KRONIKA MIASTA POZNANIA

Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony sprawom kulturalnym stoł. m. Poznania: organ Towarzystwa Miłośników Miasta Poznania 1936 R.14 Nr4

ROCZNIK XIV

N U M E R 4.

Dr A lf r e d B r o s i g

DZIEJE SZlTKI LITOGRAFICZNEJ W POZNANIU

Zamiar lapisania dziejów litografii poznańskiej, już kilka lat ternu przeze mnie powzięty, jednak wciąż porzuc.any, znalazł dopiero w Iliniejszej rozprawce swe urzeczywistnienie. \Vs-zelkie poprzednio podjęte Pl'Ó]W przedstawienia - chociażby w najpo'hieżniejszym szkicu - dziejów litografii poznańskiej od chwili jej zaS'zczepipnia nai naszym gruncip aż do połowy XIX stulecia, rozbijałT się w gruncie rzeczy o to. że znany dotąd materiał w postaci rycin, jakkolwiek dzięki własnym zabiegom i poszukiwaniom kilkakrotuie powiększouy. wdawał się być jeszcze bardzo niekompletnym. ])aremni(' ludziłem się przez dłuższy okres czau nadzieją. że szczęśliwy tr,aJ pozwoli mi odnaleźć jeszcze dużo więcej pozllallskieh utworów litograficznych. - Oddają,c więc niniejszą rozprawę w obecnym tanie badań do druku, wydaje mi się zbytecznym skipl'o\\ ać uwagę czytelnika na możliwe w niejednym wypadku uzupełnif'nia podanych tu wiadomości, zwłaszcza w zakresie oeuvre'u artystycznego litografów poznańskich.

*.

\V r. 182li zlikwido\\ ana została w Poznaniu rządowa drukal'Ilia litograficzna, !'zy"na wylącznie dla potrzeb pruskich władz rejencyjnych. \V tej drukarni, stojącej pod kierownictwem niejakiego Kohz'a, hył nowy wyna].aek SenefeIdera może po raz pierwszy zastosowany na terenie \Vie]kopolski, lecz bynajmniej nie w celu artystycznym, l'aczej cZ'sto prak,tycznym. 1 ) J) \V \Varszawjc zabżył pierwszą dł'ukarnię litograficzną Jan iestrzyński w r. 1818. w domu AlcksallLh:ł hr. Chodkiewicza przy uL Miodowej nr. i84. - 1'0)'. L. LCWcll"tam: Litografie warszawski\' ("Grafika", 'Vanszawa 1931, zef'.z. HI),

Nowym t-m spu:-,ohem l'ep)'oduke;jnpn, za poOmoOcą I{amienia litograficznego, drukowano tu urzędowe formularze, kartki do ksiąg' ka.sowFh, etykiet. do akt itp. Ze względu na korzyści, jakie tcchnika litograficzna \\"ów('za dala urzędom w ich pl'a(T administracyjno-kallcelal'yjnej, pOI'ÓWlla( ją można z później!<zymi powielaczami. Drukarz A d o! f -'I i koł a j M al c h 111 a l', któn' pracował \\' l'ządowej drukarni litograficznej aż do jej I'ozwiązania w r.

l:!li (15 stycznia), zalożył w tpn samym roku w Poznaniu własny zakład litograficzny. zatruduiając z początku t-Iko jelhH'g'o ezeladnika,.2) Cichym jego wspÓlnikiem hył kancelista rejencrjl1 Baermann, popnednio ró\\ nież cz liny w urukaJ IIi rządowej; \\' jego też miezkaniu prz- ul. św. \Vojeiecha nr 120 l1lipścil się prn\'atn' ten zakłalllitograficzll-. ktÓJ'' w r. 1833 posiadał Ihdf' prasy i zatruunial aż trzech czeladników. Drukarnia ta prospprowala, jak si!.' zdaje, harclzo dohrze. ponieważ "arów no p07.llailska rejencja, LI któJ'ej wlaśl'il'iel lIlial opini ,.pl"awdziwego i wiernego patl'ioty", jako też I'rowinl'jollalne Towarzystwo lThezpiecz!'łłiowe od ognia (.,PI'ovinziall-Feuersol'ietat") darz-lją. I iczn-l1I i zalnówieniami. Pierwsn-!1ł IIl' watllym pl'zedsil:hiorstwem litogl'afiezliym \\ POZl1aniu hd zakłall K .\. Simona, któl'' znajdow:al si poO(zątkowo pl'zy ulic \Yodnej pod lłr 103, później przy H nku pod III' 84, naprze! iw ksil;'garlłi ż-da J. A. Iunka.

I\: a l' o I .\ n t o n i S i łl1 o II, J1auczTiel l1luzy]d, otl'Zymawsz w 1'. 1R17 Poz\\'olpnie na udzielanie lekcji l11uz-ki oOraz na Iwndel mu/.'ka-liami i instrumentami muzycznplli, z",ról'ił się z początkiE'm r. 181H do władz miejscoOwych z prośhą, hy mu po1.\\"0]0110 drukować J1ut-. \Vniosek swój U111ot wowal tym, ŻP nie ma doOstateczneh dochodów z lek('yj muzyki i sprzedaży muzykaliów; poza t-m zmuszony on jest sprowadzać dla swej klienteli polskiej nuty z \Varszaw' i Berlina,. z oczywi.stą szkodą dla miejscoOwegoO ł'zcmiosla i handlu. \Vładza poznańska, ma

2) Pozwolf'nic lIa IJ1'owudz('uic w kładu Iitvgrafi(;zlIcg'o otrzymał Iachmar dlli:t 3 m,tja 1'. 12(j" - Por, P. Archiwum w Poznaniu: Rej.

Poznań I. G. I. t; Pozllań C XIII. C. b 13.

jąca Ila oku przede wszystkim rozwój i ożywienie twórczości miejscowej, uie tylko przychyliła się do powyższej prośhy, lecz pozwoliła mu też clwtnie, kiedy w 1'.18'?3 pmsił o dalsze rozszerzenie swej placówki handlowej, na drukowanie podręczników I elementarzy muzyk: L j. na połączenip druku litograficznego (nuty) z drukipm typogT2.f"iczllpn (tekst), \Vprawdzie zabroniono mu w roku następnym :lrukować czl'ionkami, jak ró,vnież zakazano mu wszelkiego handlu k<dążkami - stało się to Da' skutek zażalenia właśeicipla dJ'uJ,arui \Vilhplrna Deckera w PoOznauiu, - lecz jp:,;z('ze w tym samym roku otrzymał Simon pono"..nie koncesję, która mu rlała prawo do drukowania i sprzpdawaIlia książpk (dn. 23 malTa 1824 r.).

Już od samegoO pOl'zątku i!'tnieuia zakładu litograficznegoO wykonywał K. .\. Simon oprócz Hut wszelkie inne prace drukarskie, wówczas w'J{()Il wane techniką litograJiczną, jak fonnu]arze, blankiety itp., tak zwane prace akc'den:-;owe, stwarzając do ppwnego stopnia poważną konkurencję drukarstwu typograficznen1U (sc. \Yilhelmo\\ i DEckerowi). \V "Gazecie \V. Xięstwa Poznailskiego" z r. 1820, III' (iO, znajduje się następująca notatka: ,,- - Przyprowadziwzy Litografią (druk na kamieniu) moią doO tego stopnia, iż wszelIde 7amówienia. bądź w mieyscu hądź na Pl'Owincyi iak II. p. kwity, tabeli e, hilety, etykiety, napisy, adres!-iR, n':mlJki, listy f)'achtm\'e. ko.;ięgi kupieckie i gospodarskie, czerwono i czarno Jiniowane, orał': muzykalne dzieła, jJrzyimować i w iaklIa" krótszym czasie uskuteczniać ie3tem w stanie, mam honor polecić się łaskawe' Publiczności z prz'rzeczeniem iak nayumim J<;owallszPY cpny, Poznań, dnia 11 kwietnia LR20 r.

e. A. Simon właściciel ",klarlu muzykalnego i koncessyowaney Litognloiii, w Poznaniu na \Vodney ulicy Nro 103", SimolI cieszył iQ 'v pelni poparciem wladz pruskich. Na jf'go prośbę 3) umieściła powańska dyrekcja policji w r. 1822 następującą "rekomendacj" (którpj tekst nota hene pOdl0llził od samego Simona) w języku polskim i niemieckim w obydwóch

3) P. Archiwum w Poznaniu: Poznań C. XIII. C. b. 13.

I.