GAZE

Gazeta Wielkiego Xięstwa Poznańskiego 1838.03.28 Nr74

Wielkiego

ZNANSKIEGO

TA

Xiestwa

· - - ID -"" ,i

Nakładem Drukarni Nadwornej W Dekera i Spółki. - Redaktor: A. WannowśM JW7Ł-W Srodę dnia 28. Marca

Wiadolllości zagranIczne.

A n g l i a.

Z Londynu, dnia 16. Marca.

Najnowsze doniesienia 5l nad granicy wyźezej Kanady, któreśmy przez Nowy-York o. krętem przewozowym "Wellington" otrzymali (okręt ten opuści! Nowy-York dn, ao z, m,), mnie; są pomyślne, aniźeliśmy się spodziewali. Kanadyjscy powstańcy, mianowicie ci, którzy opuścili N awy- Island, jeszcze się nie rozproszyli, owszem zebrali się w większej jeszcze liczbie w państwach Ohio i Michigan i grożą wtargnięciem do osady angielskiej. Raporta o tern nowem przedsięwzięciu odebrał już Kongres Stanów Zjednoczonych na drodze urzędowej. Pomiędzy temi jeet depesza jedna z dn. 9. Lutego z Buffalo datowana, Podpułkownika Wortha do Generała Majora Scotta, w której, z odwołaniem się do listu Porucznika Homana od eifY morattićj Stanów Zjednoczonych do Generała brygady Bradego z d, 5. Lutego, donoszą" źe Porucznik Homan dn. 5, między Peirrysburghiem a Milanem spotkał patryotów, którzy liczbę Bwoję na 800 ludzi (podług innych na 1500) podawali i opowiadali, źe wspólnie z 500 Indyanami z hordy Kattaragu w bliskości Detroit w państwie Michan, jako miescu dogodnera do wtargnięcia do Kanady, zebrać eię

1838,zamyślają. Broń i arnunicyą wieźli z sobą na wozach pod pozorem, źe to towary przewożą. Indyanie wyprzedzili ich i udali eię drogą przez miasto Sandhusky w państwie Ohio około jeziora Erie. Generał Rensselaer (podług innych pewien M'Cloud, Adjutant tegoi) miał objąć dowództwo nad tą wyprawą i M'Konzie miał się do niej przyłączyć. Rensselaer W)jechał dnia 8« Lutego 2 Buffalo do Ohio, i mniemano w Buffalo, źe wyprawa ta przy starej twierdzy Sinclair w wyższej Kana. dzie wyląduje i następnie w kierunku jeziora Sirncoe działać będzie, Z resztą powszechnie sądzono, źe gromady te za pierwszem starciem się z Anglikami w rozsypkę pójdą. Ale tern bardziej się obawiano, ażeby władze Kanadyjskie, dla zabezpieczenia się od dalszej napaści, nie wyprawiły wojska do państwa Michigan. Amerykańekie władze wojskowe nad granicą uczyniły wprawdzie wszystko, co tyl« ko w ich mocy było, dla przytłumienia w samym zarodzie tego nowego nieładu i utrzymania neutralności Stanów Zjednoczonych; ale mieszkańcy wzdłuż granicy, mający znaczną korzyść z takowego niepewnego stanu rzeczy nie omieszkali wprost i tajemnie wspie» rać powstańców, i dla tego słusznie się oba* wiają, żeby ci, przechodząc przez Detroit, z powodu 6łabego oporu z strony urzędników cywilnych, nie chcących popularności swojej żnej zbrojowni będącej w tern mieście. Generał brygady Brady, mający dowództwo w Detroit, wyslsl dla tego umyślnego posłań ca do Washingtonu z prośbą, aby rząd starał się wszelkim sposobem Bkłonić kongres do poparcia bilu względem nadzwyczajnej władzy, gdy tylko przy pomocy nadzwyczajnych środków neutralność utrzymać można. Bil ten, który juź w Senacie przeszedł, doznawał dotąd w Izbie reprezentantów wielkiego oporu, gdyż mniemano, ie na tak wielkie ograniczenie osobistej wolności zezwolić nie można, zwłaszcza, gdy w skutek uczynionych przez rząd wniosków możnaby kłaść areszt na osoby, broń i rzeczy bez wyroku sądowego; niejakiś Pan Flether twierdził nawet, ie Stanom Zjednoczonym słuźy*zupełne prawo posiłkowania Kanadyjczyków bronią; sądzono przecie, źe obawa wojny r Anglią, którejby na żaden sposób z przyczyny ciągłego naruszenia neutralności uniknąć nie podobno było, wszelką bojaźń przed możliwem nadużyciem nadzwyczajnej władzy usunie, Członkowie szczególniej z południowych państw głosowali za bilem. Takżeroetropniejszegazety przyznawały, prrer wzgląd na stan wojskowy Stanów Zjednoczonych tak na lądzie jak i na morzu, źe nie można sobie życzyć wojny, szczególniej wśród teraźniejszych finansowych stosunków i w chwili, gdzie w Kanadzie 6 -*. 8°00 świeżego woj* eka ma stanąć. Przy odejściu ostatnich wiadomości odroczono obrady nad bilem do następnego posiedzenia. Jak dalece się zaś nad granicą oburzenie przeciw władzom kanadyjskim wzmogło, dowodzi okoliczność, źe Lady Head, małżonka Gubernatora wyższej Kanady, w czasie przejazdu swego przez Rochester w N owym - Yorku została w ubliżający sobie sposób przez zuchwałe dopytywanie się o paszport i słowa obelżywe obrażona. Głoszą także, źe gromada gminu usadowiła się w Lewistonie, w nadziei, ie sam Sir Francis Head przybędzie, w ktoiymto razie chciano go wybić należycie, a nawet życia pozbawić. W najłagodniejszym razie chciano go z powodu spa lenia siatka parowego "Caroline" w Schlosse. rze stawić przed sądem przysięgłych w Lockporcie, gdzie na niego, Pułkownika M'Naba i innych z powodu tego wypadku areezt osobisty wyrobiono. Z Quebeku i Montrealu nadeszły przez Nowy - Y oik wiadomości do dn. 13. i 15. z. ro, Montreal ponióał przez znaczny wylew rzeki św. Wawrzyńca 120,000 dolarów szkody. Lord Gosford nie mógł d. 13. wyjechać, jak sobie był zamierzył, z przyczyny upadnięcia przy wsiadaniu do pojazdu. To opóźniło także wprowadzenie jego następcy. Z Stanów Zjednoczonych donoezą, ie w Florydsie Generał Jeseup stoczył d, 24. Sty. cznia powtórnie bitwę z Indyanami, w której Indyanie przeważnie porażeni zostali, Amerykanie mało tylko ludzi utracili, ale sam Generał Jessup ranę odniósł. Handel w Stanach Zjednoczonych mało był ożywiony, Wyglądano przyjęcia bilu, mocą którego wydawanie starych, nieumorzonych biletów skarbowych za główną zbrodnią ma być uznane, przez co bank Stanów Zjednoczonych pozbawiony będzie kapitału 20 milionów dolarów. Niedawno odbył się wybór Lorda Rektora dla szkockiego uniwersytetu aberdeenekiego, który tylko ma jeden wydział teologiczny. Prawo wyboru sluźy, jak wiadomo, studentom. Na zgromadzeniu obiorczem przedstawił student J, R. Reid Lorda Lyndhursta i przy tern wymienił jako przeciwnego kandydata Lorda Broughama, zapalonego radykalistę. Student M'Iniosh przedstawił innego Torysa Pana Colquhona. Takowe nieporozumienie między Torysami wyjednało Lordowi Broughamowi zwycięztwo. Student Fairweather, który go przedstawił, powiedział o nim w ciągu swojej mowy r Nieugięty przeciw szyderstwom magnatów, nie zważający na ich pociski, nieugięty przeciw nagannym wybuchom zagorzałych polityków, nieugięty przeciw klątwom tych, co mając religią w ustach, z dakka ją od swego serca utrzymują, pieugięty przeciw tym wszystkim, postępował swoją drogą, Zasadą, głównym rysem jego bilu naukowego jest, źe biblia, cała biblia, ma być ks ąźką naukową każdej szkoły, i na tym niepokonanym kamieniu węgielnym prawdy plan swój opierając, zdoła zapewne stawić czoło próżnemu łoskotowi sekciarzy. Wypadkiem ostatecznym było, fe Lord Brougham otrzymał 94 glosy, Lord Lyndhurst 89» a Pan Colcjoun 84JI u s t 2 Y a.

Z Wiednia, dnia i$- Marca.

Gazeta preszburska donosi z Budy pod d. 9.

Marca: Okropny wypadek, którego się mieszkańcy, mający domy swe nad Dunajem, oWawiaii, wydarzył się niestety. D. 5. b. ro, wystąpił Dunaj na stronie Budy z brzegów swoich i przy ciągłem wzmaganiu się wody zostały wkrótce przedmieścia miasta tego zalane. Wiele rodzin musiało mieszkanie swe opuścić i winną stronę się przenieść. Na ulicach po przedmieściach nad rzeką związki tylko na czółnach utrzymują. Dziś już każdy wolniej oddycha; lód skupiony albowiem ruszył się i wodd znacznie opada. Tym tedy sposobem spodziewać się możemy, Ze ucisk n ezadługo 6ię ekończy. Dziś otrzymaliśmy doniesienia z Budy i Pesztu aż do dn. 16. b. rn. wieczorem, i są one niestety jeszcze okropniejsze od dawniejszych. Woda ciągle rosła i już przeszło na 30 6tóp się wzniosła. Nie było w Peszcie ani jtdnego miejsca wolnego od wody i co godzina prawie zawalał się dom jaki, a tak mieszkańcy w ciągłej zostawali obawie, żeby ich albo walące się do« my nie przygniotły, albo wzmagająca się woda nie zalała. Wielkie statki pływały po ulicach Pesztu i dwa w gotowości będące statki parowe ciągle od wczoraj bydło i rzeczy do Budy na bezpieczne przewoziły miejsca. Te dwa statki były prawdziwern szczęściem dla Pesztu, gdy początkowo dla zbyt wielkiego prądu wody żaden inny statek nie chciał się na rozhukaną puścić wodę. Rynek w Peszcie (lezący niemal w samym środku miasta) jest miejscem zbierania się statków i obecnie widać tam uwijające się statki, które zwykle tylko na głębokości niższego Dunaju się unosiły. Na etronie od Budy tylko dachy w niższej części miasta nad wodą sterczą; co się zaś z mieszkańcami tychże stało, dotąd nie wiadomo, gdy wśród ogólnej trwogi i zamieszania trudno eię było dotąd poszukiwaniem wszystkiego zająć. Załogi wojskowe w obydwóch miastach już przez trzy dni i nocy ciągle stoją na pogotowiu i zajmują się ocalaniem łudzi i rzeczy. Wskutek tej ciągłej i nużącej pracy wielu żołnierzy zachorowało i rząd myśli wysłać do Budy kilka batalionów z pobliższych załóg, któreby tamecznych znużonych żołnierzy zastąpiły. Wszystkie domy w Budzie napełnione są ludźmi uchodzącymi z Pesztu, których także wszędzie gościnnie przyjmują. Sam Arcyxiąźę Palatyn przodkuje wszystkim dobrym przykładem i zamek dla pozbawionych dachu ludzi otworzył. Szkoda w budynkach musi być niezmierna; przyczyniła się zaś do tego szczególniej ta okoliczność, że kamienie używane w mieście tera do budowli mają w sobie bardzo wiele części wapiennych, dla tego więc łatwo się w wodzie rozsypują i upadek domów za sobą pociągają. Większa zapewne jeszcze będzie strata W towarach, bo na roczny walny jarmark zgromadzono tam już od tygodnia niemal wszystkie zasoby Węgier. - Nie mniej zasmucające dochodzą doniesienia z wszystkich nadrzecznych miejsc między Budą a Granem, które mniej więcej przygody tej doznały. W jednej wsi, w bliskości Pesztu, sarnę tylko szczyty domów widać, i nikt nie wie, dokąd eię mieszkańcy schronili. W Granie miało się przeszło 300 domów zawalić! - Na wiadomość o lem przeznaczył N. Pan 20,000 iż. reń. z prywatnejswojej szkatuły na wsparcie najnieszczęśliwszych osób. Prócz tego wyprawiono tu do Pesztu znaczne zapasy żywności dla zapobieżenia chwilowemu niedostatkowi. - D o p i s. W tej chwili odbieram drogą nadzwyczajną doniesienie z Budy, o 18 godzin od poprzedzającego późniejsze, Woda ciągle wzbierała i niedola mieszkańców do najwyższego doszła stopnia.

ROZlllaite wiadolllości.

W mieście N eueneladt (w Szwajcaryi) wrócono się do czasów budowania wieży Babel. Władza szkolna tego miasta wydała rozporządzenie, wedle którego Nauczyciele języków francuzkiego i niemieckiego, mają w jednej i tej samej nauczać sali. Skutki machin parowych i kolei żelaznych, - Ze świat bez wojny nigdy obejść się nie może wnoszą ztąd, iż największa część ludzi ma wielką chęć do pokonywania swoich bliźnich; ale można także przyjąć i tę zasadę, że im trudniej będzie prowad/.ić wojnę, tern rzadszą będzie ona. Przypuśćmy, iż wojna zamieni się w walkę machinami parowemi, natenczas wszyscy barbarzyńcy i pół barbarzyńcy nie mogą należeć do tej walki, albowiem feldmarszałek S t e p h e n s o n, sławny budowniczy machin parowych, zniszczyłby w okamgnieniu wszystkie pułki swym ognistym pocztem, który w jednej godzinie piętnaście mij odbywa. Mechanika, ta wielka potęga kunsztu, jest tak niewyczerpaną jak potęga przyrody, ponieważ ona łączy w sobie tajemnicę naiury i włada nią. Tysiące lat ubiegną jeszcze, a w każdym roku może się pojawić nowy wynalazek. Machina parowa w stanie w jakim ją teraz widzimy, załedwo sięga łat nięciudziesiąl; bowiem przez długi czas od wynalezienia jej za czasów JerzegoII, uważanojątylkozazabawkę, a stan jej teraźniejszy za drugich lat pięćdziesiąt może podobnież tylko zabawką zwanym będzie. Wszak dopiero upłynęło lat dziesięć, jak pierwszym statkiem parowym ośmielono się wy. płynąć na morze. Przed trzydziestu laty lord Stanhope, chcący pierwszy raz na statku parowym płynąć Z Londynu do Greenwich, wyśmiany był w całym Londynie. Teraz płynie taki 8'atek z Londynu do Gibraltaru, a z Gibraltaru do Konstantynopola, albo przelatując Czerwone morze, płynie do Bombaj, Cejlonu i Bengali! i przywozi mogtiłowi i cesarzowi chińskiemu w jednym i tym samym dniu gazety przeszloroiesięczne z Europy. Koleje żelazne w stanie obecnym nie sięgają lat dziesięciu, a rozszerzają się już nie tylko po Eu> ropie. ale nawet po rozle głych «amnmrh nu. następnych lat pięćdziesięciu? Jaki wpływ wywrą na skład teraźniejszego świata? Jak wielki wpływ warly dotychczas na przemysł, handel i bezprzykładną czynność ludzi w niezmierzonych przestrzeniach Ameryki północnej, podają peryodyczne pisma angielskie w następu/ącem ogólnem opisaniu: "T am, gdzie znika wszelki ślad miast zaludnionych, okazują się ruchliwe gromady przychodniów, podobne wezbranym potokom, które dla użyźnienia puszcz dzikich, roztaczają swoje fale, pomykają co raz dalej bez ustanku i kreślą co raz szersze granice. Tym czasem koleje żelazne, te posłuszne narzędzia zagorzałej pracowitości, biega tuż za niemi w ich ślady, i prują sobie szlak potoczysty» Pośród głuchych, odwiecznych lasów, jak by na znak czarodziejskiej rószczki, powstają zgiełkliwe miasta. Na grzązkich jeszcze trzęsawiskach, juź Są skreślone plany, a nim na tych przepaściach powstaną miasta, już są dziesięckroć razy sprzedane i z niezmiernym zyskiem na akcje w kuponach zamienione. Przemysł krąży tam wszędzie z niewysłowioną szybkością. Praca stała się namiętnością, a spekulacja gorączkową chorobą. Olbrzymie przedsięwzięcia następują jedne po drugich, wznoszą się, upadają, przyciągają do siebie i chłoną wszystkie kapitały w odmęt, w tę wrzącą przepaść, w którą każdy oślep się rzuca, jak eię rzucali niegdyś zapaleni rycerze w najgroźniejsze niebezpieczeństwa bitwy." Przemysł dla płci pięknej, -- Przez ogłoszenie tajemnicy zachowania kwiatów i śród najcięższej zimy, sądzimy, iż sobie zjednamy niejakie względy u płci pięknej uwalniając ją od haraczu , który właścicielom cieplarni i robiącym kunsztowne kwiaty, dotychczas opłacała. Nie sameto ciepło w oranżeriach dostarcza nam kwiatów pod czas zimy. Miasto żądania, aby gorąco rozwijało nam kwiaty, możemy wymagać, aby zimno zachowało nam w pączku ich dojrzałość. Nic łatwiejszego jak w lodowni zgromadzić sobie zapas świeżych kwiatów na zimę, a mianowicie wszelkich gatunków, któremi najkwiecistsze pory roku zdobią nasze ogrody. Sposób na to jest tak prosty i tani, ii dziwić się wypada, dla czego powszechnie nie jest znany. Kwiat, który zachować sobie życzymy, należy w czasie bardzo suchej pogody, i nieco wprzód nim się pączek rozwinie, oderznąć i włożywszy go do SZklannego lub jakiegokolwiek innego, ale dobrze poliwanego naczynia, dla zachowania od wilgoci i ciepła, irchą napuszczoną olejem obwiązać. To naczynie ustawia się w przedsionku czyli szyi lodowni, albowiem zimno niżej zero, mogłoby łatwo kwiat zmrozić, Chciawszy nareszcie kwiat wydobyć, kładziemy go najprzód do zleconej wody rzecznej, potem przechodzimy pomału do cieplejszej temperatury w pokoju, gdzie szypułki do letniej wody zanurzamy, rozpuściwszy w niej cokolwiek saletry. Tym sposobem pośród zimy otrzymujemy tak świeże kwiaty, jak gdyby dopiero w chłodnej rosie śród lata były zerwane. T en sam cel osiągnąć można i bez lodowni, nadpaliwszy cokolwiek pieńta nie zbyt delikatnego kwiatu, ."zalawszy lakiem tę bliznę. N aczynie, w którem go szczelnie zamkniemy, należy wstawić do suchej piwnicy, a tym sposobem otrzymamy i śród zimy kwiaty. Handel pijawkami. - Jak wielce ważnym dla Anglii jest handel pijawkami, okazuje się ztąd, iż w samym Londynie znajduje się 4 liwerantów, którzy co miesiąc z Hamburg ga i Szczecina każdy po 150,000 sztuk sprowadzają. W aptekach londyńskich płati się za jedne sztukę 1 do lj szylinga, a gdy czasem trudno jest o nie, wtedy płaci się nawet gwineję jedne za sztukę. W roku 1824 przyjechał był furman z Polski do Szczecina i przy. wiózł z sobą ładunek 5 rnilijonów sztuk pijawek, czyli 60 cetnarów. I do Francii, która sama w południowej stronie ma znaczne sadzawki z pijawkami, przywożą wiele z VViirtenberga, Bawaryi i Węgier. Podczas gdy, B zagranicy w roku 1825 tylko gl miliona sztuk sprowadzono, wynosiła dostawa w roku 1832 już 57! miliona sztuk, które w ogóle 2 milijony franków były warte. Szpitale w Paryżu wypotrzebowały 9 rnilijonów sztuk, przezco cho* rym podług zdania doktora Kasper, iż jedna pijawka w dwójnasób tyle krwie w siebie wsysa ile sama jest ciężką, przeszło 1700 cetnarów krwie upuszczono.

Ceny zboia na pruską miarę 1 wagę w Poznaniu. Dnia 19. Marca 1838.

Wyszczególnienie gatunku.

I od do Tal. sgr. fen Tal. sgr. fen.

Pszenica 2yto.

Jęczmień Owies Tatarka Groch Ziemiaki Masła garniec, czyli 8 funt.

pruskich, ,. Siana cetnar a 110 ff.

Słomy kopa a 1200 ff. · Spirytusu beczka« . « »

. » .

. »

1 20 - 1 22 I 6 - 1 8 - 25 - - 27 - 3 - - 25 - 25 - - 27 I 2 b I 5 - 12 13

"'

. «

1 1 o 1 12 - 4 - - 26 663 fu - - 17 "ł