L 12. 1918.

Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony sprawom kulturalnym miasta Poznania: organ Towarzystwa Miłośników Miasta Poznania 1948 R.21 Nr4

Czas czytania: ok. 26 min.

2. 12. 1918.

3. 12. 1918.

4. 12. 1918.

5. 12. 1918.

7. 12. 1918.

dem pruskim w sprawie Sejmu Dzielnicowego i Heimatschutzu. Uzyskanie zgody rządu na odbycie obrad Sejmu. Rząd polski w Warszawie ogłosił dekret o wyborach do Sejmu Ustawodawczego, który objął także ziemie zaboru pruskiego i stworzył kilka okręgów wyborczych. . Rząd niemiecki rozwiązuje Heimatschutz ale na jego miejsce tworzy Grenzschutz wyznaczając mu pozornie kontrolę ruchu granicznego i przyjmowanie transportów wojskowych z frontu wschodniego, faktycznie . jednak rolę formacji wojskowej do walki z Polakami. W Bydgoszczy powstaje Deutsche Vereinigung.

Zjazd niemieckich rad ludowych w Wolsztynie. Sejm Dzielnicowy w Poznaniu rozpoczyna swoje obrady. Równocześnie obraduje zjazd delegatów Polskiego Zjednoczenia Zawodowego uchwalając utworzenie oddziału robotników rolnych i leśnych obok istniejących już oddziałów górników, robotników budowlanych, metalowców i rzemieślniczo-robotniczego. Proklamacja Związku Spartakistów w Berlinie. Rozruchy o charakterze społecznym w Inowrocławiu. Zamknięcie obrad sejmowych. Hołdownicze telegramy do przedstawicieli państw zaprzyprzyjaźnionych, szereg rezolucji o charakterze politycznym i organizacyjnym. Sejm m. in. opowiada się przeciwko walce zbrojnej, wybiera Naczelną Radę Ludową oraz 3 dalszych członków do Komisariatu Naczelnej Rady Ludowej. Oburzenie w sferach rządowych berlińskich. Lotnik niemiecki rzuca nad Berlinem uspokajające ulotki poznańskiej Rady Robotników i Żołnierzy.

Jeszcze jedna delegacja poznańskiej Rady Robotniczo-Żołnierskiej do Berlina z prote schutzu. 9. 12. 1918. Telegram protestacyjny Komisariatu w sprawie Grenzschutzu. Pierwsza groźba wstrzymania żywności dla Berlina. 11..12. 1918. W szkołach poznańskich rozpoczyna się nauka języka polskiego oraz religii w języku polskim. 12. 12. 1918. Zjazd niemieckich rad ludowych (Volkstag) w Poznaniu. Telegram Niemców poznańskich do Wilsona protestujący przeciw polskim dążeniom niepodległościowym i uchwałom Sejmu Dzielnicowego. 13. 12. 1918. Burzliwe demonstracje niemieckie na ulicach Poznania.

14. 12. 1918. W Berlinie zjazd delegatów prowincjonalnych rad robotniczych i żołnierskich. Jeszcze jedna interpelacja w sprawie nasyłania do Poznańskiego oddziałów Grenzschutzu. 15. 12. 1918. Przyjazd do Poznania pruskich ministrów Hirscha i Ernsta. Konferencja na temat Grenzschutzu. Pewne ustępstwa Niemców.

Kongres delegatów rad żołnierskich z terenu V korpusu. Próba stworzenia Centralnej Rady Żołnierskiej, w której spodziewano się uzyskać przewagę Niemców. Opór delegatów polskich i przeforsowanie większości polskiej. Zerwanie stosunków dyplomatycznych między Warszawą a Berlinem.

16. 12. 1918. Początek 4-dniowego zjazdu rad robotniczożołnierskich w Berlinie. Nowy memoriał Komisariatu w sprawie rozwiązania Grenzschutzu. Powrót poznańskich pułków z frontu i ich demobilizacja. 17. 12. 1918. Telegram hołdowniczy Naczelnej Rady Ludowej do Wilsona, przybywającego do Europy na konferencję pokojową. 20. 12. 1918. Nakaz rządu berlińskiego usunięcia polskich kontrolerów z Komisji Kolonizacyjnej w Ponaniu. Nakaz oczywiście nie został wykonany. dekretu o wyborach do Sejmu Ustawodawczego w Warszawie. 26. 12. 1918. Przyjazd Ignacego Paderewskiego w towarzystwie oficerów angielskich do Poznania. Uroczysty przejazd przez ulice miasta, udekorowane flagami polskimi i koalicyjnymi. Paderewski zatrzymuje sę w Bazarze.

II.

Powstanie grudniowe

27. 12. 1918. W godzinach przedpołudniowych powraca do Poznaniu 6 pułk grenadierów. O godz. 16 zrywanie sztandarów polskich i alianckich, uliczna demonstracja żołnierzy niemieckich, pierwsze strzały. Koncentracja polskich oddziałów Straży Ludowej i Służby Straży i Bezpieczeństwa przed Bazarem. Uderzenie na gmach Prezydium Policji, gdzie skupili się Niemcy. Rany śmiertelne odnoszą Franciszek Ratajczak i Antoni Andrzejewski. Opanowanie Dworca, Poczty i kilku innych ważnych budynków. Pierwsze ruchy na prowincji. Starcia graniczne pod Szczypiornem i Boczkowem. 28. 12. 1918. Dalsze obsadzenie ważniejszych gmachów w Poznaniu. Opanowanie Cytadeli, reduty GroImana i koszar trenów na Jeżycach. Stanisław Taczak mianowany wodzem powstania, Jan Maciaszek komendantem miasta. Rozmowy polityczne między Naczelną Radą Ludową a Niemcami. Rada Robotników i Żołnierzy ogłasza w Poznaniu stan wyjątkowy. Oddziały Służby Straży i Bezpieczeństwa jedynie uprawnione do noszenia broni. Protesty niemieckie. W Gnieźnie Polacy zajęli koszary wojskowe.

Wyswobodziły się: Szamotuły, Września iTrzemeszno. 29. 12. 1918. Dalsze zajmowanie ważniejszych objektów w Poznaniu zwłaszcza koszar saperów na CÓw kilka dalszych miast.

30. 12. 1918. Konferencja polityczna Naczelnej Rady Ludowej z ministrem Ernstem i podsekretarzem stanu G6hrem. Daleko idące żądania polskie w sprawie spolszczenia administracji, sądów i szkolnictwa. Zajęcie Biedruska.

Powstanie rozszerza się na prowincji. W polskich rękach m. in. Wronki, Wągrowiec, Gołańcz i Śrem. Zwycięska potyczka pod Zdziechową. Powstańcy odpierają nacierające na Gniezno oddziały niemieckie. 31. 12. 1918. Dalszy ciąg konferencji w Poznaniu. Wypuszczenie z Poznania grenadierów pruskich z bronią w ręku. Dalsze sukcesy powstania na prowincji. Uwolniły się od Niemców: Ostrów, Odolanów i szereg innych miast i terenów. W Berlinie wielka proklamacja spartakistów z mową polityczną Róży Luksemburg. Naprężenie w mieście i w całym kraju. 1. 1. 1919. Wywiad ministra Ernsta na temat sytuacji w Poznaniu i na terenie regencji poznańskiej. Oświadczył, że sytuacja jest korzystna dla Polaków, którzy dążą do stworzenia faktów dokonanych. "Być może, .że przed czternastu dniami byłoby wśród pewnych założeń jeszcze możliwe siłą zbrojną obronić pozycji rząduberlińskiego i utrzymać jego supremację w Poznańskiem. . Dziś za późno na taką próbę... " Paderewski opuszcza Poznań i udaje się do Warszawy.

Uwolniły się od Niemców na prowincji: Krotoszyn, Ostrzeszów, Kcynia, Mogilno, Nakło, Rogoźno. W Gnieźnie rozmowy z delegatami bydgoskiej Rady Robotników i Zołnierzy i ustalenie dalszych pertraktacyj na dzień następny w Inowrocławiu. Powstańcy zajęli Wysoką i zagrażają Pile.

Szubin przejściowo w rękach polskich. Oswobodzenie Strzelna. 3. 1. 1919. Powstańcy wyparci w Wysoki. Inne oddziały pojawiają się w rejonie Zbąszynia. Zajęcie Nowego Tomyśla, Rakoniewic, Budzynia, Kobylina, Kruszwicy. Rozruchy w Inowrocławiu. W Toruniu, Gnieźnie, Pile, Rawiczu i wielu innych miejscowościach trzymanych przez Niemców powstają niemieckie straże ludowe.

W Pile nadto dwa bataliony robotnicze.

4. 1. 1919. W Poznaniu Naczelna Rada Ludowa przejmuje władzę cywilną. Konferencja w Bydgoszczy. Niemcy wysuwają m. in. żądania wstrzymania dalszej akcji powstańczej, opróżnienia trzy milowego pasa na południe od linii kolejowej Bydgoszcz-Piła, oddania garnizonów w Gnieźnie dowództwu niemieckiemu, Polacy zaś m. in. rozwiązania Grenzschutzu, Polaka na stanowisku prezesa regencji bydgoskiej, dopuszczenie Polaków na inne stanowiska w regencji bydgoskiej. Obrady spełzły na niczym. Niemcy zajęli z powrotem Mroczę. Układ w sprawie wycofania się powstańców z Na- · kła. Śmiały acz nieudany wypad powstańców na dworzec w Zbąszyniu. Niemcy bezskutecznie próbowali odebrać Rakoniewice. Oswobodzenie Ryczywołu.

5. 1. 1919. Walki o Ławicę i zajęcie lotniska. Walki o Inowrocław. Działania wojenne w rejonie Gniewkowa. Akcja powstańców na Wolsztyn, który dostaje się w ręce polskie. Powstańcy zajmują m. in. Czarnków, Miejską Górkę. 6. 1. 1919. Zajęcie przez powstańców Inowrocławia. Początek ciężkich walk pod Złotnikami na Kujawach. Niefortunne uderzenie Polaków na Wysoką i w rejonie Zbąszynia. Zajęcie przez oddziały powstańcze Chodzieży. Oswobodzebodzenie Margonina. W Prusach Zachodnich starcia oddziałów powstańczych z Niemcami pod Kościerzyną i Czerskiem. 7. 1. 1919. Rząd pruski pozwala urzędnikom niemieckim dalej pozostawać w służbie polskiej. Zapowiedziana w Poznaniu konferencja w sprawie kontynuowania rozmów bydgoskich nie doszła do skutku z powodu nie przybycia delegatów niemieckich. Nocna potyczka pod Wysoką. Utrata Chodzieży. . 8. 1. 1919. W Poznaniu Naczelna Rada ogłasza przejęcie władzy. Rozwiązuje się Rada Robotników i Żołnierzy. Popierała ona zawsze interesy polskie, teraz zaś uznała się za niepotrzebną. Ciężkie walki pod S'zubinem. Bitwa jest przegraną i Niemcy zajmują Szubin, Żnin, Łabiszyn i Złotniki. Zagrożenie Gniezna i Inowrocławia. Wielka i zwycięska bitwa pod Chodzieżą, w której wyniku oddziały polskie zajmują Chodzież. Obawa przed Polakami w Pile. U derzenie niemieckie na Czarnków i chwilowe opanowanie przez nich tego miasta. Jeszcze tego samego dnia Czarnków odbity. Utarczka zwycięska pod Slesinem w rejonie Nakła. 9. 1. 1919. Dekrety Komisariatu Naczelnej Rady Ludowprowadzające administrację polską na obszarze zajętym przez powstanie. Nieudany zamach nocny na most kolejowy pod Korzeńcem. 10. 1. 1919. Walki w rejonie Leszna pod Rydzyną i Kąkolewem. Zajęcie przez powstańców Sarnowy. 11. 1. 1919. Ciężkie walki na wszystkich odcinkach. Odbicie przez powstańców Złotnik, Łabiszyna, Szubina i Znina. Spalenie mostu na Noteci pod Białośliwiem. Zajęcie Kopanicy. Potyczka pod Osieczą. Wyparcie powstańców z Sarnowy. Nieudana operacja na Zbąszyń. 12. 1. 1919. Gen. Dowbór Muśnicki mianowany naczelnym wodzem powstania. Nowa rota przysięgi wojsk powstańczych na wierność Komisariatowi N. R. L.

cze Kargowy. Walki w rejonie Leszna pod Lipnem.

13. 1. 1919. Wojska niemieckie zajmują Szamocin, który od 11. 1. znajdował się w posiadaniu polskim. Przeniesienie Generalnej Komendy V Korpusu z Frankfurtu do Głogowy. 14. 1. 1919. Pismo Naczelnej Rady Ludowej do Dmowskiego o przyspieszenie rozejmu wojskowego. Walki o Słupię pod Rawiczem, która przechodzi z rąk do rąk, ale w końcu pozostaje w rękach polskich. Walki wywiadowcze pod Szamocinem.

15. 1. 1919. Początek obrad między koalicją a Niemcami w Trewirze o przedłużenie rozejmu. Pismo arcybiskupa E. Dalbora do marszałka Focha w sprawie polskiej. Ks. arcybiskup prosi o opiekę nad Polakami w zaborze pruskim. Powrót z Warszawy do Poznania gen. Dowbora Muśniekiego. Niemcy wzmacniają front pod Rynarzewem. Nieudana operacja powstańców na Szamocin. Zwycięskie potyczki pod Granowcem w rejonie Odolanowa i pod Kobylągórą w rejonie Ostrzeszowa.

16. 1. 1919. Polacy zapowiadają wstrzymanie się od udziału w wyborach do parlamentu niemieckiego i sejmu pruskiego. Upadek rządu J. Moraczewskiego. Paderewski premierem. Gen. Dowbór Muśnicki definitywnie obejmuje dowództwo. Walki pod Kamionną w rejonie Międzychodu.

17. l. 1919. Odezwa gen. Dowbora Muśnickiego do żołnierzy. Powołanie pod broń roczników 1897, 1898 i 1899.

18. 1. 1919. Bezowocne rokowania Komisariatu N. R. L.

z gen. Lepperem w Lesznie w sprawie przewozu węgli za żywność. Nocny atak Niemców na Sulmierzyce. 19. 1. 1919. Wybory niemieckie. Nieudany atak niemiecki na Rogaszyce w rejonie Ostrzeszowa. z Bydgoszczy naczelnym prezesem prowincji poznańskiej. Odwetowe zarządzenie Komisariatu N. R. L.

Dekret ten zabrania wypłat gotówkowych, jak i wywozu papierów wartościowych i kruszców szlachetnych poza teren zajęty przez powstanie. Ciężkie walki pod Chmielnikami w rejonie Bydgoszczy.

21. 1. 1919. Wymiana not między Komisariatem N. R. L.

a Berlinem w sprawie zakładników. 22. 1. 1919. Uchwała Rady Najwyższej państw koalicyjnych, aby wysłać specjalną misję do Polski. Przewodniczącym misji został francuski ge.

nerał M. Noulens. Uczestniczą poza tym w misji przedstawiciele USA, Anglii, Francji i Włoch. Walki pod Brzozą w rejonie Bydgoszczy i pod Antoniewem. Powstańcy zajmują Walkowice w rejonie Piły, Niemcy zaś Potulice na południe od Nakła. 23. 1. 1919. Walki pod Rudą i w rejonie na południe od Nakła. Skuteczna obrona Miejskiej Górki.

24. 1. 1919. Potyczka pod Parzynowem. Bój pod Obrą i Kłębowem w rejonie Wolsztyna. 25. 1. 1919. Nowe zarządzenie odwetowe Komisariatu.

N. R. L., które wstrzymuje wszelki ruch towarowy przez linię bojową. Zakaz "wywozu zwierząt, towarów i fabrykatów wszelkiego rodzaju". Wojska powstańcze śmiałym ruchem zajmują Babimost i Kargowę.

26. 1. 1919. Wybory niemieckie. Na froncie jedynie walki patroli. 28. 1. 1919. Pierwsze zabiegi Komisariatu N. R. L. o rokowania polsko-niemieckie. Początek ofensywy niemieckiej na odcinku między Bydgoszczą a Nakłem. Walki toczą się bez rezultatu. Akcja powstańców w Chełmży.

kła. Niemcy zajmują szereg miejscowości, jak Gromadno, Kowalewko, Studzienki. Polacy

O/ł'nsywa nif>mi na odcinku tobiS1Yńskim dnia 29.1.1919.

_'-'-' granice odcinka PrJIacy lJI!IJ1!IIIIl1! Niemcy _ __ -- linia polska prlPd o/ffisywa.

i po odparciu Niemcw 1IłI'I""IItH kanaty

Z książki: SZkice l Fragmenty z frontu północnego powstania Wielkp. 1918/19.

krusząc siły nieprzyjaciela. 30. 1. 1919. Dalszy rozwój ofensywy niemieckiej na odcinku północnym. Bój pod Babimostem. 31. 1. 1919. Rząd pruski ustala z Komisariatem N. R. L.

początek rokowań na 2 lutego w Berlinie. Wł. Grabski, przedstawiciel Wielkopolski w. Paryżu informuje Komisariat N. R. L. o swoich zabiegach. Zapowiada powrót do Poznania.

1. 2. 1919. Ofensywa niemiecka rozwija się w kierunku na Szubin. Miasto to zajmują Niemcy, taksamo przejściowo Rynarzewo. W Bydgoszczy tamtejsza Rada Żołnierska buntuje się przeciw korpusowi oficerskiemu. 2. 2. 1919. Zatrzymanie ofensywy niemieckiej w rejonie Szubina. Utarczki odwrotowe pod Rynarzewem, Florentynowem, Rudą i Bagnem. Ciężkie walki w rejonie Kcyni (Szczepice, Rostrzembowo, Słonawy). Akcja na Ciszkowo, które zostaje zajęte przez Niemców. Potyczka pod Radwonkami w rejonie Piły. Początek rokowań polsko-niemieckich w Berlinie. Niemcy m. in. żądają rozwiązania formacji polskich i władz polskich, Polacy zaś wycofania Grenzschutzu, praw dla ludności polskiej poza linią frontu i uznanip faktów dokonanych. Trudności w dojściu do porozumienia. 3. 2. 1919. Nota marszałka Focha do Komisji Rozjemczej w Spa zapowiada wysłanie misji do Polski i domaga się od Niemców zaprzestania dalszych walk. Całkowite załamanie się ofensywy niemieckiej w rejonie Kcyni i sukces kontrofensywy polskiej. Niemcy cofają się na Nakło i aydgoszcz. Niemcy zajmują Margonin. - Polskie oddziały powstańcze wykonują-wypad nocny na N owe Kramsko. Jest to naj dalej na zachód wysunięta pozycja polska w powstaniu. - Polskie uderzenie na Rawicz. Akcja nie dość i Niemcy odbierają zajęte z początku pozycje. 4. 2. 1919. W akcji Gdwrotowej Niemcy oddają Szubin.

Paniczne nastroje w Bydgoszczy. Dowódca major Klette obalony. Niemcy wykonują wypad na Wrzeszczynę i ją zajmują. Kontratak polski zmusza ich jednak do opuszczenia Wrzeszczyny z dużymi dla nich stratami. Chodzież znów zajęta przez oddziały niemieckie. 5. 2. 1919. Rokowania polsko-niemieckie w Berlinie nie doprowadziły do uzgodnienia spraw politycznych. Doszło natomiast do uzgodnienia warunków rozejmu wojskowego. Komunikat prasowy o rokowaniach i wyjazd delegatów polskich do Poznania. Osłabienie walk na froncie północnym. W rejonie Chodzieży Niemcy zajmują Podanin i Nową Wieś Ujską. W nocy druga ofensywa polska na Rawicz. W ręce powstańców wpada Sarnowa i Łaszczyn.

6. 2. 1919. Polska ofensywa na Rawicz zostaje zahamowana. Powstańcy tracą Łaszczyn. Niemcy dla odciążenia Rawicza uderzają na Zduny i zdobywają to miasto. Drobne sukcesy terenowe Niemców na południe od Nakła. 7. 2. Ha9. Rząd pruski nie zatwierdza uzgodnionych warunków rozejmu, lecz żąda rozwiązania wszystkich polskich formacji wojskowych. Ponieważ Komisariat Nacz. Rady Lud. warunek ten odrzuca, układy zostały zerwane. Walki pod Rynarzewem i Nakłem. Klęska Niemców pod Roskiem. Potyczka pod Wrzeszczyną. Walka o Kolno. Powstańcy tracą Sarnowę.

Dekret rządu polskiego uprawniający posłów do parlamentu niemieckiego do udziału w Sejmie Ustawodawczym. 9. 2. 1919. Parcie Niemców na Inowrocław. Powstańcy posuwają się w kierunku na Nakło i ostrze Annopol

Druga bitwa !fa.

wicka w nocy l dno 6na 7. n. 1919r.

I",ińs ka 1(0"," I(OZ "' StwoIno KrlJrlljn/a . I I liefonowiej l1łJry Dubiritka , 1 WydoWIj

....

Z książki: Z. Wieliczki "Od Prosny po Rawicz"

liwują dworzec. Obrona Łomnicy przed atakiem oddziałów niemieckich z rejonu Trzciela. 10. 2. 1919. Odpowiedź rządu niemieckiego na notę marszałka Focha. Rzesza nie uznaje rządów polskich na terenie Poznańskiego. Pierwsze posiedzenie Sejmu Ustawodawczego w Warszawie. . Przewodniczy z starszeństwa Ferdynand Radziwiłł z Antonina.

wienie walk o Rawicz. Zajęte przez nieprzyjaciela wsie Słupia, Stwolno, Zielonawieś i Wydawy odbite przez powstańców.

Walki pod Gc(Jjcem Wie/kim (I5.Z.191!l) i Nowa. Wsio.

(77. 2.1919).

L.JVa1of'Ór po/Jk; (L,pdzj . - or:tljlr;a r IiVmemll'clde ntf'm/f'c/ra oz dnia 16. 2. 191.J.. 1O()(j o l 2 I(m

......... Ą../ :'

. , . .

"2, ss.- o ;..... . -. ." -.. ,,,': /t.

CL -'" .,: A.... ...: ł .:3 ....'lo 11.

"3 Dnia l'1lufgo /9/9r. :. s/onow/Jka I po/rkienałaf'cit" niemit'ckil'

Z książki: Materiały do dziejów powstania wielkopolskiego 1918/19 ców na Miedzichowo w rejonie Trzciela. Początek wielkiej ofensywy niemieckiej na odcinku Kargowy i Babimostu. 12. 2. 1919. Do Warszawy przybyła Komisja Koalicyjna z J. Noulensem na czele. Ciężka walka o Kargowę i Babimost. Obie miejscowości po bohaterskiej obronie zostały zajęte przez Niemców, lecz ofensywa niemiecka wstrzymana. Potyczka pod Witkowicami w rejonie Margonina. 13. 2. 1919. Pierwsze posiedzenie Misji Koalicyjnej w Warszawie. ,Uczestniczy w nim W. Korfanty z Poznania, który wygłosił obszerne sprawozdanie o sytuacji w Poznańskiem. Niemcy przejściowo zajmują Walkowice i Romanowo w rejonie Czarnkowa. Dalsze walki na wschód od Babimostu i Kargowy. 14. 2. 1919. Marszałkiem Sejmu Ustawodawczego wybrany został Wojciech Trąmpczyński. Siedziba naczelnego dowództwa niemieckiego przeniesiona do Kołobrzegu. Przygotowania niemieckie do generalnej ofensywy na Poznań. 15. 2. 1919. Ciężkie walki pod Wielkim Grójcem. Bohaterska postawa kompanii poznańskiej pod dowództwem Edmunda Krausego. 16. 2. 1919. Rząd niemiecki podpisuje w Trewirze rozejm wojskowy i uznaje linię demarkacyjną zakreśloną przez koalicję. W Warszawie uroczyste przyjęcie Misji Koalicyjnej w ratuszu i przychylne dla Polski przemówienie amb. Noulensa.

III.

Po rozejmie w Trewirze 17. 2. 1919. Bitwa pod Nową Wsią Zbąską. Bohaterska smlerć Korneliusza Manna i wstrzymanie ofensywy niemieckiej. 18. 2. 1919. Atak oddziałów niemieckich pod Rynarzewem.

TEREN WALK POWSTANIA WIELKOPOLSKIEGO 1918/19 WOJEW0DZTWO poz rQSKIE

- -------linio dfYTIorkoCljjna wig roujmu IOwar 1!lI!!R!F.:'3 rego w Trrlver 16. 2 1979" - granica Woj. Poznańskiego po Traklocie Wer - I<oleje Cyfry prlY nazwach miast i wsi oznaclają daty wall<.

10 . o

UJ :m ,,"km.

Errata: linia demarkacyjna biegła także na pn. od Kępna

.. kowań z Niemcami w sprawie rozejmu Poznań. Dalsze walki w rejonie Bydgoszczy, Nakła i Chodzieży. Bitwa pod Korzeniem na odcinku Kępna.

20. 2. 1919. Generał Dupont w Warszawie. Oskarża on Niemców o nierespektowanie zawartych umów. Pomimo rozejmu trwają nadal walki w rejonie Bydgoszczy, Margonina iKrotoszyna. Atak niemiecki na polskie pozycje pod Borownicą w rejonie Krotoszyna. 21. 2. 1919. Zakończenie walk w rejonie Chodzieży. Ustala się linia frontu. 22. 2. 1919. Rozmowy gen. Dupont'a z Komisariatem N ac.z. Rady Lud. w sprawie linii demarkacyjnej. Raport amerykańskiego pułkownika Grovesa oskarżający Niemców o łamanie warunków rozejmu. Walki pod Nową Wsią Wielką w rejonie Bydgoszczy.

Niemcy proponują Bydgoszcz lub Frankfurt nad Odrą jako miejsce rokowań zamiast Poznania. Atak niemiecki na Zmyśloną Ligocką w rejonie Ostrzeszowa. Misja aliancka przybywa do Poznania.

Dekret Naczelnej Rady Ludowej powołuje pod broń roczniki 1895, 1896 i 1900. Misja Koalicyjna rozpoczęła układy z Niemcami w Krzyżu. Przeniesienie dalszych rokowań do Poznania.

Kompania poznańsko-lwowska wyrusza do Ma:łopolski Wschodniej.

Rokowania z Niemcami w Poznaniu rozbijają się o opór Niemców w sprawie przejazdu armii gen. Hallera przez Niemcy do Polski i cofnięcia artylerii na odległość 20 km od linii demarkacyjnej.

24. 2. 1919.

27. 2. 1919.

28. 2. 1919.

1. 3. 1919.

4. 3. 1919.

5. 3. 1919.

6. 3. 1919.

9. 3. 1919.

13. 3. 1919.

Nowy podział Wielkopolski na trzy duże okręgi wojskowe: północny, zachodni i południowy. 16. 3. 1919. Delegacja Żydów poznańskich wręcza illlSJl alianckiej memoriał w sprawie ochrony Żydów w Polsce. Noulens żąda definitywnej odpowiedzi niemieckiej na warunki rozejmu. Atak niemiecki na Kierzno.

17. 3. 1919. Nowy projekt rozejmu wojskowego wręczony delegacji niemieckiej. 19. 3. 1919. Zerwanie przez delegację niemiecką rokowań poznańskich. Misj a aliancka opuszcza Poznań pozostawiając podkomisję z francuskim pułkownikiem Marquet na czele. 20. 3. 1919. Generał Hammerstein wręcza koalicji notę odrzucającą kategorycznie projekt lądowania armii gen. Hallera w Gdańsku. Memoriał Biilowa w sprawie nowej granicy niemieckiej na wschodzie. 26. 3. 1919. Nota marszałka Focha żądająca w dalszym ciągu lądowania annii gen. Hallera w Gdańsku. Groźba nowej wojny. 28. 3. 1919. Odprężenie sytuacji. Nota gen. Nudant'a zapowiada osobne rokowania w sprawie przewiezienia armii gen. Hallera do Polski. 9. 4. 1919. Dekret Komisariatu Naczelnej Rady Ludowej o 8-godzinnym dniu pracy w przemyśle, górnictwie, hutnictwie i handlu. 17. 4. 1919. Początek transportu armii gen. Hallera przez Niemcy do Polski.

18. 4. 1919. Pierwszy transport przybył przez Leszno do Kąkolewa.

24. 4. 1919. Powołanie pod broń roczników 1891, 1892, 1893, 1894 i 1901.

8. 5. 1919. Opublikowanie projektu traktatu wersalskiego. Liczne protesty w całych Niemczech. Zaostrzenie się konfliktu polsko-niemieckiego. 25. 5. 1919. Naczelna Rada Ludowa oddaje Józefowi Piłsudskiemu armię wielkopolską pod jednolity zarząd operacyjny. Piłsudski, gen. Massenet i gen. Dowbór Muśnicki. Zarządzenie pogotowia strategicznego przeciw Niemcom. Dowódcami frontów: gen. Massenet, gen Dowbór Muśnicki i gen. Haller. Wybory do Sejmu Ustawodawczego na terenie zajętym przez powstanie. Walki w rejonie Bydgoszczy.

Winnig, komisarz w Prusach Wschodnich oświadcza, że wschód niemiecki pozostanie wierny Rzeszy. Walki pod Rynarzewem.

W Bydgoszczy i innych miastach niemieckich zgromadzenia antypolskie. Dowództwo niemieckie opracowało plan przeciw Polsce. a w szczególności przeciw Wielkopolsce. Zgromadzenie niemieckie w Weimarze uchwaliło przyjęcie warunków traktatu wersalskiego. Generał von Below przewidziany na głównodowodzącego w kampanii polskiej, złożył dowództwo i oświadczył się przeciwko wojnie. Rząd niemiecki podpisał traktat wersalski.

Podstępny napad Niemców na oficerów polskich pod Kąkolewem - dwóch oficerów zabitych, jeden ranny. Ożywiona działalność bojowa w rejonie Rawicza. Ostrzeliwanie Sarnowy i Miejskiej Górki.

Dekret Komisariatu Naczelnej Rady Ludowej reguluje czas pracy dla robotników rolnych i leśnych. Rozpoczęcie układów między Polską a Niemcami w sprawie znormalizowania stosunków sąsiedzkich. Sejm Ustawodawczy uchwalił włączenie ziem zachodnich do Polski i utworzenie ministerstwa b. dzielnicy pruskiej. W Berlinie pertraktacje polsko-niemieckie w sprawie rewindykacji ziem przyznanych Polsce.

1. 6. 1919.

6. 6. 1919.

14. 6. 1919.

18. 6. 1919.

23. 6. 1919.

24. 6. 1919.

28. 6. 1919.

2. 7. 1919.

3. 7. 1919.

6. 7. 1919.

27. 7. 1919.

l. 8. 1919. 11. 8. 1919.

skiej. Zlikwidowanie Komisariatu Naczelnej Rady Ludowej i innych instytucyj z okresu powstania. 20. 8. 1919. Dekret o zjednoczeniu wielkopolskich sił zbrojnych z armią polską. Utworzenie poznańskiego Dowództwa Okręgu Generalnego z gen. Zygmuntem Zielińskim.

Naczelnik Państwa Józef Piłsudski w Poznaniu. Traktat Wersalski wchodzi w życie.

Rozkaz operacyjny Dowództwa Frontu Wielkopolskiego w sprawie przejęcia przyznanych terenów. Potyczka pod Gniewkowem. Początek rewindykacji przyznanych Polsce w traktacie pokojowym terenów. · Ostatni rozkaz gen. Dowbór Muśniekiego.

Likwidacja frontu wielkopolskiego.

25. 10. 1919.

10. 1. 1920.

13. 1. 1920.

17. 1. 1920.

8. 3. 1920.

MGR IGNACY JAKUBOWSKI

ROCZNICE MICKIEWICZOWSKIE W POZNANIU (od 1878 do 1918 roku)

W styczniu 1856 roku dotarła do Poznania wiadomość o śmierci Mickiewicza. Poruszenie było bardzo silne i z inicjatywy głównie Mateckiego, a także proboszcza Kamieńskiego, syndyka Wegnera i K. J arochowskiego zorganizowano w połowie miesiąca uroczyste nabożeństwo żałobne w kościele św. Marcina. Nie pomieściło jego wnętrze tłumów ludzi, wielu modlitwą oddawało hołd poecie przed kościołem i na ulicy, mimo dokuczliwego zimna 1). Kult Mickiewicza w Poznaniu, nabierający stale na sile w ostatniej ćwierci zeszłego wieku świadczy, że rocznica śmierci poety nie poszła w zapomnienie wbrew zakazom władz pruskich.. Pełna treści jest notaka dziennikarska z roku 1869 o następującym brzmieniu: "Dowiadujemy się z pewnego źródła, iż na mocy ordynacji z dnia 30 z. ffi.

1) Mott y - "Przechadzki po mieście (Poznaniu)" III s. 27 z wigiliami za duszę śp. Adama Mickiewicza w poniedziałek, 29 listopada w kościele św. Marcina" 2).

Jeszcze przez dziewięć dalszych lat nie spotykamy śladów.

uroczystości ku czci poety, choć rozrastająca się wtedy prasa polska ("Kurier Poznański", "Orędownik", "Tygodnik Wielkopolski", "Sobótka", "Warta" i in.) różnorodnymi artykułami i felietonami świadczy o znacznym zainteresowaniu się Wielkopolan twórcą "Pana Tadeusza". Zebranie dokładnej bibliografii Mickiewiczowskiej z terenu samego tylko Poznania dałoby bardzo interesujący i poważny materiał do badania kultu Mickiewicza na terenie Wielkopolski. Dopiero od roku 1878 corocznie data śmierci poety staje się uroczystym dniem dla Poznania, a inicjatywa jednej organizacji polskiej pociąga i zachęca inne s towarzyszenia, także teatr polski, i kult wieszcza obejmuje coraz szersze kręgi i dociera do wszystkich warstw społeczeństwa polskiego. Inicjatorem było Towarzystwo "Stella", które znacznie później - dopiero po śmierci naczelnego, wieloletniego redaktora "Dziennika Poznańskiego", Franciszka Dobrowolskiego - przejęło na siebie wysyłanie dzieci na kolonie wakacyjne, a do tego czasu zajmowało się głównie organizowaniem "Wianków" w czerwcu i wieczorów Mickiewiczowskich, w listopadzie albo w początkach grudnia. Pierwsza taka uroczystość w małym zakresie i stosunkowo nie zbyt obfitym programie odbyła się w sali Hotelu Francuskiego, następne cztery znacznie poważniejsze w Bazarze, a od roku 1884 stale już w Teatrze Polskim. Zawsze na naczelnym miejscu, na estradzie czy na scenie, stawiano popiersie poety, przybrane zielenią i kwiatami, z wieńcem laurowym na czole. Program składał się z przemówienia albo wykładu, deklamacji i recytacji oraz z przedstawień fragmentów z dzieł poety, z żywych obrazów, ilustrujących jego twórczość, :;te śpiewów i muzyki. Te ostanie - w niektórych tylko latach - wypełniały nieomal cały program, ale to wywoływało niezadowolenie publiczności i sprawozdawców prasowych. Domagano się żywego słowa poety i o poecie.

2) "Dziennik Poznański" 261

14/11 1869.

informowały także o aktualnych badaniach nad jego twórczością, ale na specjalną uwagę zasługuje twórczość rodzima. wielkopolska, dotychczas zupełnie niezbadana i w bibliografiach pomijana ,a wiąże się ona ściśle z rocznicami organizowanymi przez "Stellę". Towarzystwo to rozpisało np. w stulecie urodzin poety k-onkurs na utwory dramatyczne i nagrodziło I nagrodą "Obraz dramatyczny" Wiktora Saloniego, sztukę w l akcie 2 odsłonach, a II nagrodą "Rok 1838" Henryka Zbierzchowskiego (z życia Mickiewicza w Paryżu).

Oba te utwory były wystawione w roku 1898 siłami artystycznymi Teatru Polskiego i zyskały soie ogólne uznanie 3). Oprócz tych nagrodzonych autorów wymienić jeszcze trzeba członka zarządu "Stelli" Wawrzyńca Engestroma. który w pierwszych latach rocznic Mickiewiczowskich układał stale wierszowane prologi, przeważnie przedrukowywane przez "Dziennik Poznański". Wygłaszano także specjalnie pisane dla "Stelli" utwory Agnieszki Baranowskiej, Józefa KościeIskiego, Władysława Rabskiego, Walerego Łebińskiego i D., Karchowskiego. Część wokalną i muzyczną tych uroczystości organizowała początkowo przez dziesięć lat "Stella" w własnym zakresie, zapraszając chętnych amatorów do pałacu Działyńskich na próby, potem bierze już do końca bardzo czynny udział Koło Śpiewackie pod kierownictwem Bolesława Dembińskiego, który często produkuje własne kompozycje. W r. 1896 popisywało się także ze swoją orkiestrą Kółko Muzyczne "Sokoła"; poziom tych występów musiał być jednak bardzo niski, skoro sprawozdawca Dziennika Poznańskiego zaznacza: "Kółko Muzyczne" Sokołów przedstawiało się bardzo dobrze i malowniczo na scenie, ale przyznać musimy, iż wolimy gimnastykę niż muzykę sokolską".'). Publiczność zapełniała nieomal zawsze bardzo szczelnie salę na wieczorach Mickiewiczowskich, a podnoszenie ich poziomu ściągało prócz inteligencji także średnie i najniższe warstwy miejskie. Już w r. 1881 notuje "Jjziennik Poznański": "Co rok wspanialsza uroczystość - duch się w ,nas i świadomość narodowa wzmaga. Jeszcze parę lat temu, a małe tylko kółko osób schodziło się na tę uroczystość.

3) Streszczenie w ,.Dz. Pozn." 273 .- 28/11. 98.

') "Dz. Pozn." 277 - 2/12. 96.

imponujące rozmiary. Nie ogranicza się już na samej inteligencji - ale zagarnęło warstwy średnie i schodzi już do ludowych""). W r. 1883 było rzekomo w Bazarze około dwóch tysięcy osób, "obok ludzi nauki, pracownicy od warsztatów, mężczyźni i kobiety, starzy i młodzieniaszki". Od chwili przeniesienia tych uroczystości do Teatru Polskiego galeria była zawsze "szczelnie nabita" i to pociągało za sobą konieczność układania programu "przystępnego dla ludu". Dochód z tych wieczorów - początkowo w postaci dobrowolnych datków, później z opłat za bilety - przeznaczano zawsze na cel dobroczynny. Korzystały z tego Tow. Pomocy Naukowej dla Dziewcząt Polskich, fundusz budowy pomnika Mickiewicza w Krakowie, Tow. Czytelni Ludowych, a przede 'wszystkim kolonie wakacyjne dla dzieci.

Działalność "Stelli" na tym polu urywa się z rokiem 1900; w następnym urządza uroczystość dyrekcja teatru z udziałem Koła Śpiewackiego Polskiego, potem zajmuje się kultem Mickiewicza Tow. "Gwiazda" przez kilka lat, oraz inne organizacje, ale powoli wieczory te tracą charakter powszechny i stają się uroczystościami zamkniętymi, ponieważ słuchaczami są przeważnie członkowie danej organizacji i zaproszeni goście. Załączone zestawienie wieczorów Mickiewiczowskich uwzględnia tylko wykłady i odczyty, wylicza utwory poety deklamowane i inscenizowane wraz z wykonawcami, różnorodne obrazy z jego życia i dzieł, a także specjalne utwory dla tych uroczystości pisane. Pomija natomiast występy chórów i produkcje wokalne czy muzyczne.

Rok 1878 dnia 28 listopada w sali Ho.telu Francuskiego.. 1) Prelekcja ks. Chotkowskiego. ,.Zydorys Mickiewicza; 2) "Pieśń żołnierza" A. Mickiewicza, muzyka S. J. Guniewicza, - chór męski.

Rok 1879 dnia 28 listopada w Bazarze. 1) Perlekcja ks. Cho.tkowskiego "O znaczeniu poezji"; treść i charakterystyka pierwszych dwóch tomów Mickiewicza, szczególnIe "Grażyny"; 2) Koncert Jankiela - dekI. Fiszbach, czło.nek "Stelli". Rok 1880 dnia 30 listopada w Bazarze. 1) Ddczyt dr M. Kanteckliego.

P. t. "Miczkiewicz a rok 1830/31"; 2) "Na zgon A. Mickiewicza" dekI Stan. Wegner.

5) "Dz. Pozn." 274 - 30 4 11. 81.

p. t. ,,0 podróży MicĘiewicza na Wschód"; 2) "Konrad Wallenrod" ustęp końcowy - dekI. S. W.; 3) "Mickiewicz" wiersz BenzelstiernaEngestroma 6).

Rok 1882 dnia 29 listopada w Bazarze. I) Prolog wierszowany Engestroma; 2) Odczyt p. t. "pan Tadeusz" czyli ostatni zajazd na Litwie - wygł. p. K.; 3) "W rocznicę zgonu A. Mickiewicza" - wiersz A. E. Odyńca.

Rok 1883 dnia 29 listopada na sali Lamberta przy Piekarach 7).

I) Prolog Agnieszki Baranowskiej, napisany specjalnie na tę uroczystość - nie został wygłoszony z powodu zakazu władz; 2) "Do ,Matki Bolki" także nie wygłoszony; 3) Odczyt dr Z. p. t. "Adam Mic}{jiewicz we wspomnieniach lekarzy"; 4) "Żywe obrazy" a) z "Pana Tadeusza" - koqiec łowów u Soplicy, b) Grażyna na stosie, c) ,Dziady" - wywolywanie duchów.

Rok 1884 dnia 28 listopada w Teatrze Polskim. I) Prolog, wiersz Engestroma, wygłosił autor; 2) Wiersz Agn. Baranowsk'lej, wygI.

autorka; 3) Żywe obrazy; a) Grażyna na stosie, b) Uczta z "Konrada W a;]enroda".

Rok 1885 dnia 26 listopada w Teatrze Polskim; wieczór zorganizowany przez dyrekcję teatru na benefis Pankiewiczówny. I) Monolog z IV części "Dziadów" ("Kobieto, puchu marny...") rec; Popławski; 2) Inscenizacja rozmowy Konrada z Aldoną pod wieżą; obsada: Konrad - Skirmut. Aldona - Pankiewiczówna; 3) Śmierć Konrada - rec. Popławski; 4) Polonez z "pana Tadeusza" przy dźwiękach "Poloneza Kościuszki" - przygotował Lipiński. Obsada: Podkomorzy - Skirmunt, Podkomorzyna - Siedlecka, Zosia - Pankiewiczówna, TeHmena - Zapolska, Tadeusz - Saganowski, Wojski - Siedlecki, Hrabia - Werowski, Dąbrowski - Feldman, Kniaziewicz - zawadzki, Gerwazy - Józefowicz, Protazy - Skoraczewski, Maciek - Toporczyk, Assesor - Szelągowski, Wojewodzic - Korczak, Szambelan - M. Trapszo, Porucznik - Koncki, Szlachciankli - M. Trapszowa, Korczakowa, Swaryczewska, Korwinowa, Junoszówna, Zawadzka, Swobodzianka, Stalińska, Bergerówna i Rybicka. Dnia 27 listopada w Teatrze Polskim. I) Deklamacja Engestroma (wiersz nieznany). 2) Kantata "Noc Dziadów" słowa A. Mick,iewicza, .

muzyka S. Sur,zyńskiego - chór męski. 3) "Wilia naszych strumieni rodzica..." słowa Mickiewicza, muz. S. Surzyńskiego. 4) Żywe obrazy; a) "Świtezianka", b) "Konrad Wallenrod w komnacie Aldony". Rok 1886 dnia 29 listopada w Teatrze Polskim, z udziałem fortepianisty Mieczysława Surzyńskiego z Berlina i Edwina Jahnkego z Po.znania, skrzypka. 1) Prolog wygI. Engestrom; 2) "Powrót taty" Moniuszki, chór; 3) "Czaty" Moniuszki, śpiew solowy; 4) Żywe obrazy: a) "Alpuhara", b) Apoteoza Mickiewicza - oba według układu Władysława Mottego.

6) Przedrukowany w "Dz. Pozn." 274 - 30/11. 81.

7) Władze policyjne nie pozwoliły na większe zebrania w sali bazarowej rzekomo ze względu na bezpieczeństwo publiczne, póki nie będą dokonane zmiany według przepisów policyjnych - zob. "Dz. Pozn." 274 - 1/12. 83.

Engestrom; 2) Prelekcja - dr K.; 3) ,.,Trzech Budrysów" sł. Mickiewicza, muz. MDniuszki - śpiew sDIDWY; 4) Zywe 'Obrazy: a) ZgDn KDnrada Wallenroda, b) WernyhDra.

Rok 1888 dnia 27 listDpada w Teatrze PDlskim l) PrDIDg Józefa KościelskiegD napisany dla TDW. "Stella" na 'Obchód Mickiewiczowskli 8) wygłDsił P.; 2) Odczyt dr KanteckiegD p. t. "Sąd krytyki i recenzentów niemieckich D Mlckiewiczu"; 3) Zywe 'Obrazy: a) "Świtezianka", b) "KDncert Jankiela". , Rok 1889 dnia 27 listDpada w Teatrze PDlskim. 1) PrDIDg Agn[eszki BaranDwskiej wygłoszDny przez W. RaszewskiegD 9 ); 2) Odczyt dr M. KanteckiegD p. t. "Najn'Owsza literatura D MickIewiczu" (D pracy Tretiaka "Idea KDnrada Wallenr'Oda"); 3) Zywe 'Obrazy: a) Śmierć K'Onrada WallenrDda, b) "Renegat"; 4) "Oda, dD młDdości" dekI. PDpławski, art. Teatru PDlskieg'O. Rok 1890 dnia 4 lipca urDczyste nabDżeństwo w kaściele farnym i uwieńczenie p'Omnika, wieczarem \V Bazarze urDczystDŚĆ. 1) RDmanza z 'Opery Wł. ŻeleńskiegD "KDnrad Wallenrad'; 2) Odczyt D życiu i pismach A. Mickiewicza - wygI. BukDwiecki; 3) "Znasz li ten kraj" i "Sen" - śpiewała Anna Bielińska; 4) "Trzech Budrysów" - śpiewał Michał WięckDwski; 5) "Powrót taty" - dekI. HDlcia Wicherkiewiczówna; 6) ZakDńczenie "KDnrada WallenrDda" - dekI. Stan. Wegner. ,,,Od zmierzchu dD gDdz. 10 oblegały tłumy pomnik Mickiewicza, który wspaniale się przedstawiał w ramach płonących naokDłD niegD świateł gazDwych i w strDju swym niezwykłym, na który ZłDżyły się piękne kwiaty i wieńce". Dnia 28 listDpada w Teatrze PDlskim. 1) PralDg Engestroma, wygI.

autDr 10); 2) Zamek z "Pana Tadeusza" deklamacja zblDrDwa; 3) Żywe 'Obrazy' a) Kłótnia z "Pana Tadeusza", b) KDncert nad kDncertami; 'Obrazy według układu MarcinkDwskiegD. Całość rżyserawał Dychtawicz. Rok 1891 dnia 27 l,istDpada w Teabze Palskim. 1) KDncert nad koncertami, dekI. Zafia Maciejewska; 2) ImprDwizację Kanrada, dekI. Szatkawski art. teatru; 3) Żywe 'Obrazy: a) Palanez w kDstiumach wyk. przez artystów sceny pDzn., b) ApateDza Mlckiewicza (epizody z "KDnrada Wallenrada", "Grażyny"; .;Dziadów"; Ballad i "pana Tadeusza").

Rok 1892 dnia 27 listDpada na sali Kempfa: wieczorek ku uczczeniu pamięci A. Mickiewicza zarganizowała Taw. Gimnastyczne "SDkół" pad kier'Ownictwem Zaremby. W prDgramie 'Odczyt, deklamacje i prDdukcje muzyczne, na zakańczenie żywy 'Obraz p. t. "Przysięga" Grattgera. Dnia 28 listDpada w Teatrze Polskim. 1) Pra]Dg dr Rabskieg'O "); 2) Zywe 'Obrazy: a) Scena z uczty z "Pana Tadeusza" do słów: "Wtem Jenerał Kniaziewicz wziął ją za ramiDna...", b) Pomnik M'ckiewicza na cmentarzu św. Marcińskim; reżyserował Stefan Tuszewski.

8) Przedrukowany w "Dz. PDzn." 275 - 29/11. 88.

.) PrzedrukDwany w "Dz. PDzn." 275 - 29/11. 89.

10) Części 'OWo przedru()IWany w "Dz. PDzn." 27.6 - 30i11. 90.

11) PrzedrukDwany w "Dz. Pozn." 275 - 31/11. 92.

sława Rabskiego. (asaby prologu: Starzec, mładzienic, wieśniaczka i lud wiejski)12); 2) Manalag Kanrada z II części "Dziadów"; 3) Żywe abrazy: a) "Czaty" z deklamacją, b) "Dziady" (?); c) Aldana w wieży. W żywych abrazach i deklamacjach brali udział artyści teatru, a projektO'wał abrazy praf. Jaraczyński. Rok 1894 dnia 10 grudnia w Teatrze. Palskim. 1) Prolog Wł. Rabskiega 13 ) (osaby prolagu: Anioł śmierci, Stefan Batary, Tadeusz Kaściuszko, Adam Mickiewicz, arszak królów i hetmanów palskich; rzec.!. dzieje się w padziemiach Wawelu); 2) "Oda da młodości" - dekI. Zoijia Maciejewska; 3) "Lateria" Ordana - dekI. t. s.; 4) Żywe abrazy: a) Bunt z "Pana Tadeusza", b) "Oto są grzechy majega żywata" z "Kalli". Wallenr:. Żywe abrazy układał malarz prof. Łaszczyński, reżyserował J. Brajerski. Rok 1895 dnia 29 listapada w Teatrze Palskim. 1) Pralag - utwar sceniczny napisany przez St., wykonany przez artystów sceny pazn. 2) "Switezianka" Moniuszki, śpiew saLa Majdrawicza, art. teatru.

3) Spawiedź Rabaka - dekI. Szatkawski, art. teatru; 4) Żywy abra,: Apateaza Mickiewicza z abrazu Tamasza Lisiewicza, układał reż.

teatru Aleksander Łaski. Reżyserawał St. Trzeciakawski. Rok 1896 dnia 30 listapapa w Teatrze palskim. 1) Pralag "Marzenia Matk;i'" Walerega Łebińskiego - wyk. artyści teatru; 2) Kancert nad kancertami - dekI. dyr. Ryger; 3) Żywe abrazy z "Pana Tadeusza" a) "Niedżwiedź Maspanie", b) "Różeczce scyzoryk się kłania" W uraczystaści wzięła udział śpiewaczka Mierzwińska.

Rok 1897 dnia l grudnia w Teatrze Palskim. 1) Fantazja sceniczna w l odsłanie Walerega Łebińskiega p. t. "Hołd wieszczowi" (asaby: Krywełta, Marya. Emilia Litawar, Grażyna, Aldana, Chrześcijaństwa.

Przedstawiciele stanów naradu); 2) WIersz Seweryny Duchińskiej, poświęcony pamięoi A. Mickiewicza; 3) Żywy O'braz: "Położył ręk( na serce i nic nie mówi pasterce..." Komitet obywatelski w Jeżycach urządził uraczystaść Mickiewiczawską w sali Wendlanda z udziałem art, śpiewaczki Pasiadławskiej, Kazimierza DembińskiegO', art. teatru Dalińskiega i chóru męskiega 50 śpiewaków, dnia 27 listapada. Pragram bliżej nie znany Rok 1898 dnia 25 marca wieczór na cześć pamięci Adama Mickiewicza i Stanisława Maniuszki staraniem Pań Taw. św. Wincentego a Paula i dyrekcji Teatru Palskiega. 1) Pralag - Engestr6ma; 2) "Oda dla mładaści" - dyr. Ryger; 3) Żywe O'brazy: a) "Dziady" część I.. b) "Switezianka". Dnia 5 grudnia uraczystość Miczkiewiczawska "Stelli" w Teatrze Polskim. 1) Sława wstępne wygłasił Walery Łebiński (życie i czyny Mickiewicza, znaczenie dla razwaju literatury, stasunek da paezji ludawej); 2) "Rak 1838" abrazek sceniczny w ladsłanie przez Henryka Zb.ierzchawskiega (nagradzany na kankursie "Stelli" II nagr.). Obsada Mickiewicz - Ryger, Celina - Swięcicka, Stefan Witwicki - .Jakubowski, Geniusz - Jakubawska, rzecz dzieje się w Paryżu w mieszkaniu Mickiewicza; 3) "Ku czci Adama" - chór męski; 4) "Obraz

12) Przedrukawany w "Dz. Pozn." 274 - 1/12. 93.

13) Przedrukowany w "Dz. Pazn." 282 - 12/12, 94.

grodzona na KO'nkursie "Stelli" I nagr0'dą). Obsada: K0'nrad Wallenrod - Kęcki, Gustaw - K0'siński, X. RO'bak - Wiśniewski, Grażyna - Sulima, Pan Tadeusz - Knapczyński, Sława geniusz - Falk0'wska, Dziewica - Pawł0'wska, Młodzieniec - PawłlOlWski, Wieśniak - Czerniak, Mieszczanin - Galle, Starzec - Bednarczyk; dalsze P0'stacie: Geniusz Adama Mickiewicza. Wit0'łd z Litwinami, Halban z Krzyżakami, Litaw0'r z Rymwidem, K0'nrad z towarzyszami więzienia, Z0'sia Sędzia z Pr0'tazym, Hrabia z Gerwazym, Maryla. Chł0'Pczyk, Dziewczynka 14). Dnia 27 grudnia .na sali H0'telu Saskieg0' z0'rganiz0'wał0' uroczyst0'ŚĆ Mickiewiczowską Kat. T0'w. Terminatorów PO'd patr0'natem ks. Kł0'sa. 1) Przemówienie seniO'ra T0'warzystwa Kazimierza Krajny; 2) wykład Q Mickiewiczu Walereg0' Łebińskieg0'; 3) ,.P0'wrót taty" 0'braz sceniczny w 3 0'dsł0'nach w wyk0'naniu terminat0'rów; 4) Deklamacje i na zak0'ńczenie wspólny śpiew "Alpuhara" 0'raz "Świtezianka".

Rok 1899 dnia l grudnia w Teatrze PO'lskim. 1) PrO'log ,.R0'mantycznO'ść" - fantazja sceniczna w l akcie Jar0'gniewa 15 ); 2) ,.Wyprzedaż" Mickiewicza - dekI. Jakub0'wska, art. teatru; 3) Żywy 0'braz "Bitwa" z ,.Pana TadeuSza".

Rok 1900 dnia 3 grudnia w Te.atrze P0'lskim. 1) Pr0'I0'g - utwór sceniczny dr D. Karch0'wskieg0', wykO'nany przez artystów teatru: 2) "O pieśni gmin.na" sł0'wa Mickiewicza, muz. N0'sk0'wskieg0' (odznaczony I nagr0'dą na k0'nkursie warszawskim "Echa muzyczneg0''') w wyk0'naniu K0'ła Śpiew. PO'lskieg0'; 3) "P0'mnik Mickiewicza" Adama Miincheimer,a, w wykO'naniu K0'ła Śpiew. P0'lskiewo (s0'I0' ten0'r i chór męski); 4) Żywe 0'brazy: a) PO'I0'nez, b) uczta - 0'ba z. "Pana Tadeusza".

Rok 1901 dnia 24 listopada w sali bazar0'wej ur0'czyst0'ŚĆ Mickiewicz0'wska, 0'rganizowana przez T0'w. Przemysłowe (Stary Przemysł) przy współudziale K0'ła Śpiewackieg0' P0'I. 1) Wykład dr Gantk0'wsieg0' Q Mickiewiczu, dalszy pr0'gram nieznany (śpiewy chór0'we i SQlowe, gra na skrzypkach i deklamacje). Z P0'wodu niemieckiego dnia zadusznegO' policja skreśliła pr0'gram muzyc:1)ny. Dnia 13 grudnia wieczór Mickiewicz0'wski, 0'rganizowany przez dyrekcję Teatru P0'lskieg0' przy współudziale K0'ła Śpiew. P0'I. 1) "Oda dO' młO'dO'ści" i "Żale Gustawa" - dekI. dyr. Ryger, Koncert nad koncertami - dekI. Stradi0't, "Dudziarz" - dekI. Micińsk'l; 2) Wyjątek z "K0'nfederatów barskich" - Ks. Marek - Ryger, Pułaski - Stradiot; 3) Żywy obraz: Ap0'teO'za wieszcza.

Rok 1902 dnia 29 list0'pada d0'r0'czny 0'bchód' rocznicy zgonu wieszcza z0'rganiz0'wał0' gronO' 0'bywateli w Jeżycach na sali K0'szczyńskiego (dawniej Wendlanda)i, przeZlnaczając d0'chód na gwiazdkę ,dla biednych dzieci. Program nieznany. Rok 1903 dnia 30 list0'pada ur0'czyst0'ŚĆ na cześć A. Mickiewicza w Teatrze P 0'lskim z0'rganizowana przez T0'w. "Gwiazda" przy współ14) Wyjątki przedrukowane w "Dz. P0'Z11." 279 - 7/12 98.

15) Przedruk0'wana w "Dz. P0'zn." 277 --;- 5/12. 99.

życiorys i charakterystyka arcydzieł Mickiewicza; 2) "Farys" - deklamacja; 3) "Dziady" scena w więzieniu w wykonalni u art. teatru; 4) Żywe obrazy: a) Mickiewicz w Turcji według Kossaka; b) Apoteoza Mickiewicza według obrazu Lisewicza. Rok 1904 dnia 28 listopada w Teatrze Polskim staraniem Tow.

"Gwiazda". 1) Odczyt Walerego Łebińskiego (życie i czyny lVIickiewicza, sądy współczesnych m. in. Wyspiańskiego); 2) "Konfederaci barscy" II akt w wykonaniu art. teatru; 3) Wiersz Acera (Łebińskiego) i ustęp z "Konrada Wallenroda" dekI. Laskowska; 4) Żywy obraz (?)_ Rok 1905 dnia 24 listopada w Teatrze Polskim obchód Mickiewiczowski zorganizowany przez Tow. "Czytelnia dla kobiet'. z udziałem tenora Aleksandra Bandl.:)wskiego. 1) Prolog P. t. "W pięćdziesiątą roczmicę śmierci A. Mickiewicza" J . Kościelskiego 16 ), wygłosił K. Ruciński; 2) Śpiewy: a) "Te rozkwitłe świeżo drzewa" - Mickiewicz i H. Opieński, b) "Gdybym się zmienił w stęgę złocistą" - Mickiewic:;e i Niew,adomski w wykonaniu Bandrowskiego; 3) Odczyt dr T. Jaworskiego; 4) "K<mfederaci barscy" akt I w wykbnaniu art.

teatru; 5) Żywy obraz: bal u senatora z "Dziadów". Dnia 29 listopada w Teatrze Polskim uroczystość Mickiewiczowska zorganizowana przez Tow. "Gwiazda" z udziałem prof. Skarzyńskiego z Krakowa, Ludwika Broekere, dyr. B. Marcińkowskiego, artystów teatru i Koła Śpiew. 1) Przemówienie dr Schrodera 17 ); 2) "Oda do młodości" dekI. Cyryl Rydlewski; 3) Jeden obraz z "Pana Tadeusza" w wykonaniu artystów teatru; 4) Dwa żywe obrazy (?) układu art. maI. Szmyta. Dnia 3 grudnia na sali bazarowej zorganizowało obchód Mickiewiczowski Tow. Młodzieży Kupieckiej z udziałem dyr. Rygera, skrzypka Pawlaka, tenora J. Brzeskiego i Szatkowskiego, art. teatru. Odczyt wygłosił dr Gantkowski. Program bliżej nie znany. Rok 1906 dnia 10 grudnia w Teatrze Polskim staraniem Tow.

"Gwiazda". l) Słowo wstępne - dr Szul,czewski; 2) "Konfederaci barscy" akt II; 3) Żywy obraZi' scena nad gDobem Ks. Robaka układu art. maI. Szmyta. Rok 1907 dnia 29 listopada w Teatrze Polskim staraniem Tow.

"Gwiazda" . l) Słowo wstępne o znaczeniu obchodu - dr Szulczewski; 2) Wykład - dr Rydlewsroi (?); 3) .,Gdybym się zmienił w wstęgę" w wykonalniu Trojanowskiej. Rok 1909 Towarzystwo Uczniów Handlowych urządziło w lokalu . Tow. Młodzieży Kupieckiej uroczystość Mickiewiczowską w początkach grudnia. W pogramie wykład, deklamacje i śpiewy oraz popisy muzyczne. Rok 1912 dnia l grudnia na św. Łazarzu Filia Stow. Personału Żeńskiego w Handlu i Przemyśle zorganizowała wieczornicę poświęconą Mickiewiczowi.

Rok 1913 w połowie grudnia w sali Domu Królowej Jadwigi odbyła się trzecia wieczornica ludowa. Program poświęcono w całości Mic16) Przedrukowany w "Dz. Pozn." 270 - 26/11. 1905.

17) Przedrulmwane w "Dz. Pozn." 274 - 1/12. 1905.

zmieniL." śpiewał Kopczyński; 3) Obrazy świetlane, zaczerpnięte z dzieł Mickiewicza - objaśniała Aniela Koehlerówna; 4) "Oda do młodości" - dekI. Boelke. Rok 1915 dnia 27 listopada w sali Domu Królowej Jadwigi zespół teatralny zorganizował wieczór ku czci Mickiewicza. 1) "Hołd Mikiewiczowi" Marii Paruszewskiej - dekI. A. Podgórska; 2) Wykład dr Rydlewskiego o Mickiewiczu (?); 3) Rok 1812 i "Rozmowa z piramidami" dekI. Podgórska; 4) "Dziady.' (Na plebanii) w reż. RyBa. Obsada' Ksiądz - RyB, Gustaw - Wł. Bracki, Dzieci - Krystkówna i Roszkiewiczowa. Wieczór ten połączono z obchodem 150 rocznicy istnienia sceny polskiej. Rok 1916 dnia 5 grudnia Tow. Przemysłowe na św. Łazarzu (stare) w lokalu Hejnowicza przy ul. Łazarskiej 1 na zebraniu mies.ięcznym zorganizowało skromny obchód Mickiewiczowski. Wykład o poecie wygłosił K. Ziółkowskd.

Powyższy artykuł jest częścią publikacji Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony sprawom kulturalnym miasta Poznania: organ Towarzystwa Miłośników Miasta Poznania 1948 R.21 Nr4 dostępnej w Wielkopolskiej Bibliotece Cyfrowej dla wszystkich w zakresie dozwolonego użytku. Właścicielem praw jest Wydawnictwo Miejskie w Poznaniu.
Do góry