OSADY 1?ODMIEJSKIE W -POBLIU POZNANIA 81dajny m gruncie: mogla dostarczyć pożądanej ilOHCi matel'jalu. Lecz nie tylko pod tym względem korzy:;tal czlowiek z okolicznej przy rody. Woda pobl:skiej rzeczki Glównej poslużyła mu jako sila pdząca liczne kola młyilskie. MJyny te spowollowaly powik"zenie debrobytu: ponieważ mąk, wyrahiana tamże, wysylano drogą wodną przez Warte: i Odre: do Bzczecina, a stamtąd nawet do Szwecji. Bliskoć dworca oraz wolne przestrzenie wkolo Głównej skkniJy jeszcz-e innych prze(h;ibiorców <10 zakladania fabryk, co znowu pociąga za sobą rozwój przestrzenny m;ady, 'ponieważ po wstaj(' potrz,e'm budowy nowych domÓw <11a robotników. W tt'll sposob utworzyla :,if: eała ulica Fabryczna. gdzie dawniej tylko hyła jcclna o),crża. (Jwc (lomy whotnicze mUt.ą ponllc:;cu' znaczną ilo{' rouzin.

Kronika Miasta Poznania: miesięcznik poświęcony sprawom kulturalnym stoł. m. Poznania: organ Towarzystwa Miłośników Miasta Poznania 1924.02.29 R.2 Nr2

Z t-t'go powodu ą wy::,okie i rozle;'l,e, tak że robią wrażenie kO<:3zar.

We wschodn ej cz«i;ci wsi wrbudowano dla urll,:uników f..thryki Uf' gieIskicgo ca,ą. kolonję domow \v styll:l budynków l'obotllj.cz'eh fabryki Kruppa \v Lsscn. Uprócz tych domów widzimy w LHówuej jc:;zcze wu,:kszą iłość w;::;okich uumó\\ prywatnych, wybuduwanych wzdłuż ulicy G łównej. W:;t.ystkie kaluieuke WZllO:;Zą 8ię podtup: sy:stcmatyet.ncgo vlanu. Wieś cała tobi z tego PUW(}UU wraż.enie m:asteczka. Ja"il\:rawy kontm:;t z temi buuynkami :;tylu miBji>ki'ego :3tal1owią zagrody go:;podar:;kic, ktÓre są już bardzu nit,. liczne, Starodawnych chat pud strzechą nie wida!; tu już zupełnie. {Jonit'waż micj",coWf' cegielnie uLlogatlniały budowę murowanyd\ i1omów. l'uwstanie fahryk pozostaj(: w f;Cl:3lym związku z wanmkami t()poraf cznYllli okoLcy. Ubrito,.;ć gliny naklunila ({o założenia cegielni. Pierw::;zą cegicluię założyLi IJracia Jareccy w roku lt;t;O. Dzif; fahrykl ta już n:e i:;tnieje. W nowszych czasach wybudowano f'cg-it'lnit: Hartwig-Wci(h'lI1ann. która pracuJe' najnowszemi rna!31yuarui. a mic.is('u fabryki lJl':H'i ,.'an'ckieh \VZlln"i sit; (hi;' wy! w(Jl'lIia ehcll1iczna Kaz. ('hmid(.wskicgo Tu",. akc.. ktÓra za, trudnia ok()io ;mo ludzi. POI] wplY\H'1ll mia:;ta i dobrej komunikacji I'o\\staly :-3 faJJ\'yki papy i :;llloly. z kr{)rych każda ma zazwyczaj f)- i:O l'o,ltotnikÓw. l>zit:ki zalożf'niu przPcbif:biol'stwa :;tudniar'i!,jego po\Vstab Celltr:la "k('II' Franciijzka Lawl't'lIea. 1<'ahryJ...a ta pc,trt.ebu je ,,,i elką ilo:;ć, wody. W ydobywa si\: ją ::iztucznic z zi-t,nn. Za pomocą pumpy hydrauliczllej pt;:tlzi si wod aż do trzt' c:ego pif:tr,t. Wydajno:ić studni jest nadz,wytza.ina. wyno;;i bowiem lUt gotlzin 1 G 000 l. 0'l'fÓez tPgo przeds.it,:lriof::it\'.;O studniar

Co.

KRANIK.\. \nARTA P07.N'\NIA

32"kil; \\''11ł1'l1owal(J \\ (;UI\\"1It'j .if'z{,z(, 2 pompy, kto!,f' w tym :<amym ('Z:l"jp wydają 110 fiO 0(10 L X.\jważnhjj"-zą:;w w:<zy,;j)\:ieh fahryk .I p ",t f:ll)]''ka ('pi('l:<kif'o. Pi 1-'1"W ot nit' była w Poznaniu, \p('z 1. hrakn mi('j:<(':\ fll:1 clal:<zq.!,'o rozhuflowani:\ przPllip,dono j:1 f10 OłÓ\\'IH'j, pOllipważ tam h)'l najilog'odniej,,-:r.y z'wi:1zpk kokjowy. BudmYl: żal'z(:to wl'okn t!J1 O. jPszcze rlzi fall1'yka nil' je"t UkOlIf'WU: r . Pllllif'wilŻ "tak sh: powięk,;za. ZatnHlllia :,mO()-;)OOO l'ohOtllikÓw.

ki"Ii'z pl'zychodili z OłÓwnej- !'!am('j. z ji'j okolie,y oraz z milsbl. [in przpdsif:hior:-tw rn'zpmy:<łowyeh zaliez:l sil: ta kżl' młyny, ktÓrp wylmdow:l1lo, k()rzyst:\j!{' z wOll' rzp('znej, \\ puhliżlI ni.ki OU.WIH"j. Kajstał'sz,y z t.y('h młynÓw jeo;t t. zw. NacloIllik. ist:nif'jąl:)' już od 100 lat. \Y now8zyeh ('za,,:lch przehndowano go. 1I1w('liiI-' Iwleży 110 to.warz,ystwa' ak",yjnf'go zif'miopłodÓw \Var::;zaw:1. ł )rngi młyn pmv,,.;Wł 11'rzp(l mniejwheej no 1:1t)', wyhll£1ow:lny prze_: mł'mlI'za SrhiJ1inga. ,V tym s:amYIII ezasil" lll"Uehomiono mlyn 1 1011 ll:lZW:1 .,KaJ'łhruntwr fiihll"', kt{wy w r. 191 p,rzl"hJJ(1nw:wo H:I. f:llH"Y kę :mklla. Licznl' fahryki znajdnjąee i(: w (:!()WIlf> j wymagają <1ogotllwgo )tołąe,z(',nia z mia;.;tf'nl. floglądająr na, map,> :;po::;trzcgamy. 'l,1' z Pl1ZlI:lnia 1}l'ow\(lz:l! 2 uli('(' do OI"w.Jlf'j. Ohil:' wychodzą Zł' 8l'{Hlk i i roz,wi'dlają Hię tuż pod mi:u;tpm. .kdna hiegnip przf'z Z:l \\ acl'. (1T1la wzdłuż tOJ'l\ kolej,owego do Torunia. kt"ry po lIif'jakilllH rzasif' przekra.rz:I. auy złączyć I'if! lIiedaleko mównej z Jlif'l'w"zą odnog'ą. Przez wie;; obie drogi Jlozostaj! złąrzOJH'. kez prz km"lrl\. o:<:uly ZlIUWUŻ sjp roz,rhod7.ą. <ił6wna t1roga prowa(1zi do \\'f!gT6wca. a zhaczająca iiZ{'a, do TOJ'l\lIia. Dl'Ogi tr :l pil'rwHzorZ(,'£1Il(,. jak to \\'yma.ga ożywiony ruch. \V ohre:bi.f' wsi gośrinip.' 111. fił{l\VlIt'j je"t wyhrukowany kostkami grallito'W{'mi. Chodniki llat omiast są :r.(' zhitrg'o piaskn. a po hrzegach wzmocnione rZIdpll1 IWll1if'ni. Brllk ulicy nic jf'st wil:r mif'jf'cowy, ICl'z J10!1 wpłY\;.f'I11 l!lii\t:1 zwieziony z inny('h okolie. {'lil'a horzll:l prow:\ilząl'a na,1 f(J)'I'TII j,.t tylko wyhrukow:lll:1 nif'ocio;;atwmi narzutniakami. poniP\\':\Ż j('"t, nmi.e.ł wa,żna.

l'ołożl'nif' fHÓwm'j było już od da wnyl'll I'Z:l.H()W kor:r.y;;tnc, ]10lIit.,vaż osad:! ('iąglll:l, "ie;: wzdłuż taJ'eg"ó traktu Poznaii-Odałish. ()pr{,cz tego ul('I)zatt położenie wiii rzpka Qł()wna. Xiegdy nil! "iala ona by,' ważne'HI ł'OlIowikioem, ponipważ nawet nadała, USil,1zi';" :<.woją naZWf:. Dziś hlikość Pozna,nia oraz tnry kolt'jowl' JI\'z('('iJ)a.j!ep 01f'I\\"I1(: oll:rrywają. zn:lI'wiC' wic:kRzą role:. '\vil'ś h'il.r J11 pMwll'Y, ',';;ehi',(\ of1 TU, J'ozn:mia.

Odd,lll'uil' I)[(n\"llej .,d mia,.1;) je,.;t "to:,unkowo ma[('. \\' ('hodZ:!I' cHl wsdlOdnil'h kral'Il'(I\\, "uznania. Droga elo I :Um uej P0l'Z:!ł\ SZ Oli t nl1lll. lic'z- .: lun. ł\.h!l'zl'ni.. z miat('1II jpst korzystlH', I>otYl'hl':r.a:' (':iad:t nil' p,,:-iada jeszl'zl' tramwaju. 1(,I'z możn,1 clu:ii' \\ yg-odnip Oil:g:lląt przy>'tamek. zilajdlljąl'Y Sil' na 8r(Hke. btuiej'l' projekt \\'l'ielenia w,;i ,(lo ohrębu miasta. a wtenl'za,:-; prawdopodobnie :r.aloży się i kolej dktrYt'Złłą. N aj-ważuiej:izym :;;rodkiem kOlUlluikal'Y jnym je:it kolej Żda7n:l. \\' Ułównej SdlCHlzą się :{ wa1.ue tory l'l'Ow::H.l:r.ą('I' do :-'tr,załlwwa-\Var:izawy, do Torunia i .10 'VągT()wl'a-Gd,u'l:ika, \'0 r{""lIllj:t I ' Zawady z nł6wną, 1lloi('m' zauważyt. ogro\llu' kontr<li't. Zawady mimo s\Vl'go nil'zlwl'zlIl'go oddaleuia od 'lIi,':if:1 nip roZWilH:ły "iI: tak l'omYf;lllie jak Uł{I1,vlIa. ponieważ nil' :':, I" zY:itaukielll kolPjowym. 1:uchowi pieszemu i WUZ.oW{'lllll ł)tl1llil:dz laówną a Poznaniem slużą drogi, g'łówlla ,:;z08a prowadz:ll'a przl'l. Za,wady i hOI' zna droga wiodą{'a wzdłllż t01'll kolejowego, UUl'h na obu Illil'al'h jB8t bm'dzo ożywion' w8kutek ('ora;.' t(l wil:kSlPg-a w;.' lotu IIl'zelJL'słow('go \\' (:łówuej. Zewzrotem [))'Zemrłll ląezy sit; f;l'ilt- l'owięh:r.!'ni1' HI: liezhy Juil'szkall{'I)\,," wsi. Htatp;iy'k:l wykazuje: w roku 1 H7 1 H71i mies:r.kaIi('I'" 18f) lOtj!) 189G Uł3H 190:> t) 1 m 1910 3:28t! 1\)21 60()5 .Jak z rozwoju w"zY8tkich wymiel1iollyeh o"a([ widzimy, O',,l(l;\ \ioLlmi('js,k:t jeJoit Heif;le zależna od miw-:;ta i n:l odwrót miasllI 11 11 - trzei..HIjf' osally, WicH tiama dla siebif' istnieć \lii' możL Bl'lk j:'j rynku. IW ktlll'YJlJ lIloi!' sprzl'da wal; "woe ziemiopłod), :1 w la miau kU}lit. produkty IH'Z€llIysło'w€ niezhl:t1np w gOt:Jloda;-;:.t\', h:. l'ienv8zl' ł:ll',zniki pomięd:r.y mi:u-itcm a wsią są Więl' ('harakll.rll !I:1Ildlowcgo. Ludnuśl, :r.I1lU8Z011:l mlawa{' sil: do miasta. I. lli(g-il'łIl I'l.asu Ilabi(ra wła::>.ciwoHej ll1iejskieh, l'U sil: m\wet z<lZnaez.1 1\' trn,;ach, 'f, tyeh drobnych zmiaJI charakt('rn wiejs,'kiego prz D ('h0d:r.i 1)1'\ "li do ważlliejszyeh. \Viliziwy j:tk "iI: zmienia :-Ityl dOiTltJW. Uiu:i d:n'l'lliejsz'f' chaty [Jud strzechą a na, ieh mil\j-sce pow"'tają tlomy mu rmvanp, tu i owdzie nawet upiększOJw na wzór miejski. "od wply' ",cm midbta nlc'ł}:,<zaj:I' 8i drogi oraz :sposĆJb uprawiaui:' roli. vvmagUlj:t wsi :i:1 ('oraz to wit:ksw. tl'OSPOd:M'Z "prllw:\I\7.:J :r. mia"I:1