KRONIKA MIASTA POZNANIA

Kronika Miasta Poznania: miesięcznik poświęcony sprawom kulturalnym stoł. m. Poznania: organ Towarzystwa Miłośników Miasta Poznania 1925.11.30 R.3 Nr11

MIESIĘCZNIK POŚvVIĘCONY SPHA \VOM KULTURALNYM STOŁ. M. POZANIA.

(ORGAN TOWARZYTWA MIŁOR.\lKOW MIASTA POZNANIA.) ZYGlUNT ZA[,E-IKI - KAZlmERZ RUCiŃRKI - IJ[{. KAZIM[:mz KA()ZIARCZYK

Rok III.

Poznań, dnia 30. listopada 1925.

Nr. 11

DZIAŁ HISTORYCZNY.

NA POWITANIE ZJAZDU HISTORYKÓW POLSKICH.

POGLĄDY PISARZY POZNAŃSKICH PIERWSZE,T POLOWY \V1EKlT XIX XA EPOKI W HISTOR.TI.

Powieflział 3Iiehał Dobrz:Vllski, że podział historji na okresy jeRt "jednym z najważniejszych wyników sądu historycznego i koniecznym warunkiem zrozumieni3 flziejów narodu". Niektórzy liczeni twierdzą wpra,nlzif' (lziś jezcze, że wszelkie podziały historji n3 <'poki i'ą konwf'ncjonalne, z zpwnątrz do hi8torji wniesione, że nie są w rzeczy sam'3j. Za JÓzefem Szujskim utrzymuje Stanisław Zakrzpwski, że podziały te są podyktowane "względami pedagogiczno-n<mkowemi."l) Gdyby poglądy zujskiego i ZakrzewskIego były słuszne, wÓwczas wszelkie próby podzialu historji na epoki powinny hyć podyktowane potrzphami dydaktycznemi, prakt.yczl1pmi. orlczntemi przez ich autorÓw przy nauczaniu w szkol£"!. T'mezasem zbadanie pierwszych takich prM) w samf'j tylko W.iplkopo]sce poucza n38 o ezem wręl z przeciwnem. W tym samym rokn 18?'S. w którym pojawila się w leszczYliI'.kim "Przyjaeip]n Ludu" pierwsza prllha klasyfikacji objektó,," archeo]ogicznych,2) ukazał się w poznańskim "Tygodniku Litf'

1) .T. zujgki: "Kilka uwag G lJzieja.:n l'ci-óki ,\' krótkim zarysie Michała Bobrzyilskieg-G." (Pisma, Serja lI. tf:'<11 7 str. HU): pGdział taki luh inny .,szkGlna to przeważnie, metodyczna, dydaktyczna rzccz, a nie mHlkGw:,:. - 8t. Zakrzewski: "Hi,.torja JJGlska wGbec w.;krzeszenia państwa." IKw:HtaInik HistOlyczny, rok 37 (19::!3), str. 29;).

2) B0żpua SteimachlJwska: "Systl'm trzech ppGk w prehisiGrjl polskiej", P()zllań 1925; str. -15.

KHONIRA .rL\h.t'A rnZNAIA

lackim" ,ut.ykul .Jędrzeja Moraczewskipg-o p. 1. .,.bl, najdogodniej OZI1,WZ:U; f'poki hi"torji''" (nr. 13 i z 21 i 2 maja). Na w8t(pip f;WPj pracy mll"zuca 11oraczew"ki poglądy t'f'h hadaczy. kMrz' ł-łistorję ha(laja jak organizm, 1J1ajcy swojf' "lata mlodziPliczp, dOjITlłf', pnf]pslłp". Zamiast tego podziajll wprowaoza inny. miallOwil'if' podział na Plwki .buduj<lcf'" i .,ohal3jące". "Co tyli," hist0rj:1 opir"uj(-. 1II07na prow<l(lzi(' !WZPZ budującp i obalając(' I'!"JOki". Podzi:lł tpn w'nika (lla :\loraczP'wRkieg"o Zf' spostrzeże.

nia. j.IZ ro ludził' \Y .icrln'm cZ3sip wymy'::lili. budowali. to pOtPIl: zn(\wu ganili i obalali". ..To hudow:mip j ohalanie nip zdajp się być. kaprysem. alf> m-Rlą z gór-, prawpm ':'wi:lta. Rtrllmif'niem poIo,tępU"" Budowanie jest oczywif'ic dohrem. ale i obalanip l1ic.

jest złem. Dowodem jPc:;t zniszrzpnj{. wiat:t starożytnpg'o przez l,arbarzyl'Jrów półl1onnyrh. Rozhili nl1i wprawdzip "ó" piękny gmach cywilizacji'.. zniszczyli ..ogTom przppychu", ak "dzięki t'm ludom. żp go oh;ł1ił-". gdyż ..tylko zawadzał postępowi". Zawadz:mie t,o polpgało n;1 tpm, że C;rpcja i Hz Dl trz) mały cywilizację tylko II siehip; ,.już Dunaj i Alpy lpżał za grallicami fiwiatła. w krajach !)f'zdennej cip,mnoty'". A t.ymczasem postęp wymagał. .,ahy wikszo.;ć ludów z micczplU i pochodnią w rękn zdobyw:Jła qwiatę. któr n-recja i Rzym zmif'niały w jędzę na drugich. choć oświ:łtR prZi'ZnReZOna n:1 mioł:ł RtrOż:ł f'Rłej IndzkORci". Kolpjl1e zastępstwo f'pol:: budujących i obalających nie je<;t niczp,m innpm. t.ylko (lziałaniem prawa dialektyki w rlziejach. Epoka budująca je<;t tezą. ohalająca a11titezą, a naRtępująca nowa epoka burlująca - syntezą. Twierdzcl1Ic to objaśnia l\Ioraczew"ki następującym przykladem: W dziejach religji była epoka wiar- w wiplp hÓstw. po niej nastąpi b f'poka nparlkn wiary w jal:iekolwipk hÓstwa. hy z czasem ustąpi{\ lI1iejsca ppoce wiary w jednego Boga, przYl1iesionej przez c hrzl'cij:-Llistwo. .. ,V szakże wiara w wielu bogÓw była prav,ie powszechną, więc l1Iusial1o ją wprzódy ohmYblać, ustalać. rozSZ(.rz3c;, c7.yli hudować: t.a wi:naupadła, a za,tpm musiano ją rnztrzsa{o, ganić, słabić, niszczy<\ czyli jednem słowem obala<; w 1rch dw{wIJ f'pokach; dopiero w trzeciej mogła się ustaliĆ' wiara w jf'uneg-o Boga." ..Tą koleja r-;zło całe żyeiP, ludÓw, z naro(lami, Iitlł"atl!rą, pięknemi Rzt.ukami, przf'm',;łelll, handlem, roll1ict WOlU. wszplkiemi rzemiosłami i zgoła wszyRt,kiem:' Nip każdy atoli naród ma poza sol:Ją wszystkie tf' trzy fazy ruzwoju. Tak n. 1'. narÓd hisZI)ański przeszedł do.