulmowa, I(asława Latawiec, Eugeniusz Morski, Ewa Naj/Wer, Edmund Pietryk, Józef Ratajczak, satyrycy Lech Kronapiński i Włodz1iJmierrZ SC'isłows:ki. Największe nakłady oS'iągnęły tomi'kii 'Poezji Kazimiery IłŁallwwicrzÓWlI1Y, łaszcza Portrety imion, oraz fra.si Lecha aIl1!Dplińskiego.

LITERATUROZNA WSTWO

P:ub1ikację iklSiąlżek oZ lit.eratu.roznawstwa ro,zpOIczęta /W 1957 r. !pracami Bagusława Ka:guta, J.aTosła)Wa Madejewskiga, Egana Na.ganawsrkiiego i .AJ1eksandra iRagilis1cieg,a. W 1961 r. rdos.zły książki Zygmunta Szweylmw,skie.ga Trylogia Sienkiewicza I'

Tabela 3

DEBIUTY POETYCKIE I PROZATORSKIE W LATACH 1957 - 1980

Rok I Poezja I Proza I Razem I Rok I Poezja I Proza I Razem 1957 2 2 4 1969 l 3 4 1958 5 2 7 1970 2 l 3 1959 7 l 8 1971 2 5 7 1960 8 3 11 1972 2 2 4 1961 8 5 13 1973 3 - - 3 1962 3 7 10 1974 - 3 3 1963 3 6 10 1975 l 2 3 1964 2 5 7 1976 2 l 3 1965 4 4 8 1977 3 l 4 1966 3 3 6 1978 3 l 4 1967 l 4 5 1979 3 5 I 8 1968 4 7 11 1980 2 l 3

Tadeusz Świtała

oraŁ Ja.rosława Maciejewskiega Kardian - dramatyczna tryl agia, Edmunda Pieści:ko'Wsikiega Poeta tulacz, Jerzega Zi01mka Wizerunki pisarzy katolickich ara:l Je;rzegrO Kollera Gawędy teatralne i praca z:barawa Literackie przystanki nad Wartą .pod redakcją Zy,gmunta SzweykOlWskiega.

W laltach 1965 - 1970 ukazywały się .rocznie średnio 'trzy prace z dziedziny Eteratunoznawstwa. Vlśród nich m. in. Feliksa Ii'ornalczyka ,(Przypisani tej ziemi), Bogusława Koguta (ManOowce), Marii Kureckiej '(Diabelne tarapaty), J'arosława Maciejewskicga (Trzy szkice ram antyczne), Włodzimierza Maciąga (Sprawa literatury), Wajciecha Natans'ona (Stanislaw Wyspiański araz GOodzina dramatu), Wi(olda Nawrockiega (Trwanie i pOowrót), Aleksandra Ragaiskiego (pasażerDwie Arki NOoega, Most nad przepaścią, Ped pólnocnym niebem), Alojzega Sajkowskiega (Od ierotki da rybeńki), Zygmunta Szweykawskiega (Nie tylko D Prusie). Od y.oku 1971 liczba corac7nie wydawanych pozycji literatur,aznawczych malab, w latach 1977 - 1978 wydana po jednej pazycji. Da na.jcenniejszych 'W asL,tnkh dziesięciu latac.h zaI.iczyć należy: Jaroslawa Maciejewskieg,a Mickiewicza wielkOopolskie drogi, Wojciecha Natan&ona Maje przygOody literackie, Edwarda Balcerz.ana Przez z7wki, Feliksa Fornalczyka MlOodsi, starsi, Oswajanie z terainiejszością, W,itolda Nawrockiego Klasa, idealOogia, literatura, Klasycy i wspólcześni, Andrzeja W,asilews'kiego Jacy jesteśmy.

Pionierski char:lkter miały książki Huberta Orlawskiega Literatura w III ii."eszy, Ediwarda Balcerzana Pisarze polscy a sztuce przekladu 1440 - 1974 araz Józefa Rataj.czaka Zagasly brzask epoki (w kręgu "Zdroju«).

W sumie '\V latach 1957 - 1980 ukazała się 57 tyt'ułów z dziedziny I.iteraturaznawstwa a łącznej objętości 857,6 arkuszy wydawniczych i nakładzie 212600 egz.

LITERATURA PIĘKNA OBCA

P0d,tnie jak literatur.a pięk'na Ipalska, również przekłady z [,iteratury ,oi}wj zadecydGwaly a kształtowaniu profilu wydawniczega. 'Wydawnictwa nawiązała do pięknych tradycji i zasług działającego w Poznaniu ,w ,okresie międzywaje:mym \Vydawnictwa Polskiego Rudolfa Wagnera, które w "BibI.iotece Laureatów Ncbla" wydalo ksiąiki wielu zaslużanych pisarzy skandynawskich. Już w 1957 r. wzpaczęta J;ublikow<,ć "Serię Dzieł P,sarzy Skandynawskich". Zainaugurowano ją utwo.'

.... Edu.'ard Bakeria""1 ':, Pisarze < ' P9 1s (:9, " .;0- sztuce przeładu , 14:40-1974'r. ;;'"

,*"łzy

-J'

Hubert i

,1-"

, ,:

.:

:,::

-A

( -\) ._;

Ai)_ol.qgiiJ

::

rami klasyków: pełnym Hryzmu tamem Bj0r.n.stjerne Bj0rn.sona Dziewczę ze słonecznego wzgórza (dalsze wydania w latach: 1967, 1972 i 1974) li trzema pawieściami Kmlta Hamsuna Blogoslawieństwo ziemi. Głód d Wluczęgi <oraz iksliąŻJką Karla GjeUerupa Młyn na wzgórzu. W raku następnym ukazały się m. in. dwa dalsze tomy HailTIsuna: August Powsinoga i A życie toczy się dalej. które wmz z Włóczęgami twor,zą ltry1!ogiię. W laJtach Itla&tępnych wZJm's-tała stopmowa liczba przekła,d6w z liter.aotury ska:ndynaw.siej; pu:bli1mawana zarówna dz'ieła. klasyków jak i pisarzy wSipółczesnych. Do cie:kCllwych pozycji ;na,leżały: Kaacr-e Holta Zabójstwo. Alek.sisa Kivd Siedmiu braci. Artura Omre Ucieczka. Sigur,da Hoela Spotkanie u mil<>wego slupa. Amura Lundkvista Darunga. następnie !I)I':zekłady J,ahall1a Borgena, Veijo Meriego, Laruri V:iity, Olava Duuna oraz sagi staJwiSila-n.dzkie: Saga o Njalu. Saga o Egilu, Saga rodu z Laxdalu ,oraz pionier,skie an:tol-agioe ilTIałych <farm tprozy krajów skandYl1aiWskich. . W latach 1962 - 1966 ukazaŁa się kilka interesudących książek pr,azaików skandYil1aws.kich: Hennana Banga Przy drodze; Sigurda Hoela Droga na kraniec świata ora.z pie!"Wsza IW Polsce antal-agia noweli ISZJwedZlk:iej Losy ludzkie. W 'opinii Jarosława Iwas.zkiewicoz.a ,,»Losy lrudzie« są w dziejach ,pr,zekład6w palskich :robotą pionierską [...] Po:witrmli:śmy być wdzięczn1 ,zaŁrówna Lanow,siemu [wyb6r i opracowanie - pTZy!p. T. S.], dak Wy'dawnictwu PoznańslJciemu za uchylenie nam rąbka talk ciekal\VylCh zjćłlw.isk literackich" 7. Z ,dalszych książek współczesnych pIisarzy skandynawskich wymienić warto m. in. !powieść f,ińs.kiej pisalrski Eevy Jioel1lpelta Dziewczyna na glębinie. wylb6r opawiadań pisarza szwedzIdego AlI'ltura LuncJlkvista Fryz życia j, następne iksiążkli otega autora; rpowJ.e;ści Veijoo Meriego.

Tor<bor,g Nedreaas, Taxjei Vesaasa, Harry MaŁrti.ru;,ana, Petera Seeberga. Vi1ly S0ren.sena, Miki Warrtar!iega. Lama A!hlin.a, Eyv1nlda Johnsana. Vi-lheLma MobeJ."'ga.

Per Christiana Jer,silda, Vaino LJ.nny lim.

Rok 1970 przy.ni6sł o:mtoJ.agię nawel i q])awiadań fińskich Zyzny granit opad redakcją Zygmunta Łanawskiega i Tam gdzie fiordy -'- antologię nowel i 'opawiadań

Tabela 4

LITERATURA PIĘKNA OBCA W LATACH 1957 - 1980

Rok I

Liczba tytułów

Nakłady w tys.

egzemplarzy

I Rok I

Liczba tytułów

Nakłady w tys.

egzemplarzy

1957 7 145.0 1969 10 252,0 !i:...;.o.

1958 3 50.0 1970 12 130.0 1959 10 160.0 1971 11 115.0 1960 9 155.0 1972 20 306.0 1961 7 135.0 1973 21 330.8 1962 4 70.0 1974 24 370.3 1963 6 85,0 1975 13 146.9 1964 4 40.0 1976 16 311.0 1965 2 30.0 1977 18 263.0 1966 10 144.8 1978 17 246,5 I 1967 6 142,5 1979 11 180,3 1968 12 167.0 1980 16 241.6r J. I wa & z kle w 1 c z: Rozmowy o kstqłkaCh. Nowele IZwedzJcłe. ,,2yc1e warszawy", nr 285, 28 - 29 XI 198&.

Tadeusz Switala

" .

'1:t ł

4 ;''';'';'. .. ,., , " ,'... j,'h J\\'G'r '.'. " 1 " 1 . -.,oi'. :,ł- 'II , ł I L. i ',,,p' :..JI . , < I .-- J. <.f. '\

:

".

.. ..

"Jt

J' .

""J

... ": ' """,'

, -.J .

: >.f-.,:e.. ",;"., .

.' .

',;yvind Johoson q.AS.Y .!WO"'W't'SOK(

, '1-" r ,ęl 'j/ ... , -...;i41\ j '" -",.. ',ił '»,... ,1: .

norweskich w wyborze Józefa GiebułtOlWicz.a. W lata'ch następnyoh ukazały się Selmy Lagerlof Gosta Berling i Jensa P. Ja,c,dbsena N.iels Lyhne; baśnie norwesIcie Zamek Soria Moria, opowiadal!11ia sz.wedzJlciego rpisal1Za Aritura LUJ!1:d:kvdsta, Martina Anidersena-Nex0 Ditta ,aroaz anJtalogia nawel i opowiadań duńs.kich Anegdoty losu, Sigridy UndseJt Krystyna córka Lawransa. Wydano ponadto Siedem fantastycznych apowiadań Karen BLixen, Malego lorda Jahana. Bw-gena, Opowieść o Olofie Eyvinda J ahnsaTIa, Tu pod gwiazdq polarnq Vaino Linny i Klamstwo za klamstwem Henrika Stangerupa. Rok 1978 otw.mzyły w serii Dzieł Pisarzy Skandynawskich' 'Dpowiadania Martina Anide:mena.-Nexo !Wydane !PO !raz ;pie!1Wszy podobnie jak pOWlieśd Stlga Dagennana Weselne klopD,ty, Svena HoLma Chory i wesoły, Eevy Joen.pelto Po prostu Johannes,

,,50 QPOWłAQ.A.r\ł ,', "Pi$ARZV Nł£MI£CKłEi REPUBUKI Q£ł'v1OKAAiYr;zNEJ

.....:-.

'R, ,jjj",,

" ]

':,:

'+ł

. . .-.

:. ::i::: .ii

' I ,

.", .

..

".

w, ,, ,.,:S'r;..,1"

;..:, ':1'"j . ,. , ' "'."- - ł Ź . l.iJ" j J 'I; : l:'if"'hf .Il:ł.ti.

.. :( 'fr :

, ' ...: .

'f?

HaiłdOlI"a Laxnessa Duszpasterstwo kalo ladowca li .Agnar.a Tharda:r.sscma Jeśli miecz twój kr6tki. W Toku następnym - wy;dan:ie Baśni duńJskieg-o ,pisarza Hansa Ch. Andersena i ,drug'ie :poszer,z,ane i Ziffiienliane wydanie antologii :nawel j opowiadań szw;edz'klic'h Lasy ludzkie. W TOku 1980 zapre.zel1ltowano dziela MiJdtjela Fe"hnusa Zaczarowany loś, Ivwra Lo-Johan.ssona Domokrqżca i Ledfa P,arndUlI"o Okna 'Draz pieliWSZą w Polsce antologię poezji sZiWedikiej 'w wy:barze Zyunta Łanows'kliega W sali zwierciadeł.

"WydawalI1liem pcr-,zelkładów IZ liitern-tury rajów sikalll!dynawskdch - pisał WiItold NaWll'adki - :zajmuje się w <Qikiresie powaj,ennym ,k1ilka wydcrWl!1lic.tw, (Ilajpowamejszą jednak i czołową mIę odgrywa w za.lresie zbliżenia nam darabku pisarzy starszych li lI1Jowszych - WydawnlidW1a Poznań&kie, w kt6rym ,zał!ażO(I1a iW Il'oku 1957 Serię Dzieł iPisarzy Skandynawskich [...] Działalność edytarska Wydawnictwa Baznańskiego, .ad samego początku ,rzetelna i planowa, JPI".awadzO(I1a jest z troską a publikowanie przekładów dokonywanych Ibezpośredni,a z QrygLnałów. bez paśrednictwa dnII1ych języków, co dawniej było praktyką powszechną. Nadta, poza publikacją poszczegÓlnych utwarów, przygotawana w Wyda\W1Jiclwie Baznańskim pierwsze anta1,oga.e prozy skandynawskiej: s.vwedzką - »Lasy ludzkie«; fińską - »2yzny gralIlit«; norweską - «Tam ,gdzie tiJo:rdy»" 8.

Osobne. własne miejsce poOsiada w darobku Wydawnictwa literatura niemieckiego obszaru języJwwega. w której zwłaszcza .od 1969 T. pisarze Niemieciej Republiki Demokratycznej znajdawaIi się na czele 1,isty. W ;raku tym ukazała się m. in. książka Giintera Hofeg.o Czerwony śnieg. a w latach na,stępnych m. in. Waltera Kaufmanna Narodziny Ryszarda Hamiltona. Erwin:a Strittmattera Zapiski w wiejskim kalendarzu li Jesienny wtorek, zaś ido 1l"'0Ikiu 1975 jesl1;cze Nieb,ieki slowik; Alfreda WeJ.lma Podróż do Descansaru: Giintelra Kunerta Pogrzeb odbędzie się w ciszy. Obfity był rok 1974. bowiem obok: anto1,agiJ. poezji Niemieckiej Republi.

· W. N a w r o c k l: Literatura skandynawska w Potsce. W interesie przyszłOści, "Trybuna Ludu", 11 XI 1972, nr 315.

Tadeusz Switała

JtJ.i DemokI1aJty;cznej Dapowiedzenie świtu i aIJlto1oid 50 opowiadań pisarzy NRD ukazały się książki WerneI1a GnUchtela Gorzkie przyjaźnie Krzysztofa Lenka, Ulricha Blenzdarfa Nowe cierpienia mładego W., a dalej Christy Wa1f Rozmyślania nad Christq T. i Kota Maksymiliana nowe poglqdy na życie, Herberta Nachbara Nim nasta7lJie mrok, Otto Schneidereita Paryski Orfeusz, Erika Neutscha Szukajqc Gatta, a w roku 1978: GUI1Item Hofe Ostatni akord, Klausa Schlesringera Michael .amz antOologia wierszy poetów Niemieckiej Republiki Demakratycznej -o Polsce Przybliżenia w wybarze Stefana H. Kaszyńskiega i antologia ,apawiadań Historie bez tytułu w wyborz:e Huberta Orławskiega. W 'ramach międzywydawnIczej "KalekJcdi liter-atury NRD" .apublikowana w la1;ach 1979 - 1980 1Ill. in. cmtolog,ie wierszy i opowiadań ara z GUnter,a Kunerta Se,kretna biblioteka, Ohnisty WolI Nieba podzielone, KUI1ta Dawjlda Ocalana i qpawi<ada:nia ErWl1lla Strittmattere.

O wys.akiej ocenie działalności Wydawn:ictwa w dziedzin1e przekładów literatu.ry Niemieckiej Republiki Demokratycznej świadczy nadanie Wydawnictwu medalu "Za msługi w umacnianiu przyjawi między nar,adami" przyznanego przez 'Prezydium l.Jigi Przyjaźni z Narodami w Niemieckiej Republice Demokratycznej. Z li1teraltiuiTy lkJrajów dbslZa["u języ!ka :nJiemieckiega opubli'kJawcmo slzereg <wartośdawych utworówautarów z Republiki Federalnej Niemiec i Austrii, m. in. S1gfrtieda Loom, M.a:Ilti:na Walsera, Thomasa Bemharda. Heinrdcha BalIa, Waltem Benjamina, a także ,pa raz pierwszy wydane w Polsce antologie paetyckie Republiki Federaanej Niemiec W cieniu Lorelei i Austrii W błękicie kształt swój odmalować.

Da wydarzeń (I1,ależy zaliczyć apublikowanie wY;bItnej pawieśoi autara austriackiegQ Heimito von Doóer,era Schody Strudlhofu. Została ona !przez rodzdmą !krytykę uzna!na z,a najlepszą paw,ojenną powieść austI1iaoką. Opublikowana także dzieła zaliczane da klasyki: Miasteczko Heinricha Manna, Pod gruszq TheodaTa Fontane czy Wilk stepawy HermanTIa Hesse. CiiekaiWYm tomem jest a(I1toogia oparwia,dań niesamawi'tych niemieckich e,ks,presjonistów Gabinet figur woskowych przygotowana przez Huberta Orł.awskieo. Osobny Tazdział stanawią książki autarów z Re<publikIi Federa,linej Niemiec u:kJalZujące mek:tóre /Pl1Oblemy :tego IkJraju. m. liJn. 1\.1Itw()["y Bel'nta Engel:ma=a: My poddani. Zjednoczeni przeciw prawu i wolnOości, Wielki Federalny Krzyż Zasługi czy Giintera Wallraffa Trzynaście 1IJiepożqdanych reportaży.

LITERATURA NAUKOWA I POPULARNONAUKOWA

W początlmch Wydawnictwa edycja publi!kacji nauJk)owych następOoWIała wolniej od :liilteraockiLcb iZ dciIlku !pawodów. rn. :in. ,amcl,a a iPwalI1ej ltemaityce na:Ieźało wpierw u autorów pazmańskLch zamó'Wiić, zaś cŚ1'odowiska nauk-awe Szczecina, Zie. lonej G6ry, Kaszalina i Słupska dapiero powstawały. Z drugiej strany - ,perspektywa !publikacji dorObku naukDwa-badawczego tych środowisk spehriała funkcje -mabiłizacyjiIJJa-'or,gani!zacy;jne oraz integrujące.

W ;r,edakcjd publikacji naukowy;ch, .popularnonaukDwych i społeczno-politycznych zarysawały sdę ,cztery grupy tematye: P.oznań i Wielkapol,ska; Ziemie Zachadnie i Północne; prolb'lernatyka niemc,aznawcz,a; druga wajna ,światowa. W dz:tedzinie wiedzy .00 Wielkapołs.ce na Wydawndctw.a czekał bogaty zestaw tematów omz autarÓiW-specjalist6w ,z wydziałów humanistycznych U;niersytetu im. Adama MickJiewicza i Instytutu Zachodnieg,a. Sl'OdowJSJko UIJliwersyteck.le aktywni'e popderał.o zamierz.enia Wydawniotwa, w ambicjach którego lemła m. .in. przygotowanie !podstaw.owych publikacji D kuilturze Wielkopolski. wybitnych Wdelko

Tabela 5

LITERATURA NAUKOWA I POPULARNONAUKOWA W LATACH 1957.1980

Rok I Liczba Nakłady w tys. Rok Liczba Nakłady w tys.

tytułów egzemplarzy tytułów egzemplarzy I 1957 4 28,6 1969 34 103,8 1958 18 87,9 1970 32 164,0 1959 25 101,0 1971 38 169,8 I 1960 27 79,1 1972 26 152,6 1961 37 146,2 1973 32 160,8 1962 33 163,1 1974 21 70,5 1963 29 85,5 1975 18 108,4 1964 23 68,3 1976 16 71,7 1965 33 95,2 1977 21 81,1 1966 31 165,5 1978 23 161,0 1967 30 144,9 1979 24 238,0 1968 28 70,0 I 1980 20 106,7palanach Mp. Zamdelf3:enll.a te :zaozę-to wcielać w ż)'Ic1ie już w 1958 11"., kiLedy 'U1m s:ię managrafia Paw stanie Wielkapalskie 1918 - 1919 pod .redakcją Kazimier:z.a Piiwarskieg'O. JlUż iW 1959 r. 'aooatawano paważne osiągnięci.a edytarskie (setna pozycja) - pracę 2'Jbiarawą pod redacją W,itolda Jakóbczyka Wybitni Wielkapalanie XIX 'wieku. PiublMrncjla ta, dedyftm:wana U:ruiwe,I'sytetawi 1m. Adama MiclIcie,wlic(1)a IZ 'Okazji oiterdZlies,tałeoia IUczelJnd, a:.dobyl1a TIJa,wrodę Pol!sikliega Towarzystwa Wy1daów K'siążek na najlepiej wydaną ksiąiJkę w 1959 r. Drugą 'cenną pazyają była praca .zbi'Orawa pad reda!kcją Władysława Rusińskiega Dzieje wsi wielkapalskiej, pierwsze naukIOwe 'Opr,acowanie tematu w literaturze palskiej. W'śród pra'c zwiąZJanych z regionem wielkopolskim, wydanych w latach sześćdziesiąltych, warto adnotować dzieła 'pod redakeją Jó:z.efa Burszty Kultura ludawa Wielkapalski '(:tam I - 1960, toan II - 1964, 110m III - 1967 If.; W ,amac,alW'amu brał udzł IliC'ZltlY lZ,espół 'Po=ń,silQkh etnografów .i historyków) maz ZdZii!sława Grota Rak 1863 w zabIOrze prusloim. Przelszłaśoi .obchodzącego Itysliąc,lec:ie KaLi!s3:a poświęcona była tI"z)'ltom()'W,a !praca q;biol'owa pod r,e1dakoją .Aleks,andra G1ey,sztora Osiemnaście wieków Kalisza. Pubłikacja ta, wY1f6żn1a,jąca się piękiną 5zatą grafi,cz:ną, :z.dobyła :na'griOd w kun'kuTSlie !P,a1stk1ega Towarzystw.a WydawcQw Ks'iążek na najle'Piej wydaną s'iąż.kę w 1960 r. Wartościowym dziełem była praca Gerar,da Labudy Fragmenty dziejów Sławiańszczyzny Zachadniej ,(tom I - 1960, l1;,om II - 1964, tam III - 1975) m-az rzecz ,a /pion:iemkiJm chalI"aikteme - pierwszy /tom DzieJów WieZkapalski p'Od redakcją Jerzega TopOolskiego (1969). Tam drugi ukaZJał się w 197 x. /pod redakcją Witolda Jakóbcz)'lkJa. LPmadta ukazały się Czesława WC7iaka Zycie gaspodarcza-spałeczne w Paznaniu w latach 1815 - 1918, Lecha Tr,zeciak,awsikieę;o Walka o palsJoość miast Paznańskiega, a we,s[lół IZ Zygmuntem Borasem W dawnym Paznaniu, praca zb1oa:awa Wielkapalska w walce z naparem germańsKim !pod redakcją Benon.a Mdiś:kiew'ic,za, Stanis:l!a,wa lVlichalskieg-o Tajne -nauczam.ie w W ielJoopalsce w okresie akupcu:ji hitlerowskiej. Wal'ta odnotaw,an.ia j,est także monagrafia lVHędrzynarodarwych KOIIlIkmsów SW-,zY1pcowych i:m. Henryka Wieniawskiego pi4ra Tadeus,za SWi1tały, która IZCIIpoczątlwwała listę iWatrtośdo,wych oprac.orwań z dziedziny muzyki, tealtru .i. sztukitmW'RJ) LAEł1:1.DAłi ';o.

4<

L-.. ."',""'..'.

nłj!Cur Il/E!*, !'łUf!cm,. '

./JL i(jI4: ł.1. ,

P.OWSTANiE WIELKO ' POL.S K IE1ł

Tadeusz Świtała

, '

HISTORiA POMORZA

......

;:K"

ElllióPA I.I 11 Ił KU PRlEPA$Q

Dwudziestolecie Polski Ludowej znala2Jło odbieie m. in. w pracy zbior,owej pod redakcją Adama ,Lapatkd Wielkopolska w XX-leciu PRL. W ostatnim dzies,ięciooleciu działalności ukazały się książki Zbigniewa SZUlmow-skiego Bitwa o Poznań 1945; Mariana Olszewskiego Fort VII w Poznaniu i Straty i martyrologia ludności polskiej w Poznaniu 1939 - 1945; Henryka K!andzieli Stare Miasto w Poznaniu; lffiIonograf1ie: Teatru Lalki i Aktom w ,P,aznaoo 1945 - 1970 oraz' Państwowej WyJższej Szkoly Sztuk Plalstyaznych; Czesława Luozalta Kraj Warty 1939 - 1945; N-auka w Wielkopolsce - obszerna pr.a,ca zbia:r'QWa pod r,edakcją Ge["ania Labudy; praca zbioTawa Poznań. Zarys dziejów !pad ,:redakcją Jerzego Topolskiego oraz 'tegoż autur<i Wielkopolska poprzez wieki. W 'la:tach 1974 - 1980 UlkazaŁo sdę un:niej dużych .opracowań 1ffiI0000al1/rafiCZlIlYch. Z tego okresu mażna wyróżnić: TadeusZJa Malinowsmiego Wielkopolska u schyl ku starożytności, pracę zbiorową 'Pod redakcją Jerzego TopoJ,skiego Poznańskie w Polsce Ludowej. Rozwój i perspektywy, pracę zbiorową pod redakcją WładysŁawa Rusińskiego Dzieje Kalisza, Zarys historii ruchu robotniczego w Wielkopolsce pod redakcją Antoniego CZUlbińs1kiego, Marcelego Eosma.na Opowieści kórnickie, Jerzea Topolskieg.o Gniezno. Zarys dziejów, Edw,arda Polanowskieg.o W dawnym Kaliszu i p!1acę zbworową łpod redakcją Starnsławy Zaj,chowskiej Województwo kaliskie, drzeja Chon'iawki Stosunki palityczne w Wielkopolsce w latach 1945 - 1950.

Sześćdziesięci.olece P.owstani:a Wielkopolskiego 1918/1919 Wydawnictwa uczcił.o opubJ:iowaniem pięciu tytułów, -które dały kompleksowy materiał ;l1'aowy, ikonogreficy i artystyclzny int&pretujący <ten wie1kii faid ,dziiejowy '.W naszej historii oraz Upows,7Jechniający jego dee i zdoby,c.ze. Były ta ;publikacje: monografia naukowa AntOJ1liego Czubińs:roiego P,owstanie Wielkopolskie 1918 - 1919. Geneza, charakter, znaczenie, album MarJ.alIJJa Olszewskiego zaJWierający likonografię powstańczą pt. Powstanie Wielkopolskie 1918 -1919, wmowienie tamu Wspomnień powstańców wielkopoIskiich ,(wybór Leslaw Tokarski i Jerzy ,Z Lolek) , antolagia wierszy ,o Pawstaniu Krople wrzqcej krwi przY1gotawana przez Józefa Ratajczaka .i poema>t Eugeniusza Wachow'ialk.a Powstańczy p<>lem wiedzie ślad. Du:ZJo wysiłku i troski !poświęcono roemikom i wydawn.idw,om periodycznym, które wZJbogacają wiedzę 00 Poznaniu i regionie, zwłaszcz'a .o dziejach na1nowszych. Na pierwszym miejscu trzeba tu wYmienić "Kronikę Miasta .p.aznania", !kwartalnik ukazujący się ze ;z.naczkiem Wydawnictwa .od 1961 To W miarę .regu[ariiie ukazYlWały sę następujące roc:<mi1kii: NadJ1Jotki od 1966 r.; Kaliski od 1968 r.; Wielkapo1&ki Wschodniej .od 1973 r. pr,zemiaIJIowany od 1978 r. lI1ia KoOniński; Leszczyński lad 1977 T.; Zeszyty Wielkopalskie w l,atach 1964 - 1972; Z doświadczeń nauczycieli 'WIie1kopolsikJich oz.nańskioh) .od 1960 11.".; rawY .ośw.iaty i !kultury wojewd:ztwa po:miańskiego w JataClh 1958 -1973.

ZIEMIE ZACHODNIE I POLNOCNE

Ten ł Wydawniotw'a mIDicjmv,cmo ,tmema !Seriami: "Bibl1oteką ,Lubw;ką", "Zapiskami KosZJalińskimi" li "Bibliateką Słupską". Książki' w ramach tych serii, po publikacjach InstytUJtu Zachodniego li obok zeszytów "Rrzeglądu Zachodniego" za1Jicrzyć należy do pier.wszej 'W P,olsce wdorwej gaowainej aikcji wY1darwniczej poświęconej >tradycjoom polskii:ej kultury na Ziemiaoh Odzyskanych. Wydana m. in. Romana Szczepcmiaka Poczqtki miast lubuskich i Władysława Kiarcza Dzieje uprawy zielonogórskiej winorośli; łpierwszym tomem "Biblioteki Słupskiej" była opracawan:ie Zygmunta Swiechowskiego li Józefa Mertki Z dziejów Słupska ,i Ustki; kalejne to: Stosunki polsko-pomorskie w II połowie XVI w. Zygmunta Bar.asa, praca zbiorowa pod Tedakcją Zygmunta Du1czewskiego Przeobrażenia społeczne na pomorzu Zachodnim 1945,. 1947; w serJ.i "Zapisków KoszaI,ińskich" ukazały się w 1957 r. dwa pierwsze zeszyty. W "Bibliotece Lubuskiiej" ukazał się rewelacyjny Poufny memorial niemiecki z roku 1937 o polożeniu powiatu głogowskiego.

Z prac o Ziemi Lubuskiej warta zwrócić uwagę na monografię pad redakcją J,ana Wąsickdeg-o Gorzów Wielkopolski - przeszlość ,i teraźniejszość .oraz Zielona Góra - przeszłość i teraźniejszość .pod lI."edakcją Michała Sc,za.nieckiego. Jana Wąsickiego Miasta zachodniego pogranicza Wielkopolski 1793 - 1915 i ,praca zbioOrowa !pod redakcją Kazimierza Slaskiego Pomorze Zachodnie - nasza ziemia ojczysta; Wiesława Sautera Powrót na ziemie piastowskie, Bogusława Drewniaka i ,Anny Paniatowskiej Polonia sĘczecińska (1819 -1939) - to naj.ciekaws'ze 1ytuły lat pięćdzies.iątych i sześćdziesiątych poruszające problematykę Ziem Zachodnich. Instytut Zachodnio-Pomorski w Szczecinie pUibli:kował w tym czasie w Wydaw11Iictwii.e owynIDkii badań &WyICh pracownlik6w, m. in. aZJimierlLa Golc'zews:kieo Pomorze Zachodnie na przełomie dwu epok, Bogdana Dopierały Kryzys gospodarki morskiej Szczecina 1918 - 1939. W il",dkJu 1963 Wyda,wndchro topublikowało Pamiętniki Osadników Ziem Odzyskanycl}. Książk,a >ta ,zawiera najbardziej wartościowe prace nadesłane na konkurs zorganizowany w 1957 T. przez Instytut Zachodni. Dzieło przyg.otowane do druku

Tadeusz Switala

, .

, tu Jest i nasza ; Ojczyznapoczątek .

"epopeI

:..;,....:".:\

": o," ., _',z pamiętn1kL.. mieszkańców Ziem ZachodoidLantologm, opm\'iadań Ziemiach .. r1\Odn' I" ,p. hA'

.,' " "" " , "' , ." ,, ' ,, " , -m.., ,...... . h .. no .... , , "".-'" .. .

? ;"" " '-",.., , ' , ' . ---. - . ... .

'.: n" o-o - " ":-41 .

::,::,"

."4 ZJ ....... """' f;' " 1" ri(

. "

ł-'.

<-1w.,

przez Zygmunta Du'kzewskieg,a i A!ndrzej-a Kwilec.kJiego. uznane zoSitała przez krytykę za swaisty bestseller. Szczególnie wartaśdawym dziełem przy;gato.wany.m na zamówienie WydawI1lictwa przez zespół IdlkU!1Jas'tu uczDnych, reprezentujący,ch li<c.zne o.środki badawcze w kraju, była wydana w 1966 r. publi:kacja Ziemie Zachad.,nie w granicach Maoierzy, oapra,cowana przez ko.mitet Tedakcytjny w składzie: Gerard Labuda, EdmU1I1d Malwws'ki, Władysław Markiewicz, Jer.zy Zio.łek i Janusz Zi61kawski.

Książka była jedną z najcenniejszych publikacji związanych z tysiącleciem państwa lPo.lslkJie1go .i dWUlrlziestole'C'i,em Ziem Zacho.dnich. . Kilka cennych książek ukazałio. s,ię w drugiej :po.ło.wie lalt sześćdziesiątych, wśród nich praca zbio.rowa Pamarze, Szczecińskie 1945 - 1965, Dzieje Kaszalina, Dzieje Ziemi Czluchawskiej, Zygmunta Bo.rasa Ksiqżęta pamor;;;a Zac1wa 'liego Przede ws.zyslt:IDi.m niezwykle cenne, wi,elo.tomOlwe dzieło Historia Pomo.rzu I'od rpÓaKf']ą Geraa-da Labudy ,(tom I - 1969, 'tam II ozęść pi,erwsza 1976) oraz pr. , Labudy Palska granica zachadnia. Tysiqc lat dziejów palitycznych (1971, drugie wydal!1ie w 197411".). _ W r.oku julbileuszo.wym trzydziestolecia po.WrotU Ziem Zacho.dnich do. NlacieT1} ukazały się m. in. trzeci tom Fragmentów dziejów SilJw<uiiszc:zyzny Zachudniej Gerarda Labudy, ipraca .z;boiorowa po.d redakcją Eugeniusza Zdro.jew;;kiega Kaszalińskie w Palsce Ludawej, T.adeusz-a Gasztolda, Adama Mus,zyńskieg,Q I Hieronima Rybickiego. Kaszalin. Zarys dziejów o.raz po.d redakcją Mar,ialJJa Siko.r' Pradzieje Pamarza Sradkawego, Tadeusza Białeckiegv Szczecin. Razwój miasta IV Palsce Ludawej, Tadeusz-a Gas,ztalda, Hieronima KraczyńskJiego. li Hieronima Rybickiego Kalabrzeg. Zarys dziejów oraz Kazimierza Mamaka Osadnictwa wajskawe na Ziemi Lubuskiej.

PROBLEMATYKA NIEMCOZNAWOZA I II WOJNY ŚWIATOWEJ

Piel1Wszymi ks-iążkami związ,any;mi z problemartyką II wajny światawej były Jerzego. PertkJa Wielloie dni malej flaty, Witalda Supińskiega Od Westerplatte da Hiraszimy t()!raZ nowe ksiq2Jki Jerzego. Perttika Druga mala flata (o udziale poLskiejfLoty handlQJWed w 'ostatniej ;wojnie) i Pod obcymi banderami. Zdobyły ane auże uznanie krytyki i cZY'telnikÓIW. Warto także odnollawać kis:iążkę Henry B. TrevorRopera Ostatnie dni Hitlera (1960).

W tamtych ila'tac'h ukazały się również dwie prace hLsta["yczne Jenzego Krasuskiego Z dziejów niemieckiej myśli politycznej XIX i XX w. ,i Kulturkampf. Wielkim zain:teresowaniem cieszyŁa się też książka Henryka BatOowsikiego Ostatni tydzień pokoju. Od tego mamentu Bat-ows1d stał się nieomal k01'onnym autarem iJUblikow<inych :w !wydawnictwie książek ,z dziedziny w1elki:ej polityki lat międzywojennych i akresu II wajny św1atowej. W kolejności Ulkazywały się: Pierwsze tygodnie wojny, Austria i Sudety, Wojna a dyplomacja, Zdrada monachijska, Europa zmierza ku przepaści, Agonia pakoju i poczqtek wojny. W 1966 r. ukaZJał się przygotowany da druku przez Cwsława Łuczaka wybór źródeł Dyskryminacja Polaków w Wielkopolsce w okresie okupacji hitlerowskiej, zaw,ierający wstrząsające dokumenty ,abrazujące ludabójczą pali tykę faszyz:nu nl:emiecktiego wobec na;rodu polskiego. Pozycją pionierską byŁa monografia WładysŁawa MaI1kiewicz,a Społeczenstwo i socjologia w Niemieckiej Republice Federalnej. Da Dennych pubłikacji należą paza tym: praca Edwarda Serwańskiego Wrzesień 1939 w Wielkopolsce, Jerzego Pertka Od Reichsmarine do Bundesmarine, 'JJadeusza Cypriana li Jerzego Sawickiego Ludzie i sprawy Norymb2rgi, Antoniego Czubińskiego Rewolucja 1918 -1919 w Niemczech, ,praca Alfansa Klafkowskiiego o pj,onierskiJm charakterZ)e SCiganie zbrodniarzy wojennyrh w Republice Federalnej Niemiec w świetle prawa międzynarodowega, Jerzego Krasuskiego Historia Rzeszy Niemieckiej 1871 -1945.

W dyro.dziestą piątą rocznicę zakończeni.) II wojny światowej ukazała się Alfonsa Kla:IJkowskiego Granica polska-niemiecka po II wojnie światowej, tegoż autora UmoWa Poczdamska a sprawy polskie 1945 -1970, Jerzego Pertka Morze w ogniu 1939 - 1942, c'zęść pierwsIza, a w ruku 1971 - część druga (lata 1942 - 1945), Lecha Trzeciakowskiega KuIturkampf w zaborze pruskim. Rok 1971 upa:niętnił się wy

,Jęnv Korczaktyą

"..."". 11 . , , :- "', " . '7 · . . ... & ' '...,' ' "",!I<':;:.. , 1,.''f'.t/f, f $._,:.:';: ;..« ... . .-.....$.. 41

-,'. i';i)'i

" .

.: ,',

,:Si:.. t j'-.. "

: "",::"

"'..:," ..,:.. "

..:;)<

.:.:;;i:.

'" ,r-.

. "".:" op£.:.

i

, ,>.1 "' t ' '-' ",,' '- ,I. 1r" . ,.,yr

'",,", ....: '

..» " ';.. -JI" '.' - "- ." ZblfJ().ew S.I."fiO'WSK' 1 ę"';łoa ,oJ

Tadeusz Switaładaniem mOll1ografi,cznega -opracawania pad redcją. Władysława Markiewdcza IV1tD. Razwój spałeczny i gospadarczy 1949 - 1969.

Od ;I'Iu 1971 następawał Ispad€lk 1i.c:by wydawamyc,h IW Ityiffi odmiale IPOLzycjli. ObOtk Ik...<:dążkii LeszJka MiocZJUls/kiiega Wajna palska. Działania abranne wrzesień-październik 1939 lU:kama slię Iksiąż/kia Zbigl1liłew/a Jank:ieWlicm Powstanie 'Upadek Luftwaffe.

W latach 1973 - 1974 wydano .m. 00. Stanisława Na'WI'ockiega Terror palicyjny w Kraju Warty 1939 -1945, C:zesława Łuc.zaa Palscy rabatnicy przymusIOwi w III Rzeszy padczas II wajny światlOwej. Z nowych tytułów wydany/ch w latach 1975- 1978 iWalltJo lWyrÓ'Żmlić pisa/11m z R€lPfUbLiIkii FederaJJnej Niemiec BeII1nita Enigelmwma My poddani. Antypadręcznik histarii Niemiec {1976) d demaskatOiI'sie oprac<owa.lI1Iie Zjednaczeni przeciwka prawu i walnaści (1978) oraz Jana Wąslicilciega Rzesza a kraje niemieckie 1914 - 1949 (1977). , Tomikiem Karsarze wyruszają na marza i oceany Jerzego Pertka Wy1dawndctwo zapoczątlmwało w 1973 r. wydaw.anie cyklu minliatux marskich -opisujących wydarzenia II waj(l1Y świ:a1towej na m-ormch i -oceanach świata. Ukazały się m. in. tytuły: Od Dunkierki da Dakaru i Rajdy niemieckiCh pancerników !tegoż autara oraz Zbigniewa <FLisowskiego Od Pearl Harbaur da Singapuru, Ognie Marza Jawajskiego i ,in. W c.zter<dzilestą lI'oc7.nicę wybuchu wojny pols'ka-niemiecJciej uikarzała się książka opis:ująca wa,Lkii tAmmii "Poznań" we wnześnliu 1939 :1". Jerzega Ko!'Cza'ka Cóżeś ty za pani .oraz Zenona SzyunankJewicza Spad<Jchrony nad akupowaną Wielkopolską, a w tmy;dzdestą piątą T'OCZJ!1Ii,cę wywd!enJia Boznama - lksdą:żJka Zbigniewa S:romowslk1iego Baje a Paznań 1945. .

Redakcja książek z dziedziny :niemcoznawczej d II wajny światowej miała w Ć'WIierćwieczu działalnIOści grona wybitnych i stałych współpra<cowników, 'WŚród których najczęściej publikowa-l'i: Henryk: Batows:kJ., Antoni C:mJibi, Alians K1a:fkiowski, Jerzy K:rasus'l{ii, Czesław Łuczak, Władysław Markiewic,z, Je.rzy Pertek. Na Clzele tej liisty s,tanęli ,absalutnie HeI1II"yk Baltowski (siedem pie,nwszych wydań) i Jerzy Per tek (dw,anaścde ,pierlWs/zych wydań). W 1981 r. 'opUJb1i:lmwana fundarrnentaJlorJe dzieło Jerzego Bertka palacy na morzach i oceanach - tam I opisujący oał-oks/ztałt :spra1w marskich w dzioeja,ch Rzeczypospallitej ad powstania państwa ipoloskiego da rozbiorów. Tom drugi iW przY:g1otawarriu. Dzieła Czesława Łuczaka Palityka ludnaściawa -i ekanamiczna hitlerawskich Niemiec w akupawanej Palsce (1979) s'tanowi pierwszą w naszej lit,eraturze historyca:nej próbę opracowania całoksztabtu życia spałeczno-gospodarczego w ujarzmionej lPI1zez hiltlerows/kie Niemcy Balsce. W a'l1Jkiieoie iPolslciej AgerwjJ. P.rasowej IU'ZlIW.ne 0l1IO lZosltałia a (I1a<j'Wiiększe wyda:rzeruie w polskIiej :nauce w 1979 11".

Oddzielną grupę książek [Jowstałych w wyniku .iru>piracji Wydawnictwa twO'rzy 1itevatura wspomnieniowa-pamiętnikarska. Są 11;0 tomy wspomnień (indywidualne i zibiavowe) zawierające cenny materiał źródłowy a naszej pr,zeszłaści i wspókzesnośc.i, o paltdatycznych li <ralbatniczych tra dycj,ae h, budowie nowej ludowej Palski. Szereg z tych tomów Ij;o plony kankuI1s6w, których współorganizwtarem jest od lat WydaiWnictwa.

W lata/ch 1957 -1980 ukazało się w aficynie paznańskiej ponad sześćdziestiąt tomów pamiętników i wspamnień ,a łączmym nakładzie 325 000 egz. W/arto tu wyróżnić Paznańskie wspaminki li Poznańskie wspaminki z lat 1918 - 1939, TadeusiLa BeceIi Lata górne i chmurne araz Smak walnaści, Wiesława Sautera Pawrót na Ziemie Piastawskie, Marii. Rataj ZauN\.i grzecznego miasta, .Ta/klUba Wojciecnowskiega dwutomowy Zyciarys włas.ny rablOtnika, Pamiętniki asadników Ziem Odzyskanych, Tomasza SJmrupki Kta prz1l Obrze temu dabrze ,i Maje morgi i katargi,

: -:

PJDJB lARfłlBł ?,- "-y-...",-.... WSPOMNIENIA PREZYDENTA SZCZECINA ł91 10;;0u..-.:._:..

-J!'i .:r;if L,

,.._,--------...._.

;p

:" 1 "" , I' :: .J .: ! ','ill 'I!:

--- - -...

,- --::-., :.:::..: <.--_=::» ::,m'braci Nowowiejskich Dookoła kampozytora i Pod zielonym pegazem, Dni klęski, dni chwały. Wspomnienia Wielkopolan z września 1939 T., Trud pierwszych dni (1970) i Pierwsze lata (1980), Wspomnienia powstańców wielkopolskich, Wielkopolanie o roku 1945 '(1972), Wspomnienia i szkice znad Warty Stanisława Wasylewskiego, Wys,iedlenie li poniewierka, Wspomnienia z wrześniowych dm, z literą' "P" - Polacy na robotach przymusowych w hitlerowskiej Rzeszy 1939 - 1945, Tadeusza D<1łeckiego Gościnne niebo, Drugie 2Jokolenie. Wspomnienia mieszkańców Zachodnich i Północnych Ziem Polskich. W !rolrn 1979 ,UJkazał tam Pracy nam dajcie! Wspomnienia Wielkopalan z lat 1919 - 1939, a w 19.80 ;T. Ucieczki ku wolności ora1z dwa tomy wspomnień Pi'ortra Zaremby Pierwsze poznańskie dni 1945 roku i WZIłOWlieruie łącznego wyda11lia Wspomnień Prezydenta Szczecina 1945 -1950.

WYDAWNICTW A ARTYSTYCZNE I PRZEWODNIKI TURYSTYCZNE W pi€\I1WSilych Latach dz1ałalnOŚCli., Wydawnictwo nie zajiffi<xwało się albumami j .przewodnikami >turystycznymi. Złożyły się na .to dw,ie przyczyil1.y: monopal lWydawI1lictw wa!rsZiawskich na publikacje o charakterze albumowym oraz brak doświadczenia. Brak było także autorów wyspecjalizowanych w opraoQIWywniu przewodników. Wydawnictwo podjęł,o się w >tąj .materii roli inspiratara w środowisku mładych działa,czy turystycznych w Paznamu. W 195& r. ukazał się album Poznań 'opracowany przez ,zespół redalMorów Wydawn!ic1tJwa, a jeszcze przed jeigo edycją ukazała się mcmografó.a Zlofii OSJtrOlWlSikiej-Kębławskiej Pałac Działyńskich w Poznaniu, któr,a z 'racji swej szaty edytorskiej pretendowała do miana wydawnidwa arty.stycznega. Od 1960 r. wydawana po kilka książek tego typu roczl1lie. Ukazało się nowe opr,acowanie albumu Poznań ora'z Magdaleny Warkoczewskiej Widoki starego 1>0znania - estal\V Źlródeł dJ'kIOll1lQgira:fliocznych - 145 repl'odru:kcj,i 'dawnych sztychów .i ldtogra£ii do mbudo'Wy miasta z wieków XVII - XX wraz z niez-będnymli. <Jmówieniami naukawy.mi. W 1967 r. ukazał s.ię drugi ,album z teg,a cyklu (poznań na staTej fotografii), a w 1975 !r. Dawny Poznań. Widoki i fotografie miasta z lat 1618 - 1938.

W latach ,sześćdz-iesiątych wydano <trzeci album Poznań. or.az Mariana Olszewskiego Powstanie Wielkopolskie 1918 - 1919, przewodnik po GnieŹinie pod redacją Jerzego Wisłockiego; Włodz1mierza Łęakiego Pojezierze Międzychodzko-Sierakowskie. . O dużym zapotrzebowaniu na tego typu wydaWl1Jictwa świadczy fakt drugich, Tabela 6 WYDAWNICTWA ARTYSTYCZNE 1 PRLFW,JI,NIKI W LATACH 1957 -1980 .

Rok I Liczba Nakłady w Iys. .

n( Liczb.. Naklady w tys. tytułów egzemplarzy tytulów egzemplarzy --1957 1969 7. 50,5 1958 15,5 \')70 7 62,6 1959 1971 9 65,3 1960 3 26,7 1972 7 57,0 1961 3 12,0 1973 8 76,5 1962 2 15,0 \974 7 92,0 1963 2 14,0 1975 13 94,5 1964 9 49,0 . 1976 3 30,0 1965 8 61,0 1977 8 101,0 1966 6 65.6 i978 6 85,0 1967 7 72,0 197Q 5 73,0 1968 9 49,0 1%0 8 110,0uzupełnionych wydań tych publilmcji. Wprowadzona na rynek 'księgarski nową s'erię wydawniczą, nadając przewadnikam jednality format i ,wystrój graficzny okładek 'Oraz padabny ,układ tematyczny .treści. Dz.iękii temu przewodniki stały ,;ię j.eszcze bardziej ,poszukiwane, adpawiadają bawiem kale:k,cjonersk,im u:J'udabaniam c,zytelnik6;w. W ramach s.erii przewadników pa Wielkapolsce wydana ,m. in. Romualda Krygiem Ziemia Szamotulska, Mari Witkowskiej Palmiarnia paznańska, Aliny Chyczewskiej li ,s1efaIYd W,eymana Zamek kórnicki - Muzeum i Bi'Jliateka, Fronciszka Ja,śkawi,aka Kórnik-Ragalin i Bogdana Kucharskiega C:orzów Wlkp. i 'Okolice, Zdzisława Rajews'k.iego Biskupin. Osiedle obr.onne sprzed 2500 lat i pracę zbilaifo'Wą Paznań. Inf'Ormat'Or tras turystycznych, Pawła Andersa Kalisz i 'Okolice, Franciszka

131RRIE.MmASm , 'IN' Poznón.iu o

--ł"'"ł-'ł i bit.f1.-aMeLi

1IPU!WIJ n IflJI1ilf *-..L.ł.

lI,.uwmlii,h; j"""'-"* _:"t..

"? .'"

...

I --"' P " .z.:"" i.-I ". , ' j' ' ,...... . . ->. .

l. It f '1f

Sf""" 1' ł:, , " . jt:,

..:WY:::. .-::::<y: v- .:...y,;.y..

"'",,<1::" '

.:: -.o '". ,1;::: ',:,;.Y' _ .:,.: >"'-->:; :

.. <

,,.

...-;-'St::.:-,...... .

.Jaśkawiaka Wielkopalski Park Naradawy, Władzimierza Łęckiega Szlak Piastawski .i Pila i akolice. Przewodnikiem - paza, serią - był Paznań pad redakcją Henryka Konrdzieli i Teresy Ruszczyńskiej. Opublikowalno również :przewod:niiJki .pa Ziemi Lubus.kiiej. Pamarzu ZachodnLm .oraz Srodkawym 1aik .np.: Piotra Maluśkiiawicza i Jacka Wałkorws:kiega Czluchów i akalice, Władzimierza Łęckiego i wYlffiiellilOnych autarów Wal Pomorski, Jana Kraj.niaka Pojezierze Lubuskie. Z albumów w początk'owym okresie działalności wydana: Ziemia Lubuska pad redakcją Adama 01ejnika. Tadeusz Cyprian Adama Oiejnika i Henryka Koandz'ieli 'Oraz Poznański Chór Chlapięcy ,w opra!cowaIJJiu Adama Oichego, a'lbUim pośWlięcony MliędzynalI1odo'WYIffi Ta1rgom POZil1ańs,kim w pięC!iu ,oddzJielnych wersjach języlk!owych .oraz album Raman Stefan Ulatawski, będący Iffi.Q(I1a'gm:fjią ,dorobku rtwómzego rwybditnego poznańskiego fotograf,ika. Album Paznań 1945 - 1965 wydano w dwudziestą rocznicę wyzwolenia miasta spod .okupacji hitlerowskiej. Grafi,cznie opmcow,ał ga Zbigniew Kaja. Album przedstawia zniszczenia Poznill1ia w czasie wojny 1939 - 1945, odbudowę zniszczanych dzielnic i 'Obiektów oraz rozwój miasta w P.olsce Ludowej. W 1966 r. ukazały się dwa

-" -- ............_". - -- ---- - ---.--- =--.

I ; ,

II: I:

:>. ;": ",I

':,... :'1.

.t t

....!... ",.' '"'Ti

"./ '

."fj"1'-.y

'. "" k,',;,:'" ,.,,-:i:':

,<-o "..",,> ...,

",',:4

WIłrl , ' , ," . ." ,

UH GOnH

:.

.< - '-:1.

.1i n< ..... fłt! .

'":'

,-".

. :" ¥II!f "

1', .i!! 1 i

....::&; -rpozna n /P111;,,Htf'

'"

","'

Tadeusz Switalaalbumy: Pomorze Zachodnie !pod redakcją Miło-Siza Gł.uwac'kieg-o i Wielkopa}ska. Interesujący jest cykl albumików przedstawiających zabytkoi Wielk-opolski. Ukazały się w nim m. 'in. opracow,ania: Ostrów Lednicki Jerzego Lamnickiego i Rydzyna Ewy Kręglewskiej-F.oksowicz, trzy albumy Teresy Jakimawicz: Palac Górków, w Poznaniu, Renesansowe i manierystyczne rezydencje w W,ielkopolsce 'Oraz Goluchów, dwa albumy ZofJ.i Ostwws,miej-Kębłowskiej Palace wielkopolskie z okresu klasycyzmu i Siedziby wielkopolskie doby romantyzmu. Dużego albumu doczekał się Szczecin pad redakcją Henryka Mąki; specjalny aIbum Henryka Mąki :poświęcona także szczeciiLskiemu zes,połowi p-oTtawemu Największy nad Bałtykiem. Z albumów z laJt 1970 - 1975 wyróżnić należy pierwsze wydaWI1lictwo o pazn.ańskim Teatrze Wielkim pod redakcją Jerzego W,aldorffa Opera Poznańska 1919 -1969, czte,ry ,albumy pod redakcją Adama Cicheg'O: Wielkopolska, Poznań, Poznań 1945-1975 :i Kalisz; dwa albumy 1('Obok rwzIloWl1eń) Hemyka iMą,mi Kraina 44 wysp i Kamień Pomorski. Da interesujących album6w wydanych w latach 1976 - 1980 należą Józefa NarJoowicza Pomorze Koszalińskie, Adama Cichego Pilskie, Ryszalrda Janowskiego Zielona Góra, Jerzego Underzys.kieg'O Poznań i He:nryk,a Mąki Organy kamieńskie. W latach 1957 - 1980 staraniem oficyny pOZI1iańskiej ukazało się ponad 60 aIbum6w w n.a.kładz1e przekraczającym 517 000 egz. W Ij;yrn samym cz,asie ukazała Slię 77 przewodmków ('także w wersjach .obcojęzycznych) w łąc'znym (I1akładzie 759 400 egz., wśród a1I1ch ik>i1ka lWers'j:i ;pI\zewod!1ików po P,o:zmamu, jpo oIkolicach nad środkową Notecią 'i Odrą, po Szlaku Riastowskim, wzdłuż Damej Odry, palskim wybrze,żu bałtyckim, Zło,tawie d ,okolicy, pałudniowej Wielkqpalsce, Wiel.kopalskim PaI'lku Narodowym, Pile, GIlieźnie, GorZJowie, Kaliszu i ich okolicach.

Redakcja przewodników zapewniła s-obie współpracę takich specjalistów jak: Franciszek JaŚkmyiak, Henryk KondzJiela, Bogdan Kucharski, Włodzim:iexz Łęcki, Bogdan Zgodziński i in.

Nie Ispasób pmecenić dODOb1ro Wydawmotwa Poz!l1iań:stkdega. TirtudIJJo s-obie wyobrazić nieobecność tej 'Oficyny w stolicy Wielikopalski. "W swoim czasie - pisał Jerzy Ziołek - w -toku dysGwsjd (I1a temat fUlI1lkcj,i WydawIlictwa :Raznańskie jako instytucji ['egiJol!1a1nej wyrażano obawę, że placówk,a ta jaka produkt palityki decentralizacji w kulturze, może holdO'Wać swoistemu 'Iizol,acjonizmawi :i min:'Owa1nie podsycać tendencje w kierunku prowincjonalneg,o paxtykularyzmu. W !pralkty,ce okazała s.ię jednak, że zarówno liJteratura piękna, jak d prace naukowe czy popularnonaukowe dotyczące Wielkqpo-lski i Ziem Zachodnich, la więc tematycznie lI1ajścIślej zmiązane z regionem, wy,kir.aczają swoim znaczeniem poza ,granice ,geografkzne :tych regLanów. O zasięgu terytor:ialnym .i o- wartości takiego tworu kulturowego, jalcim jest iks1iąż:ka, decyduje lIJlie tyle jej /tematyka, ile lI"8Czej spos6b potraktowania tematu, tre'ści poznawcze dzieła, jega walory artystyczne, ideawe' i spełeczne. WydaWlIJjictwa pozastołeczne, w tym również WydaWI1licitwo Poznańskiie, odegrały ważną Talę w .pr,ocesach dynamiz.ow,ania twórczośc.i kulturalnej swoich reLonów, w inspilmwal!1liru autorów do lPodejmaW"all1l1a ok!reśLOII1Y'c.h tematów, s1amoWiiących częsta przysłowiową białą pLamę w poIskim piśmiennictwie" 9. Z perspektywy dwud2Jiestopięoiolecia :można stwierdzić, że powstanie Wydaw

· ;T. Z i o ł e k: 10 lat pracy. . ., op. cit., B. 89 - '10.

nictwa, P.oznańskiega sprzyjała racesawi ukształtowania się aśrodków naukowych i literackich w wocew6dztwach ikoszal!ińs:ldm, <ZJielo!1agÓirskim ora,z c.zęśc,1owo SiZc,zecińsktm 'i 'bdgoskiim, poZ/baw1onych datąd plac6wek <wydawniczych nastawianych na systematyczną wsp6łpracę z reg1onem. Z r-ou :na volt wzrastała - wyłączając la<ta 1978 - 1981, liczba au1ar6w publikujących w Wydawrrictw,ie swaje prace, rosł,a liczba tytułów, w:śr6dkt6rych pokaźną pazycję zajmują debiuty, zwiększyły się nakłady wydawanych ksIążek. Wiele z nich zdobyła poważne nagvady i wyr6żnienia. StwaiI"zenie możliwaśc,i publikacyjnych .autorom z Ziem Zachodniich j'est osiągnięcliem Wy;dawnktwa Poznań:stkiega. W dziale Literatury piękJl1ej w latach 1957 -1980 ukazały się utwary wmżne li znaczące, by lWY1mWeruić !tylkJa !tamy poezj:i Ka7Jimiery IłłaJwwd.oz6W111Y, pWlZę Euger1liusza Paukszty, Arkadeg'D Fiedlera, .BogusłalWa Koguta, Jerzego. Mańkowskieg-o, J6zefa Ratajczaka oraz innych. Interesującym i ważnym osiągnięciem edytarslci.m była systemartyczne publika'WWlie wszystkich kalejnych utwor6w Michał,a Chal"Olmańs,kiego. Ipa jeo iPowmaclie da kraju, da czego 1I10tabene pl'Izyozy:nlił slię lasobiścde dyrektor Wyda'W!l]iotwa Jel1zy Ziiałeim. Stosun.kJowo męslte wZJI1Jowielruia :ksliążek wymJieIll1anycn au:tar61W w wy:sokich nakładach świadczą o polity;ce redakcyjnej WydalWIlictJwa =ierzającej da wylansawania utworÓw a wa:żkich spałecz.nie i pal!itycznie treściach. - Nie bez znac:renia były <też pr6by wydawnicze mające na celu wprowad7ienie da świadomości lirterackiej najważnliejszych spraw z dziejów dawnych i nowsiZych Wiielk;opolslkd, iZiemi :kitóra, jak: 'WIiemy, na ,og6ł me miała SjpeCjalinego srzczęśdia do literatury. . Oceniając daraibek Wydawnictwa, Witold Nawrocki iZwrócił uwagę na dwa pozytYWlI1e aSiPekty mecenatu wydawniczeg-o: pa plierwsze - w planach Wydawnictwa zawS7ie byJ.a i .nada,l jest ,wiele pozycji poetyckich ,(w I!;ym wiers'ze nestorkli KaZiimiery Iłłaik,awkz6W111Y oraz poet6w mładszych i starszych), pa dr,ugie - posiadają w nich \Zawsze SM7e stałe miejsce pisarze z zachodndch 'ś,rod-owisk literac1!;ich (Zielona G6ra, SzczeCIin, K!oszalin). Szczeg6lnie drugi aspekt działalności wydawniczej wy.daje się wa'Żny li pażyteczny społecznie, w Poz:namu debiutowało :wielu iinteresującyc:h iPoetó,w i prozaików z Ziem Zachodnich, m. Lin. JaI1lUSIZ Koniusz, Jerzy PachIawski, Wiesław Ragowski i dobry dziesiątek innych 10. Przekłady IZ iteratury skandynawskriej stanOlWiły li staltJ!awią najmacniejszą stronę zashlg edytaa-skich Wydawnictwa w dziale literatury obcej. Od lat jprowadzOII1Q akcja wydawnicza mająca na celu zbliżenie czy;teln'ikawi palskiemu .najwa,Żlliejszej klasyki araz wsp6łczE*Jnej literatury skandynawskiej wydała padziwu gad:ne wynikii. W lostatnich latach 'gł6wny nacisk połażyła Wy;oownictwo na publikacje literatury klasycznej, wyrównując pawaźne zaniedbania na tym palu i dopr,awadzając da kontaktu czytelniczego iZ wielu wybtnymi pisarzami. Dział publikacji .naukowych i Popularnanaukowy,ch .obejmuje ok. 4('/1/0 !tytułów, jakie ukazują slię w WydawnJictwie. Przewaga p:mblematykii zachadniej w tym dzla'le nie jest przypadkowa, wiąże się 'Ona bowiem z J.s1m:ieniem i 'kampetel!lJcjamli silneg'D aśrodlm naukOowego 'Oraz kontynuacją starych tradycji Paznania jak'D cen1:rrrUJm palskiej myś1i !Zachodniej, a także ze wsp6cą z liczny.mi łm-aj,OIWymi m5ttutami naukawa-badawczymi, towarzystwami nauowymi i autorami zajmującymi się tą problematy1ką. W tym dziale szczeg6lnie !Widoczna. jest też rola' Wydawnictwa w insplirowanIDu

SI W. N a w r o c k l: Uwagi o dziatalnolcł Wydawnictwa Poznańskiego, maj 1974, skrypt nie opublikowany.

Tadeusz Switała

autorów i zespoł6w badaczy do padejmowaa1!ia i opracowywania tematów SZICZeg61nie patr,7)ebnych na ;rynku wydawnLczym, wy;pełniających luki w istniejttcym piśmienniotWlie, ukazujących w naukowym ujęciu dzieje narodu palskiega i jego kultury. pr7)ede wszystkim zaś ws6łc-7)esne asiągnięcia w budowie socjalistyc.znych stasunkÓw spałeeznY'ch d gospodarczych w kraju. Lista dzieł, kitóre z mLcjatywy Wydawmcrtwa weslzły da og611I1iaruJ.:r;odlO<wego dombku narUJkii d ilwllwry, obejmuje m. dn.

trzy tamową Kulturę ludowq Wielkopolski ipod redakcją Józefa Burszty, manumentalne Dzieje Wielkopolski, Jergo TQpolskiego Wielkopolskę poprzez wieki, Ziemie Zachodnie w granicach Macierzy d d'WUltOrmOwą Histor.ię Pomorza pod redai1tcją GeranIa Labudy, Gerall'lda Labudy Polska granica zachodnia. Tysiąc lat dziejów politycznych, WffildysłalWa Mamewicm Socjologia a służba społeczna. Publillffilcjoe z zaIk.Tesu Idz'lejÓIW W.ieJlkopolskii oraz Ziem Zachodnich i Północnych

Tabela 7

PIERWSZE WYDANIA KSIĄŻEK WYDA WNICfW A POZNAŃSKIEGO (1957 - 1980)

W tym: I Literatura Liczba Pierwsze nauko- wydawRok wa i po- dziecię- nictwa Prze- - . tytuł6w wydanie pularno- piękna ca i mlo- przekła- art y- wodniki nauko- poiska dzieżo- diy styczne wa wa 1957 I 29 28 4 17 - 7 - I - 1958 46 41 16 21 - 3 l - 1959 56 50 23 20 - 7 - - 1960 63 59 26 20 l 9 2 l 1961 76 70 36 24 - 7 l 2 1962 ,66 59 32 21 l 3 l l 1963 65 57 26 25 - 4 l l 1964 67 58 23 23 l 4 7 - 1965 78 65 31 24 I - 2 4 4 1966 80 64 26 25 - 7 2 4 1967 84 69 25 29 2 5 3 S 1968 101 84 27 40 l 9 2 5 1969 93 73 29 31 l 7 3 2 1970 103 87 30 34 . 5 12 4 2 1971 104 86 33 30 3 I 11 4 S 1972 100 81 24 29 5 19 l 3 1973 103 78 29 20 4 18 3 4 1974 91 60 15 21 4 16 3 l 1975 95 72 16 32 5 10 7 2 1976 85 61 15 29 2 12 - 3 1977 94 68 17 26 6 14 l 4 1978 109 84 20 37 8 lS l 3 1979 94 66 22 26 8 6 l 3 1980 98 75 20 28 7 14 2 4 I

Tabeli 8

PRODUKCJA WYDAWNICTWA POZNAŃSKIEGO W LATACH 1957 -1981

Liczba tytułów Nakłady w tys. egzemplarzy w tym: Arkuszy w tym: R.ok autorów wydawni- aut.orów I .ogółem śr.odowiska debiuty czych .ogółem śr.odowiska debiuty P.oznań- .ogółem P.oznańskieg.o skieg.o -1957 29 9 4 318,0 337 46 9 1958 46 17 7 428,2 338 85 12 1959 56 8 8 606,6 388 69 12 1960 63 14 11 719,9 389 49 33 1961 76 14 13 744,1 376 59 41 1962 66 12 10 753,4 375 86 59 1963 65 13 10 771,6 338 107 43 1964 67 12 7 739,9 438 122 36 1965 78 15 8 734,8 554 180 48 1966 80 12 6 916,0 596 121 26 1967 84 18 5 1 074,3 686 171 20 1968 101 26 11 l 125,3 806 283 37 1969 93 19 4 l 339,8 817 245 17 1970 103 23 3 l 360,4 986 398 17 1971 104 23 7 1 335,9 1030 403 40 1972 100 32 4 l 358,4 1246 635 16 1973 103 23 3 l 448,5 1328 482 2 1974 91 23 3 1 282,6 1482 503 22 1975 95 29 3 1185,7 1205 565 6 1976 85 26 3 l 239,0 1635 629 9 1977 94 26 4 l 276,3 1905 610 13 1978 109 36 4 l 183,8 2094 925 25 1979 94 32 8 l 147,1 1953 693 44 1980 98 32 3 l 094,2 1890 866 8 1981 88 32 3 l 053,0 2128 1118 13 I Razem I 2068 I 526 I 152 I 25 236,8 125 320 I 9450 I 608w znacznym stapnru ZiClSpokoiły olbr,zymie potrz,eby czytelI1licze wywołane albo całka witym brakiem albo też niedostaltkiem !książek orientują,cy;ch w dziejach dawnych i nowszych :ciem wierkopolskJkh, pamarskkh i Tegionru lubuskiega. Prace naukowe i pqpu1amana,uikowe 10 tematyce wi,e1kopolskiej li za:chodniej przygotowane 2iostały przez fachowców wysoko ,cenionych w polskim ,żyoiu naulwwym, przez wybitnych 'Uczonych. Spmwiło to, iż 'książki posia'dające duży ciężar Illaukowy, są nienaganne pod względem faktografkmym i metado1og;icznym. Uczeni tej miary ca Jerzy TOiPo!iski, Witold Jakóoozyk, Gemrd Labuda (autor wysaa oceni'O(I1ej książkli. .o dziejach gmnicy zachodniej, nagradzanej i wyróżnianej w plebiscytach c:zY1te1aJdc.zych), Alfons Kila:l3kowskii, 'Władysław Ma[1k1iewdcrz;, Crzesł,aw Łucwk, AintOll1d Czubiński li in. oddaLi swe pióra w służbę popula,ryzacji najistomiejs.zych spraw TegiQl1JU.

Prace niemcoznawcze opublikowane w Wydawnictwie z,ajęły tradycyjnie miejsce

2 Kronika m. Poznania 3/1981

Tadeusz Swtała

'''./'Z¥ " " 1" . "":. <i! .. .

---_.'

--;-'--l C/ : J

.r?:''; :::: ..:.

""'(-( , .:'t

".<"fl<-. ...'>.

. .. .., <" ,j"::'>;-"''';''''

,ł,:

;:::.

.. ,,

<...:: ,18 .":.. ¥ :;';,j>: :

,,' ,11"':'

.,.7:"'''' ,.................

poczeslie. K!oncentra'cja prac hLstary,cZIDych nad histor.ią Niemiec i dz,iejami s-tosUl1lk6w paJSilw-ndemieckich w UJniwersy!tecie Poznańskim 'Orarł: w Iruslty.truclie Zachadnim stwarzyła -i stwarza Wydawnictwu dobre warunki rozwaju tej waZnej problematyki. Szczególnie {przydatne spałec.nie są praoe syntetyzujące wiedzę, takiich autorów, jak Jerzego. KrasustkJiea, GeraaU:l Labudy, Henryka Bartowskiego, palskie i 'abcajęzyczne wydania iksiążkJi Alfonsa KI.afkowskiega 00 granicy polsko-niemieckiej pa II wOljn1e śwda,towej i inne. GT'Ua1townaść, rzeczawość, nJ.€(I1a1gann'Ość metadologIiczna przystępmegIa iWyJdaidu :za1Pewn!iły tym ksdążJmom stosu.nlk:owa s:roki i żywy ,rezanans społeczny. W na'cznY'm stopniu lO -s..ukrcesie czytelniczym zadecydowa-ł ,także wybór problematyki, aktualnej, ,adwołującej się da spraw ciągle obecnych w ś/WiadomośIC.i czy teIn ikra palskiega, zajmującej w wY'abTaI1Ii .i myśleniu narodowy:m czoIiawe :miejse,e. Tym ,UU1maozyć należy ,albr:zymJi,e rzainteresowanie krsiążką Gerarda Labudy Palska"' gra7JJica zachadnia. Tysiqc lat dziejów palitycznych, 'która uparządk,awalia wielawiekowe ,doświadczenia namdawe. Da cech wyróżniających Wydawnictwa wśród innych palskich oficyn należą: szewki zasięg terytorialny dzialalnaśai rw zakresie pubHkowania dzieł naukowych, papularlll-anaukowy,ch, a,lbumów li ,pr;zewadników turystycznych araz li1em1Jury pięknej I7JWliąz,anych temaltyc.ZID1e 'z Ipr.zzłoścdą ,i lteraŹJnJiejslwścią Wielkio,polslki, PomOlrza SzczeoińskiegiO, P'amar.:za Koszalińskriega i Ziemi Lubuskiej i ItwarQ(I1ych przez autorów 'z tych :regiol!1ów; Ipubld!lwwana w lra.mach Ser.i!i Dzieł Pis.a.rzy Skandynaw.sk,ich k1alsYiCZI1Ia li współczesna Litemtuxa Danili, -Sxwecjd, o.rwegii, ,F1inlall1JdiJi d IslandiJi oraz wspóbczesna twómzaść Ji.tera.c:kJa z -obs:lJaru języka IlIiemiecki-ega - głównde Niemieckiiej RepubLikli DemakmtY'CZIDej, a także Republiiki Federalnej Niemiec, Austrii i Szwajcarii. WydaWl!1ic'twa, c.a także świadczy ,a dużej randze, uczestniczyła w ró,żnych przedsięw.zięciach edytolrskich a charakterze ,ag6In,opolskim, jak międ:zY'Wydawnic:za Bibli!a'teika Literatury XXX-lecia (ksiąŻJki Michała Chall"lamańsk1ego d Elugen:iusza Pazrty); KolekiCIja P,Ql,skiej Literatury W:spóIcz.esnej I(Andrzeja WaiSilew,sk'iegQ, OhoI'omaooki,ega i Paukslzlty); B:ibIio'teka Klasyki Polskiej i Obcej, 'w której wydano ilTI. J.n. dramalty Augusta Strindbe.rga i Henryika Ibsena, powJ.eśoi Knuta Ha.rnsuna, HaUdora Laneslsa, SeLmy Lagerl-Of, AlekSlisa iVli, Hermall1la Hesse, Sigu1rda Haela, Heimita von Doderera oor.az M1chała Choromańskiiega; Biblioteka MłodzieŻiaJWla XXX-}.ecia (,krs,ią:żki F,ralficd.szka ,Ferulmw.s!k:iega, Arkadego Fiedlera, Edmunda Niziul"SITme2l0, Han:ny OogoW\S,kiiej, Nory Szc,ze,pańJskiiej li Im.), ia iksliek KliUbu "Gzł>owiek-Swiat--J>,oli:ty'ka" li wreslzc,ie Kolekcja Literatury N1emiec:kied RelP'ubli:kii DemanaltycZlIled.

Wyd.arwtnJicltwo, jako la:£icYl!1Cl 5pecjaldzująca się IW wydarwanilU pr1zekła!dów rz: literatury krajów skandynawskich i nierruiec1ciega obszaru językowego, utrzymuje kiontaJkJty i 'Współpracuje z takiimi wy;c1awerami jak: Aufbau Verlag, Mitteldeutscher V:erlag, Hinstarf Verlag, Verola.g der Nation (.l. iN.iemieckiiej Republiki Demok:rnty,cz nej, ResddenJZ Verlag 'W Austrii, Otava i Werner SOderstr,om w F1inla(l1dii, Gyldendal w DaI1lID, BOI1llJier i Norsrt;edt w Szwecji, GyLdenc1al i As,chehoug w Narwegii. Współpreaa z zagranic,znyml .wydawnictwami nie ,agrandcza się jedynie da zakupu Ucencjli !pl"zekładowej. Polega ona przede wszystkim na szerokiej wymianie infar.macji, na oferawall1liu naszym !partneI'am kSiiążelk pisarzy 'Polskich do pxzekładu, na prezEmtacjii dorobku literatury polskiej, ,acl",ganiz'awaniu wystarw, Iktórych celem jesit pokaJzalIllie (.l. jedJnej LSt11O(I1Y Ik.sdążek IpTlze:Jioonych w Palsce, a z drogiej pmmocj? (I1aszej adz1mej literatury. I tak np. WydaWll1lictwo z'organizował>a w kwietniu 1980 ["o 'W Kqpenlha1dze iWys,1;,awę ks1ążek d'uńsImch ;pr.zełoż>anych i wydany,C'h w iPIo1sce i Izaprezelntowa1a zes:taw !książek ,paIskich do :przekładu w 'DanliIi. Wyl';lta;wa Ita zl1iaIaoo 'ŻY'wy oddźiwięk IW IPraiSlie. P,()/dJkreślana dorobek W'ydawructwa, !dużą znaJomość 'l'iteratury duńskiej w Polsce dzięki Serii n2Ji€'ł iJsanzy Skandynawskich :itp.

Od 1958 :roku Wydaw:nictwo prezentuje SiWoje książki na Międzyillaroodowych Tar,gach MI' Warszawie. .

Ogółem 'W Latach 1957 - 1980 w Wy;dawnictrwlie Poznańsikim odnotowana 148 dindywi!duall!1y,ch idebilUtów Jiiteraokich. N-iezależme ,od Itego ZII1O.CZIIlli liczba młody'ch twórców deb1utJQWaa w aLmall1ialcha,ch poezji d iPl"ozy. Wykladnilkiiem pawodzel1lia d (I1ajle,pszyan slprarw1dzianem 'W1aTtoś,ai publiow.anych Iks'iążek są d.ch wZII1:a,wienia. W coToc1ll1ych plan;a,ch Wydarwmctwa P01ll1ańslkJiega wZIDoWlienda z !Zakresu .pols,kJiej pI10zy WSjpółczes[1€j sltan,owdły poważną kh część. W cliągu dw.udZJiestu pięciu Iw!; Idz'iałalrJJoścd. 1(1956 - 1981) Wydawn:ic,tJwo Roznaruskiie IPl"ZJekJaz1ało (I1a rynek kslięgarrski pOl!1ard owadizJieścria pięć 1!111iLionó,w ezempla[1zy książek Wzbog.areiły ,one żyoie J.ntele1ktualne WielkJopo'ls.kti .i pÓłnocno-zachodnich ["eg.i,onów ikJraj-u, rznajrdując a:kJtywi11y odbiór w różnYIch kręg.ac,h c,zY'tel[)Jiezy;ch, pobudzając śwdiowiska nauk,owe ,i literackie do nowych poszuk'iwań badawczych li acrtystyc.zmych, IPr,apagując li .upows"ZIechniają,c w społeczeństwie lPastowe, socjalistyczne t;r,eś-ci ideOiWe. DOlWodem uznania dla -aIUltor6w ,publli:ku,jących w Wycta'WiI1'ictWlie P,a1ll1ańslkim są 1kzme .na,g.wdy państwowe, ,Polskiej Akademii N.auk, Pols,Imelgo Ins:tytrutu Spraw Międzynaroaawych, MilI!i:sltira Kultury .i .sztulkii, MiiJnJisitra Obrony Nalwdowej i liinJne. ' Datychczas.owy dorobek i wyrażlI!ie nakreśloane Izada:nia na przyszłOość wyznaczają Wydaiwnictwu 'P,aznańskiemu istotną Tolę w palskJm lTuchu wydawniczym. Lata pracy ;pI1zyill:1osły w efelkclile kslią,ŻJkii sIP,ołeerznli.e :pOItrrzebne, s,prawdzone; udOiWladrJliły, rie Wydawnlictwa współpracując ze ścl"oao'WliskOJm1 liitera.cki:mi 1 naukowymi na północnych li zachodnich ,ziemiach kraju przyczynia się ,da TOZWOjU tych środowisk, że obok prac autarów znanych nastąpiło poszerzenie udziału w tworzeniu 'kultury o pisar,zy modych, debiutantów, .kit6rych Jmlej(l1e prace patwierdziły sł,uszne zasady paHty.ki Iwyda:wnJiczej.

3

Tadeusz Sw.itala

ANEKS

WYKAZ WAWIEJSZYCH NAGRÓD PRZYZNANYCH KSIĄZKOM LUB AUTOROM KSIĄ:tEK WYDANYCH W WYDAWNIcrwIE POZNAŃSKIM W LATACH 19'7 - 1980

Rok Stopień Autor Tytuł l 2 3 4 NAGRODA PAŃSTWOWA 1970 I Zespół pod redakcją Gc- Historia Pomorza t. I rarda Labudy 1976 I Kazimiera Iłłakowiczówna za całokształt twórczości literackiej 1978 11 Arkady Fiedler za całokształt twórczości literackiej 1978 11 Zygmunt Łanowski za przekłady z literatur skandynawskich 1980 III Czesław Łuczak Polityka ludnościowa i ekonomiczna hitlerowskich Niemiec w okupowanej Polsce NAGRODA PREZESA RADY MINISTRÓW 1975 Eugeniusz Paukszra za twórczość artystyczną dla dzieci i młodzieży 1978 Alojzy Andrzej Łuczak za twórczość artystyczną dla dzieci i młodzieży 1979 Ryszard Liskowacki za całokształt twórczości dla dzieci i młodzieży 1980 Józef Ratajczak za całokształt twórczości artystycznej dla dzieci i młodzieży w dziedzinie literatury 1979 nJ Czesław Chruszczewski za twórczość artystyczną NAGRODA MINISTRA KULTURY I SZTUKI 1971 n Bogusław Kogut za całokształt twórczości 1977 [11 Witold Nawrocki za twórczość w dziedzinie krytyki i teorii literatury 1973 III Jerzy Pertek za twórczość literacką związaną ł z problematyką morską

NAGRODA MINISTRA NAUKI, SZKOLNICTWA WYŻSZEGO I TECHNIKI

Gerard Labuda

Fragmenty dziejów slowiańszczyzny zachodniej t. I, II, nI Pruska Komisja Osadnicza 1886 -1919 Rzesza a kraje niemieckie Literatura w III Rzeszy Klasa, ideologia, literatura Typ i forma państwa socjalistycznego Wielkopolska u schylku starożytności 1978 1977 1977 1978 1977 I n n n III

Witold Jakóbczyk Jan Wąsicki Hub@rt Orłowski Witold Nawrocki Tomasz Langer Tadeusz Malinowskil 2 3 4 1978 nI Tadeusz Białecld Szczecin. Rozwój miasta w Polsce Ludowej 1980 nI Edward Polanowski W dawnym Kaliszu 1980 nI Kazimierz Mamak Osadnictwo wojskowe na Ziemi Lubuskiej

NAORODA MINISTRA OBRONY NARODOWEJ 1968

Zbigniew Kiwka Jerzy Pertek 1969

Bugusła Kogut Zespół pod redakcją Zdzisława Grota Józef Mizera Ryszard Liskowac1d Ryszard Danecki Tadeusz Dalecki Zenon Szymankiewicz 1977 1977 1977 1980

Na początku był Iront trylogia: Wielkie dni małej floty; Druga mała flota; Pod obcymi banderami Misja porucznika Kuny Powstanie Wielkopolskie 1918 - 1919

Podniebne lata Ballady okrutne Patrol poetycki Gocinne niebo Spadochrony nad okupowaną Wielkopolską

NAGRODA POLSKIEGO INSTYTUTU SPRAW MIĘDZYNARODOWYCH

Niemiecka Republika DemokratycZllo

Zespół pod redakcją Władysława Markiewicza Gerard Labuda

Polska granica zachodnia. Tysiqc lm dziejów politycznych

NAGRODA POLSKIEJ AKADEMII NAUK IM. WOJcmCHA SPASOWSKIEGO] W ZAKRESm FILOZOFII I PSYCHOLOOU

Jerzy Kroiłaza studia zawarte w tomie Elementy marksistowskiej metodologII :;umanistyki

Adam Łopatka

NAGRODA POLSKIEJ AKADEMU NAUK

Władysław Markiewicz

Kierownicza rola partii komunistycznej wobec państwa socJalistycznego ,Społeczne procesy uprzemysłowienia

Wiktor Lemiesz

NAGRODA TYGODNIKA "POLITYKA" 1963

Tadeusz Becela Bogdan Dopierała

Kazimierz Golczewskł

Dąbrówka pod okiem hitlerowskiego żandarma Osobliwe lata Kryzys gospodarki morskiej Szczecina w latach 1919 - 1939 Pomorze Zachodnie na przełomie dwóch epok

Tadeusz Switala

1966 - - 1967

1966 - - 1967 1971 1975 1970 1978 1978 1978 1978 1974 -1976 1978 1980

Czesław Łuczak

Piotr Zaremba

Wawrzyniec Skorupka Alojzy Andrzej Łuczak

Dyskryminacja Polaków w Wielkopolsce w okresie okupacji hitlerowskiej Pierwszy szczeciński rok

Moje morgi i katorgi Glodny

Fe1iks FornaJczyk

NAGRODA TYGODNIKA "ZYCIE LITERACKIE"

Znaki życia, najlepsza książka w 1962 r. o Ziemiach Zachodnich Poludnik 15, w dziedzinie reportażu Trwanie i powrót, w dziedzinie krY1yki literackiej w dziedzinie reportażu, eseistyki i krytyki literackiej za dzieło Klasa, ideologia, literatura w dziedzinie reportażu, eseistyki i krytyki literackiej za dzieło Literatura III Rzeszy WYRÓZNlENIA NA LIŚCIE 10 NAJLErSZYCH KSIĄZEK PERIODYKU "NOWE KSIĄZKI"

Ryszard Rowiński

Witold Nawrocki

Witold Nawrocki

Hubert Orłowski

Eugeniusz Paukszta Wawrzyniec Skorupka Antoni Czubiński Wilhelm Szewczyk

Spowiedź Lucjana Skobiela . Moje morgi i katorgi Powstanie Wielkopolskie 1918 - 1919 Anioly z lodu

NAGRODA LITERACKA IM. JÓZEFA CONRADA

Eugeniusz Daszkowski Czesław Schabowski Piotr Bednarski

Afrykańskie spotkania Archipelag urzeczonych Czarcie nasienie

NAGRODA LITERACKA IM. JANA KASPROWICZA

Kazimiera Iłłakowiczówna' Bogusław Kogut Józef Ratajczak Feliks Fornalczyk Aleksander Rogalskiza całokształt twórczości za całokształt twórczości za całokształt twórczości za całokształt twórczości za całokształt twórczości

Zygmunt Łanowski

NAGRODA LITERACKA IM. MĄRCINA BOZYMARSKIEGOza przygotowanie antologii szwedz. kiej ostatniego półwiecza W sali zwierciadel

HARCERSKA NAGRODA LITERACKA Stanisław Swirko za dokonanie wyboru baśni polskich do książki W krainie Gryjitów

Ryszard LiskowacIciza trylogię My z Marymontu; Z zielonych ulic na barykady; Wracamy do domu

NAGRODA LITERACKA CENTRALNEJ RADY ZWIĄZKÓW ZAWODOWYCH ..,.. 1977 1980

.Jerzy Mańkowski Piotr Bednarski Jerzy Mańkowsi

Najpiękniej umiera galąź Krople soli Nie nauczylem się od ziemi

NAGRODA "EUROCONU" - EUROPEJSKIEGO KONGRESU TWÓRCÓW FANTASTYKI NAUKOWEJ

19n

Czesław Chruszczewski

Czesław Chruszczewskiza dorobek w dziedzinie literatury SF (na Zjeździe Pisarzy SF w Grenoble) za twórczOoŚć literacką SF i działalność organizatorską (nagroda III Kongresu Europejskiego)

NAGRODA DOWÓDCY MARYNARKI WOJENNEJ KLUBU MARYNISTÓW IM. MARIUSZA ZARUSKIEOO PRZYZNANA Z OKAZJI XX-LECIA "POLSKI NA MORZU"

Jerzy Pertek

Wielkie dni malej /loty Druga mala /Iota Pod obcymi banderami

KSIĄ1KA UZNANA ZA NAJBARDZIEJ POCZ¥TNĄ KSIĄ:l:KĘ TRZYDZIESTOPIĘCIOLECIA W PLEBISCYCIE ZORGANIZOWANYM PRZEZ WOJEWÓDZKĄ I MIEJSKĄ BIBLIOTEKĘ PUBLICZNĄ W SZCZECINIE

Piotr Zaremba

NAGRODA CZASOPISMA "ODRA"

Pierwszy szczeciński rok 1945

Zygmunt DuIczewski i Andrzej K wilecki

Pamiętniki osadników ziem odzyskanych

KSIĄ:żKA UZNANA PRZEZ POLSKĄ AGENCJĘ PRASOWĄ ZA JEDNO Z DZIESIĘCIU NAJWAŻNIEJSZYCH WYDARZEŃ W POLSKIEJ NAUCE I TECHNICE

Czesław Łuczak

Polityka ludnociowa i ekonomiczna hitlerowskich Niemiec w okupowanej Polsce

Tadeusz Switala

ANEKS

PRACOWNICY ZATRUDNIENI W ROKU JUBILEUSZOWYM (NA DZIEŃ 30 CZERWCA 1981 R.)*

Imię i nazwisko Stanowisko Data zatrudnienia l 2 3 Kazimierz Adamczak kierowca 22 II 1957 Krystyna Bojanowska samodzielny referent 16 VII 1960 Krystyna Chmura pracownik obsługi 24 V 1973 Maria Chmura pracownik obsługi l VI 1978 Maria Bosacka starszy redaktor l VIII 1974 Adam Cichy starszy redaktor l VIII 1964 Danuta Czechowska starszy referent-ekonomista l VIII 1980 Robert Ćwikliński starszy asystent redaktora 16 X 1979 Grażyna Drozd samodzielny referent do spraw eko- 16 VIII 1968 nomicznych i kalkulacji Mirosław Drozd starszy redaktor 15 VI 1970 Ryszard Dyliński kierownik redakcji literatury naukowej l X 1965 i popularnonaukowej Grażyna Dziubała maszynistka redakcyjna 8 XI 1976 Aleksandra Feuer starszy redaktor 3 X 1956 Miłosz Głowacki kierownik działu technicznego 15 II 1957 Barbara Hołderna starszy asystent redaktora l X 1979 Stefania Jezierska' samodzielny referent finansowy 16 I 1958 Aleksandra Karska-Za- starszy redaktor l IX 1956 górska Izabela Kęsicka starszy referent sprzedaży l VI 1980 Bronisław Kledzik kierownik redakcji polskiej literatury 16 IX 1968 pięknej Anna Kołaczyk zastępca dyrektora do spraw handlo- 17 V 1976 wo-administracyjnych Mirosław Kopiński starszy redaktor techniczny 6 VI 1966 Krystyna Kowalska samodzielny referent księgowo- 16 V 1975 -finansowy Hanna Koźmińska starszy korektor techniczny . 1 VIlI 1979 Zofia Makowska kierownik sekcji 6 V 1963 księgowości Barbara Modelska główny księgowy 16 III 1968 Zbigniew Nożyński starszy redaktor techniczny l X 1957 Adam Olejnik starszy redaktor l IX 1962 Mirosław Pardej specjalista do spraw administracyjno- 13 XI 1968 -gospodarczych Teresa Piechocka starszy korektor techniczny l IV 1960 Janina Pilaczyńska samodzielny referent w sekretariacie 22 VIII 1963 wYdawnictwa Donata Plisenko referent zbytu i kierownik magazynu 17 XI 1980 gratis6w Halina Plisenko samodzielny referent handlowy l vm 1962

, I ---- -- I , l 2 3 I Adela Skrentni kierownik redakcji przekładów z lite- l X 1964 ratury obcej I Elżbieta Sobierajska pracownik obsługi l Yl 1979 Jan Stryj ski sekretarz Wydawnictwa l X 1969 , Maria Szematowicz slarszy redaktor l VII 1973 i Zofia Szmajs zastępca redaktora naczelnego 10 III 1958 Bogdana Szwengler samodzielny referent kalkulacji l IX 1964 I i spraw techniczno-produkcyjnych Bolesław Szwengler starszy redaktor technicwy 8 VII 1968 Marla Świętek starszy redaktor l VllI 1973 Janina Tomezak samodzielny referent 15 V 1969 Joanna Wawrzyniak kierownik kancelarii 16 IX 1968 Ryszarda Wilczyńska starszy redaktor 3 IX 1956 Bogdan Winiarz pracownik obsługi 12 IX 1977 Władysław Wojtysiak rzemieślnik 11 XI 1974 Elżbieta Woźniak kierownik sekcji umów i rozliczeń l XII 1972 Krystyna Woźniak zastępca dyrektora l IV 1957 Jerzy Ziołek dyrektor i redaktor naczelny l VII 1956

TABLICA ODZNACZEŃ- HONOROWYCH

4, IV 1967 Odmtaka HO(I1orawa "Za zasługi w rozwoju województwa koszalińskiego" nadana przez Prezydium Wojewódzkiej Rady Nał'odowej w Kosza1inde 19 IX 1967 Odznaka "Gryfa Pomorskiego" nadana przez Prezydium Wojerwódz:kiej Rady Nal"adowej w Szczecinie 5 XI 1970 Godność ,Zasłużonego Działacza nadana przez Radę Naczelną Towa.. rzystwa Rooju Ziem ZachodiDich 14 VI 1976 Odznaka HOI1101.'owa "Za zasługi w rozwoju województwa poznańskiego" nadana przez W'Ojewód2Jką Radę Nar,odową w P,oznan:iu 4, IX 1977 Medp.ł Polskiego Towarzystwa Turysty'czIl'o-Krajoznawczega nadany: !przez Zarząd Główny .w Warszawie 2 XII 1977 Medal "Za ,zasługi w .umacnianiu !przyjaźni między narodami" nadany przez Prezydium Ligi Przyjaźni z Nal"oda:mi w Niemiec1dej Repub1dce Demokratycznej w uz.namu zasług i osiągnięć Wydawnictwa Poz.nańs.kiego w dziedzinie udostępnJi.enia czytom polskim literatury Niemieckiej Republiki Demokiratycmej l VIII 1978 Odznaka Związku Boj'ownik6w o W.ołność i Demokrację nadana przez Zaxząd Główny Związku 2 X 1978 Medal Honorowy "Twórcom i Mecenasom Kultury" nadany przez woJe;wodę lwszalińskiego za wybiJtne zasługi w upowszechn.iamu kultury d .sztuki

;.]'

'It,,' :;:-".1...:.>J: :.

..., ""

:< .'

::-.:!..

: .

,,,,,,..,,

:::+

";;LIIib<,,,

Jj-,;;..;>; ... "ł' "'. . .'dI .

.... .

''''.;.:..

::",;.

if. .' ",;",,,,d -,oz Switala Ta "'''''',

.::» 1;."," "''Ii>'>

',",=. f.: :

"'.." '" " ", :"!<y''<C' ": .n ......, '<:' ..:.:.. :.'",<:.

"':i::,

;;Z o; .

:.

't.\,\ \........:

'., y

" . ..:,.<,;.

;; '.t

...:.>:

. .

.

,:.

;-','::"

'. +.,," :''jIC:--:.,

"eJ 1: <;><;:'01:. .

. .. ":«,

.k" .' 'c' %: eJ

:.':,-.."

"'.'

........c.....:.......

''';.

.i" -i,m.

... '.. ". 'y

"A!'

""'

L,j';';.#..

..

""""..): ,

,,'p'"

.:.'\

... .'

-"..;<.. ,. .

:' """" :"" .. " .. . ".:. "1< .. . 1 . ."". .

,.. ,,' :, Z;:-.

.... "y... !

'uF'. :'". ."" --;-'. " ;!,- "/7» ..., '. ' -;4;:.Y b, ...\ ;d:J: , m m 4 :;:, .,tf:'.

.. <.

..

.

"u

',':.'"

';"'1-'

,,(

;':':

:. =,'!:...:>"

.

.- ....,." '.' .:, "i: :4 ': I « .. ,: .. ;' '.>';..... ;::.' /;<.i'...< ,f;. ":''':. ... .:.

',<:: .

?" '" ,o'

"i'; ) '-.

':.. :.-;'

';:...,

. .: "":

..

'II

"'.

-1.

....

;::.

ił N ;>, . S ł 8.

II> O 47 \; ł ' j !I a ;.. ] N .r;. ca .. r:: O i ;...,.

it ca :! ca... .. 15.g : Ił Ol Ol p.og

....'

''''rl

<;::.

l".