GAZ

Gazeta Wielkiego Xięstwa Poznańskiego 1838.10.02 Nr230

Wielkiego

ETA

Xiestwa POZNANSKIEGO

Nakładem Drukarni Nadwornej W Dekera i Spółki, - Redaktor: A. Wannowshi.

./¥230. - We Wtorek dnia 2. Października 1838.

Wiadomości krajowe.

z Berlina, d. 29. Września. Przybył tu: Cesarsko-Rossyjski Podczaszy dworu, HI. Stroganoff, z Drezna.

IVWijWtjljVWIVWV*

Wiadomości zagraniczne.

p o l s h a. Z "Warszawy, dnia 25. Września.

W sobotę wieczorem ukończono przy ulicy Elektoralnej, pod Bankiem, robione próby wylania ulicy asfaltem sztucznym czyli smołowcem; połowa przestrzeni około 50 łokci wzdłuż mieć mogąca, jest wylana na dawnym bruku, druga na fundamencie ubitym z bestonu, to jest: z gruzu ceglanego, mieszanego z wapnem hydraulicznem, czyli cymentem. Anglia.

Z Londynu, dn. 22. Września.

Onegdaj Królestwo Jchmść Belgijscy z Windsor do Ramsgate się udali, skąd się wczoraj na pokładzie pakietbotu «Widgeon« do Ostendę puścić chcieli. Xiąźę Jerzy Cambridge udaje się dzisiaj z Kew do Falmouth, aby stamtąd przedsięwziąć podróż przez całą Europę. J. K. W. udaje się nasamprzód do Gibraltaru. Wedle listów z Demerary z dn. 5. Sierpniadzień zupełnego usamowolnienia N egrów tam» że równie spokojnie przeminął, jak na wyspach zachodnio-indyjskich; dzień ten był prawdziwie błogą i ludzkość uzacniającą uroczystością. Tylko względem taryfy płacy dziennej zachodzą jeszcze nieporozumienia między osadnikami i terminatorami. N egrowie żądają po 10 dolarów na miesiąc, co też niektórzy z osadników dać chcieli, ale inni temu się oparli, kiedy N egrowie na Jamaice mniej dostają. Postępowanie usamowolnionych Negrów powszechnie bardzo chwalą i tuszą sobie, ze niesnaski owe względem płacy wkrótce się załatwić dadzą. Przeciwnie - -wedle gazet z S1. Lucia - między niewolnikami sąsiedniej francuzkiej osady Martinique największe panuje wzburzenie.

Zresztą rząd francuzki, przygotowując powszechną emancypacyą, 200 niewolników, pracujących około robot publicznych, już. wolnością obdarzył. Hiszpan l a.

Z nad granicy hiszpańskiej.

Generał Espartero d. 8. Września w Artajonienastępującą, nieco napuszoną, do wojska wydał odezwę, w której je zawiadamia, że je do Kastylii poprowadzi: "Żołnierze! Wypadki pod Morellą zdarzone powstańców aragońskich w tym stopniu zaślepiły, że nawet do Kastylii korpus wysłali, gdzie wasi rodzi zwolę na to nigdy, żeby to wszystko zdobyczą nieprzyjaciela stać się miało. Rozumiejąc, źe zdobycie Estelli mnie zatrudnia i zbytecznem zaufaniem w skutek potajemnych intryg przepełnieni, tuszyli sobie, źe wojnę skrycie prowadzić, kommunikacye przeciąć i owę klassyczną krainę wolności, na której nigdy chorągiew karolistowska powiewała, będą mogli zasmucić. Spodziewali »ię, źe bezkarnie na tej ziemi działać potrafią która niedawno temu -widownią ich hańb'y była i gdzie bohaterskie usiłowania wasze i wytrwałość wielką wyprawę zniszczyły. Ponieważ wszelako zawsze mam się na baczności, aby równie potajemne jak jawne zabiegi nieprzyjaciela zniweczyć, nie spuszczam więc żadnego z powierzonych mi przedmiotów z .oka. Daię więc temu przedsięwzięciu pierwszeństwo, które najwięcej do ustalenia tronu niewinnej naszej Izabelli pod regencyą nieśmiertelnej Krystyny i zaprzysiężonej przez nas konstytucyi przyczynić się może. Towarzysze sławy, niedostatku i niebezpieczeństw! Wyruszmy naprzeciw nieprzyjaciejowi z dostateczną silą, zanim do kraju, będącego kolebką waszą, wkroczy i przez dłuższy pobyt tamże źle myślących podburzy a bojaźliwych do rozpaczy przywiedzie. Zasłużmy sobie na nowe 'wawrzyny i błogosławieństwo ludu uwalniając go od jarzma niewoli. Przepo wiednią moje wypadki stwierdziły. Oswobodziliście Kastylią od wyprawy Negrego a po tym wiekopomnym tryumfie nastąpiło zdobycie Pennacerrady i klęska nieprzyjaciół. f dzisiaj ukąsicie się jako anioły oswobodziciele Kastylii: poskramiajcie zuchwałość nieprzyjaciela, sądzącego żeśmy pod murami i wałami zatrudnieni, po za któremi tchórzostwo tych się ukrywa, co waleczności waszej czoła stawiać się nie ośmielają, których wszelako z kryjówek ich -wypędzicie, skoro tylko jako zwycięzcy wrócicie. Wiecie już jak ich szańce zdobyć można a Estella nasz będzie - za to ręczy wam dowódzca wasz słowem honoru. Przewodnicząc wam na drodze sławy, dla waszego dobra, dla ocalenia ojczyzny, Królowej i wolności żadnych ofiar szczędzić iiie będzie; wasze zaufanie, wasza miłość najpiękniejszą dla niego będą nagrodą. Bądźcie i nadal -wzorem karności . . . ' unIeSIenIa i rezygnacyi, a zwycięztwo zawsze nam towarzyszyć będzie. Dostąpimy pokoju do którego naród cały tęskni, i najchlu bniejszą sławą, na łono rodzin waszych wam towarzyszącą, będzie ta, żeście do armii północnej należeli. Pamiątka cnot waszych iyć będzie w sercu waszego Generała, Espartero.«

Z M a d ry t u, dnia 13. Września.

Wczoraj sąd woj enny czynności swoie w sprawie Pułkownika Ortiz de Velasco ob. . ' WInIonego, jak wiadomo, o knowanie spisku karolistowskiego, rozpoczął. Wyrok sądu jeszcze nie wiadomy, ale powszechne przekonanie, źe obźałowany na śmierć skazany zostanie, kiedy wzburzenie umysłów w stolicy do najwyższego doszło stopnia, tak dalece, źe co chwila jawnego wybuchu się obawiają. .Spodziewamy się tu Generała Oraa, który mImo wszelkich usiłowań ministra wojny, aby go uspokoić, koniecznie ednak żąda, żeby go przed sąd wojenny stawiono, chcąc się z przyczyny klęski swojej pod Morellą usprawiedliwić.

Portugalia.

Dnia 3. b. m. Król był obecnym ńa CWIczeniach lizbońskiej załogi, w obec ministra wfojny Hr. Bomfin i Gubernatora -wojennego Hr. Avilez odbytych. Pochód zbrojnego wojska, około 1,800 ludzi, przez główniejsze ulice miasta, w chwili politycznych zamieszali kiedy wszystkie stronnictwa mają się na ostro żności, był powodem do rozmaitych domysłów, i wielu uważało to za wybieg wojenny, dla przekonania kaitystów o moralnej sile okazania im, jak nierozsądnym byłby każdy Ich krok przeciwny. Kartyści zaś widzieli iw tern dowód słabości Septembrystów , którzy tym w) biegiem chcą wywrzeć wpływ na wybory. Mniemają -«'reszcie, źe gdyby Septembryści omylili się w nadziei otrzymania znacznej większości wkortezach, zrządziłoby to nie małe wzburzenie. Nie zdaje się to jednak być podobnem do prawdy, gdyż nie dawno Hr. das Antas ponowił zapewnienie swojej -wierności i uległości dla Królowej Króla i ustawy z r. 1837. ' Szwecya i Norwegia, Z Sztokholmu, dnia 21. Września, Statstidning donosi, źe za rozkazem J, K. M. wytoczona przeciw kandydatowi filozofii, G. Thome, sprawa, o ile się oświadczeń obźałowanego przeciw osobie Króla dotyczy, zupełnie ma być przytłumioną. Co prócz tego wymieniony Thomee zawinił ma być surowo podług praw krajowych' sądzonem.

Niemcy.

Bulletyn z dnia 15. b. m. o słanie zdrowia Króla bawarskiego jest zupełnie zaspokajającym. Mówią, iż N. Pan uda się wkrótce do Berchtesgade« i tam dni kilka zabawi.

Dnia 12. b. m. w skutku apop.lexyi umarł W Hechingen rządzący Xiąźę Fryderyk HerT a)J; Otto dc Hohenzollern-Hechingen (urod.

żę Fryderyk (nr. 16 Lutego 1801), który juz w ostatnich latach i podczas choroby ojca miał sobie oddany zarząd Xicztwa. bzwajtarya. Z S o lot h u r n, dnia 18. Września wieczorem o 6tei godzinie. Właśnie tego momentu W. Rada na wniosek Małej Rady po siedmiogodzinnych obradach większością 62 głosów przeciw 35 uchwaliła, źe roszczeniom Francyi, dotyczącym się oddalenia Ludwika Napoleona, nie stanie się zadość. A u s t 2 Y a.

Od granicy czernohorskiej donoszą, źe od czasu wiadomych -wydarzeń, nic więcej nie zaszło i Czernohorcy zachowują się spokojnie. Władyka tychże dokłada tymczasem wszelkich starań, ażeby ostatnie -wypadki dro gą układów załatwić i puścić w zapomnienie przyczynę tychże. Donoszą z Pesztu pod dn. 10. Września, iż około wznoszenia nowych budowli pracują tam z wielkim pospiechem; -więcej jak na stu miejscach uwija się mnóstwo robotników, do budowli wyłącznie użytych. Myto jest nadzwyczaj drogie, mularz bowiem lub cieśla, dostaje dziennie 3 51. 15 kr. w. w. (5 złp. 6 gr.), a prócz tego obiad i butelkę wina. To też jest przyczyną, iż zakrada się między niemi lenistwo i hultajka, tak, że ledwie jedna połowa szczerze pracuje, kiedy tymczasem druga próżnuje i pije. Z powodu tylu razem przedsięwziętych budowań, mnóstwo pieniędzy rozchodzi się -w obieg, co wywiera wp ływ na wyższą cenę wielu przedmiotów, ale zarazem przyczynia się do ożywienia w wysokim stopniu ogólnego handlu. W ł o c h y.

Z P a l e r m o, dnia 30. Sierpnia.

Od kilku tygodni więcej znowu osób aresztują, niżeli dawniej. Hr. ScipioB..., niedawno temu kluczem szambelana obdarzony, został temi dniami na łonie rodziny swojej aresztowany i na pokład okrętu sprowadzony; przewiozą go albo do Messyny, albo do Neapolu.

G a J i c y a.

Ze L w o w a, dn. 22. Września.

Dajemy wyciąg z wydanych nie dawno drukiem: Czynności Sejmu w Królestwach Galicyi i Lodomeryi na dzień 18. Września 1837 we Lwowie zwołanego, a dnia 23. t. m. i roku ukończon e g o: Hoku administracyjnego 1838 z kwoty dodatkowej podatkuj. C. K. Mość tej dozwoli) ulgi, jaka już na rok administracyjny 1836 i 1837 łaskawie dozwoloną była; przeto ilośćpodatku gruntowego na rok administracyjny 1838 postanowiono dla Galicyi 2,377,573 złr.

26 kr., zaś dla Bukowiny 205,714 złr. 18 kr.

Podatek od czynszu z domów, równie jak i podatek od domów podług klas, ma być za rok 1838 podług tego samego wymiaru wypłacany, który w roku 1837 miał miejsce, a zatem pierwszy po 18 od sta od summy dochodów z domów do podatkowania wyrachowanej, ostatni zaś w podwójnej ilości pierwiastkowej taryiy. Z c z y n n o ś c i c a ł o r oc z n y c h Wyb o r u S t a n ow e g o wyjmujemy co następuje: l. Z Wydziału oświecenia publicznego: Rachunki przez Kuratora na ukowego Instytutu imienia Ossolińs k i c h za czas od śmierci założyciela, aż do końca roku 1836 złożone, po dokładne m zbadaniu przyjętemi zostały, prócz niektórych zaległości, które później będą załatwione. Postarano się o składanie na przyszłość każdorocznych rachunków w czasie przepisanymi o -wpływ regularny i stosowne do ustaw użycie dochodów, na fundusz rezerwowy przeznaczonych. Wysokie Rządy krajowe w dn. 21. Lipca r. b. 1. 39378 uwiadomiły Wybór Stanowy, źe były Dyrektor Instytutu Ossolińskich z posady swojej usunionym został. Spodziewać się można, źe Kurator naukowy wkrótce będzie w stanie, przez nadanie wszystkich urzędów przy Instytucie mężom zaznym i zaufania godnym, środki ostrożności, do których przemijające zdarzenia przymusiły, Iniepotrzebnemi uczynić i Instytut dalej rozwinąć, a gdy przy tern na dalszą domu bibliotecznego budowę zebrały się 17,000 złr. m. K, które do przyszłej wiosny do 20,000 złr. m. k. urosną, więc podać się można nadziei, źe ten Instytut niebawem zakwitnie i stanie się tern, czem według zamiarów założyciela, przy zostawionych przez niego naukowych skarbach i obfitych środkach do ich utrymania i pomnażania być powinien. Potrzebne do prędszego osiągnienia tego celu kroki Wybór Stanowy poczynić nie omieszkał. Teraźniejszy Zastępca Kuratora literackiego, W. Gw al b e rt P a wlik o w s ki, brak zdatnych pomocników niezmordowaną usilnością wynagradza. Wszystkie księgi są na 150,000 kartek troskliwie opisane. Ułożenie katalogu kartkowego już tylko kilka tygodni czasu zajmie. Katalogi innych zbiorów są rozpoczęte. Nie tylko krajowcy, między którymi W. Adam Junosza Kość i szewski zawsze celuje, nie przestają zbiorów Instytutu darami zasilać, ale towarzystwo biblijne londyńskie 36 biblij w tyluź językach nadesłało. Zagraniczni pisarze swoj e dzieła przysyłają. Od f. Z e i s c h n e r z Krakowa otrzymał Instytut w darze systematycz łów karpackich. W ciągu tego roku przybyło z darów: ksiąg 254 w 299 tomach; rycin 488; medalów i monet 35; malowideł 13; autografów 48 i różnych starożytności 16. - Rozszerzenie ulicy od szpitalu Ś. Łazarza prowadzącej, ku ozdobie i wygodzie miasta, wymagało cofnięcia części muru opasującego 0fród Instytutu Ossolińskich i rozebrania maego przyległego domku. Wysokie Rządy krajowe i Wybór Stanowy nie omieszkały żawaroweć, aby Instytut za ustąpiony wazki kawał ogrodu i utratę domku, zupełne wynagrodzenie otrzymał, i aby to wynagrodzenie, jako kapitał do jego majątku należący, było korzystnie użytem. Są w robocie układy o czasowe ustąpienie przylegającego do gmaihów Instytutu Ossolińskiego ogrodu i dziedzińca na botaniczny ogród, ku podniesieniu tutejszej szkoły lekarsko-chirurgicznej. - Stosownie do otrzymanego na przeszłym Sejmie polecenia Prześwietnych Stanów, uczynił Wybór Stanowy względem zawiązania się potwierdzonego przez Najj Pana galicyjskiego towarzystwa gospodarskiego, odezwę do wysokiego Prezydium krajowego, i pomyślnej odpowiedzi oczekuje. - Podobnie jak i w roku upłynionym 18 sierót płci męzkiej bez ojca i matki otrzymało z funduszu krajowego sierót zupełne opatrzenie, i brało nauki w szkołach normalnych. - Jednastu uczennicom sztuki położniczej udzielono stypendyja z funduszu domestykalnego. (d. c. n ) .WWVWljWWVljVł

ROZlllaite wiadolllOŚci.

Z Poznania. - »Tygodnika literackiego" wyszedł Nr. 27. i zawiera Małe źurnale w Paryżu. - Marzenia szlachcica przez K Z. (poezya.) - Ogólne uwagi nad wyprawą Jana III. pod Wiedeń przez W. A. W. - Halicz (dokończenie) przez J. B. z Krakowa. - Krytyka wyboru poezyi polskiej wydanego przez A. Poplińskiego, pr. gim. pozn. - Przegląd tłómaczeń Cycerona wrękopiśmie. - Doniesienia literackie. Zachowanie zboża od wołków.

Pewien plantator tytoniu, nie mający dostatecznego miejsca do wysuszenia liści swego zbioru, porozkładał je na kupie żyta w szpichlerzu. W życie tern było pełno wołków, atoli zaledwo na niem przez niejaki czas poleźał tytoń, natychmiast się wszystkie wołki z żyta wyniosły i już doń więcej nie wróciły. Machina do fabrykowania igieł.

N a dowód jak wielkie technika robi postępy nawet w nieznaczacvch na pozór przedsięwzięciach, umieszczamy tu z angielskiego

dziennika wyjęty artykuł następujący: Panowie Coeker i byn w Sheffield otrzymali nie dawno patent przywileju za wynalezienie do fabrykowania igieł machiny, która obecnie pracuje w ich zakładzie. Machina ta wyciąga drut stalowy do należytej grubości, prostuje go, przecina podług przepisanej .długości, zaostrza koniec, żłobkuje rynienki do wywiercenia uszka, przekłuwa uszko, i z obu stron wygładza; następnie zbiera pilnikiem cienkie włoski, a nareszcie spuszcza każdej minuty 40 zupełnie gotowych igieł do pudełka. Przedsiębiercy zajmu ą się obecnie urządzeniem 50 podobnych machin, które przy pomocy tylko pięciu ludzi, codziennie milion dwakroć sto tycięcy gotowych igieł wydawać mają. Sposób obrabiania końców igieł był dotychczas zawsze niebezpiecznym dla robotników; nowo wynaleziona machina obrabia końce igieł W taki sposób, iż najsłabsze zdrowie nie jest przy tern na żadne niebezpieczeństwo narażone. He serce człowieka waży. - W jednem piśmie angiel. lekarskiem Gje« dossning czytamy, iż serce mężczyzny około 9, a kobiety około 8 uncyj waży. Osobliwszą rzeczą, która dotychczas była niewiadoma, jest to, iż serce mężczyzny z wiekiem cięźszem się staje, podczas gdy serce kobiety po 30 latach zaczyna zwolna z swoiei ciężkości utrącać.

Kurs papIerów I pieniędzy giełdy Berlińskiej.

Sto- !Sa pI. kurant Dnia 29. Września 183 8 . pa pIC. papI - gQtoraIll1 w1Zną

Obligi długu państwa. .

Pr. ang. obligacje 1830. .

Obligi premiow handlu morek, Obligi Kui marchii z bież. ku.

Obligi tymcz. Nowej Marchii dt.

Berlińskie obligacye miejskie Królewieckie dito .

Elblągskie duo Gdańskie dito w T. .

Zachodnio - Pr. listy zastawne dho dho Listy zast. W. X. Poznańskiego Wschodnio- Pr, listy zastawne dho dho Pomorskie dito.

dho dho Kur- i Nowomarch. dito dito dito dito Sz1ąskle dito ObI. za egł, kap. i.prC. Kur- i No we] - MarchiI .... Złoto al marco Nowe dukaty.

Frydryehsdory Inne monety złote po 5 talarów Disconto 4 1031 67 1031 1031 103!

102£ 102* 66i 4 4 4 5 100J 4 1051 4 3 * lOOf 4 a 3;

101 iloi I

101* 102 215! 18J 13f.

3 a

214!

12IJ 4