L 12. 1918. 2. 12. 1918. 3. 12. 1918. 4. 12. 1918. 5. 12. 1918. 7. 12. 1918. dem pruskim w sprawie Sejmu Dzielnicowego i Heimatschutzu. Uzyskanie zgody rządu na odbycie obrad Sejmu. Rząd polski w Warszawie ogłosił dekret o wyborach do Sejmu Ustawodawczego, który objął także ziemie zaboru pruskiego i stworzył kilka okręgów wyborczych. . Rząd niemiecki rozwiązuje Heimatschutz ale na jego miejsce tworzy Grenzschutz wyznaczając mu pozornie kontrolę ruchu granicznego i przyjmowanie transportów wojskowych z frontu wschodniego, faktycznie . jednak rolę formacji wojskowej do walki z Polakami. W Bydgoszczy powstaje Deutsche Vereinigung. Zjazd niemieckich rad ludowych w Wolsztynie. Sejm Dzielnicowy w Poznaniu rozpoczyna swoje obrady. Równocześnie obraduje zjazd delegatów Polskiego Zjednoczenia Zawodowego uchwalając utworzenie oddziału robotników rolnych i leśnych obok istniejących już oddziałów górników, robotników budowlanych, metalowców i rzemieślniczo-robotniczego. Proklamacja Związku Spartakistów w Berlinie. Rozruchy o charakterze społecznym w Inowrocławiu. Zamknięcie obrad sejmowych. Hołdownicze telegramy do przedstawicieli państw zaprzyprzyjaźnionych, szereg rezolucji o charakterze politycznym i organizacyjnym. Sejm m. in. opowiada się przeciwko walce zbrojnej, wybiera Naczelną Radę Ludową oraz 3 dalszych członków do Komisariatu Naczelnej Rady Ludowej. Oburzenie w sferach rządowych berlińskich. Lotnik niemiecki rzuca nad Berlinem uspokajające ulotki poznańskiej Rady Robotników i Żołnierzy. Jeszcze jedna delegacja poznańskiej Rady Robotniczo-Żołnierskiej do Berlina z prote schutzu. 9. 12. 1918. Telegram protestacyjny Komisariatu w sprawie Grenzschutzu. Pierwsza groźba wstrzymania żywności dla Berlina. 11..12. 1918. W szkołach poznańskich rozpoczyna się nauka języka polskiego oraz religii w języku polskim. 12. 12. 1918. Zjazd niemieckich rad ludowych (Volkstag) w Poznaniu. Telegram Niemców poznańskich do Wilsona protestujący przeciw polskim dążeniom niepodległościowym i uchwałom Sejmu Dzielnicowego. 13. 12. 1918. Burzliwe demonstracje niemieckie na ulicach Poznania. 14. 12. 1918. W Berlinie zjazd delegatów prowincjonalnych rad robotniczych i żołnierskich. Jeszcze jedna interpelacja w sprawie nasyłania do Poznańskiego oddziałów Grenzschutzu. 15. 12. 1918. Przyjazd do Poznania pruskich ministrów Hirscha i Ernsta. Konferencja na temat Grenzschutzu. Pewne ustępstwa Niemców. Kongres delegatów rad żołnierskich z terenu V korpusu. Próba stworzenia Centralnej Rady Żołnierskiej, w której spodziewano się uzyskać przewagę Niemców. Opór delegatów polskich i przeforsowanie większości polskiej. Zerwanie stosunków dyplomatycznych między Warszawą a Berlinem. 16. 12. 1918. Początek 4-dniowego zjazdu rad robotniczożołnierskich w Berlinie. Nowy memoriał Komisariatu w sprawie rozwiązania Grenzschutzu. Powrót poznańskich pułków z frontu i ich demobilizacja. 17. 12. 1918. Telegram hołdowniczy Naczelnej Rady Ludowej do Wilsona, przybywającego do Europy na konferencję pokojową. 20. 12. 1918. Nakaz rządu berlińskiego usunięcia polskich kontrolerów z Komisji Kolonizacyjnej w Ponaniu. Nakaz oczywiście nie został wykonany. dekretu o wyborach do Sejmu Ustawodawczego w Warszawie. 26. 12. 1918. Przyjazd Ignacego Paderewskiego w towarzystwie oficerów angielskich do Poznania. Uroczysty przejazd przez ulice miasta, udekorowane flagami polskimi i koalicyjnymi. Paderewski zatrzymuje sę w Bazarze. II. Powstanie grudniowe 27. 12. 1918. W godzinach przedpołudniowych powraca do Poznaniu 6 pułk grenadierów. O godz. 16 zrywanie sztandarów polskich i alianckich, uliczna demonstracja żołnierzy niemieckich, pierwsze strzały. Koncentracja polskich oddziałów Straży Ludowej i Służby Straży i Bezpieczeństwa przed Bazarem. Uderzenie na gmach Prezydium Policji, gdzie skupili się Niemcy. Rany śmiertelne odnoszą Franciszek Ratajczak i Antoni Andrzejewski. Opanowanie Dworca, Poczty i kilku innych ważnych budynków. Pierwsze ruchy na prowincji. Starcia graniczne pod Szczypiornem i Boczkowem. 28. 12. 1918. Dalsze obsadzenie ważniejszych gmachów w Poznaniu. Opanowanie Cytadeli, reduty GroImana i koszar trenów na Jeżycach. Stanisław Taczak mianowany wodzem powstania, Jan Maciaszek komendantem miasta. Rozmowy polityczne między Naczelną Radą Ludową a Niemcami. Rada Robotników i Żołnierzy ogłasza w Poznaniu stan wyjątkowy. Oddziały Służby Straży i Bezpieczeństwa jedynie uprawnione do noszenia broni. Protesty niemieckie. W Gnieźnie Polacy zajęli koszary wojskowe. Wyswobodziły się: Szamotuły, Września iTrzemeszno. 29. 12. 1918. Dalsze zajmowanie ważniejszych objektów w Poznaniu zwłaszcza koszar saperów na CÓw kilka dalszych miast. 30. 12. 1918. Konferencja polityczna Naczelnej Rady Ludowej z ministrem Ernstem i podsekretarzem stanu G6hrem. Daleko idące żądania polskie w sprawie spolszczenia administracji, sądów i szkolnictwa. Zajęcie Biedruska. Powstanie rozszerza się na prowincji. W polskich rękach m. in. Wronki, Wągrowiec, Gołańcz i Śrem. Zwycięska potyczka pod Zdziechową. Powstańcy odpierają nacierające na Gniezno oddziały niemieckie. 31. 12. 1918. Dalszy ciąg konferencji w Poznaniu. Wypuszczenie z Poznania grenadierów pruskich z bronią w ręku. Dalsze sukcesy powstania na prowincji. Uwolniły się od Niemców: Ostrów, Odolanów i szereg innych miast i terenów. W Berlinie wielka proklamacja spartakistów z mową polityczną Róży Luksemburg. Naprężenie w mieście i w całym kraju. 1. 1. 1919. Wywiad ministra Ernsta na temat sytuacji w Poznaniu i na terenie regencji poznańskiej. Oświadczył, że sytuacja jest korzystna dla Polaków, którzy dążą do stworzenia faktów dokonanych. "Być może, .że przed czternastu dniami byłoby wśród pewnych założeń jeszcze możliwe siłą zbrojną obronić pozycji rząduberlińskiego i utrzymać jego supremację w Poznańskiem. . Dziś za późno na taką próbę... " Paderewski opuszcza Poznań i udaje się do Warszawy. Uwolniły się od Niemców na prowincji: Krotoszyn, Ostrzeszów, Kcynia, Mogilno, Nakło, Rogoźno. W Gnieźnie rozmowy z delegatami bydgoskiej Rady Robotników i Zołnierzy i ustalenie dalszych pertraktacyj na dzień następny w Inowrocławiu. Powstańcy zajęli Wysoką i zagrażają Pile. Szubin przejściowo w rękach polskich. Oswobodzenie Strzelna. 3. 1. 1919. Powstańcy wyparci w Wysoki. Inne oddziały pojawiają się w rejonie Zbąszynia. Zajęcie Nowego Tomyśla, Rakoniewic, Budzynia, Kobylina, Kruszwicy. Rozruchy w Inowrocławiu. W Toruniu, Gnieźnie, Pile, Rawiczu i wielu innych miejscowościach trzymanych przez Niemców powstają niemieckie straże ludowe. W Pile nadto dwa bataliony robotnicze. 4. 1. 1919. W Poznaniu Naczelna Rada Ludowa przejmuje władzę cywilną. Konferencja w Bydgoszczy. Niemcy wysuwają m. in. żądania wstrzymania dalszej akcji powstańczej, opróżnienia trzy milowego pasa na południe od linii kolejowej Bydgoszcz-Piła, oddania garnizonów w Gnieźnie dowództwu niemieckiemu, Polacy zaś m. in. rozwiązania Grenzschutzu, Polaka na stanowisku prezesa regencji bydgoskiej, dopuszczenie Polaków na inne stanowiska w regencji bydgoskiej. Obrady spełzły na niczym. Niemcy zajęli z powrotem Mroczę. Układ w sprawie wycofania się powstańców z Na- · kła. Śmiały acz nieudany wypad powstańców na dworzec w Zbąszyniu. Niemcy bezskutecznie próbowali odebrać Rakoniewice. Oswobodzenie Ryczywołu. 5. 1. 1919. Walki o Ławicę i zajęcie lotniska. Walki o Inowrocław. Działania wojenne w rejonie Gniewkowa. Akcja powstańców na Wolsztyn, który dostaje się w ręce polskie. Powstańcy zajmują m. in. Czarnków, Miejską Górkę. 6. 1. 1919. Zajęcie przez powstańców Inowrocławia. Początek ciężkich walk pod Złotnikami na Kujawach. Niefortunne uderzenie Polaków na Wysoką i w rejonie Zbąszynia. Zajęcie przez oddziały powstańcze Chodzieży. Oswobodzebodzenie Margonina. W Prusach Zachodnich starcia oddziałów powstańczych z Niemcami pod Kościerzyną i Czerskiem. 7. 1. 1919. Rząd pruski pozwala urzędnikom niemieckim dalej pozostawać w służbie polskiej. Zapowiedziana w Poznaniu konferencja w sprawie kontynuowania rozmów bydgoskich nie doszła do skutku z powodu nie przybycia delegatów niemieckich. Nocna potyczka pod Wysoką. Utrata Chodzieży. . 8. 1. 1919. W Poznaniu Naczelna Rada ogłasza przejęcie władzy. Rozwiązuje się Rada Robotników i Żołnierzy. Popierała ona zawsze interesy polskie, teraz zaś uznała się za niepotrzebną. Ciężkie walki pod S'zubinem. Bitwa jest przegraną i Niemcy zajmują Szubin, Żnin, Łabiszyn i Złotniki. Zagrożenie Gniezna i Inowrocławia. Wielka i zwycięska bitwa pod Chodzieżą, w której wyniku oddziały polskie zajmują Chodzież. Obawa przed Polakami w Pile. U derzenie niemieckie na Czarnków i chwilowe opanowanie przez nich tego miasta. Jeszcze tego samego dnia Czarnków odbity. Utarczka zwycięska pod Slesinem w rejonie Nakła. 9. 1. 1919. Dekrety Komisariatu Naczelnej Rady Ludowprowadzające administrację polską na obszarze zajętym przez powstanie. Nieudany zamach nocny na most kolejowy pod Korzeńcem. 10. 1. 1919. Walki w rejonie Leszna pod Rydzyną i Kąkolewem. Zajęcie przez powstańców Sarnowy. 11. 1. 1919. Ciężkie walki na wszystkich odcinkach. Odbicie przez powstańców Złotnik, Łabiszyna, Szubina i Znina. Spalenie mostu na Noteci pod Białośliwiem. Zajęcie Kopanicy. Potyczka pod Osieczą. Wyparcie powstańców z Sarnowy. Nieudana operacja na Zbąszyń. 12. 1. 1919. Gen. Dowbór Muśnicki mianowany naczelnym wodzem powstania. Nowa rota przysięgi wojsk powstańczych na wierność Komisariatowi N. R. L. cze Kargowy. Walki w rejonie Leszna pod Lipnem. 13. 1. 1919. Wojska niemieckie zajmują Szamocin, który od 11. 1. znajdował się w posiadaniu polskim. Przeniesienie Generalnej Komendy V Korpusu z Frankfurtu do Głogowy. 14. 1. 1919. Pismo Naczelnej Rady Ludowej do Dmowskiego o przyspieszenie rozejmu wojskowego. Walki o Słupię pod Rawiczem, która przechodzi z rąk do rąk, ale w końcu pozostaje w rękach polskich. Walki wywiadowcze pod Szamocinem. 15. 1. 1919. Początek obrad między koalicją a Niemcami w Trewirze o przedłużenie rozejmu. Pismo arcybiskupa E. Dalbora do marszałka Focha w sprawie polskiej. Ks. arcybiskup prosi o opiekę nad Polakami w zaborze pruskim. Powrót z Warszawy do Poznania gen. Dowbora Muśniekiego. Niemcy wzmacniają front pod Rynarzewem. Nieudana operacja powstańców na Szamocin. Zwycięskie potyczki pod Granowcem w rejonie Odolanowa i pod Kobylągórą w rejonie Ostrzeszowa. 16. 1. 1919. Polacy zapowiadają wstrzymanie się od udziału w wyborach do parlamentu niemieckiego i sejmu pruskiego. Upadek rządu J. Moraczewskiego. Paderewski premierem. Gen. Dowbór Muśnicki definitywnie obejmuje dowództwo. Walki pod Kamionną w rejonie Międzychodu. 17. l. 1919. Odezwa gen. Dowbora Muśnickiego do żołnierzy. Powołanie pod broń roczników 1897, 1898 i 1899. 18. 1. 1919. Bezowocne rokowania Komisariatu N. R. L. z gen. Lepperem w Lesznie w sprawie przewozu węgli za żywność. Nocny atak Niemców na Sulmierzyce. 19. 1. 1919. Wybory niemieckie. Nieudany atak niemiecki na Rogaszyce w rejonie Ostrzeszowa. z Bydgoszczy naczelnym prezesem prowincji poznańskiej. Odwetowe zarządzenie Komisariatu N. R. L. Dekret ten zabrania wypłat gotówkowych, jak i wywozu papierów wartościowych i kruszców szlachetnych poza teren zajęty przez powstanie. Ciężkie walki pod Chmielnikami w rejonie Bydgoszczy. 21. 1. 1919. Wymiana not między Komisariatem N. R. L. a Berlinem w sprawie zakładników. 22. 1. 1919. Uchwała Rady Najwyższej państw koalicyjnych, aby wysłać specjalną misję do Polski. Przewodniczącym misji został francuski ge. nerał M. Noulens. Uczestniczą poza tym w misji przedstawiciele USA, Anglii, Francji i Włoch. Walki pod Brzozą w rejonie Bydgoszczy i pod Antoniewem. Powstańcy zajmują Walkowice w rejonie Piły, Niemcy zaś Potulice na południe od Nakła. 23. 1. 1919. Walki pod Rudą i w rejonie na południe od Nakła. Skuteczna obrona Miejskiej Górki. 24. 1. 1919. Potyczka pod Parzynowem. Bój pod Obrą i Kłębowem w rejonie Wolsztyna. 25. 1. 1919. Nowe zarządzenie odwetowe Komisariatu. N. R. L., które wstrzymuje wszelki ruch towarowy przez linię bojową. Zakaz "wywozu zwierząt, towarów i fabrykatów wszelkiego rodzaju". Wojska powstańcze śmiałym ruchem zajmują Babimost i Kargowę. 26. 1. 1919. Wybory niemieckie. Na froncie jedynie walki patroli. 28. 1. 1919. Pierwsze zabiegi Komisariatu N. R. L. o rokowania polsko-niemieckie. Początek ofensywy niemieckiej na odcinku między Bydgoszczą a Nakłem. Walki toczą się bez rezultatu. Akcja powstańców w Chełmży. kła. Niemcy zajmują szereg miejscowości, jak Gromadno, Kowalewko, Studzienki. Polacy O/ł'nsywa nif>mi na odcinku tobiS1Yńskim dnia 29.1.1919. _'-'-' granice odcinka PrJIacy lJI!IJ1!IIIIl1! Niemcy _ __ -- linia polska prlPd o/ffisywa. i po odparciu Niemcw 1IłI'I""IItH kanaty Z książki: SZkice l Fragmenty z frontu północnego powstania Wielkp. 1918/19. krusząc siły nieprzyjaciela. 30. 1. 1919. Dalszy rozwój ofensywy niemieckiej na odcinku północnym. Bój pod Babimostem. 31. 1. 1919. Rząd pruski ustala z Komisariatem N. R. L. początek rokowań na 2 lutego w Berlinie. Wł. Grabski, przedstawiciel Wielkopolski w. Paryżu informuje Komisariat N. R. L. o swoich zabiegach. Zapowiada powrót do Poznania. 1. 2. 1919. Ofensywa niemiecka rozwija się w kierunku na Szubin. Miasto to zajmują Niemcy, taksamo przejściowo Rynarzewo. W Bydgoszczy tamtejsza Rada Żołnierska buntuje się przeciw korpusowi oficerskiemu. 2. 2. 1919. Zatrzymanie ofensywy niemieckiej w rejonie Szubina. Utarczki odwrotowe pod Rynarzewem, Florentynowem, Rudą i Bagnem. Ciężkie walki w rejonie Kcyni (Szczepice, Rostrzembowo, Słonawy). Akcja na Ciszkowo, które zostaje zajęte przez Niemców. Potyczka pod Radwonkami w rejonie Piły. Początek rokowań polsko-niemieckich w Berlinie. Niemcy m. in. żądają rozwiązania formacji polskich i władz polskich, Polacy zaś wycofania Grenzschutzu, praw dla ludności polskiej poza linią frontu i uznanip faktów dokonanych. Trudności w dojściu do porozumienia. 3. 2. 1919. Nota marszałka Focha do Komisji Rozjemczej w Spa zapowiada wysłanie misji do Polski i domaga się od Niemców zaprzestania dalszych walk. Całkowite załamanie się ofensywy niemieckiej w rejonie Kcyni i sukces kontrofensywy polskiej. Niemcy cofają się na Nakło i aydgoszcz. Niemcy zajmują Margonin. - Polskie oddziały powstańcze wykonują-wypad nocny na N owe Kramsko. Jest to naj dalej na zachód wysunięta pozycja polska w powstaniu. - Polskie uderzenie na Rawicz. Akcja nie dość i Niemcy odbierają zajęte z początku pozycje. 4. 2. 1919. W akcji Gdwrotowej Niemcy oddają Szubin. Paniczne nastroje w Bydgoszczy. Dowódca major Klette obalony. Niemcy wykonują wypad na Wrzeszczynę i ją zajmują. Kontratak polski zmusza ich jednak do opuszczenia Wrzeszczyny z dużymi dla nich stratami. Chodzież znów zajęta przez oddziały niemieckie. 5. 2. 1919. Rokowania polsko-niemieckie w Berlinie nie doprowadziły do uzgodnienia spraw politycznych. Doszło natomiast do uzgodnienia warunków rozejmu wojskowego. Komunikat prasowy o rokowaniach i wyjazd delegatów polskich do Poznania. Osłabienie walk na froncie północnym. W rejonie Chodzieży Niemcy zajmują Podanin i Nową Wieś Ujską. W nocy druga ofensywa polska na Rawicz. W ręce powstańców wpada Sarnowa i Łaszczyn. 6. 2. 1919. Polska ofensywa na Rawicz zostaje zahamowana. Powstańcy tracą Łaszczyn. Niemcy dla odciążenia Rawicza uderzają na Zduny i zdobywają to miasto. Drobne sukcesy terenowe Niemców na południe od Nakła. 7. 2. Ha9. Rząd pruski nie zatwierdza uzgodnionych warunków rozejmu, lecz żąda rozwiązania wszystkich polskich formacji wojskowych. Ponieważ Komisariat Nacz. Rady Lud. warunek ten odrzuca, układy zostały zerwane. Walki pod Rynarzewem i Nakłem. Klęska Niemców pod Roskiem. Potyczka pod Wrzeszczyną. Walka o Kolno. Powstańcy tracą Sarnowę. Dekret rządu polskiego uprawniający posłów do parlamentu niemieckiego do udziału w Sejmie Ustawodawczym. 9. 2. 1919. Parcie Niemców na Inowrocław. Powstańcy posuwają się w kierunku na Nakło i ostrze Annopol Druga bitwa !fa. wicka w nocy l dno 6na 7. n. 1919r. I",ińs ka 1(0"," I(OZ "' StwoIno KrlJrlljn/a . I I liefonowiej l1łJry Dubiritka , 1 WydoWIj .... Z książki: Z. Wieliczki "Od Prosny po Rawicz" liwują dworzec. Obrona Łomnicy przed atakiem oddziałów niemieckich z rejonu Trzciela. 10. 2. 1919. Odpowiedź rządu niemieckiego na notę marszałka Focha. Rzesza nie uznaje rządów polskich na terenie Poznańskiego. Pierwsze posiedzenie Sejmu Ustawodawczego w Warszawie. . Przewodniczy z starszeństwa Ferdynand Radziwiłł z Antonina. wienie walk o Rawicz. Zajęte przez nieprzyjaciela wsie Słupia, Stwolno, Zielonawieś i Wydawy odbite przez powstańców. Walki pod Gc(Jjcem Wie/kim (I5.Z.191!l) i Nowa. Wsio. (77. 2.1919). L.JVa1of'Ór po/Jk; (L,pdzj . - or:tljlr;a r IiVmemll'clde ntf'm/f'c/ra oz dnia 16. 2. 191.J.. 1O()(j o l 2 I(m ......... Ą../ :' . , . . "2, ss.- o ;..... . -. ." -.. ,,,': /t. CL -'" .,: A.... ...: ł .:3 ....'lo 11. "3 Dnia l'1lufgo /9/9r. :. s/onow/Jka I po/rkienałaf'cit" niemit'ckil' Z książki: Materiały do dziejów powstania wielkopolskiego 1918/19 ców na Miedzichowo w rejonie Trzciela. Początek wielkiej ofensywy niemieckiej na odcinku Kargowy i Babimostu. 12. 2. 1919. Do Warszawy przybyła Komisja Koalicyjna z J. Noulensem na czele. Ciężka walka o Kargowę i Babimost. Obie miejscowości po bohaterskiej obronie zostały zajęte przez Niemców, lecz ofensywa niemiecka wstrzymana. Potyczka pod Witkowicami w rejonie Margonina. 13. 2. 1919. Pierwsze posiedzenie Misji Koalicyjnej w Warszawie. ,Uczestniczy w nim W. Korfanty z Poznania, który wygłosił obszerne sprawozdanie o sytuacji w Poznańskiem. Niemcy przejściowo zajmują Walkowice i Romanowo w rejonie Czarnkowa. Dalsze walki na wschód od Babimostu i Kargowy. 14. 2. 1919. Marszałkiem Sejmu Ustawodawczego wybrany został Wojciech Trąmpczyński. Siedziba naczelnego dowództwa niemieckiego przeniesiona do Kołobrzegu. Przygotowania niemieckie do generalnej ofensywy na Poznań. 15. 2. 1919. Ciężkie walki pod Wielkim Grójcem. Bohaterska postawa kompanii poznańskiej pod dowództwem Edmunda Krausego. 16. 2. 1919. Rząd niemiecki podpisuje w Trewirze rozejm wojskowy i uznaje linię demarkacyjną zakreśloną przez koalicję. W Warszawie uroczyste przyjęcie Misji Koalicyjnej w ratuszu i przychylne dla Polski przemówienie amb. Noulensa. III. Po rozejmie w Trewirze 17. 2. 1919. Bitwa pod Nową Wsią Zbąską. Bohaterska smlerć Korneliusza Manna i wstrzymanie ofensywy niemieckiej. 18. 2. 1919. Atak oddziałów niemieckich pod Rynarzewem. TEREN WALK POWSTANIA WIELKOPOLSKIEGO 1918/19 WOJEW0DZTWO poz rQSKIE - -------linio dfYTIorkoCljjna wig roujmu IOwar 1!lI!!R!F.:'3 rego w Trrlver 16. 2 1979" - granica Woj. Poznańskiego po Traklocie Wer - I