fx A Z

Gazeta Wielkiego Xięstwa Poznańskiego 1838.08.03 Nr179

Wielkiego

TA

Xiestwa

POZNANSKIEGO

Nakładem Drukarni Nadwornej W Dehera i Spółhi. - Redaktor: A- Wannomki.

JW 179. - W Piątek dnia 3. Sierpnia 1838.

Wiadomości krajowe.

z Berlina, dnia 31. Lipca. J O. Xięźna Lignicka przybyła tu wczoraj % Cieplic.

J. K. M. Xiąię Wal d e m a r przybył tu K zamku Fischbach, z Szląska.

mN M«t«Vn«M4

Wiadomości zagraniczne.

R o s s y a.

Z P e t e r s b u r g a, dnia 11. ( 12. ) Lip ca.

P. Minister Sprawiedliwości oznajmił Rządzącemu Senatowi, że N. Cesarz J mć, w dn. 9. Czerwca, raczył roskazać, iżby z powodu, ie Ober-prokurator Najśw. Rządzącego Synodu teraz zarządza sprawami duchowne mi wyznania Grecko-unitskiego, urzędnicy, podwładni Grecko-unitskiemu duchownemu koltegium, powinni nosić takie ubiory, jakie noszą urzędnicy kancelaryi, podwładnych f ' Ober-prokuratorowi. emuz Dnia 5. (17.) b. m., przybył do Petersburga 2 Kowna, Członek Rady Państwa Królestwa Polskiego Lubowidzki.

Zarząd Ośwhctnia w mOKU 1837.

Wyciąg ze zdania sprawy złożonego N. Cesarzowi przez Ministra OświecenIa. Rozrządzenia tyczące się pojedyd

czych części Ministerstwa Oświecenia. - Okrąg Petersburski. - W Uniwersytecie było nauczycieli i urzędników 73, uczniów 385; otrzymało uczone stopnie 4. W okręgu złożonym z 6 guberni} jest 9 gymnaziów, przy siedmiu z nich są pensy je, 50 szkół powiatowych i 99 parafialnych i wiejskich. Oprócz tego prywatnych pensyi i szkół 92. W ogóle w zakładach skarbowych i prywatnych uczyło się 12,865. W okręgu otworzono jedne szkołę powiatową, przy dwóch szkołach powiatowych klassy paralijalne i 4 szkoły paralijalne. - Okrąg Moskiewski. W Uniwersytecie było 96 nauczycieli i urzędników i 61 i uczniów - 51 otrzymało stopnie uczone i lekarskie. - W okręgu złożonym z 9 gubernii, było 1 Lyceum, 1 Instytut szlachecki, 10 gymnaziów a przy nich 7 pensyi; 81 szkół powiatowych, 172 parafialnych i im równych. W nich urzędników i nauczycieli było 1,009, uczniów płci obojej 16,309. Nadto szkół, prywatnych i pensyi 43, w nich uczyło się 1,640. - 'W. X. Cesarzewicz podczas zwiedzania uniwerzytetu darował mu mikroskop roboty Frauenhofera. Przy drukarni uniwerzyteekiej zaprowadzają się druki stereotypowe. - Przybyło sześciu professorów zwyczajnych, jeden nadzwyczajny i jeden sprawujący obowiązek professora zwyczajnego. - Magister Bodiaiiski udał się zagranicę na dwa Słowiańskich. Kandydat Granowski otrzymał przedłużenie pobytu za granicą dla udoskonalenia się w naukach historycznych. Dozór nad szkolnemi zakładami moskiewskiej dyrekcyi podzielony między dyrektorów dwóch moskiewskich gymnazyi. W Twerze otworzona pensy ja szlachecka przy gymnazium. - Otworzono w okręgu 1 szkolę powiatów;} i 9 parafijalnych. - Okrąg Charkowski W Uniwersytecie nauczycieli i urzędników było 81, uczniów 315; 129 otrzymało stopnie uczone i lekarskie. W okręgu złożonym z 8 gubernii było 8 gymnazyi a przy nich 3 pen»yje; 82 szkół powiatowych, 110 parafijalnych; W nich urzędników i nauczycieli 839. Nadto prywatnych szkół i pensyi 49. W ogóle uczniów 13,624. Przy urządzeniu uniwersytetu podług nowej ustawy przybyło 2 professorów zwyczajnych, 3 nadzwyczajnych, jeden pełniący obowiązek nadzwyczajnego i 2 adjunktów. Professor Krynicki odbył podróż w przedmiocie historyi naturalnej do Krymu i Kaukazu, odkrył nieznane jeszcze gatunki i pomnożył znacznie zbiory uniwersytetu. Lekarz Spirydów udał się za granicę nadwa lata dla udoskonalenia się w medycynie. Otworzono w obecności N. Cesarza gymnazyum obwodowe Kaukaskie wStawropolu. Okrąg Kazański. W Uniwersytecie urzędników i nauczycieli było 76, uczniów 170; 59 otrzymało slopnio uczone i lekarskie. W 0okręgu złożonym z 9 gubernii było 10 gymnazyi a przy nich 3 pensy je, 1 szkoła ormiańska, 67 powiatowych, 105 parafialnych i przygotowawczych, w nich urzędników i nauczycieli 697. Nadto prywatnych pensyi 3. W ogóle uczniów 9,527. Obserwatorium uniwersytetu powiększyło się sprowadzonym z Munich refraktarem Utschneidera. Przybyło czterech professorów zwyczajnych, i 7 nadzwyczajnych i czterech adjunktów- Otworzona katedra chińskiego języka- Uniwersytet wydawał uczone zapiski. Jeden professor i jeden adjunkt w) jechali na dwa lata za granicę dla doskonalenia się w Anatomii i Chemii. Jeden prolcssor udał się takie za granicę dla zakupienia chirurgicznych narzędzi i machin. Professor Kazem bok jeździł do Petersburga d!a przygotowania turecko- tatarskiej chrestomatyki z rękopisów znajdujących się w bibliotece Cesarskiej i w innych książnicach stolicy. Wydrukowano kosztem Uniwersytetu Arytmetykę Mągolską ułożoną przez professora Popowa, i przetłumaczono turecko-tatarską grammatykę Jaubert'a. Liczba uczniów na koszcie skarbowym przykładających się do wschodnich języków nAwiększyła się o 14.

W gymnazym Kazariskiem zaprowadzono nauczanie języka angielskiego. Przy gimnazyum Niźnie-Nowgorodzkiem otworzona pensy ja szlachecka. Szkół powiatowych otworzono dwie, parafijalnych 5. (Dal. c na.) F 2 a n c y a, Z Paryża, dnia 24. Lipca.

Wiadomości z Algieru sięgają do d. 14. m. b.

Osadnicy, którzy w okolicach JJelidy, Koleah i na równinie na zachód od Algieru grunta zakupili, z postanowień Marszałka Valee bardzo niekontenci, który ich po za linie najbliższych posterunków około Algieru wypuścić nie chce . Wszakże ostrożność ta nie bez przyczyny przestrzegana, kiedy okolica ciąIe niebezpieczna błychać codziennie o zaójstwach, .a woisko rozjątrzone, że na to spokojnie spoglądać musi. Kozumie, iż przynajmniej z bronią w ręku pokolenia do wydania złoczyńców przymusićby wypadało. Marszałek trzyma się oczewiście systematu ograniczonej okkupacyi (occupaiion rtstreinte), zamierzając nasamprzód za pomocą linii fortyfikacyjnych bezpieczne i zupełnie ulegle tejritoryum na około Algieru uzyskać. Wojsko, zamiast coby się bić miało, pracuje około oszańcowanych obozów i traktów, przyczem skwar słońca okropnie mu dokucza. Irze ba było trzy bataliony do Algieru cofnąć, kiedy ich ani pod gołem niebem zostawić, ani po domach nie można było umieścić. Stan zdrowia wojska wśród takich okoliczności nie może być zaspakajającym; nowo z Francyi przybywający naturalnie najpierwćj wpływowi klimatu ulegają, .a tak lazarety pełne chorych. Cały sposób życia żołnierzy tutejszych nudny, jednostajny i gnębiący; mają oni lichy obóz, odzieży prawie całkiem nie zdejmują, upał ich dręczy, niechludne robactwo im dokucza, a lubo niema wojennych wypraw, żaden wóz jednak ani na milę bez zasłony wojskowej wyjechać się nie odważa. Algier kosztuje nas rok w rok około 3000 umarłych; to tak pozostać nie może. Trzeba koniecznie armią inaczej, w sposób klimatowi odpowiedni, umieścić, uzbroić i żywić, i ją Aupelnie na innej stopie wojennej postawić.

Żołnierze maszerują z takim ciężarem, że o 20 stopni dalej na północ pod nim ulegaćby musieli. Dość - kraj wojskowo osadzony, ale kolonizacya żadnych nie czyni postępów. O tyle tylko położenie osadników się polepszyło, że dawniej, kiedy się bez zasłony wojskowej w głąb kraju udawać ośmielali, Beduini ich zabijali, podczas kiedy ich teraz, jako nieszkodliwych ludzi tylko bastonadą częstują a-potem wolno puszczają.

Program tegorocznych uroczystości lipco wych \ni wyszedł; nie rdżni się w niczem od przeszłorocznych. Ministeryum wiadomości o · wywiezieniu Panny Grouvelle rozsiewane, ogłasza za zmyślone a N a t i o n a l stosownie do prawa z dhia 9. W ześ ia 1835. r. odparcie to na samym wstępIe pIsma swego umieścić' musiał. Panna Grouvelle życzyła sobie czas uwięzienia swego W Paryżu wysiedzieć; na to nie można było zezw?lić,. .a Minister spraw wewnętrznych o r ncy Jej na odaną w tej mierze prośbę oswIadczył, że bIegu praw tamować nie można. Pięciu lekarzy jednozgodnie zaświadczyło, _E podróż z źadnćm dla zdrowia Panny Grouvelle niebezpieczeństwem połączona nie jest. Wyjechała w powozie pocztowym w towarzystwie służącej i doktora. Pozwolono jej pożegnać się z matką, ale z uporu z pozw lenia tego nie korzystała; podawała warunkI, których administracya przyjąć nie mogła. Więzienie w Clairvaux prócz tego I? drow położenie; siedzi tam 1600 więznIOW, ktorych stan zdrowia zupełnie zaspakajający.

Z dnia 25. Lipca.

Policya wyśledzić nie może, kto Monitora Republikańskiego drukuje i rozdaje. Numera tak regularnie po sobie następują, jak gdyby druk. w najlepszym i niezakłóconym porządku SIę odbywał. Słychać iż Preiekt policyi z przyczyny niezręczności i lenistwa swy h agentów gorzkie wyrzuty słyszeć musIał, Stan)! Zjednoczone północnej Ameryki.

Z Nowego-Yorku, d.2. Lipca.

Podług wychodzącego w Buffalo Commercial Advertiser nadeszła tamże dn. 26. Czerwca wiadomość, że powstańców kanadyjskich d. 25. Czerwca pod Short- Hills przeważnie pobito i dowódzcę ich w niewolą zabrano. W tyle nich ustawiono znaczny oddział wojska i 600 Indyan i tym sposobem zwolna ich opasano.' Pomiędzy jeńcami ma być wielu Amerykanów, których zapewne przed sądem wojennym stawią i niezwłocznie rozstrzelają. Wszelkie związki na Niagarze przerwane i statki na ląd powyciągano, aby ukrywający się jeszcze po lasach zemknąć nie mogli. W innym dzienniku buffaloskim zytamy podobnież: «Słyszymy, że Macleada I kilka innych osób, 'zostających w związkach z powstańcami pod Short- Hills, ujęto i szczątki antirojalistowskiego stronnictwa rozproszono. Związki między oboma krajami zostały na teraz przez władze kanadyjskie przerwane. Wczoraj przeprawiło się kilka osób przez rzekę do wodospadów dla przypatrzenia się tamecznym osobliwościom przyrodzenia; zaprowadzono je natychmiast do urzędu wojskowego, gdzie powód swego przybycia Wykryć musiały, i zalecono im, Ł y n S w l £ cznie na ziemię amerykańską powróciły SDO dziewać się należy, \ * s u r Z o l ć ta za HE dni ustanie-, _ Commercial Adverti er W W" £ k» V * "C *« Pod dn. 27. Czerwca" «W te; chwili dowiadujemy i od człowieka jednego, przybywającego e WaterlooT 2 przewoźnicy na nowo podróżnych i rzeczy przewożą ze nad granicą obydwóch państw spokojnosć panuje, i że każdy, nie bęaąc iZ grzanym, po krótkiem badaniu granicę A no przebywać może. Wiadomość o porażeniu i zabraniu w niewolą powstańców potwierdza się. Około 20 Kanadyjczyków frr5I f / " T T 3 2 «« A ) « o. a p d i n S jj e « 2 z I znaczną .h c z b ę na Gull- bIarra przy ujściu Grand- RIver. . Ci byli. niemal wszyscy W rykanami, i mIędzy nImI był także jedenbnT'ABT»t T a fi a rak s k i e , rozciągające £ od Short- Hills do Grand- River, całkiem z powstańców oczyszczono. Jeńców przyZ7jO rO TSCh'PPewy, gdzie ich. p05 sji oddadzą; Generalny Prokurator juZ wszystko prz gotował i dziś lub jutro s d c z y n S swoJe rozpoczme Winni Amerykanie niezawodnie ulegną karze śmierci. Gubernator Arthur był onegda, w Tschippewie i pojechał stamtąd do Toronto.« · Flotta angielska na północno - amerykańsk.em stanowisku składa się teraz z 32ch okrętów z 1160 armatami i 10,210 żołnierzy *

WWWVVfcAWWW

ROZlllaite wiadolllOŚci.

Z Poznania. - Dziennik urzędowy Król.

Regencyi w Poznaniu z dn. 31. Lipca zamyka między inne mi obwieszczenie tyczące się berlińskiego towarzystwa assekuracyi życia; - ogłoszenie i zalecenie dzieła: «Assekuracya ruch.0mości w Prussach«; - o wakuiącćj posadzIe nauczyciela katolickiego w domu poprawy w Rawiczu z pensyą 150 tal. rocznie. . . , , - «pIS ucznIOW Król. Seminaryum Bydgoskiego i Seminaryum pomocniczego Wachowskiego, którzy po zfożonym examinie dojrz łości zostali uznani za zdatnych do posad; -I następujące doniesienia o pobożnych zapisach: Zmarła Anna Dorota z Wolfów owdowiała młynarka Reich zapisała testamentem kościołowi ewangelickiemu w Krośnie 100 tal, na sprawienie zegara wieżowego. - Mieszczanin Walenty Stęszewski w Kościanie odkażał przez testament 100 tal. tamecznemu kościołowi parafialnemu; - i następujące kroniki osobiste: Kandydat nauczycielstwa Samuel uczyciela przy Król. Gimnazyum Bydgoskiem. - Król. Ministerstwo spraw duchownych, naukowych i lekarskich nadało reskryptem z dnia 30. m. b. wakującą posadę fizyka powiatu Krotoszyńskiego dotychczasowemu fizykowi powiatowemu Dr. Steuer z Nicolai, powiatu Pless. - Approbowany praktyczny weterynarz Edward Abraham przeniósł się z Ostrowa do Borku powiatu Krotoszyńskiego.

Sławny Xiąźę Radziwiłł pokazał raz Królowi Stanisławowi Augustowi czystą równinę i pytał się, czyby nie raczył odbyć na niej polowania. Król odpowiedział z uśmiechem, a gdzież jest las? - to nic nie przeszkadza odrzekł Xiąźę, zapraszam W. K. M. na polowanie. J W istocie nazajutrz, jakby przez jakie czary, widziano na równinie las, a w nim łosie, jelenie i t d. Xiąźę chciał przez to Królowi swoje zamożność pokazać. Od kilku już dni tysiące chłopów było zatrudnionych wykopywaniem drzew i ładowaniem na wozy, na równinie doły już były pokopane, a W ciągu jednej nocy ustawiono las, napędzono dostatek zwierzyny. Zabawka ta kosztowała naturalnie dużo, ale pamiątka tego polowania z ust do ust przechodzić będzie. Poseł turecki w Berlinie, Kiamil Baj, wielkim jest amatorem baletu. Zabawnie-to widzieć, jak ten podeszły i poważny Turek przypatruje się z pilnością tańcom przez nadzwyczaj długą perspektywę, W a n d e a była zawsze klassyczną ziemią dla myśliwych. Żadna prowincya francuzka nie miała tak zręcznych strzelców, a zarazem tak dobrych psów gończych. Z wielką też pilnością zajmowano się tam chodowaniem psów, były nawet osobne zakłady, gdzie się uszlachetnianiem tych zwierząt trudniono i drogo je do innych przedawano prowincyj. Ale z wielką niedogodnością musiano ich szukać po całej prowincyi! W okolicach więc B o u r b o n - Van d e e, gdzie jest najlepsza rasa psów, wpadnięto na myśl, zaprowadzić formalny jarmark 2 razy do roku: w pierwszą niedzielę Maja i w pierwszą niedzielę Czerwca. Jarmark ten odbył się właśnie w Czerwcu tego roku przy wielkim napływie kupujących i przedającyeh. Osobliwszy to przedstawiało widok, gdy w dzień jarmarku rano 2e wszystkich stron stada psów pędzono. - Jarmark odbywał &iq na starym placu Roch s u r Y o n, gdzie dawniej szlachta tego Xicztwa zbierała się na polowanie. Porządek panował jak największy; a nawet wiele elegantek śmiało się przechodziło między nieprzyjaciółmi je

1060'leni, wilków i lisów; szlachetne zwierzęta umiały okazać to, iż znają galanteryą.

DONIESIENIE TEATRALNE.

W Niedzielę dnia 5. Sierpnia: Dwudzieste przedstawienie polskie towarzystwa dyrektora pana Raszewskiego: »Wieżapiekielna« (Za tour de Nesle), wielka historyczna drama w 5ciu aktach a Śmiu obrazach przez panów Gaiłlardet i Alexandra Dumas.

Prawdziwe piwo bawarskie w beczkach oryginalnych po 30 kwart, jako też w większych beczkach po ile można umiarkowanej cenie, znajduje SIę zawsze w zapasIe w handlu win Meyera Wo 1 ff Falk, przy J ez uickiei ulicy Nr. 11. Bardzo dobre świeże hollenderskie śledzie, świeży limburski śer śmietankowy, świeże zielone pomarańcze, jako tez bardzo do bre soczyste cytryny i słodkie apelzyny, polecają i ofiarują w cenach umiarkowanych b r a c i a P e i s er,» przy ulicy Frydrykowskićj Nr. 183. naprzeciw zegaru pocztowego.

Kurs papierów i pieniędzy giełdy BerlińskIe. .

Sto

Na pr. kurant

Dnia 31. Lipca 1838.

papie- gotoprC.

Obligi długu państwa. . · Pr. ang. obligacje 1830.. .

Obligi prei.-iiow handlu morsk Obligi Kurmarchii z bież. kup Obligi tymcz. N owej Marchii dt Berlińskie obligacye miejskie Królewieckie dito Elblągskie dito Gdańskie dito w T. . · .

Zachodnio - Pr. listy zastawne dito dito Listy zast. W, X. Poznańskiego Wschodnio- Pr. listy zastawne dito dito Pomorskie dito dito dito Kur- i Nowomareb. dito dito dito dito Szląskie dito ObI. zaległ, kap. r prC. Kur- i No wej - Marchii Zł o to a I marco . . . . . .

4

102J 1031 66f 103f 1034 103f 4 4 4 IJ 4 4 4 4 3£ 4 4 1UT$ 3-i 102

43J

100$

4--

93£ 216 18$ 13f 131 3

Frydrychsdory . . .

Inne monety złote po 5 talarów Disconto .» » » » » · ·

102£ 102* 66$

103J 10-Z 991 104J 102 991 101$ 1011 1041

92J 215

13* 13 4