ZAPISKI.

Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony sprawom kulturalnym stoł. m. Poznania: organ Towarzystwa Miłośników Miasta Poznania 1931 R.9 Nr4

1. K a z i m i c l' Z P u ł a k i .P o Li P o z n a n i e m.

"W monografji o I\azimif'rzu Pułaskim, wydanej niedawno przez Polską Akarlemję (!miejętności, \Vładysław I{onoptzyr'i!Old, autor dzi'eł tej miary, co mOllografja o Stanisławie l{onal'kim, "Liberum Veto", przełożone niedawno na jf,'zyk francuski. Geneza Rady Nieustającej, Polska w dobie wojny siedmioletniej itd., p,isze szczegółowo o wypra\de Pulaskipgo na Poznail (str. 178-179).

l{onopczyil]d cytuje rozprawę \Vaclawa Szczygielskh'go. drukowaną w ,,I{ronic(' miasta Poznania" z 1'. 1929, i polemizuje z jej wywodami w obszernym przypisku. O co toczy się spór? - Zajączek w .,Dćtail dps općrations militaires du comte Pulaski", wydrukowanym przez I{onopczyilHkiego w "A]ThiwUlll I\:omiji Historyczno-\Vojskowej I. :1".

a za Zajączkiem TIulhiere twierdzą, że na zjeździe dnia 2-3 października 1770 r. Puła'3ki i Zaremba uradzili zaatakO\yać Poznai} i rozdzielili role pomiędzy siebie. Natomiast Szcygielski w rozprawie swojej przeczy, .iakoby plan wzil,)cia Poznania wogółe istniał, i uzasadnia swoją tezę szczegółowo i dokładnie, twierdząc, że r:elem porozumienia pomiędzy Pułaskim a Za-o rembą była wyprawa na l{onin, za.ięcie tego miasta i usadO\vie nie się w obronnym czworoboku między '\Tartą i Prosną. Stąd, po przecięciu komunikacji pomiędzy Poznaniem a Łowiczem. mi eH obaj pokusić się o w parcie Rosjan z 'Wielkopolski. Tezie Szczygielskiego I{onopczyi}ski zarzuca, "że celem slrategji konfefleratów, w przpciwieilstwie do Dumourieza, nie hyhl zdohywanie żadnych czworohoków, tylko szkod7enie w miarę możności nieprzyjacielowi, a \Varta z Prasną nie stanowiły, zwłaszcza pod zimę, niezdobytydl dla Rosjan linij ohronnyeb;

7'ktohy się I.amykal \\. takim l'zworołJoku, dogodziłhy najlrpiej Drcwiczowi". "Naszem zdaniem, lW{lCZY Konopczyilski rozprawę S\\"oj z tezą Szczygielskiego, 3 października pod Jasną Górą obiecano sohie tylko !Ht pn:yszloć uwolnienie \Vielkopolski, na początek - równoległe wyprawy po ohu hrzegach Prosny; późuiej dliwiedzial si Zaremha o Langem w I\:oninie i usił()\\"ał lIa{1 śl'iąg"lląc Pniasldego, w nadzipi, że grupa 5 marszałl,ów nie dopuści od wschodu Drewicza". O znaczeniu manewru .na Pozna{l mówi I\:onopczyilski co następuje: "Ani przypuszczał pan J(azimierz, że jego improwizowany wypad na Pozlla{1 zliln\"idował kunsztownie praC(,; Rosjan, uplanowaną dwustronną ofensywą". (str. 181). O .iakł], to ofensyw\, 1'l1Odzi? Otóż o plan Drewicza, nie"Bauy, jak zaznacza I\:ollopczyilski, SZCI'ygielskiemu. \Vedług owego pla ilU Dre\\ icz miał zachodzić konfederatów od strony Kozichgłó\\ i OI"zt.lIa i odciąć il'll 011 \Visly i Krakowa. Po tlskuteczn ielliu tl'go m3n('\\TU miano IWllfed(,l"atów zaatakować z dwóch stron, a mianowicie Czel'tOl'"żskij i Roml(' pnrz V.ri<lawę i Łak a DI'f'wicz od Częstochow", Otóż ten plan zgniecenia lwnfederatów został udaremniony wyprawą Pulasldego na Pozna{}: Drewicz musiał czemprędzej spie:<zyĆ' z }JOlIlorą HOłJllemU, zagrożonemu \\" Poznaniu. .\. Woj t k o W h k i.

2. 1\1 o w a n a z g o n K o c i u s z k i (1817).

\Vznieiony z zhiorow.cll sklt-ulek społeczellstwa, pierwsz" pomnik w Poznaniu poświęcono Tadeuszowi I\:ościuszce, chcąc w ten sposóh uczcić hohatera uosobiającego ofiarnę, walkę toczoną w dohie porozhiol'{m"ej o niepodleglość ojczyzny. Im żywiej i realniej w'stępuje w świetle nowszych hadali postać Najwyższego Naczelnika, tem hardziej zrozumialą staje siQ "idea kcściuszkowska", podtrzymująca i skupiająca naród w minionym okresie niewoli. Żywotność swą zawdzięczała skn'staiizowaniu się jeszcze za ż"cia Xaczelnika, będącego - jak wiadomo ""-, ::tż do I'a\'ego zgoIlu "uflj('elluiejszą rełikwją narodową, uosobieniem sumienia narodowego". Śmierć I(ośduszki ożywiła ideo