GAZETA

Gazeta Wielkiego Xięstwa Poznańskiego 1839.12.20 Nr298

VVi e lki e go

)1(1 e s t w a POZMANSKIEGO.

Nakładem Drukarui Nadwornej W, Dektra i Spółki. - Redaktor: A. Wannotvehi.

Jlf 998.

W Piątek dnia 20. Grudnia.

1839.

Wiadomości zagranIczne.

Belgia.

z Antwerpii, dn.7.Grudnia. Od dnia 1. b. ni. do dn. wczorajszego włącznie przewieziono 116 wagonów z towarami, po większej części do Leodium, na kolei żelaznej . Na tejże kolei przewożą od niejakiego czasu, jak wiadomo, także konie i woły. Donoszą z L e o d i u m, że Cesarz rossyjski saliczył Panu Coekerillowi 10 mil. franków na wszystkie zakłady, jakie tenże w Belgii posiada, po 5 pCt. rocznej prowizyi, przyczem Rossya rocznie w wspomnianych zakładach machiny za pewną oznaczoną summę pieniędzy robić ksże, a ta summa rok rocznie zmniejszać się będzie w miarę tego, jak Cesarz Mikołaj przy pomocy P. Cockerilla warsztaty, we wszystkie m do warsztatów belgijskich podobne, w państwie swojem pozaprowadza. Tak tedy Seraing będzie szkołą wzorową dla iręcznych robotników, którzy później zdolności swoje i przemysł do Rossyi przeniosą. Austrya.

z Wiednia, dnia 10. Grudnia. W biórach kancelaryi państwa nadzwyczajny panował ruch w ostatnich dniach; podobnież i w kancelaryach wielkich poselstw.

Poseł rossyjski, Pan Tatyszczew, codziennie niemal miewa obrady z Xiceiem Kanclerzem państwa. Wczoraj zrana Baron N e u m a n n , Hadzca nadworny w kancellaryi państwa, a dawniej przez wiele lat Iiadzca przy naszrćm poselstwie w Londynie, wyjechał do Londynu. Podług pewnych wiadomości podróż ta zostaje w związku z pytaniem wschodnie m i powrotem jednego rossyjskiego dyplomatyka do Anglii. Ciągle jeszcze krąży tu całkiem fałszywa pogłoska, jakoby Porta przyjęła podane jej przez Mehmeda Ajego warunki, i jakoby zatargi wchodnie były bliskie ostatecznego załatwienia, a to zupełnie w myśl gabinetu francuzkiego. Dobrze zawiadamiane osoby przeciwnie utrzymują, że Dywan obecnie bardziej niż kiedykolwiek, polegając na podanej mu wspólnej nocie pięciu mocarstw, zapewniających go o swej opiece, (z których tylko j e dno nie zupełnie szczerze myśleć się zdaje), postanowił nic a nic bez nich nie przedsiębrać i nie dać sobie przed wszystkie m narzucać układu, ułożonego w duchu egipsko-francuzkiej dyplomacyi. Przekonują, się dobrze w Konstant ynopolu r źe bieg czasu i wypadków, tak niepomyślny w zeszłym roku dla Porty, obecnie inny wziął kierunek i na jej przechyla się korzyść. JUzeczy obecnie w takim znajduje sic. skiemu szkodę przynieść może. Z Pre szburga, dn. 5. Grudnia.

(Gaz. powsz. lipska.) Generał główno dowodzący, Baron Lederer, powrócił z Wiednia. Gdy złożone przez niego wykazy miały tylko na celu niezupełny stan pułków węgierskich po wystąpieniu niezadługim czasem z szeregów wielu żołnierzy, których czas służby począwszy od 1830 roku się kończy, i niedostatek tychże nawet w czasie pokoju, przeto deputacya wykazy te poczytała za niedostateczne i głośno oświadczyła, że Konstytucya ani do uzupełniania wojska, ani nawet do postawienia go na stopie w czasie pokoju nie upoważnia. Wojsko bowiem węgierskie ma się na mocy konstytucyi uzupełniać przez nabory tak, żeby było na stopie w czasie pokoju; aże kraj na to tylko maloznaczną summę 75,000 złotych reńskich płaci, opozycya zatem zapuszcza się w finansowe pytanie, aby tym sposobem z>musić rząd do powolności. Zażądano bliższych, wojska będącego na stopie wojennej dotyczących się objaśnień, które Generał Lederer zapewne z sobą przywiózł.

(Journ. de Franhf.) - Słychać, że między magnatami stolicy tureckiej, mającćmi już dawniej wiadomość o tem, czćm im nowy stan sądownictwa i praw zagraża, daleko sięgający spisek przeciw tryumwiratowi Chosrewa, Beszyda i Halila uknuto; mówią nawet, że spisek ten już wybuchnął i z nadzwyczajną szybkością po europejskich i azyatyckich Baszalikach się rozpostarł. (Nowina ta zapewne do rzędu kłamstw należy.)

Turcya.

Z K o n s t a n t y n o p o l a, dnia 22. Listopada, (Journal de Smyrne.) Liczą tu bardzo, i zapewne słusznie, na wrażenie, jakie sławne obwieszczenie na dolinie Gulhane w Europie sprawi. Beprezentanci zaprzyjaźnionych mocarstw w notach, przesłanych Porcie jako odpowiedź na udzielone im tłumaczenie Hatyszeryfu, z wielkiemi mówią pochwałami o przyjęciu tak zbawiennej i z każdego względu chlubnej ustawy, która niezawodnie nie tylko dla całego państwa, ale także dla wszystkich ludów państwa ottomańskiego najobfitsze przynIeSIe owoce. Z S łnyrny, dnia 24. Listopada.

Tutejszy Journal powiada: »Wiadome teraz zamiary Wicekróla; chce on ile możności przewlec sprawę całą, aby z powszechnego zniechęcenia korzystać. Chce on Dywan zniecierpliwić i do nierozmyślnego skłonić kroku. Lecz czyliź inne gabinety nie mają żadnego na to środka? Czyłiż flotty na morzu tutejszem nie są dla nich dość uciążliwe? Czy po« litycznie jest przedłużać coraz bardziej wzniecaną niespokojność? Porta przyznaje Mehmedowi Alemu wszystko, co się tylko z jej bezpieczeństwem i z teraźniejsze»! przykrem położeniem zgadza. Coż on więc może na swojej wytrwałości skorzystać? Wyznajemy tu z żalem, że Prancya ma sobie wiele do wyrzucenia. Bez jej stronniczego ducha bowiem dla Egiptu już dawnoby sprawa ta była załatwiona, choć z tego nie wypływa, żeby i dziś jeszcze Prancya, zajmując nowe stanowisko, nie mogła się wielce do załagodzenia sporu przyczynić. Spuszczać się na dobrą chęć Mehmeda Ałego jest to żądać rzeczy niepodobnej. Mowa sprężysta dyplomacyi oto jedyny środek. Trzeba koniecznie coś przedsięwziąść, aby Mehmeda przekonać, że się szczerze końca tej sprawy pragnie. Mehmed Ali chce cierpliwości wszystkich doświadczać. Systemat takowy udawał mu się dotąd. Lecz czyliź systemat ten zgadza się także z interessem innych mocarstw?« Z nad granicy tureckiej, dn. 1. Grudnia.

(Gaz. Szl.) - Dzieło interwencyjne mocarstw europejskich w sprawie Porty i Mehmeda Alego nie jest jeszcze zupełnie zniweczone, ale jednak w ten sposób zmodyfikowane, iż to prawie zniweczeniu i odstąpieniu wyrównywa. W tym duchu ostatniemi czasy między Austryą, Anglią i Prancya uchwalono wydać do Mehmeda Alego oświadczenie treści następującej: «1) Jeżeli mu się podoba wprost z Porta się układać, nikt mu w tem przeszkód stawiać nie będzie; ale sankcya i gwarancya wielkich mocarstw na korzyść pokoju wtenczas tylko* nastąpi, jeżeli pokój ten na słusznych warunkach się opierać będzie; 2) źe środki przymusowe przeciw Mehmedowi Alemu w tym tylko razie użyte będą, gdyby wielkie mocarstwa ujrzały się w konieczności odparcia nowego napadu na Porte t. j. pochodu Ibrahima Baszy ku Konstantynopolowi." - Położenie rzeczy przez to istotnej doznaje zmiany, chociaż mocarstwa to tylko pochwaliły, co bez ich wiedzy już było rozpoczętem. 4N a poparcie tego i potwierdzenie dawniejszych doniesień dodać mogę, źe Porta sprzykrzywszy sobie swoje krytyczne położenie, już od przeszło miesiąca powzięła myśl układania się wprost z Mehmedem Ali. Dyrektor poczt łrancuzkich, Pan Cadalvene, który pod pozorem uzupełnienia dzieła swego: «Egipt i Turcya" do JI1eXaIIdryi pojechał, już wtenczas z pewnością od Porty zlecenie otrzymał, aby zdanie Wicekróla o takowych układach zbadać się starał. P. Caldavcne d. 14. Listopada do Konstant y zaspakajający złożyć raport. Oświadczył, iź się przekonał, źe Mehmed Ali koniecznie przy tern obstawa, źe z Adany i z wąwozów Tauru ustąpić nie może. »Czyż ci ludzie w Konstantynopolu rozumu nie mają, źe sądzą, iż im klucze do własnego domu wydam« - tak się istotnie Mehmed Ali zapytał, gniewem uniesiony. Wszakże wiemy wssyscy, źe takowe wysłowienia się Wicekróla nie wiele znaczą, a to już z tej wynika okoliczności, źe równocześnie od innych Konsulów spokojem tchnące doniesienia z Alexandryi do Konstantynopola nadeszły, w których mianowicie znowu twierdzenie zawarte, źe Mehmed Ali na powrócenie flotty tureckiej do Konstantynopola zezwolił. Tyle niezawodną, źe zawiązane układy żadnej jeszcze nie doznały przerwy i źe obecnie, gdy Porta całą Syryę, wyjąwszy Adanc, poświęcić gotowa, bliskiego załatwienia całego sporu spodziewać »ic można W Prisrend sprawy zawsze tez same. Zdaje się., ze Porta przytłumienie powstania losowi chce zostawić. W śród takich okoliczności szczęściem dla nić), źe się bunt bardziej nie rozpościera, to zaś znowu pochodzi z zupełnej niedołęźności władz równie jak i mieszkańców Albanii i Macedonii. Xiąźę Miriditów Nicole, któremu Porta poleciła, aby przeciw powstańcom Prisrend'skim wyruszył, nie chciał rozkazowi temu zadość uczynić. To początkowo małoznaczne zdarzenie po krwawym wypadku wielkiej nabyło wagi. Wspomniany bowiem Xiążę Miriditów, wymówiwszy się z przyjęcia rozkazów Porty, skrytobójczym sposobem zamordowany został a niesie wieść, ie czyn ten tylko spełnieniem wyższej z Bitoglii pochodzącej woli. Ja z mojej strony pogłoskom tym niedowierzam, rozumiejąc, źe Nicolo padł ofiarą uznawanej jeszcze w tych okolicach za obowiązek najświętszy zemsty bratniej; dalsze wywody twierdzenia tego nie byłyby na swem miejscu. - Czarnogórcy napady swoje na ziemię turecką ciągle wznawiają.

Egipt.

Z Alexandryi, dn. 25. Listopada.

Statek parowy «Lindsay" przywiózł tu następującą (nam juź z gazet francuzkich znajomą) wiadomość. "Arabowie uderzyli na miasto Aden. Liczba ich wynosiła 4000." - Anglicy tylko 400 ludzi naprzeciw nim wysłać mogli, którzy nareszcie przed przemocą ustąpić i do twierdzy się cofnąć musieli, nie straciwszy, jak powiadają, ani jednego żołnierza. Działa twierdzy między Arabamiwielką zrządziły rzeź. Napad ten dowodzi, źe Anglicy spokojnem posiadaniem tego kraju cieszyć się nie będą.

Rozmaite wiadomości.

Z Poznania. - Dziennik Urzęd. Król.

Rejencyi w Poznaniu z dnia 17. Grudnia r. b.

zawiera między inne mi następujące doniesienia o chorobach bydlęcych: pomiędzy owcami w Brzostkowie, Roszewach i Przybysławie ptu Wrzesińskiego, owcami dominialnemi w Bolechowie ptu Poznańskiego, między owcami gminy olędrów Komorowskich pow. Babimostskiego wybuchła ośpica, i zostały miejsca rzeczone zamknięte dla owiec i wełny. N ato miast ustala ośpica w Schlagentin pow.

Poznańskiego; oraz pomiędzy owcami dominialnemi w Kuschen i Prauschwitz pow. Kościańskiego, w Suchym Lutolku i w Wysokiej pow. Międzyrzeckiego, i w Kiszewie pow. Obornickiego. Pomiędzy owcami w Podlesiu powiatu Obornickiego wybuchła ośpica i wieś rzeczona zamkniętą została dla owiec i wełny.

Z Warszawy. Płeć żeńska, która u nas tyle przywiązania do książek okazuje, z ukontentowaniem przyjmie dzieło równie cieką we jak użyteczne, a jej nadewszystko użytkowi poświęcone. Jest nim Ogólny rys encyklopedyi umiejętności, nauk, sztuk pięknych, i t. d., ułożony i dedykowany księżnej J ejmci Warszawskiej przez Karola Milewskiego, 2 tomy, 8vo.

Pisma francuzkie wysławiają teraz Warszawiankę pannę Antoninę Hoge, uczennicę pa« ryzkiego i medyjolańskiego konserwatoryum, która po różnych mieiscach Francyi, a mianowicie w Est, w kilku operach jako prima d o n n a występowała. Zamówiono ją na pierwszą śpiewaczkę do teatru San Felix W Wenecyi.

Pani George Sand napisała dla T h e a t r e - F r a n c a i s dramat w pięciu aktach z prologiem, który jeszcze w tym miesiącu przedstawionym będzie. Zapewniają powszechnie, źe ma być arcydziełem. Mimiczne pismo dla aktorów. - Zadania dotyczące się mimicznego pisma, o którem kilkakrotnie juź nadmieniano, a za pomocą którego sławni aktorowie swoje popisy, podobnie jak kompozytorowie swoje muzyczne utwory notami upowszechnić będą mogli, rozwiązanćm zostało obecnie przez pewnego młodego człowieka nazwiskiem Jana Michała Zimmermana, który w Wiedniu pięknemi umiejętnościami się zajmuje. Młody cznego, klóre co się tycze pojedyńczości do nót muzyczny« h su podobne, opiera na te) zasadzie, że w.-zeiki wyraz duszy człowieka najprzód się mową, a potem grą mimiczną oblawia. Pociąga więc cztery linij e, będące główną podstawą tego pisma. W zwyź pierwszej linii stoi oznaczenie mowy, przyczćm ton, moc, w>sokość, głębokość i miara A je; są W> tknięte. Pomiędzy pierwszą a drugą Jiniją umieszczone są oznaczenia wzroku, jego kierunek i właściwość; pomiędzy drugą a trzecią, oznaczenie ruchu ramion i rąk, z których każde mniel więcej do pólkręźu jest podobne; pomiędzy trzecią a czwartą postawy nóg, które mniej więcej zawsze kąt stanowią. Czworakie oznaczenia te przez wzaj emność działania, przedstawiają szereg chwi10wych wyrazów duszy nierównie lepiej, niżby laki malarz za pomoce zarysów i farb uczynić to zdołał. Przez to mimiczne pismo sławni aktorowie tędą w stanie podziwiana swe przedstaw ienia potomności przekazać. Paa Zimmermann ułoży niezadługo wynalazek swój w syslem porządny i wyda go na widok publiczny, a wtedy przyniesie on dla aktora taki sam pożytek, jaki dla muzyka nauka jenerałbasu przynosi. Siła pary. - Z Bruxelli donoszą: W tych dniach mieliśmy sposobność przekonać się O sile parowej na kolej żelaznej. C ały ładunek soli zawierający więcej niż 200,000 kilogramów, który z rana byl jeszcze w składzie pewnego kupca w Lowanium, pod wieczór już był w Leodijum (Llittich). Na tej samej odstawie było także 40 do 50 tysięcy kilogramów żyta i tyleż, jeżeli nie więcej, innych towarów i żywności. CI uąc dostawić tę sarnę ilość artykułów sposobem zwyczajnym, byłoby potrzeba 15 do 20 wozów frachtowych, których ani tak łatwo, ani też w jednym dniu zgromadzić nie można. Odstawa ta, teraz tylko kilka godzin trwająca, sposobem zwyczajnym, byłaby trwała przez dni kilka, kosztowałaby nierównie więcćl i towary moźeby przez to uszkodzonemi zostały, co na kolei żelaznej w) darzyć się nie może. W Y g o d a. - W niektórych domach prywatnych używają teraz przyrządzenia wynalezionego przez profesora Sprengera, które dotychczas tylko do urzędowych domów Wstęp znalazło. Przyrządzenie to na tern zależy, iź na wszystkie piętra dla wygody mieszkańców wodociągi wyprowadzać można; okazało się bowiem, iż w wysokich budynkach, tak z powodu powstać mogącego pożaru, jako też i dla samego zdrowia, bardzo pożyteczną jest rzeczą, gdy mieszkańcy, dla swojej potrzeby podostatkiem wody mieć mogąlsli

OBWIESZCZENIE.

Otworzywszy nad spadkiem possessora Wilhelma Traugott Wollf skrócone postępowanie kredytowe, ma być w terminie dnia 24. Stycznia 1840. r. massa wysypaną, Inowracław, dnia 29. Grudnia 1839.

Król. Pruski *ad Ziemsko-mieiski.

Z dniem l. btycznia r. przyszłego zaczyna się nowy abonament mojej pożyczalni nót; wzywam szanowną publiczność, aby licznie udział w niej wziąść raczyła, oświadczając przytćm, że i nadal usilnie starać się będ A o zadośćuczynienie wszelkim żądaniom. Warunki nader umiarkowane przejrzeć u mnie można. Poznań, dnia 19. Grudnia lH39.

E. S. Mittler.

-51KA-AA» Bardzo oobry świeży kawiar fgjF 3{5 Astrachański, bardzo dobre duże messeri.skie) dl. dl. mallagskiej r J J piękne soczyste cytryny, najlepsze włoskie marony, dl. nowe lamb. orzechy, dl. dl. alex. daktyle, dl. dl. rozynki w gronach, dl. dl. migdały w łupinach, świeże Stralzundskie śledzie opiekane, otrzymał i poleca w nader umiarkowanych cenach. B. L. Prager, przy Szerokiej ulicy w hotelu d e Paris.

Prawdziwych naipiękniejszych angielskich piór stalowych, j ak takowych dotąd nigdy jeszcze dostać nie było można, tuzin po 2\, 5, U, 10 sgr. i l tal., polecaxicgarnia E. S. M i t tl e re .

Ceny

Dnia 18. Grudnia 1839. r.

od do Tal. sgr. fen.IT»l. sgr.fen.

targowe

Poznaniu.

Pszenicy szefel Zyta .... Jęczmienia dt.

Owsa dt.. Tatarki dt.

Grochu dt. .

Ziemiaków dt.

Siana cetnar Słomy kopa . .

Masła garniec .

Spirytusu becz!.a.

1 24 - 2 1 1 1 3 6 '- 22 - - 24 - - 17 - - 18 6 25 - - 27 6 126 86-917 - 18 6 4 15 - 4 20 - 1 22 b 2 13 - [13 10 -