KRONIKA MIASTA POZNANIA

Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony sprawom kulturalnym stoł. m. Poznania: organ Towarzystwa Miłośników Miasta Poznania 1936 R.14 Nr4

w księdze miejskiej pod r. H03 11 ) ("De Judaporum furto sacratissimi Sacramenti hic notandum"). zamiar zresztą nie uskuteczniony; nastepnie pozycję w rae!ulllkach miejskich wydatku na proch, potrzebny do strze!auia w cza,sie procesjonalnego przenoszenia stolu z kamienicy Świdwów do kościoJa BDżego Ciała, przy czym wspomniano o rzekomej zhro.1ni żydów; 7apikę z akt grodzkich z r. 1659 o kamienicy Świclwów i zbrodni w niej popeJnionej, dekret Jana Razimierza z tegoż roku i z r. 1GH8 w prawie sporu o tę kamienicę, wspominające również o zbrodni żydów, a wreszcie zesta\vienie duehodów karmelitó" poznailskich z r. 1775, znajdujące się w Archiwum Watykańskim, a notująee również ową zhrodnię. VV aktaeh konsystorskich poznailskich wiadomość o rzelwll1ej zbrodni żydowskiej zapisana 7.0stała dopiero w L 1772 i to lIa żJClanie generalnego prokur,a,tol'a po] ski ej prowincji karmelitów. \Vreszcie wspomina Prumers o procesji, odprawionej w Poznaniu dnia Hi sierpnia 1799 1'. w 400 r{)cznicę zbrodni i cudu, z udziałem około 20 ty siQ wiernych, lIa podstawie "Si.idpreussische Zeitung", dziwiąc się, że masy tak wielkie nie dopuściły się żadnych ekscesów przeciwżdO\\'skich. Rzec chał akter styczna, że autor r07.pra wy tak ważnej i gruntowllej nie zadądał wca]p dD książeczki ks. Kanteg'D Kowalskiego z r. ]840 i Iligdzie jej nie cytuje. Nie zna wil;'c brzmienia ugody, zawartej w r. 1724 pomiedzy kilrme]itami a żydami i nie zadał sobie nawet trudu odszukania jej w aktach grodzkich, 0-00 których na żądanie Karmelitów z,ostała wpisana, poprzestając tylkD na wzmiance o niej, zawartej w dekrecie komisji, regu]ującej długi żydowskie w r. 1774. \Vohec tegC' ugodzi8 tej, nie omówionej przez PrulIlersa, należy się przyjrzeć hiiżej. Autor przeróbki Tretera z r. 17.6.7 twierdzi, że doprowadzili ją do skutku "przyjacie]e". Są oni !la końcu podpisani. Byli to mianowicie Wojciech z Werbna Rydzyński, kasztelan lędzki, MikoIaj Skóraszewski, kasztelan przemęcki, i Jan BDjanowski.

jako przyjaciele "e x p a l' t e a c t o l' e a", to znaczy ze stron' karmelitów; Jan Crzyzostom Radziejowski, pisarz ziemski brze

11) Prtimers podaje błędnie r. 1402,

ski i surogat poznań:oki i Jan z Pierzchna, l\:oszutski "jako prz)jacie]e "e x p a r t e c i t a t a", to znaczy ze strony ż'dó"; potem idq podpisy karmelitów, pD nich następowały podpisy żydowskie, \v przedruku ks. Kowalskiego zaznaczone tylko notatką "S e q u e n t e s s u b s c r i p t i o n e s J u d a e o r u m i n v e rs i b u s e t c.", to znaczy, że to były pDdpisy literami hebrajskimi. Była to ugoda, zapisana w aktarh grDdzkich, J-aprDwadzona do !'kutku przez wyżej wymienion' sąd po]uhowny, a nie jak czytamy w ,przeróbce Tretera z r. 1747, dekret sądu grodzkiego. W grodzie ob]atował tę ugodę o1ciec Franeizek od iepokalanego Poczęcia X :;\1. p" "g e n e r a l i s c fi li S a L' u m p 1'0 V i s D r" karmelitów pDzuańskich. Ugoda przez owych przyjaciół do skutku doprowadzona, za:warta została pomiędzy przeorem, ojcem Erazmem od . Trójcy imieniem swoim i całego zgromadzenia zakonnego, a "niewiernymi żvdami starszymi synagogi p{).znailskiej swym i calej s\ lIagogi oraz i pc'pólstwa. całego imieniem", Ugoda kładła kres sporowi, wytoczonemu w g1'<Jdzie pozuRl1skim żydom z po\\'odu odmówienia udziału \V pl'Ocesji sekularnej r. lf199. \V procesie tym sąd groc17.ki wydal już był dekrety, ale apelowano od nich zarówno na sejm, jak i do trybunalu piotrkowskiego. Żydzi jednak, nie czekając wyniku 8Ipelacji, "uchodząc, jak czytamy w ugodzie, w tej sprawie wątpliwych na swoją stront;' dekretów a do tego lIieznośnych !la proces długoletni kosztów", zastrzegając się atoli, "że na tej procesji Digdy nie chodzili i ani o niej od antecesorów swoich, starszych żydów nie słyszeli, żeby na nią chodzić mieI i", zR\cvarli ową ugod<;,. \V tej to ugodzie żydzi "i n m e m o. r i a m sceleris perpetrati et in recompensam poenae p u b l i c a e p r o m a i o r i g lor i a D e i" 7.0bDwiązali się dawać w każdy poniedziałek po Świętej Trójcy: dwa kamienie oliwy na palenie lamp przed trzema hostiami w kościele Bożego Ciała, dwa kamienie wosku i tyleż łDjU topionego "na uroczystość całej oktawy Bożego Ciała" i jeden kamień prochu "na triumf urDczy.;;tDści oktawy Bożego Ciała". i to na ręce przeora i za jego kwitem, po raz pierwszy w r. 1725. W zamian za to karmelici zobowiązali się zaniechać dochodzenia swoich pretensji w drodze sądowej. Kara kon

wenejona]na za niedotrzymanie umowy wynosiła tysiąc czerwonych złotych. Hównoezenip z tą ugodą wl'iągniQto do akt grodzkich ratyfikację jej, podpIsalHl przez ks. Fra.nciszka od Niepokalanego PoczQcia N I. P. z jednej str{)ny. a z drugiej przez "niewiernych" Elia<;;za Marl ua, \[al'!{a La ZPl'a, Hersza Lewka i J akóba Pinkiewicz,a.

Prumer:s, wipdząc II tej llllHJwie tylko z dekretu komisji oddłużenilOwej, Wpol11l1ianego przez Pel'le:-;a, t" ienlza, że ni? ma w nim wzmianki o r71'kol11ej zhror1n l żydów. \V ngodzie sa,. mej żydzi jednak pozwolili umieścić zwrot "i n m e In {) r i a m s e e ] e r i s p e r p e t r a t i" i o "trzech przenajświętszych h{1stiach od antecesorów pOl11ienionych żplów, starszych poznalIski!']"!, ,"" kamipuicy, natenczas ŚwidwiiH:kich (!) nazwanej, skłutych". UmowQ. zawierającą te osl{Rrżenia, żTdzi podph;al i, umieściwszT w niej tsIko zastrzeżf'uie, ŻP nigdy \V procesji udziału nie brali i nigdy od przodków ""woieh nil' slysze]i. ..żpll\' na nif,J. chodzić mie]i". Zaznajomienie się z książeczką ks. Kowalskiego umożliwiłoby PrumPl'sowi dokładniejsze ustalenie daty plzerobienia tał'ej monstrancji tak, aby w niej trzy ho,;tie mogly być pomie",zeZO<l1e, \Viemy, dziQki ks. I\:owa]skiemu, że stalo się to '''' 1'. 17;JIi, gdy tymczasem PrUlllel s twif'rdzi ogólnikowo, że jej dokonano po og!oszeniu k<;iążki Tretera. I\:{}rz",tając z materiałów, pl'7.'toczonych przez ks. Kowalskiego. Priimers mógłhy byl do,. lcładniej przedstawić dzieje sporu D kamienicę Świdwów i poezątki kaplic', na którą zostala przPl'ohi{1na. Nie wykonał wreszcie PrumPl's jednego jeszcze zadania.

które do niego należało: nie zbadal tahlicy maruHll'O\vej, wmurowanej obecnie w filarze lewej nawy, pr7.ed amboną. Napis na niej, mówiący o zbrDdni żydów i o cudzie trzech hm.tii na łąkach poznańskich, {)głoHony został po ra.z pi en.. szy, jak już wiemy, w r. 1747, a po raz drugi w r. 1840 przez ks. Kowalskiego. Dokumentu tego nie wziąl pod uwagę także Łulmszewiez. .\ tymczasem ks. prałat Leon Hallkowski, pomijająl' Tl'etera, na nim się wyłącznie oparł \V rozprawie p. t. "Odhudmvanie i ounowienie kościoła Bożeg-o Ciała", drukowanej w Kronice miasta

Poznania. 1924, ctr. n:J - ,1, H1H7 i :Z;:J -41. \\o!Jpc l'ałko\\ itej zgodlłoscj tej tablin' z Treterelll nasuwa się m.tanie, f'ZY tahlicH. dla 'I retem h'ła źródłew. cz też {)d\\ rDtnie TretpI' hyl 7ról!!(,11ł <lia tah!ir'. O \\ i£'ku tahl il'' \\ iem t'!ko t']e, że istnia]a już prze!1 spal('nif'lll "i!.' kośeioła Bożego Cia la, \Y w. XYII, ŻP \\' l'0żal'Ze ogorzała i pO}J!.'kala. Chodzi o to, I'Z istniała już przed r. I (j09 tak, Żf' 1'1'('1(')' mógł z niej korz-sta(" cz' też po\\stala llopiero po og].n-szeniu drukiem jego książki. Farkt, ŻP TI'('ter nif' \\ splJlllina o nif'j, nip <10\\ odzi je"zezf' nirzpgD, gl1\'ż putor lu \\ogólf' nil' nil' pi"ze o źl'ódłal'h, z któl' I'h korz':,'tał. \V"poHlina t'lko, że jalw mIodzienicI' rZf.'sto I'ollla\yial z karmelitami (I I'udach, kt{JI'f' ,iQ \\' kośl'iele Bożego Ciala dzial', ż£' I{siążkl;' i l'',:inr \\ l\OlH'z I \\ H.Z\ mip \\ cza"le Z:'i-Ietniego tamże pohrtu S\\'Djpgo.a, wif.'(' 711ala ()fł 7ródeL ,\ jednak jedno zdallie 1IlIlie'7('zOII!' \\ IHl\\ iasi£' lIa :-tl'. :() j£'go 1,"'lążJi:i, pozwala na olu'eślen ie "tOStlI ,ku tl-thlil'- 110 11 ipj. Pi"ze m iano\\'icic TI'etel', że \\ edłu!!' nie!dór'('h podal'! hi:-kulJf'll1. 1"0 sif.' \\" procesji udalIla mi£'j:-c£' ohia\\ il'1I ia "i!.' :\'H.i\L :-:;al{J alllPlItu. h'ł talliSIM\ Ciolel<, że jeflnak \\ e<llug j('go ohlil'zeli je--t J'Z"Bl'zą j)rawIlohodcpniejs'l.:;t, iż to h I "ojl'ipch Ja!-'tl'zt.'hiel'. Idón ",laśni;> w 1'. 1399 objąl rząd.\ tlicl'pzji poznań"'kieJ. gd ż Ciołek z.ostał hiskuIwm dopierD \\. r. 142. Tah]ica !latomia:-1 glo",i bez wahall, że to hrł "'ojciel'h .Ta...tl'z!.'hipl' 1'1'('tel z jJolllorą pO)'Ó\\nnvania i Iwntl'olowania dat d D",Z e<ll, jak to Zf\7nR{'7a z d1\nłJebnę. o!"trożności::! naUkC'\HJ" do rf'7ultatu t'lko pJ'C1\\ dopo(l{)hnego (..pl'lI'hahilius"). T.ddi('(I, glo":7::!('a z faluJ lW\\ l1ości q , ŻP to by] \Vojdcch Jatl'Zęhipl', h-Iah' go od tego trudu I tej niepe\\ nośri ll\\o.lniła, gcl h' już IJIzd jeg'() ],ią7ką i;.;tniala. ,\ zatem Trptf'r (lIa niej h'ł źr6dlplll a !lip {Jof1\\ I'otnip: {)na dla. TJ'et('l'a. .\lItOI' "'ll)isll )Ia luhlil'\" ...kol'z stal/. UI'7.011C'j korel{tl1l'. dokonHliej \V t'm punkcio pI'ZPZ TJ'ctel a \\" podaniach ludm\ eh, alp podal jako IW\\'llik to, ('0 dla, TJ'eicJ'a h'ło trlkn ]JJ'awdopDclobne. (1'I'etPJ': "hUlIf' (s{'i!. epi:"lopum) 1l01l nul1 i StaIlislal1ln C'ol{'k fuis"l' \'ollu:!. Sf'd allllOJ'II111 COl\l]Hltatio ]'('pugnat, qUCl-n<loquiclem anlłO 14:?R f'pisco]JatullI adeptus fuit. Probabilius et .\lhcJ'tllln II dictum Ja:-:tl'zcmhiec, qui amIO 139B ad epi:-copatUlH eveetus luit. ecclpsiae Pm:nallien. Guhenwrula

tplluisSI'" :\lapis na tabli,'' IIIHI'IIlIII'O\\'Pj: .,v"nit allti:-tt's ,\1IIpl'll... :-PI"lIlHlu,.; dl" donlO .Ja,..tr7Cl;'llipc"\ ie \\ iplp \'ięe 110\\ ego Priimel'''; mÓgł .todać do \\ nikÓ\\ badau Luka,..;re\\'ieza. ZH\\'dzil.'t"7Hm.\' hadaczowi ni('llIipekiplIllI \\ iadOll'oc z .\I'chi\\ lilII \\"at\'kallskiego o udpustarh dla IIIPI;':1'I'lllUjt.lC ch do hl)-ciola Bożego Ciala \\ PfJzllaniu z r. 1401 i I w:, pip,'\\ ','l dnkladllą Hllali/'(' I'I'Zr\\ ilpju .Jagipłh z r. 1401i, I, ill,a 1'0\\ d, sz,'zp't",!c)\\ Z tl'l1.!1l0 dziś dn.t('}1nej książki Des,allP]'<I. \\,' pi:- I:P I:lJiO! u lal 'la (I. z(.,..ta\\ iOII\ ch pl'ze'l .\Iidwla I: JallO\\ ,'a \\ latacJJ !J() \\ ipkll \\. \\ TI'I:f'lIlc,..znie, ;rn\\ iel'ajl;u',\' \\ itd (]nłl)<" , I, I'Hdzi('ż IIO,.;t i i pl''lt'z II it'\\'ia ..:t\' dl]'zpścijnllskt.l, klm'ill jl'j l'I"'lI'Z ż do\\ ! ł-'łJl''lIlCl'llill lIa IJ!Ollifj('h, jlI'Z I'Z III i'J'liIlIH,.. 1!l;'dllip uJ(';!:.\ tal jer/llę z /!Io:- J:Dl,kICh, pisząl: ..kl'/'Ykala", Z;łllliH,'t ,.stl'/ kala", "italIt", 7.:łlllia...t ..ita" (zoli. I'l.'kopi", Bihliotpki HUI'z.\ 11...ld, li III, \iiI. fel. 1:1:1 v.. 01'11 Z ,\lpk"alll'I'H Br(1< k'!pni lo;rjll'a\\(?,' 'tO\\aW.lIJl'z(,z PI'liłll01SH, p. t. ..LplJer dil' iiltPn'll Te).tt' [p,.; ł'ollli!'.,.!ieu" \\ ...\n'lii\\ Clil' Inyj",dlc PhiloI!:gip", \. I";, "II'. :f-<'t!, \\-"pi,.; Z "l{PIHtif)ue,.. 1'01'11:1II i (' II :- (''''' \fio l'" dot nęc,\ 'poru o kamielIkI.' ::..\\ id\\c)\\' itd.

\\" S\\ il'tll' \\ "''l ,.:tkil'h t (Ii IIIHteriHIt"I\\' \\'' lIikÓ\\ harlail LIII"I,..'lP\\ il';r;L I,, I\I!\\" I,..k i\''I!, 1'('1'1"'<1 ł'l'ii]lIcr:-a 110\\,(' ,;r('zel.!-',',i" [Jł-f "11'f)II(' \\ (l1'/.el'l)/I('(' 1'1"'11'1';1 Z r. 1747, okazuję -iI: ('f':::('iO\\ o hll.'dll liIi. :'\i(' 111(1 Hlad,'." skroll,lIlia rz \\')'CiIlOllltl kal't z k,"itu.' I'iipj.-kidl Z 'nt ];j.J9 rIn 1401'-. T" jpl'dzenie pJ'ZP"IW1,1', 7.<1\\ al tl' \\ 1)l'l:pl'(;I)('c, d 0\\ OliZI, jak pilnip i '\' \\'ipkl1 ,\\-11 T :-;rl1l,;IIIO \\ k,il.'ga1'11 IIlie,i,l\.idl dmhHIÓw \\ jll żrdO'\vskiej Ni" IIlalll.\' 1111\\ 011,'1\\ I,a tl!, Ż" ż dzi u"zcstllJ< 1.'li kiedrkolwicl, \\ JlI'IH'P,..j i "pk 111:\1'11(' i Z lIoża III j i tabl inJ, .Ip.-I WIęC lIipśf'lf<h.

1\\'indz('lli" autora PI'ZPI'Ó/lki. ż" żnlzi przestali llcze>'tlliczy<" \\ IJf'r."""jaf'l1 (10 IIHllli'.'I.ju IJdilflSll\-ł'h znpisel, z kf<iąg mif'j,.;kid!. (1\\ I' ..[JI'o,'I'''a \\"1..lkil'" o IIdzial ż'11Ów w proccsji, II cz.\ II. l'Z t:llll \\ [JrzPI(IIH'I', tl'zehn 'lI'cdukować do jcdIwgn t'lkn, \\ t(j('z:):]('go \\' l'. 1 ;00, a zakoJ1.Cl::onego sądpl1l poluhi)\\ 1I1lJ \' r. 1; i. I1I"lInp jest tpż t\\'ierdtenie autora 111'1,1'I'Óhki, żc ,;allilla, dn której ...it;' ż'dzi wllo\\ iązali \\ ugodzi/', llliała tl'\\ ar dnpót', .,(lóJ\i \\ Tai.l1\' f)}'n<inalll lIie pokażp 1'1\' .!O)UllIlPllt".

.,Pro\\ iallt auiebkipgo chleha" ma więC' \\ artoć jako dok ument epoki, jako zbiór informacyj o Brart\\ie llieustającej atloI'acji z.. 1,,1(;, na hoż", l] o;; t \\' lte ś\\ ięt'dl trzt'ch ho".tii. \\, Onl1frf',_, i inll.\"I'h :-<\\ ł:tu'h, z l,t61'\"('11 nujbanlLit'j na" tl; ohl'l1odzi zapOllllliany patl'oll m. POzIIIlllin, wi('t\" .\ndrzl'j Cnr"inl, kt(',,'pgn pcho-żlIi nai pl'zolllw\\ iC' \\ itizieli lIa niehi£', jak ;,\\ oim jJia:-/.I-zem klHmelihńkim m,lalliał PDznań od zaraz:. I jak mu IJlcgo"ła\\ ił. :\'ie ulega \\ }tpliwości, Żp lnllt tego Ś\\ i('tego kHl'III1'I i!.\' zapl'o\\ ad zi li \\ na!'zym II1leS1'1P kani I f)l i ('] tl'ze\\ i ('zk()\\ i prz ł3oż'1II Ciele, Żp kult ten zanikł a <.;alll śwjQI' patro-n na!-o7f'g'O min "ta pO7edl \\' 7apOll111ienie po --kasowaniu tego klasztonI, o'yli ])l'€d 100 lab tak, że w {'zaie zaraz, :<7el'uJcy(.!J ,.;1\: \\ Poznaniu \\" latach 30 i 40 ubieglego \\-ieku, jHŻ nie \Yz'\\"ano II na pomDcy ś. .\lIdrzeja KOl'syna.

\\". Andrzej Corilli llrOd7ił sil' \\ l' 1:W \\"t FIOl'f'l1l'ji, '1\'1 )JDtem karmelitą, \\. 1'. 13fj2 został hi:-,kupelll \\ Fif',,"ole i 1111131'1 stycznia 1374. \Vedług El1c'klo'Pedii Kościelnej ChehniC'kiego wito jC'go przypada IHI -1, lutego. Kauonil.O\\ ni o !H1pież Prban VIII, zrna'rły w r. 1fiH. ,,\tffl Saul.torlllU" Bo!łn1łt!",'tów ni,' \\"pominają, o nim aui pod 8 stycznia ani pod 4 lutego. Hf'lil;:wiC' jego znajdują sir: ,\ klasztorze karmelih'l\\' we Floł-PHcji. Z PO\\ yższego w'lIil a, że kult teg-o \\ !'t,,,o (olal'l dr) Poznania IInjwczel1lej \\ poJowie \yieku XYIL \\- 100 lat pÓ7IIiej hy \\ pełll;m jezczf' rQzkwicip. ...koro \\ l' 1747 drukowłlno \\' Pozn.aniu guflzjnki i litani o nim. Czegoż cz/'icif'lp tC'go paO'ona na!'zpgo mia1a lI1o'h si I) nim (\owif'rł7ip(: z lIa, IhJŻn'I:,t\\":1 \\'ydrukowanpgo \y "P!'O\\ iallcie al1ie]skiegD C'hlpht"? ])O\\'if'dzif'1 i si!,' co następujP: urodził :-ię z lłlepł{)dl1'1 II }lI'Zedteul I nt!ziL'o\\". Przed jego pl'zyjśl'ielll na ś\\ iat śnii!) i\' lWlt,'f', iż 111<1 uro-łzir \\ ilka" ale przed ko:kinłf'IIl, dnk[Jd i lHlala w trwo{\z( O'7.J1łlj!lIionn jpj, Żf' "hara:lka 111 a, nip "' I aU. (-;'d l'łt1opip(' po(łrÓ...t.

niatka mu tpn sen 01'11-\\ ied;-ialn z t'm ,,]mtkil'lll, że \ndrzpj \\ tąpił lłat-ciHnia!-.t do kia"Ltol'u ]wl'uwlit(',\\, h pęl 1 7ić \Y nim ry\Yot jak najostl'Zejz, ,,"d go późlliPj, za natchnieniem Boskim, ohrano bbkupem Fipsole, UklTI sil? \\" k\asztol'zp kartuzÓw, uddwjąc przed tym tlo<;tojeńst\\'pm, Za sp:'a\\'q Bo"ką, k,'yj(J\\kł: jl'gn wka'/ał8 jedna (lzil'dna lIip\\ 11111:,. \\'t"lh '\ł'szcil'

ti

ś\\ ięty przestal 'i!.' opip!'ać, wid7y!' \\" t'1I\ !H'i'Y\\ istą, w-vlę Bo:-k. Rządz1Jl" di{'('ezjy. ukn'wil \\ ipl\' Z;Pg'O; ustaly krzywdy, wymiar pra\V iedliwośei stal ię lep,zy. CiUla!' I opłakiwany przez ubóstwo, które jałmużnami wpie!'al. Godzil1ki koilCZJ się 11\0!ilitwą do l1iego: ,.Cudo-twórny lIasz Patrollie. :\1iejże Pozmtll \\' swej obr{)Ollip, Doznaliśm' T\\'ej Hpipki, Kipl"h jQ ZIlPlllY i nu \"i('ki.. .... Dw'e ostatni(' z\\'l'oiki h n.m. li nim brzmią, jaJ( lIastpl\j(':

..Zllaja fi :łHl'lIkip. :llIgip"''' ip k()t'lJl!.

.J ako:< każdclllu TJI'ędki rio ohl'on', Zna Cił: i J'mm;I!'I, \\"irlzia ł T\\"(' doz, 'I'', 1\ i!,! I :<llIil'l'[p l'lr ,}II zeeh.)fli'l ł 11Ior', Znajż!' ię rio IW,.; i (Ilużej. Joi:Ol""' nil" PI 7. T\\'ojl'j Ht raży IIIPLh I 'ozlI01l1 II ił' ginie, ,\ III' za t;l].;il' rlOZn:111P 0pil'l{i Ch\\"alif' Cif, 7. Bogi,'rn hęrl/ipllI' 11:1 Wll'ki n

.Jell'n'1I\ śladl'\II ży\\ ('{.W lIicgd Ś \\' 'poznalliu kultu tl'gl) \Viętego jest ołtarz i olu al. jl'go \\' lU) pl il' :\Jatk i nosk iej kociDła Bożp!-w Ciała.

Cz bUl'z'm piękną legendę? PO\\ tarZHm t'lko to, do ('zego już \\' l'. 174.7 doszli ka!'ll1(lici poznailHT, p{)ważnie hadajęc sprawę: nie ma d o k U Ul e II t ów. '<t\\ iel'd.zają(,:vl'h willę żydów Nip wspominają. D niej dokumpllt z pkn\szyrh Jat wieku XV, ('hoć ,pisi'ą. o cudzie ohjawienia się Najświęt:-:7.ego SakJ'alllf-lItn lIa łąkal'h pozllańskich, Dopiero Długosz, idą,c zapP\\"nf' i'a da\\ 1I'mi podaniami, cud ten połą.('zyl ze zhrmlllią ż'dó\\. Są. t'lko ppszlaki winr żdó\\', \\',.,kazalle lojalllic przez PI'iimeJ'-;a, przeci\\ lIika po,dania: pJ'a\nlopodohlle uwię.zienie 7rll()\\ pozllallskich \\" latach 1399-1/Ol, \\ CZl'SII<) powsta,nie trad'('ji id. zhrolllli \\":4J'(1lI ludu, do l'Zl'go dodać należ- zgod żdÓ\\ 1Ia. umieszn.ellif' wzmiall,ki D zł>mdui il-h przodków w ugodzie z l'. 1724. To:, CD si pOlladto pDdaje na dowód win' ż'dowskiej, lIie \\ .tI7'muje kn ł\'ki naukowej,

..G ot t hat stets de II Hil'tP!1 gnadig :-Ieh 1'1'\\' i 8 s e n", mÓwi Dziewica Ol'lpaJlska li SdJilleJ'a, sama 1)(:d1)1'pa:-:tuszką i majlF' lIa I\l :-\1 i IW,:-.tI'I'Z\ Iwtlppm:-kich. \Vięl' i \\ Pozllauiu Zha.\\ il'ipl ohja\\ iJ :-:i Ilajpipl'\\ pastUl'hOlll pOZllal1;okim, Dzięki telllu ohjawielliu \\"zmógl i potżlli€ kult eUl'han'''tTzll' \\ Im:-.z-m lllip'<l'if'. AlI' żaden dokumBut lIip ZII1Il,;za Ila do li\\ iel'l.ellia \\ \>I'a\\ dzi\\"DŚĆ podallia, g'IO:-:ZI'.H'f'gU, że pol'zą.tek <J.\\'eIW :<potęgO\\ allegG kultu Sa]ual1lPlltu :\fi/'OŚl'1 Bo:-:kiej h'1 p}lą(,zoll z \\ TządzOllą :\lu :-tl'a,:<zli\\'ą Zl"lIewagą i z cgzpkul'ją ż dó\\", tai, oh'dllą \\" :,;\\'okl! hal'ha]'z-ilkich i pelIlTh oluul'ieIlst\\"a ",zl'Zeg-ółach!