c

Gazeta Wielkiego Xięstwa Poznańskiego 1839.09.24 Nr223

.. .. AZETA

Wielkiegoff

Xiestwa

POZNAN8 KlE G O.

Nakładem Drukarni Nadwornej W, Dekera i Spółki. - Uedaktor: JL, ti'(innotr#I;j.

)]( fe£3.

We Wtorek dnia 24. Września.

1839»

Wiadomości zagraniczne.

Rossya.

z Petersburga, dn. 12. Września. W piśmie jednem z B o r o d i n a czytamy: Już w zeszłym roku ustanowiono w Mozajsku osobną komissyą, któraby różne poczyniła przygotowania do zamierzonego przeglądu wojska. Podług rozporządzenia tejże wytknięto obozy, wystawiono lazarety, naprawiono dawniejsze drogi i nowe wygodne urządzono, wykopano studnie; słowem, niczego nie zaniedbano do wygodnego sprowadzenia i urnieszczenia wojska. Tutejszy chwilowy śpital dła 3000 ludzi jest prawdziwym wzorem wybornie urządzonych zakładów tego rodzaju. O chorych miano staranie pod każdym względem, ale w stosunku będącego tu wojska liczba chorych nader jest mała. Z resztą przy teraźniejszem położeniu naszych żołnierzy nie mogą się także częste wydarzać choroby, bo im na niczem nie zbywa i żywności mają podostatkiem. Li*t prywatny z Petersburga donosi, że stary pałac Generała Czerni-czewa, w którym w ostatnich 20 latach umieszczono korpus kadetów, ma być zniesiony, a na miejscu jego wystawią przepyszny pałac dla Xicstwa Leuchtenbergów.

Dobrowolne połączenie się na początku tego roku kościoła unickiego w zachodnich prowincyach państwa z macierzystym kościołem greckim, od którego się, jak wiadomo, na końcu XVI. wieku oderwał i z rzymsko-katolickim połączył, pozostanie niezawodnie jednym z najważniejszych wypadków w historyi kościelnej czasów naszych. Następujące data o tym wypadku wyjęte są z źródła urzędowego. Skoro kilku Biskupów tych gubernii, mianowicie Józef, Biskup Litewski, Wilhelm zOrszy i Antoni z Brześcia z pozostałem z nimi połączonem duchowieństwem, wręczyli Cesarzowi pokorną prośbę, o dozwolenie im powrócić wraz z powierzouemi ich pieczy gminami do swego pierwotnego macierzystego, prawowiernego wschodnio- rzymskiego albo grecko - katolickiego kościoła, w którymto zamiarze wszyscy uniccy Biskupi na odbytym z wyższem duchowieństwem Soborze akt ułożyli, mocą którego zamiar swój niezmienny połączenia się z wyż wymienionym kościołem i poddania się świętemu Synodowi w Petersburgu wynurzyli, i skoro na znak wspólnej uchwały kilkuset księży i zakonników wspomniany akt podpisało, odesłał go N. Cesarz pod dn, 1. (13.) Marca b. r. do Synodu z rozkazem, aby z$odny z Qrawami kościoła greckiego statut u!oioąo. Takowy Synodu N. Cesarzowi do zatwierdzenia przełożono. Treść jego między inne mi jest następująca: 1) Biskupi, duchowieństwo i gminy tak jeszcze dnia dzisiejszego nazwanego kościoła grecko-unickiego przyjęci być mają podług przepisów i przykładów Ojców świętych do nierozerwanego związku wschodniorzyrnskiego kościoła w Rossyi; Biskupi i duchowni objęci być powinni w modlitwie kościelnej, aby ich wzniosły S twórca poświęcił i wzmocnił w ich wierze i ich ziemskiej pomyślności zawsze swego błogosławieństwa udzielał; 2) duchowieństwo winne jest a ożeństwo i połączone z niem obrzędy relIgIjne W swych parafiach podług zasad słowa Bożego, przepisów kościelnych i zgodni.e z przepisami Synodu sprawować; 3) WInno ono parafian swoich utwierdzać w jedności wiary z prawowiernym kościołem greckim, wyjąwszy różnicę kilku miejscowych obrzędów, ie dotyczących się głównych zasad wspomnIanego kościoła; 4) zarząd grecko - unickich eparchiów, jako też pod prawem tychże z staiących szkół zatrzymuje tymczasowo swoJe dotychczasowe urządzenie aż do przyszłego poprawionego uporządkowania i połączenia tegoż z starym urządzeniem prawowiernych greckich eparchiów; 5) grecko-unickie Kollegium duchowne w swoich kościelnych stosunkach do Synodu zatrzyma ustawy, jakich się dotąd moskiewski i gruzyjsko-imerecki urząd trzyma; nazywać się zaś będzie białoruskie«], litewskićm Kollegium duch?wnem; 6) Biskup Józef jest Prezesem tegqp I otrzymuje godność Arcybiskupa. Dnia 6. Kwietn. potwierdził N. Cesarz układ len Synodu następującemi własnoręcznemi słowy: ..Dziękuję Bogu i przychylam się do tego." Biskupowi Józefowi wręczono następnie na pełnem zebraniu synodalnem osobny akt, udawadniający wypadek tak wesoły i ważny dla kościoła greckiego w Rossyi, jako też połączenie g ecko-unickiego kościoła z Starym praWOWIernym, złożono modły Najwyższemu, poczem nowy Arcybiskup w zwyczajnej formie przysięgę wykonał. Takowe połączenie kościoła grecko - unickiego- z wschodnio - rzymskićm w nierozdzielny i nierozerwany związek podaje ukaz z d. 5. Lipca bież. r. do publicznej · wiadomości. * Z Bessarabii, dnia 4. Września.

(Gaz. Niem.) - Plotta rossyjska w Sebastopolu zupełnie gotowa do wyjścia pod żagle i na 4 miesiące w vvodę zaopatrzona. Dn. 1. korweta jedna puściła się do brzegów Czerkasyi. - Między dyslokowane mi pod Sebastopolem wojskami panują choroby, osobliwie choroby oczu; niezmierne upały i trudy każdego rodzaju przyczyną tego. Przeszło 7000 chorych żołnierzy leży w szpitalach i sądzą powszechnie, źe ta choroba oczu egipską Ophthalmia. Słychać, że armia w Krym e ma być na 50,000 powiększoną; ale to praWIe niepodobnem do prawdy, kiedy na umieszczenie tak wielkiego korpusu nie ma dostatecznych kwater i utrzymanie jego z wiełą trudnościami połączoneby było. Zresztą prawda, że w Krymie magazyny zakładają. F r a n c y a.

Z Paryża, dnia 15 Września.

Dobrze zazwyczaj zainlormowane Revue de Paris i Revue des deux Mondes donoszą w swoim dzisiejszym numerze, źe odwołanie Admirała Roussin spowodowane przedewszystkiem przez niechęć jego ku Mehmedowi Alemu i przez życzenie zmienienia systemu politycznego pod względem pytania Wschodu. Ostatnia z wspomnianych gazet wyraża w przypisku: »Umieszczona w dziennikach angielskich nota o powodach miano? wania Pana 1 'ontois tak niepomyślne w Prancyi zrobiła wrażenie, iż rząd spowodowanym się ujrzał do formalnego odparcia rzeczonej noty. Winszujemy mu tego. Twierdzą zresztą, źe Ministeryurn bynajmniej nie chce się skłonić do przesadnych roszczeń Lorda Ponsonby. Anglia żąda blokady Alexandryi. Na to nigdy i pod żadnym warunkiem nie zezwolimy. Anglia obstaie prócz tego przy zajęciu Kandyi. 1 na to się nigdy nie zgodzim. Niezmienną podstawą układów jest i będzie, źc Mehmedowi Alemu wszystkie te przyznamy prawa, których wśród obecnych oko.liczności wymagać może i których przyznanIe zgodne też z istotną korzyścią Anglii, Prancyi i Austryi. Rozsiewają pogłoskę, źe Admirał Roussin naczelne otrzym,a dowództwo nad flottą francuzką na morzu Sródziemnym. My z naszej strony rozumiemy, iż to tylko wtenczas się stanie, kiedy rząd francuzki Mehineda Alego nienawiści angielskie) poświęci. Tuszymy sobie wszelako, źe to nigdy nie nastąpi.« Anglia.

Z Londynu, dnia 14. Września.

Wielkie wrażenie czyni tu wspomniany już list duchowieństwa z Ripon do Margrabiego Londonderrego względem odbytego niedawno przez tegoż pojedynku. Duchowieństwo pociągnęło go za taki niechrześciański czyn do odpowiedzialności; Margrabia krótko na to odpowiedział zapytaniem, dla czego Xieciu Wellingtonowi po pojedynku z Hrabią Winchelseą podobnych nie uczyniono wyrzutów. Niechaj duchowieństwo angielskie asnego honoru, a ja, dodał dalej, mam nadzIeję, źe pełniąc obowiązki, jakie Opatr n.0ść na mnie włożyła, znajdę łaskę u ZbawIcIela i gniewu Boga pa siebie nie ściągnę. Niektóre dzienniki mocno ganią takowe wyobrażenie o honorze. Magistrat w CarlisIe wydał rozkaz do uwięzienia Dr. Taylora, naczelnika kart ystów, ponieważ znowu miał buntownicze mowy w tern mieście do ludu. W Dartfordzie prochownia w powietrze Wysadzoną została i S ludzi życia pozbawiła.

Roczny dochód z kopalni węgli kamiennych W Anglii wynosi blisko 18 milionów funtów szterlingów. Wszystkie kopalnie złota i srebra na całej ziemi przynoszą tylko około 9 milionów funt. szterl , a tak sama Anglia dwa razy większy zysk z węgla odnosi. W T i m e s, która przeciw handlowi opium w Chinach powstawała, występuje korrespondent jeden, udający, źe długi czas w Chinach przepędził, z obroną tego handlu. Powiada on w swym liście, źe mierne używanie opium szkodliwych nie pociąga skutków, i źe mak, wydający opium, także podług podania na gwałtowniejszego przeciwnika handlu opium, urzędnika choo Tsun, w samych Chinach na wielu uprawiają miejscach, Przytern radzi rządowi angielskiemu, aby się gwałtem domagał wydania zabranego przez rząd chiński opium, a od Portugalii nabył wyspę Macao, gdzieby składy handlu chińskiego urządzić można. Hamburska Boersenhalle otrzymała następujący list z Londynu z d. 13. Września: «Nastała tu teraz obumarła pora roku, i jeżeli się nic szczególnego i niespodziewanego nie wydarzy, polityka nasza niezawodnie aź o końca Października najmniej ożywioną nIe będzie. Dziś donoszę W Panu o małej, ale zapewne niespodzianej nowości. Na początku roku tego umarł jeden z głównych właścicieli dziennika tutejszego Kury e r a. Rodzina jego postanowiła akcye sprzedać, ale ich się długo za przyzwoitą cenę pozbyć nie mogła. Ostrzegano Ministrów kilkakrotnie o groźącćm niebezpieczeństwie, gdyby się akcye te w nieprzyjacielskie ręce dostać miały; ale zdaje się, źe Lord Melbourne stale po tanowił nie mieszać się do interessów gazecIarskich i wspomniane akcye przez kilka miesięcy na sprzedaż wystawiano. Teraz gle wystąpił niejaki Pan Rowcroft, daWnIejSzy redaktor Kuryera , a obecnie Sekretarz konserwatystycznego towarzystwa w Cityi, zar kupił akcye nietylko po zmarłym ale i po kil.ku jeszcze żyjących aKpyonaryuszach, a mająctym sposobem większą część tychże w swoim ręku, zwołał akcyonaryuszów na rad.ę, kazał się obrać Dyrektorem i Redaktorem I w prz szłym tygodniu, gdzie się jego urzędowanIe rozpocznie, ujrzysz W Pan ministeryalneg dotąd Kur y e r a nagle w barwie 0POZYCYI występującego. Wszystkie zawiadomienia z strony rządu ustaną naturalnie i Kuryer musi się wyrzec korzyści dostawania na półurzędowych wiadomości z bióra ministeryalnego. Ministrów wypadek takowy nie mało zasmucił. Pozostają im obecnie tylko Morn i n g - C h r o n i c l e, G lob e i S u n . T e zatem tylko dzienniki w przyszłości urzędowe doniesienia otrzymywać będą.« Austrya.

Z Wie dnia, d. 14. Września.

Sejm węgierski przybiera coraz spokojniejszą postać J na posiedzeniu dn. 12. uc walon naradzanie się bezwarunkowe nad wnIoskamI królewskiemi, a Izba Magnatów postanowiła zająć się niezwłocznie zażaleniami. Zażalenie względem wolności mówienia odrzucono, a drugie względem Hrabi Badają w depozycie złożono. Wniosek Królewski względem opatrywania wojska Izba poselska d. 17- załatwiła i do Izby Magnatów odesłała. Mają także ułożyć bardzo pokorny adres w języku węgierskim do N. Pana. Sułtan potwierdził tymczasową administracyą Serbii. Niepewno jeszcze, czy i kiedy Xiąźę Michał przybędzie i tron obejmie.

W Serbii równie, jak i w Bosnii i Albanii spokojność panuje Konsul angielski, Pułkownik Hodges, stanął w Belgradzie i urzędowanie swoje rozpoczął. - Pocieszającą jest wiadomość, źe zakładów kwarantanowych w Turcyi nie zniesiono, owszem nowy Seraskier Halil Basza gorliwie się tym wydziałem zajmuje. __________

ROZlllaite wiadolllOŚci.

Wiadomości telegraficzne.

Z Kolonii, dnia 20. Września. - Commerce z dn. 17. Września obejmuje następującą telegraficzną depeszę z. Bajo n z ?n. 15: Września: »Generał 20tej dYWIZYI wOjskowej do Ministra wojny. Wczoraj o batalionów z Alawy i 2 Nawarskie, cały sztab główny karolistowski wraz z Generałami Elio i Negri na ziemi naszej schronienia szukali, gdzie ich natychmiast rozbrojono. W kilka chwil potem Espartero przybywszy do Urdax połączy się z wojskiem naszćm. Wydano mu bron wojska karolistowskiego i dostarczono mu chleba dla wojska jego.« Oraz zamieścił Commerce z da. 17. ar t y wiarę zasługujący, nadesłał dnia 16. do Pau wiadomość, źe Hr. Espana się poddał i źe Kabrera w podobnym zamiarze poddania się wszedł w układy.«

Podróżujący po Prancyi Pan Seredyński z Wielkopolski, odkrył w bibliotece królewskiej w Pontainebleau różne stare pisma i druki polskie, maiące związek z literaturą i historyą. Spis takowych z krytycznym rozbiorem zamyśla drukiem ogłosić. Z Pragi. - »Słownik czesko-niemiecki" Józefa Jungmana zupełnie został ukończony zeszytem piątym i ostatnim tomu V., od słowa Zintk do Zieny. - Pan Turyński, autor . trajedyi »Angelina,« wyda wkrótce drugą w języku czeskim trajedyję, pod tytułem: »Wa- 2 ler ja.« Pan Turyński należy do lepszych au- 2 torów czeskich. S Nauki w Egipcie. W szkole AbuZabel w Egipcie zaprowadził Basza od kilku @ lat nauki matematyczne. Wykładano je najprzód w języku tureckim, później w arabskim, a przed 5cią laty wykładano także chemiję po raz pierwszy w tymże języku. Pro- @ fessor Perron, utalentowany Prancuz, przywiódł zwolna do tego, iź zaprowadził cudzo-, ziemskie, techniczne wyrazy, dla których język arabski żadnego me miał oznaczenia. Był on przymuszony wytłumaczyć uczniom swoim m instrumenta, doświadczenia i pomysły, aby sami sobie ułożyli nomenklaturę. Teraz z francuzkiemi wyrazami już się zupełnie obeznali. m W szkoleKahr-ab-Ain wykładają fizykę; z drukarni Wicekróla wyszła nie dawno pierwsza doręczna książka obejmująca zasady fizyki, pod nazwą: »Dziwny kwiat fizyki." W ą i o s woj o n y . - W fancazkich pismach czytamy, iź jeden z umieszczonych w biurze dziennika la Presse miał węża, który tak dalece hyl ułaskawiony, iź wszędzie za nim pełzał, wił się mu Wokoło szyi, całował go swoim języczkiem, właził do jego łóżka, pił mleko z filiżanki, leżał smutny skoro pana nie było w domu, a gdy pan za powrotem swoim zawołał nań: Psyiła, waż z największą radością natychmiast ku niemu spieszył. Wo d a i lód wydaj ą ogień. - Wziąwszy odrobinę potassium w wielkości pieprzowego ziarnka i wrzueiwszy w wodę, natychmiast ziarnko to lekką explozyje sprawi i tak długo palić się będzie, aż pokąd zupełnie się nie strawi, skacząc, od jednego brzegu naczynia do drugiego, albo opisując zygzak na powierzchni wody. A położywszy je na kawałku lodu, wtedy takowe paląc się jasnym płomieniem, zrobi głęboką dziurę w lodzie. Nadzwyczajne zjawienie to powstaje przez

wielkie powinowactwo zkwasorodem, w skutek którego rozkładając lód albo wodę, łączy się z kwasorodem w takim stopniu gorąca, ii wodoród uwalniając się zapala.

Podaje się niniejszem do wiadomości publicznej, źe Ludwika Rozalia z Langów Hertz i małżonek telźe Karol Hertz tu z Poznania, układem z dn. 10. Stycznia r. b. zawartym, pierwsza z zezwoleniem opiekuna swego, ponieważ dopiero dnia 26. bież. m. pełnoletności dojdzie, wspólność majątku i dorobku wyłączyli. Poznań, dnia 24. Sierpnia 1839.

Król. Prusk i Sad Żiemsk o- mieisk i.

Szanownej Publiczności, miejscowej jako też okolicznej, mam zaszczyt polecić najuniźeniej mój od dawna już znany @ skład towarów optycznych, zwracając szczególniej uwagę na "nowo wynalezioną kie- @ sxonkowu perspektywę @ teatralną» ,* Instrument ten, chociaż całkowicie @ wyciągniony, niedłuźszy jest nad '2\ cala, @ a jednakże posiada zadziwiającą siłę te- @ leskopiczną. Za pomocą osobnego szkła @ okularnego zastępuje miejsce jednego I..I, z najlepszych perspektywów teatralnych, 2 a mianowicie dla osób wojskowych jest @ bardzo dogodny i użyć go można dla ka- X źdego oka słabo, krótko lub daleko wi- 2 dzącego. Gdy tylko kilka tych instru- » mentów posiadam, upraszam osoby nabyć je sobie życzących, aby mię jak naj- 2 prędzej odwiedzić raczyły. Mieszkam, @ jak wiadomo, na ulicy Wrocławskiej III W hotelu Saskim pod ISr. 8. @ H. Hassler, Król. Bawarskioptykexaminowan A · % 9

Ceny targowe w mieście Poznaniu.

Dn. 20. Wrześn.

1839. r.

od do Tal. h!r .fen.ITal. sgr.fe n.

1 2 i- 1 21 2 6 1 1 5 7 16 - 2 O - - 22 6 1- 18 - - 20 I - 2?' 6 i ! 27 6 i 2 6 8 - 9 18 6 19 6 4 7 6 4 10 1 15 1 17 6 13 15 - 13 20

Pszenicy szefel Zyta Jęczmienia dt.

Owsa dt.

Tatarki dt.

Grochu dt Ziemiaków dt.

Siana cetnar .

Słomy kopa Masła garniec.

S pirytusu beczka .

"'