» G A Z E T A

Gazeta Wielkiego Xięstwa Poznańskiego 1819.04.07 Nr28

Wielkiego

POZN

Xi stwa

S K I E G O.

Nro. 2$.

w Srodę dnia 7. Kwietnia 1819.

Z Petersburga dnia 2. Marca.

Czytamy w gazecie Poczta Północna.

Wiadomo czytelnikem naszym, iż w bliskoSCl K a l i s z a w Królestwie dolskiem if St owczarnia prawdziwtgo pokolenia owiec hiBZpańekich Merinos. *) Z kaźdey owcy tego gatunku, iak doświadczenia przekonywaj, zbiera się wełny trzy razy więcey, aniżeli Z owiec zwyczaynych, a utrzymanie ich trzecią tjlko częścią itst droższe. Pszez łączenie z merynosami można ulepszać zwyczayny gatunek owiec, do czego dosjć :tsr i-ednego barana na czterdzieści ma-ior. Wełna z tak mieszanych owiec w piatem pokoleniu zgoła się różnić nie będzie od prawdziwych rmrynosów. Obywatelom poludiiowyth kraiów Ro s s y i, mianowicie zaś fabrykantom, v iado mą itst rzeczą, źe owce tego rodzaiu uirjymuią sie. w dobroci swey w każdym klimacie.

*) Zapewne w rio bw h S u l i s ł a w i c e W« A. B ie r - , n Jl c K i e g o,

Cena wełny tych owiec co rob się podwyższa, gdyż właścicitle fabryk sukiennych różnych kraiów sczególnieyezą uwagę na tę gałąć trałowego bogactwa bardziey teraz, aniżeli kiedykolwiek, zwrócili. R o s s y a też więcey, niż inne E u r o p y kraie, posiada mieysc do utrzymywania owczarni merynosów przydatnych. Doświadczenia stwierdziły, źe wełna delikatna, mogąca bez użytku w R o s s y i zostawać, z pożądliwością iest kupowana i wyprowadzana przez cudzoziemców. Teraz Minister spraw wewnętrznych otrzymał uwiadomienie, mogące byćź bardzo interessuiacern dla obywateli R o s s y i, lubiących trudnić się utrzymywaniem owiec. Obywatele ci, nie zapisując z H i s z p a n i i i innych kraiów dalekich, co za sobą wielkie wydatki i zachody pociąga, mogą otrzAtnywać takowe barany na granicy R o s s y i .w Gubernii Grodzieńskiey, w B r z e ś c i u Li te wskirri. Barany będą tam przypędzone tego roku b u m nie p6iiky" lak w Czerwcu; chcący kupować mogą ie otrzymać dla przesłania do swoich maiętności. Cena iednego barana naznaczona czerwonych złotych ao, albo assygnatami podług kursu. Pieniądze maią bydź opłacane przy oświadczeniu iądaria o baranyObywatele chcący ie mieć, mogą, prztsyłsiąc wypadające pieniądze, o dostarczenie baranów udbwać się prosto do Hrabiego Mos t o w s k i e g o Ministra spraw wewnętrznych Królestwa Polskiego w War s z a w i e, który z wszelką ochotą przyimuie na-siebie zadosyćuczyr)ienie«tym żądaniom. Próbki wełny tych baranów można widzieć, i dalsze w-tey , rzeczy powziąć wiadomości w P e t e r s b u r g u w wydziale gospodarstwa Łraiowego i gmachów publicznych. W dziele Bibliotheque Universelle w oddziale posiedzeń akademii Królewskiey w P ai y z u it st doniesienie, ie P. D e l a m b re seiretarz akademii złożył dzieła P. P ełk i P 0lińskiego, Trygonornetryą i Geodozyą, w ięzyku Polskim, przez autora do biblioteki akademii ofiarowane. U nas teraz dopiero <<ima poczyna siej należycie, albowiem dnia 27. Lutego mieliśmy pierwsze zimno dochodzące ig stopni podług ciepłomierza R e a u m u r a . Z Wiednia d- 2j. Marca.

Dwór Cesarski przepędzi wielki tydzień w Uzymie. Ztamiąd poiedzie do Neap o l u, zkąd nie powróci przed początkiem Czerwca. Zaraz polem będą zaślubiny Arcy - Xięiniczki Kar o l i n y z Xiążęciem Fryderykiem Augustem Saskim; czy w Lax e n b u r g u l u b w P r a d z e, nie pewno iescze. Wyprawa oblubienicy wkrótce wystawioną będzie w pokoiach zamku. W poselstwach naszych zschodzi nieiaka zmiana. Między inne mi dotychczasowy nasz Poseł w Neapolu Xiąię Jabłonowski, peydzie w lem znaczeniu do Madrytu. Wiuo znacznie tanieje.

Ceenrzewic Następca tronu dale teras często wielkie obiady. Z Paryża dnia 24. Marca.

Po wrzawie, którey wniosek Pana Bart h e l e m y narobił! Izba Deputowanych, po -głosach mówców za i p r z e c i w wnioskowi względem odmienienia pra-wa o wyborach, wniosek ten 150 przeciw 94 kreskom odrzuciła. Margrabia La F a y e t t e obstaiący przeciw wnioskowi, powiedział między innemi: "F r a n c y a pragnie iescze dziś tego, czego pragnęła przed lat 3 O , - wolności i epokoynośoi. Stanowcza większość Francuzów upatruie w prawie o wyborach tarczę swey wolności, swey własności, przemysłu, i wszelkley zdobyczy, którą rewolucya wwalce z zastar'" alem i «nienawidzonem przywłasczeniem przywileiów odniosła. Marny za sobą przepaściste otchłanie, w które iederi krok wsteczny wepchnąć nas może. Przyiętie p-ropszycyi Izby Parów x byłoby naypierwszym takowym krokiem wstecznym." W tych dniach odbyło się tu poświęcenie dwóch nowych loż wolnonaulatskich des Amis des Arts i witlisiey Szkoskiey loiy Belle et Ranne, pod prezydencyą Pana Ł a c e p e d e , w przytomności Posła Perskiego, TJiskupa Greckiego, Luirów, Kalwinów, Żydów i osób innych wyznań religiynych, którzy wszyscy odebrali braterskie pocałowanie od brata prezyduiącego. Mówią o nastąpić nraiącćm wkrótce ogłoszeniu zawartego z Stolicą S. nowego Konkordatu. Ppseł Perski wyiechał ztąd do Anglii., nie będąc wcale Królowi przedstawionym. U roił sobie w głowie, ii Król powinien przed nim etać i tak list iego Monarchy odebrać. Uprzątnąwszy tę trudność wymówką podagra, którą właśnie Król cierpi, źa"'dił Pers, ii pojvinien siedzieć obok Króla, a przynaymniey przednim, zapexvniaiac, iź inaczey, powróciwszy do swey oyczyzny niezawodnie« nieprzyjemności posiradania głowy, zdawało się, ii będzie naylepiey, zaniechać wcale przedstawienia. Jeżeli będąca w Clązy Xiezna B e rry porodzi syna, ten otrzyma na chrzcie politycznym imię Xi%%% Bardegalski, H i s z p a n i a myśli cb<iź pokóy wszystkim drobnym wyprawom do południowey Ameryki, a przygotować ze wszystkich zasiłków iednę wielka, wyprawę. Dnia 14. zaszły now& rozruchy w N i s m e s .

Zgruchnione pospólstwo urągało się z Ofictra iednego, a kilku źołnkrzy obelźyło. Uderzono w bębny, rozpędzono z kupy pospoletwo i aresztowano iakich 20 ludzi, których iednakźe za poręką iuż znowu na wolność pu3czono. Przyciągnęło potem więcey woyska do tego burzliwego miasta. Ultraiści wj stępuią na nowo z wzruszanym iuż kilkakrotnie, po powrocie na tron Króla, projektem pokuszenia się o zdobycie St. Domingo. Przeciwnicy ich mniemaią" iż przez to chcą się j,edynie pozbyć znaczney części starych iołnierzy, którzy zawadzaią ich system a towi, a których obtcność we F r a n c y i równie ich napełnia obawami, iak z drugiey strony psuie im zarniar utworzenia nowego woyska podług ich widoku. Monitor i niektóre inne dzienniki nadmieEiaią., iż Król mianował Xiaz<;cia R i c h e l i e u W. Łowczym, - urząd, który iuż oddawna wakował. Słychać, iz P. C e va 110 s powróci do Hiszpanii i obeymie na nowo Ministerstwo Spmw zagranicznych.

Z Londynu dnia 2$. Marca.

N aynowsze wiadomości z A m e ryk i, potwierdzała odstąpienie F lor y d przez H i - szpanią Stanom Zjednoczonym północnej A m e ryk i, pod stósownemi warunkami.

Traktat wtey mierze zawarty, przełożony był dnia 2.2. Lutego Senatowi w Wasyngtónie.

Między rnneml obowiązane są Srany Zjeclnoczone, wynagrodzić własnym swoim obywa* telom, 5millionów Dolarów, za szkody ze strony okrętów Hiszpańskich doznane. Podpisali traktat, Pan Adams i Poseł Hiszpański, Don Louis de Onie. Gazeta the Times wystawiaiąc bk szkodiiwym iest traktat ten dla A n g l i i , przytacza między inne mi , ii posiedziciele F l o - ryd maią nie Jako w swey mocy handel nasz Zachodnio- Indyiski; że podług teraźnieyszych związków politycznych świata, żaden kray nie powinien odstępować własności swey drugiemu mocarstwu, bez przyłożenia się trzeciego; że narody Europeyskie i Amerykańskie tak są ściśle z sobą połączone, iż żadne moearstwo nie ma prawa do tego, ażeby pod pozorem odstąpienia, wła-sny kray w szkodliwe i niebezpieczne dla drugiego narzędzie zamieniało, Daymy to, iżby P ru s s y od« stąpiły F r a n c y i częśii Prowincyi Reńskich, N i d e r ł a n d y swe pograniczne twierdze, Au s try a swe posiadłości Włoskie, mógłźeby lito twierdzić, iżby A n g l i a lub R o s - sy a spokoynie na to pozierały, a gdyby odstąpieniom tym inaczey zapobiedz nie można iak gwałtem, niepotrafilyżby te dwa mocarstwa usprawiedliwić się należycie, w przypadku wybuchnienia woyny dla zagrodzenia tey polityczney przewadze Fra ne y i? Nikt ternu przeczyć nie będzie, ie, gdyby Hiszpania Anglii ofiarowała była Floryd y , A m e ryk a nie byłaby na to usłużnie zezwoliła. Nie żądamy porywceych kroków, ani środków bez miary i celu, lecz ieżeli A n g l i a nie okaże energii, ieżeli cierpliwie i nieczule podda się niegodnemu traktowaniu, niesprawiedliwemu postępowaniu, zginie; a tak wybiła dla niey godzina zgonu iey wielkości. "Prawdać - mówi inna gazeta - nieprzeszkodzi i nie może przeszkodzić rząd nasz odstąpieniu F lor y d przez Hiszpanią. wsze d!a Ameryki tyle ważnćm, ile meprzyteinuem 1 szkodiiwem db A n g l i i . A m e ryk a rozprzestrzen' 13 przez to kray swóy w naykorzystnieyszyni sposobie-, zaokrągla ewe południowe granice; gruntu tey żaden obcy grunt odtąd przerzynać nie będzie. Nieprzyszedł iescze czas, eleż czytamy w odstąpieniu Floryd to, co może naszą Kan a d ę w czasie spotka. Nie potrafiź A m e - ryka i tey kiedykolwiek w tym lub owym sposobie zagarnąć? Jaki tż widoki dla waszych, wysp Zachodnio- lr. dyiskhh?" Spokoyność w Ceylon zupełnie przywrócona. W towarzystwie Posła Perskiego znaydute się iak wiadomo krasna Cyrkaska, która iednak w P a ryż u nikomu się pokazać nie może i wcale pod kluczem iest trzymana. Czyliż przybywaiąc do A n g l i i uydzie wzroku naszych bystrookich celników? W roku 1200 kazał - przytacza iedna z gazet tuteyszych - Ed ward l. zabrać na ekarb wszystkę własność żydowską, a ago żydów stracono iako fałszerzy monety, przy którey okazyi 1 5,000 żydów wępędzono z krai u, ogołoconych ze wszystkiego. J ak wcale innemi w porównaniu są nasze czasy! Kongressowi Zjednoczonych Stanów Am eryki Północney przełożono budżet na rok 1819« według którego przychody z cła 21,000,000; ze sprzedaży ziemi 1,500,000; z podatków stałych 7 50,000; Z banku g 20,000; z poczty i innych źródeł pobocznych 50,000; razem 34220,000 dolarów wynoszą. Do tego dorachowac należy przewyżkę z roku ag 1 8 w eummie 1,112,408 dolarów. Wydatki czynią: na listę cywilną 1,619,836; na woysko lądowe 81666,252; na marynarkę 3, 02,486; na budowy i gościńce 326,644; na spłacenie długów stanu 10 O O O, O O O; na budowy w portach 100,000; ogółem 24. mH. 51 5,219 dolarów; okazuie się więc przewyż

K a i,7 17,» 88 dolarów. - Miseya Katolicka w Keutucku uczyniła od roku 1810 uderz »iące postępy. W przeciągu lat cztereck założono 27 kościołów i 43 kongregacyi} właśnie skończono także i kościół katedralny, do którego nawet i Protestanci przyczynili się. Missyonarze rozciągnęli działania swoie na 200 godzin drogi nad rzeką M i s s o u r i .

Stawiaią oni kościoły własnemi rękami.

W opisaniu podróży Pa 1 m e r a przedsięwziętej do Zjednoczonych Stanów, wykazane s$ następuiącyra sposobem pensye pierwszych urzędników Ameryki Północney. Prezydent pobiera rocznie 25,000 dolarów; Wice-Prezydent 5000; Sfkrętacz stanu i przychodów tyleż; Ministrowie pełnomocni po 9000; członek Kongressu dziennie dolarów. (Dolar Amerykański iest nieco więcey od u h r a Saskiego). W tym samym opisie znayduia; się ciekawe wiadomości, o szybkim wzroście części Zjednoczonych S unów, > dziś mniey iescze znanych. Cincinnati leżące 52* mil niźey P i t t s b u r g u, etanie się wkrótce iedoem z wielkich miast Amerykańskich; teraz iuż liczy 8000 mieszkańców. Wychodzą tam dwa Tygodniki, których drukuią po 1500 exemplarzy. N a osady zdaie się naywłaści« weze państwo O h i o z pomiędzy wszystkich państw, położonych ku zachodowi od gór A II e g h a n y . Sama nawet część państwa tege leżąca między obu rzekami M i a m i s i sięgaiąca od C i n c i n n a t i aż do ieziora E r i e, iest iuż dosyć zaludniona, a P a l m e r twierdzi, że to będzie niebawem naybardziey kwitnącą i naylepiey uprawianą częścią całey Prowincyi. Stolica Kentucka, L e r i n g t o n , liczyła iuż 1717 roku 6600 mieszkańców, ma Kollegium, kilka banków, sześć kościołów i t. d. Boku 1773 był to tylko zWIerzynIec.

Z Krakowa.

(Dokończenie. ) Kollega Jerzy Samuel Uandtkie W rozpra wynaiaztfc naypierwey był roku 1717 w Hol landyi, a potem przez Alexandra Ged w roku 1725 wEdimburgu używany, który go nareszcie przy drukowaniu dzieł Salustiusza wyiawił. Daley wykrywał, iż Stereotypy niebyły wprzód nigdy w tak obszernym używane sposobie, iak od Herhana iDidotów, wskazuje, iż pierwszy powód do tego dał Cam us, ktery dła ułatwienia bicia assygnatów, przetłumaczył Niemieckie pismo w Erfurcie w roku 1740 wydane Jana Mi<hała Punke: "Doron basilikon, " zawieraiące w sobie dokładny opis całego Stereotypu. Kolltga X. Bonifacy Garycki czytał dalszy ciąg rozprawy swoiey "o początkach prawa Datury", połączonego z nauką moralną i Ekonomią polityczną, w ktr.rey Mąż ten w Akademii wysłużony, z dokładnością i jasnością okazywał rozmaite prawne stosunki, w których się człowiek w rożnyth stanach naturalnych względem siebie i względem drugich znaydować może. Rollfga X. Płoryan Kudrewicz dał nam Rys historyczny wykładu Pisma S., w którym okazał na wstępie, iż sposób wykładu Piema S. u Hebrajczyków był naprzód prosty, ściągaiaAcy się iedy:ie do rzetzy, a nie do wyrazów, i że późnity dopiero po wyiściu z niewoli Babiloński- y, chwycili s'n; wykładu allegorycznego i mistycznego, a nawet kabalistycznego, którego trzymaią się dotychczas. Kollega Karol Hube złożywszy rachunek stosunku pół okręgu koła do promienia w stu cyfrach wykonar.y, podług formuły Eulera, która do tego rachunku ieS ' ze użytą niebyła, chociaż zdaie się z wszys kich bydź naydogodnieyszą, czytał historyą znanego zagadnienia kwadratury koła, zastanawiając się nad iego istotą, i nad obłąkaniami umysłu, do iakich to zagadnienie stało się powodem. - N akoniec Kollfga Jan Mieroszcwaki odczytał tiafny

3 'przekład Ody Popa, pod napisem: "Modlitwa. powszechna," który z ukoniontowaniem by! słuchany. Już tom czwarty Roczników Towarzystw» naszego iest pod prassą i wkrótce druk iego ukończonym i Publiczności udzielonym zostanie. Taki iest krótki 1 wierny obraz pracnaszyck przeezłorocznych etc. etc." (W dalszym ciągu zdaiący sprawę oświadczył podziękowanie za rozmaite przesłane Towarzystwu dary. Ztych wspomniemy niektóre:) J W. X. Siestrzeńce wicz, Arcy-Biekup Mohilowski, członek honorowy, przesłał d ua dzieła przez shbie w języku Prancuzkim napisane, z których ie dno: "Recherches sur l'origine deSarmatee et deSlavonsj" a drugie "Histoire sur ta I'aurique." W, Alexander Orłowski, członek Towarzystwa, sławny Mahrz, złożył piękny obraz, swoitgo pędzla, wyst wiaiący Rycerza Polskiego, wrae z pięcia sztukami z imaginacyi narysowanemi. JW. Sypiagin, Generał-, Adjutant N. Cesarza Wszech Rossyi, Prezes Towarzystwa Militarnego w Petersburgu, i członek nasz honorowy, nadesłał do Biblioteki naszey, oprócz siedmnastu następnych dzienników w przedmiocie wojennym, w Petersburgu, przy gwardyiskim sztabie w roku 131 7 i i g i 8 wydanych, dwa dzieła Piedora Glinki z roku 1817. Pierwsze iest krótki "Rys Dziennika woiennego," a drugie: "Zdanie o nieodbi« tney potrzebie czynnego życia, uczonych zatrudnień i czytania xiążek." W. Wuk Stempanowicz, Serwianin, przesłał nam Rocznik swóy Serbski, w Wiedniu w roku ig «7 drukowany. (N akoniec doni06ł zdaiący sprawę o śmierci dwóch członków (JW. Wincentego Gostkowskiego, byłego Prezesa Rady D e p. , i JX. Dominika Markiewicza, Profeasora i Dziekana Wydziału Teologii w uniwersytecie Kf», kowskim) i O wybraniu cewych członków.) Podług doniesień z Hannoweru, Jey Królewicowska Mość Xieina C a m b r i d g e porodziła dnia a6. Marca zdrowego syna. Nazaiutrz, dnia 27., takie J. K. Mość Xiein a Clarence powiła sczęśliwie córkę, która iednak skutkiem zawcześnego porodzenia, łrótko po nićm żyć przestała. Dnia 19. Stycznia odprawiłXiąźę Suzzo, nowy Hospodar Wołoski, wiazd awóy uroczysty w B u kar e ś c i e, towarzyszony od licznych Bojarów i synów swoich. Pan K o t z e b u e zostawia 14 iyiących dzieci, z których nsymłodsze nie spełna a miesiące stare. Dnia «5. Marca spodziewał łię przybycia naj starszego swego syna, znanego ż podroży około świata, 3 zrana w dzień śmirr.-i odtbrał list od swey sędziwey matki ssWeymaru. Podługinnychwhdomośiicztery razy Pan K o t z e b u e był pchnięty puiaałcm, W Nekrologu iego czytamy, ii ofiaruiąc Boesyi po czwarty raz swe usługi, dostał nayprzód urząd Radzcy stanu przy główney kwaterze (w ostatuicy woynie), późnie y generalny konsulat w K ról e w c u, a nareszcie zlecenie, aieby N. Cesarzowi RossyisUemu zdawał sprawę o literackim stanie N i e m i e c i polityczney dążności pisarzów Niemieckich. To ostatnie zlecenie, które go zrobiło odsczepieńcem w oczach u c z o n e y Publiczności N iemieckiey, przyprawiło go o śmierć skrytobóyczą. Pochowano zwłoki Pana Kotzebue dnia 25. - Zabóyca iego, który przybył z H e i d e l b e r g a do M a n n h e imu wodzitiy staro-niemieckiey, przychodzi do siebie, i wyznaie z naywiększą flegmą, ii nie załuie tego, co uczynił; ii od przeszło 6 miesięcy był do spełnienia tego kroku przygotowanym; że iest zupełnie przekonany, iź wykonał dobre dzieło, oswobodziwszy Niemcy od człowieka, tak szkodliwego dla akademików Niemieckich przez swe pisma, iako tez przez upośledzenie ich w oczach CesaIZa Roesyiskiego; ze z reszty me ma żadnego współecznik? . Gazeta Arauska z dnia 15. Lutego donosi: "Mało co slyclnć w tey chwili o owych szc ściuOycachJezuitach i ich dwóch braciszkach W Kollfcgiiura Fryburgskicm. Pozorna nieczynność ich nitpodoba się części ich etrenników, która wystawiała sobie, ii Zakonnicy ei wystąpią iak olbrzymi, przed których wielkością zniknąć muszą rywsle ich i przeciwnik!. Atoli prz(biegleysi ich przyiaciele, wiedza bardzo dobrze o tern, źe chociai kret it6t zwierzęciem, które nit moie stanąć do boiu, toczy iednak korzenie roślin, i pracuie usilnie w ciemnocie. Dwóch nauczycieli dotychczasowych i młody kaznodzieia przyjęli suknię tego zakonu i stali się przezto, iak sądzić można, nierównie doskonalszymi, niz byli pierwey. Inni dway nauczyciele wzruszeni cudownoścbmi, opowiadantrni o Jezuitach, skłonili się iuź byli, poyść za przykładem pierwszych dwóch; atoli uzyskawszy sposobność przypatrzenia się bliiey nowym przychodbiom, l iycia obok nieb wKollegiium, stracili ochotę, iuwaiaią, ie nie ma za czem ubiegać się. Z tern wezystkiem, znaczra większość Plebanów wieyskich, bądź przez fanatyzm, bądź dla przypodobać'" się Biskupom i części Rząd u, poświęcili się głosić sławę Jezuitów z kazalnicy, i przekonywać lud, ze bez przywrócenia tego zakonu byłaby Religia upadła, i ie kto nie iest ich przyiacielem i stronnikiem, naleiy do bezboinych i zdrayców Religii. Zdaie się, ii przemawiaią Xięia z czasów woyny domowey szesnastego wieku, iakoi ukazuie się nam z wielu nayokropnieysze ziawisko, gdy Religia uiytą bywa za narzędzie ducha stronniczego, i ze ci zapalają pochodnię niezgody, którzyby powinni bydź zwiastunami pokoiu." Gazeta Bremeńska umieściła konwencyą, zawartą między Królem Hiszpańskim a Zjednoczonemi Stanami Ameryki północney, wyrządzonychieduemu narodowi przez drugi, wciągu ostatniey woyny. J e t to taż BallIa konwencya, którą zawarto w M a d r y c i e roku 1802» 3 którey zatwierdzenie dwór Hiszpański dotychczas zwłóczył. Mianowany będzie sąd polubowny, składający się z 5ciu obopólnych członków, który rozstrzygać raa wszelkie pretensye z powodu rabunków zaszłych między poddanymi obu państw do roku ijj02. - Powątpiewaią bardzo (w H i s z pa ni i) o rzeczywistości pogło&ki, iakoby powstańcy Amerykańscy wysłali Deputowanego ofiaruiąc koronę iakowemu XiąźęciuEuropeyskiernu. Od przylądka Ort egal aź do Santa M a r i a okryte iest morze korsarzami powstańców, którzy nawet przy uyściu rzeki Tagu zabieraią łupy. Jeden z ni<;h, nazwiskiem M ś c i c i e l, o 30 działach, iest naystraszoieyszym i zabiera naywięceyzdobyczy. - Coraz bardziey wzmaga się zuchwałość kupzbroynych «H i s z p a n i i . Czatuią one tylko na rządowe transporta pieniężne, a 200 r nich napadłszy Królewską fabrykę sukienką w Cu ara y, umundurowało si«, zupełnie. Oto iest autentyczny wykaz państwa Portugalskiego: 1) w E u r o p i e zaymuie P o rtugalia i Alg3rbia 4630 mil kwadratowych i 3,030,000 mieszkańców; 2) wAmeryce liczy Brazylia i Guiana Portugal na 277,000 milach kwadr. 2,400,000 mieszkańców; 3) w Afryce zaymuią Madera, Porto S a n i e, wyspy Azorskie, przylądek Verde, tudzież wyspy Guinea, Angola i Mora mb i q u e 675 mil kwadr, i 470,000 mieszkańców; 4) w Azyi znayduiesię wGoa, T i m o r, S a lor, M a c a o, na 139 mil kw.

log.ouo mieszko Ogółem 6,046,000 ludno8ci, Przychody czynią rocznie, do 90 miliicI1Mr franków; zbroytia siła w E u r o p i e liCZJj 25,000 woyska liniowego i 30,000 miiicyi; w Brazylii 24,000 woyska liniowego i 50,000 jnilkyi; marynarka zaś składa się z »rniu okrętów liniowych i 16 freaa1.

L I S T Y Monarchów pamnących i inne, pIsane z powodu oblężenia i oswobodzenia Wiednia. ( D a l s z y c i ąg . )

3List Xiqi£cia Lotaryńskiego do $W Jabłonowskiego.

(pisany nr Angres rn, Lipca i683-) JW. Panie! Generał Hrabia C 3raffa, wyiechał wczoray do Króla, - pisałem przez niego list do JW. Pana, w którym doniosłem: iż po 23.

dniach obrony przeciw - skarp twierdzy miasta Wiednia, zostały dobyte przez Turków, za pomocą trzech wielkich wzgórków ziemnych, które zrobili do etrychowania trzech mieyec, przez które weszli do krytey drogi; gd*ie usadowiwszy się, rozpoczęli spueczać eię do główney fossy, co próbowali dnia g. t. m. Lubo ich osada twierdzowa -odpędziła ze stratą, to iednak nie przeszkodziło nieprzyjacielowi do założenia min pod pół- xięźyc (raweiin), któren wyrzucili na powietrze dnia 12. i przypuścili szturm. - Zostali stąd odparci, ale leraz nie myślą iak o minach, i wyrzuceniu na powietrze bastyonów,' które atakuią. JWPan który znasz co to iest mieysce o bielone, osądzisz o smutnem położeniu Wiednia, któren Turcy podkupuią mttiami, -- a ponieważ iuż są w wąwozach, poymiesz łatwo grożące mu niebezpieczeństwo, oraz i to, że iak nayspieszniey dążyć potrzeba na pomoc miastu, tak ważnemu dla. całey naszey sprawy i dla całego Chrześciiaństwa. Opis ten miałem sobie za powinność' przesłać J W Panu; wiedząc iź stąd łatwo poznasz całe położenie rzeczy; u włóczyłbym ' bowiem Jego zasłudze i gorliwości, gdybym mu nie przedstawił zupełny etan oblężonych 1 i potrzebę pomo*y. Upraszam Króla, aby Wiednia, ze drżeniem wielkim ziemi, po. Bar wspomógł. J ego sarna obecność stanie kazało się na Nie bie, iak się obłoki rodzA, ra liczne woyska, - dla tego błagałem Go ale poźsl się Boże tak wielkiey szkody. We. o przyśpieszenie pochodu, - o co również zyr uciekł od wszystkiego, ledwie na iednym z teyże przyczyny i J W Pana upraszam. Bę- koniu i w iedney sukni, iara został sukces. dę niezmiernie ucieszony uyrzawezy Go, - sorem iego, po większey części, wszystkie a to nietylko z przybycia woyska , które na- mi eię po nim dostały insigniia i splendory, sze siły pomnoży, ale i z radości oglądania a to tym trtfunkiem, że będąc w samym obopomiędzy nami tak zasłużonego Generała. zie, z pierwszą moią milicyą, tuż za WezyHrabia Ob erst off więcey iescze oznaymi rem spiesząc, tym czasem przybiegł ieden JWP an u, ife Go proszę o iak nayprędsze złą- z iego pokoiowych i pokazał Namioty Weczenie się z nami, ile Go szacuię i ile ie- zyrskie, tak obszerne iak cała Warszawa, Slem. tam zastałem wszystkie znaki Wezyrskie, JW. Pana które nad nim noszą, chorągiew Machorneprzywiązanym sługą. ta, którą mu dał Cesarz na woynę, - tę Xiążę Kar e ł LotaryńskF, dnia dzisieyszego posyłam do Rzymu Oycu świętemu przez Jmci X. Den h of i a iipau Mogilskiego; Namioty W'ezyrskie dostały mi się i tysiącami galanteryr drogich, lubo się iescze siła rzeczy nie widziało. Nie masz komparacyi do Chocimskiey; saydaków i szabel sezerozłotych nie mało, samego złota dwadzieścia sepetów, prócz śrtbrney monety.

4.

List Króla Jana 111. do Królówey Aeymci.

Bóg i Pan nasz na wieki błogosławiony, dał zwycięstwo i sławę narodowi naszemu Polskiemu, o iakiey wieki pierwsze niesłyszały. Działa, obóz wszystek z wielkiemi dostatkami w ręce nasze dostał się. Nieprzyjaciel zasławszy trupem aprosze, pola i obóz, w konfuzyi z resztą wojska uciekł} wielbłądy i muły, konie, woły, bagaże, barar.y, które tu znayduią się, dopiero dziś woyska brać poczynaią, przy których Turków trzodami pędzą. Drudzy zaś, osobliwie Renegatowie na dzielnych koniath, i piękwie ubrani od nich uciekaią do nas, prztzco rzecz się tu niepodobna stała, że dziś iuź między pospół»twern w mitście i u nas była trwoga, rozumiekc, że nii przjiatiel nazad się powraca; prochów samych i amunicyi porzucił Turczyn więcey niż na bilka milionów. Widziałem przeszłey nocy rzecz tę, którą sobie widzieć pragnąłem; kanaliia JIaBr3 w kilku mieyscacb zapaliła prochy, które całe iakoby sądny dzień reprezentowały, bez naymnieywey szkody tak w ludziach, iako i samego

(Dalszy ciąg następnie),

IlJ Donitsienie Loteryine. : 1\ 1\ IlJ U Kolfektora loteryi Pape lest lescze kilka ćwiartek losów do iszey wielkiey loteryipo 20 Tal. stawki do zbycia. Pomiędzy wielu lnneml wygranemi, znayduią się w kole sczęścia, w liczbie tylko iescze 1300 losów, także 1 główna wygrana 50,000 Tal.

i iedna nagroda 20,000 T al.

Dodała,