Cr li(
Gazeta Wielkiego Xięstwa Poznańskiego 1842.01.03 Nr1
Czas czytania: ok. 20 min.Wielkiego
POZNAŃSKIEGO,
Nakładem Drukarni Nadwornej W, Dekera i Spółki. - Redaktor: lI. WannowakL
?,w - Poniedziałek dnia 3. Stycznia.
1 8 1 « .
Wiadolllości zagraniczne.
Polska.
Z Warszawy, dnia 25. Grudnia.
Kommissya Rządowa Przychodów i Skarbu podała*do powszechnej wiadomości, iż wy« rokiem Sądu Wojennego przez Ja. GenerałFeldmarszałka Głównie dowodzącego czynną armią, Xiecia Warszawskiego Hrab.ię Paskiewicza Erywańskiego, na dniu 22 Maja (3 Czerwca) r. z. zatwierdzonym, następujące osoby za przestępstwa polityczne na karę konfiskaty majątku skazane zostały, a mianowicie: 1) Rafał Błoński, lat 24 liczący, syn Franciszka i Rozalii. 2) Alexander Dzwonkowski, lat 23 liczący, b. Pisarz przy Gimnazyum w Łomży, syn Piotra i Anieli z Stypułkowakich. 3) Jan Mocarski, lat 21 liczący, były uczeń Gimnazyum Łomżyńskiego, syn Grzegorza i Maryany z Zakrzewskich. Wczoraj w pałacu Mniszkowskich członkowie Resursy Kupieckiej dali świetny obiad dla JW. Turkułł Ministra Sekretarza Stanu Królestwa Polskiego. Około 200 osób było uczes*nikami wspaniałej biesiady, której towarzyszyła piękna muzyka. Między toastami pierwczy spełniono na cześć Ja. Xiecia N amiestnil" Polewskiego , drugim uczczono dostojnego gośoa, Po czćm jeden z członków odśpiewa!
* 4Lstosowne do uroczystej okoliczności wiersze które z powszechnym zapałem przyjęte zostały jako hol d wynurzony dla uwielbianego Ministra.
F r a n c y a.
Z P a ry ż a, dnia 23. Grudnia.
Pod napisem »le Zollverein" zawiera dziś Presse artykuł, w któ>ym wskazuje możliwość przyłączenia się do niego, w późniejszych czasach wszystkich państw niemieckich, i na końcu tegoż umieszcza następny prognostyk: "Niemcy, położone między produkującą Europą a przemyślną Europą, przerżnięte dwiema tak wielkiemi rzekami, jak Ouna) i Ren, z których pierwsza bezpośrednie związki z morzem Czarnem, a druga z morzem Północnem otwiera, oblane morzem Baltyckiem i Adryatyckiem, połączone wewnątrz obszerną siatką kolei żelaznych, i rządzone przez Xiążąt, popierających z całej siły wzrost przemy tłu prywatnego, są powołane w nowej historyi do odegrania świetnej roli, jaką handel i przemysł W średnich wiekach Wenecyi, Genui i Pizie zapewniał.« Konstytucyonista powiada, że na jednem z ostatnich posiedzeń gabinetowych żywe powstały spory z powodu wniesionego przez Pana Guizota jednego paragrafu mowy od tronu. Szło bowiem o polecenie w po* dlowego z Belgii), ale i'an Rumann stanowczo się przyjęciu takowego paragrafu oparł i jeszcze nic pewnego nie uchwalono. r \ Trybunał parowski cotylko wydał wyrok w procesie Queniss« la. Kara smicr« i zapewne złagodzoną josturiie. -kazanie Oupotego na kilkuletnie więzienie, był«> ledyną okolicznością tego wyro ku, która w publiczności po ogłoszeniu tegoż wielkie zrobił« wrażenie. Aresztowani z powodu sprzedawania naboi żołnierze st*wi«ni będą przed >ąd wojenny. Fałszywie zatem donosiła onegiiaj (i a z e t t e d e» T r i bu na ux, jako1.y nikogo nie uwięziono, t)lko Trybunał parowski nie chciał tych więźniów do processu wciągać i oddano ich pod Sąd wojenny. Wszystkicli podobnież w skutek *eznań Oufoura ujętych robotników bez wszelkiego znaczenia, albo całkiem na wolność wypuszczono, olbo do Sądów poprawczych odesłano, Paryż jest zupełnie spokojny. Wydany o godzinie trzeciej wyrok żadnych mass ludu i tylko małą liczb«; ciekawych osób w bliskości Trybun-iłu parowskiego zgromadził. Takie w sali Izby Parów wiele miejsc było próżnych. Rodzina CJuenissela podała prośbę'o ułaskawienie go. Duiour i Bmuehetufi mają 2 powodu swych zeznań niejakich doznać względów. Pripula przekazali Paro Wie innym sądom.
Wyrok o winie Dupołego jeszcze onegdaj na tajn-rn posiedzeniu znaczną większośiią głosów zapadł. Mnieiszość żądała uznania go niewinnym. Pomiędzy tą świallą moilszością by ło' wielo cj.cig"dnyeh i utalentowanych imion, takie Parów, którzy zawsze przychylnymi się rządowi teraźniejszemu okazywali, i nieraz biegłości swei dowiedli. - (Ji poczytywali ł a g o d n ość za polityczną mądrość i zdanie swoie na tej opierali okoliczności, ii żaden materialny wypadek przeciw Llupotetnu nie swiadety. Z dnia 24 (iniduia.
V\ czoraj po ukończeniu sessyi łzby Parów, najwyższy Grellie te,że, P. Lauchy, udawszy się do -więzienia w Luxemburgu, każdemu Z skazanych, jako tej, tym obżalowanym, któlych za niewinnych uznano, wyrok przeczytał. Trzej obżalowani, na kióryih wyrok Śmierci zapadł, mianowicie Quenisset i Columbier, wyroku z $p<>kojnpś<<ią umysłu słuchać mieli. Obrońcy, Ltórjy siv z pałacu Luxembourg nie byli oddalili, żądali następnie, zęby in» pozwolono z klientami swymi się roz mówić; wszakże tylko l' P. faulet, Raroche i Biot - Lequesne, adwokatów owych trzech na śmierć skazanych, do więzienia wpuszrzo npj innypj patronom vyatepq do kjientóyy
wzbroniono. Owi trzej adwokaci kazali Ouenissetowi, Colombierowi i Brazierowi pelycyę do łaski Królewskiej podpisać, a następnie o 9 wieczorem prosili o posłuchanie u Króla. Uzyskali le natychmiast i dzisiaj rano powszechnie twierdzono, że kara śmierci na karę depo! tacyi dla wszystkich złagodzoną zostanie. Z drugiej strony słychać, że Dupoty i jego wspólpolępieńcy tuż nocy zeszłej do więzienia w (Joulleri. przeprowadzeni zostali. M o n i t o r donosi dzisiaj, że Król dnia 27.
m. b. posiedzenia Izb osobiście zagai. Z dnia 25. Grudnia.-W Gazette de» T r i b u n a u x wyiz> tuiemy : »Onegdaj wieczorem rozeszła się w 1 'aryiu pogłoska, że dwaj obżalowani, na których przez ?ąd Izby Carów wyrok śmierti zapadł, na zajutrz mi tli być straceni, kiedy rada ministrów jedn->rayśloie przeciw ułaskawieniu się oświadczyła. \N czoraj więc przed świtem dość znaczne mnóstwo ludzi na zwyczajnem mie scu tracenia przed Barriere *1. Jacques się zgromadziło. Wszakże nie były lam żadne przygotowania poczynione, a tak po upływie kilku godzin tłumy ciekawych się rozbiegły. Wczoraj przed południem X. Grivel, talmożnik w Lu« xemburgu, uwi-zionyeh odwiedzał. - Stosownie do obiegających w Pałacu sprawiedliw-iśei pogłosek, obrońcy trzech na śmierć skazanych więźniów od W. Zachowawcy pieczęci przyrzeczenie odwłoki otrzymać mie« li; względem prośby o ułaskawienie nic jeszcze stanów« zego nie przedsięwzięto- Niektóre pisma mylnie donosiły, że na detencyę i deporla« yę skazani już do przeznaczonych im więzień odp.owadzeni zostali. W skutek rozkazu minMerya-Iriego przeprowadzenie to do późniejszego czasu odłożono. <r N a t i o n a l wzywa do składek na korzyść szkoły elementarnej p olsk i ej, zaloźonći przez G e n e r a ł a D w e r n i c k i e g o i P. I» i e r n a c k i e - go w Paryżu w tym celu, aby narodowość polską w potomstwie wygnańców uirzymać. Bez dobroczynnego w-parcia publiczności to chwalebne przedsięwzięcie w zarodach zniweczonem zostanie. Anglia.
Z Londynu, dn. 24 Grudnia.
W gazeta« h ininisteryalnych donoszą z Portsjmoulhu, że ponieważ teraz nieza<<i odną być się zdaje, iż Król l'mski osobiście ną clirzest Xię<<ia Widii do Anglii przybędzie, rząd angielski eskadrę okrętów wojennych wyprawie zamyśla, rhajara N Mana z orszaki» m jego da Anglii przewieść. Fregata »Warsjiile" piękny okręt o 50 działach z osadą 500 ludzi, przeznaczona na przyjęrie Króla samego na swój pokład; gamety twierdzą, ze rząd lepszego* wspomniona wybornie jebt urządzona, obszerna i w każdym względzie godna zaszczytu przyjmowania monarchy. Okrętem lym do wodzi znany z długoletniej sluźby swej nad brzegami hiszpańsko Kapitan Lord John Hay. Zajmują się jak najczynniej zupelnem uzbrojeniem i upiększaniem >, Warspitu"; będzie on za dni kilka do żeglugi gotowym. Powiadają, że fregaty »Thalia« o 42, i -Volage« 026 działach do okrętu tego jako eskorta się przyłącza. Podpułkownik Knowies, który dowodzi W Chinach oddziałem artyleryi, nadesłał niedawno zbiór broni i mundurów chińskich , które od kilku dni wystawione są na widok publiczny. Broń chińskich żołnierzy odbija niezmiernie od broni europejskiej, obok niej ustawionej. Część ich przypomina łuki i strzały, które były w używaniu za czasów Robin Jlooda, a działa podobne są zupełnie do dział, jakich używano w 14. i 15tym wieku. Szable chińskie, jak się zdaje, w biegłych rękach byłyby straszne; podobne są kształtem do szabel tureckich, ale mniej krzywe; r<,kojescic mają długości 15 cali, widocznie, aby w potrzebie obie ręce w nie wkładać. Kule są bardzo źle lanc, mają od 1 do 4 cali'średnicy. Inne- sztuki raniej są wspomnienia godne. Mundur na deslany należał do tak nazwanego tygrysowe go żołnierza, pomalowany jest od góry aż do dołu w pr-jżki ciemno czerwoną i czarną farbą; przyczepiona jest do niego kapa, która, gdy jest podniesiona, zesłania część twarzy i ma dwie dziury, któreini oczy wyglądają, ma nadto przyszyte dwa wystające końce, które przedstawiają uszy tygrysa. Mundur wyższego oficera jest znacznie wytarty, - widać jednak na nim hafty jedwabne i ozdoby metalowe. G lob e donosi, lakeśmy już wspomnieli, o powziętym planie reformy praw zbożu* Vvy<h, według którego zachowaną zostanie zmienna skala, ale clo zmieniać się będzie najwię<elo 14 szył, najwyższe bowiem cło usta Cowione będzie na 18 sz. od kwartetu, a najmniejsze na 4 sz. i to w t<-n sposób, aby za podniesieniem lub zniżeniem się olsz. cen Średnich pszenicy, równie« i clo o tyl-ż pod niosło się lub zniżało* to jest najwyższe cło Opłacane będzie, gdy i ena Rwarleru pszenicy -fi) nosić będzie 54 sz. lob mniej, a najniższe gdy cena pszenicy do idzie do b8 lub wyżej. Prócz b £ o za radjo 0« III zostanie doiy> hczaso"Wym intrygom inl* rrssowanych słion w »ta-»owieiiiu cen średni< h jednotygodnjo'« ycłf.
Królewskie towarzy -Iwo umirtęłoOsri przy« SOad.. wołki v 11- tq no dal, za n::> lepmż* W clą gU "')-, - " ostatnich lat wypracowane astrimn -jaiCj'l-' dzieło, Tanu John łb -r. iliel. j,a egogwiazdowy katalog. Poprzednio przyznany mu został podobny zloty medal za inne astronomiczne dzieło. - Dochody celne w Anglii pobierane są od 1150 artykułów i wynoszą rocznie 22 mil. f. es.
Z tych następujące 8 artykułów uczyniły 20 mil.: cukier 4,827,000, herbata 3,658,800, tabaka 3.596.6S0, rum i wódka 2,615,44i, wino 1.848,709, drzewo budowlane 1,503,194, zboże 1,098,779, kawa 779, 114 i «zt.
Charlyścj formalnie się' teraz uorganizowali, tworząc wszyscy tj'lko ledno towarzystwo karty narodowej, którego kierunek powierzony jest władzy c 5 członków złożonej, i przemieszkującej w Londynie. Filialne towarzy-, stwa po hrabstwach odbywają oddzielne zgromadzenia, zajmują się zbieraniem podpisów na petycyach do Parlamentu, których spodziewają się przeszło 3 miliony. W tej nowej organizacyi, według podania głównego organu Northern atar, będącego własnością OConnora, obejmuje to towarzystwo 282 miasta. Starają się prócz tego o pozyskanie wszystkich towarzystw rzemieślniczych na swoją stronę. Naczelnikiem chartyzmu jest teras Feargus O'Connor.
W Liverpolu odbyły się znowu w tych dniach zgromadzenia przeciw prawom zbożowym. Ze sprawozdania na lednem z nich odczytanego wykazuje się-, źe-od czasu zawiązania się 1ft39 r. towarzystwa przeciw prawom zbożowym, 972,846 osób podpisało petyeye za utrzymaniem praw zbożowych, a 3,776,6i4 za ich zniesieniem. Z dnia 25. Grudnia.
(Hoersen- Halle.) - Właśnie dochodzi tu wiadomość o okropnem nieszczęściu, zdarzonem dnia wczorajszego na wielkiej z Londynu do Bristolu wiodącej zachodniej kolei żelaznej; 8 ludzi przylćm życie utraciło a 20 po części okropnie zostało pokaleczonych. Przypadek ten nieszczęśliwy ztąd powstał, że między * Twyford i Keadmg ziemia pod szynami.... w miejscu jedr.em właśnie w tel chwili ustąpiła, gdy eng powozów po nad nią przejeżdżał. Ogólna liczba podróżnych tylko 37 wynosiła, fowiadają, źe ciągle wilgotne powie« trze groblę przez która, koh-j żelazna przechodzi, będącą w miejscu rzeczonem 60 stóp wysoką, tatkiem nadmiękczyło. Austrya.
Z W i e d n i a, dnia 15. Grudnia.
I)'> Konstantynopola przeznaczony PoSeł angielski Mr Stiallorl Cannig, który miał tu kilk.» knulerencyi z Xię> iem Metteinich względi iii iiirt-i ko grecki) h stosunków, i właśnie A I eden opuścił, udale się przez Ateny na mi'jS't- su ego przeznaczenia, aby rrądowi powzięte, względem, utrzymania pokoju i porządku, nadwerężanych planami i intrygami stronnictw dążących do powiększenia młodego królestwa, i z drugiej strony, aby zarazem p o rt e, która w nieprzyjacielskich zamiarach zgromadziła 40,000 wojska w Bumelii, nakłonić do pokojem tchnącego postępowania. G a z e t a z a g r a b sk a umieściła doniesienie O wyborze z inittelszolnokoskiego Komitatu, jednego z obwodów pogranicznych, zostających w sporze między Siedmiogrodem a Węgrami, do którego sobie oba kraje prawo roszczą, i który mocno przeciw sobie zawzięte tworzy stronnictwa, podług tego, jak takowe temu lub owemu sprzyjają krajowi. »Nakoniec, wyrażono w Gazecie zagrabekiej, nastąpił wybór naszych deputowanych sejmowych. Obrano ich w dziwny, ledwo u dzikich i nieokrzesanych ludów wydarzający się sposób, wśród -ludzkość znieważającego - krwi rozlewu; lecz nie, pijane, dzikie i szałone stronnictwo przeparło kijmi'i biciem za szczycenie dwóch Włóczących się patryotów godnością deputowanego 1'0 ukończeniu roz poczętego wśród wielkiej wrzawy, krzyków i wielce wzburzonych umysłów zgromadzenia w pierwszym dniu, spieszopo się co tebu do beczek wystawionych na pastwę i mających ducha publicznfgo i powszechne zaufanie obudzić. W wielkich i małych naczyniach, w wiadrach ogromnej objętości rozdawano wino, które niezwłocznie, .«a wzór rószczki czarodziejskiej Lircy, ludzi w nierozumne zamieniło zwierzęta. Wartoby zaprawdę było, chociażby także i wstręt wzniecało, opisać szczegółowo wywołane przez pijaństwo wypadki; ograniczam się przecież na przytoczeniu Łych tylko, które albo na własne widziałem oczy, albo o których się z zupełnie wia« rogodnego dowiedziałem źródła. Wołoski jeden szlachcic, chcący właśnie iść do oberży, został przy będącym przed domem moście przez rozhukaną tłuszczę, nie da wszy do tego najmniejszego powodu, na ziemię powalony, i widziałem jak, około 30 kij na niego, na ziemi leżącego, padło.
W równy sposób zbito jednego wołpskiego szlachcica, jedzącego spokojnie przed szopą garncarza swój malaj, jakby wołu na zabicie przeznaczonego. Biednego Wołocha, który z Oerdoegkutu, dokąd się był udał na wiatrak po mąkę dla swego pana, zilaherskiego obywatela, na mąką obładowanym ośle do domu wracał, i dla tego całej tej sprawie zupełnie był obcym, tenże sam los spotkał, a na zbyteczny nawet dowód wandalskiej wściekłości, także biednego osła kijmi na ziemiępowalili. Gromada jedna, ciągnąca wśród! oburzającego krzyku, klęcia i wrzasku, spotkała drugą podobną, ale do innych barw należącą gromadę, i w oka mgnieniu 12 do 15 ludzi na ziemię powalono. Liczba na wybory przybyłej szlachty wynosiła z pewnością rzeszło 900 głów; źe zaś między tymi mieszańcy zewnętrznego obwodu mniej byli liczni od mieszkańców wewnętrznego obwodu, przeto za najdogodniejszy sposób 1 przeparcia planu swego pod względem wyboru dwóch wielkich patryotów na deputowanych, ten upatrzyli, aby liczne stronnictwo kij mi z placu wyborów spędzić. Chwycili się zatem tegoż niezwłocznie, zaczepili z dzikością na takie puwitanie nieprzygotowanych przeciwników i rozpędzili ich kijami, a z tego to naturalnie wynikło, iż liczba obecnych zmnieiszyła się z 900 na 300, w którymto razie po rzuceniu ogólnego postrachu, łatwo im było ulubieńców swoich obrać. Nie doniesiono wpraw« dzie jeszcze z pewnością, żeby który z padlych ofiarą ludzi wypadek ten życiem przypłacił, o ocaleniu przecież jednego mocno wątpiono, a kilku także z trudnością zapewne tylko zdrowie i życie odzyska. Prócz tego wielu się znajduie, którzy, chociaż przy życiu się ostaną, bolesne przecież znak' przez połamanie rąk i nóg na zawsze zatrzymają. Podchmielonym dostatecznie obiorcom kładziono wprav.dzie w uszy nazwiska kandydatów K. Sz. i M. U. i nie zbywało i na takich, co im ustawicznie nazwiska te przypominali; mimo to przecież dość często się zdaraało, że obiorca, taczający się przed kommissją i ledwo na nogach stojący, z trudnością się obracał i i pytał; u Czyjeś nazwisko mam wymienić! '"
Z Preszburga, do. 20 Grudnia.
Stosownie do wiadomości z N eusohl, Biskup tameczny przez kongregacyą Komitatu zaskarżony został, ponieważ na parze oblubieńców różnego wyznania pod względem wychowania dzieci wydanie rewersu wymusił, Turcya.
Z K o n s t a n t y n o p o l a, dnia 8. Grudnia.
(JDostrz. Austr.) Przez wydany d. 4. b. m. hatyszeryf Wysokie» Porty został dotychczasowy Wielki Wezyr Reui Basza od pełnienia 8wych obowiązków uwolniony a naiwyżsźa.
ta godność Państwa dostała się .dawniejszemu Seraskierowi syryjskiemu, Izzedowi Mehmedowi Baszy w podzielę. N owy Wielki Wezyr udał się zaraz do Seraju, dla złożenia Sułtanowi swego uszanowania, a następnie zaraz, do Bagtsche- Kapussi, gdzie się już urzędnicy ottomańscy byli zebrałi, w telu towarzy« szenia mu do Wysokiej Porty, tam zaś podług iii- Islam (najwyższy Mufty) i zgromadzeni Bu* szowie witają go.
Rozmaite wiadomości.
z War s z a w y . - Niezmordowany zbieracz Kaź. W. Wójcicki, załedwo W świat PUSCIWSZY swój »Teatr starożytny", wydaj znowu w czterech tomach: »Zarysy domowe.« Jestto niejako ciąg dalszy jego »bawęd i obrazów», wydanych w r. zeszłym podobnież w czterech tomach. Treść obecnego dzieła, akłada się z podań życia szlacheckiego i ludu, 7. szczegółów historycznych, biograficznych, opisowych, domowego pożycia i bibliograficznych. Pod <1ą ostatnią rubrykąA przedruków wał autor Fi A liki Reja z JNaglowtć, ciekawy rzadkość bibliograficzną. -- Józef Paszko» wski, którego wcale niezłe utwory poezyine czytujemy w Bibliotece warszawskiej, Wydał w jednym romie »Poezye oryginalne i tłumaczone«- Z oryginałów umieścił kilka ulotnych utworów, z tłumaczeń płody Eyro oa, »chyllera i Goethego. - łlislorya ZofIi Olelkowiczownćj księżniczki Słuckićj, natchnęła róv. noczeinię dwóch pisarzy, naszych do skreślenia jej w romansie historycznym: J. J. Kraszewskiego i Józefę O., autorkę "Pierścionka." Pierwszy wydał już swoje dzieło pod nazwą: »Ostatnia z książąt Słutkith, kronika z czasów Zygmunta 111.« (Wilno 1841), drugiej romans ma wyiść niebawem na wi'dok publiczny. - UJubionych "Przypowieści , KaleK;' Stanisława Jachowicza ogłoszono 6zps{e wydanie,-Liczne dziennikarstwo warszawskie pomnożyć mają znowu dwa nowe pisma czasowe: Jutrzenka Piotra Dubrowksiego, 'maiąca v\ yłączńie być sławiai;szczyźnie poświęconą i wychodzić dwa razy na miesiąc, w polowie w rossyjskim, w poło» wie w polskim języku i Hoczaiki krytyczne Henryka Lewestama, dwa razy na tydzień zapowiedziane. Pierwszy z nich, Pan Dubrowski, zamieszkały w Warszawie literat rossyjski, zamieszcza często w pismach petersburskich doniesienia o polskićm piśmiennictwie, a w warszawskich o rossyjskićm
Ze L w o w a. - «Tygodnika rolniczo przemysłowego« pod Redakcyą T. W. Kochańskiego, wyszedł Nr. 49 i obeimuje; 1) Przydatność rośliny kłosówka zwanej na łąki sztuczne. 2) Jeszcze słowo o przemianie owsa w żyto. 3) O bezwzględnem ubieganiu eic za dyskiem z gospodarstwa wiejskiego. 4) Skład betonu czyli pewnego rodzaju wapna do fundamentów, jego przydatności i użycie 'W zwyczajnem budownictwie. 5) Literatura.
- Numer 24. »Dziennika mod paryskich<r, wydawanego przez Tomasza Kulczyckiego, zawiera prócz mód, następujące artykuły: 1) Poezye Bohdana Zaleskiego. 2) Kobifeta.
(Dokończenie). 3) Hausraajster wiedeńskK
P r z e wag a h a n d l o w a; - P o wszystkfe czasy były miasta i kraje, które, przemysłem, handlemi żeglugą nad irihe celowały; lecz takiej przewagi, jaka za naszych dni panuje, świat dawny nie widział. Po wszystkie czasy ubiegały się narody i mocarstwa o' panowanie nad światem; lec» jeszcze'żaden naród budowy swe) potęgi na tak szerokiej nie zakładał posadzie. Jak marną okazuje nam się dążność tych narodów, które uniwersalną swą monarchiję jedynie na przemocy oręża ugruntować usiłowały, w porównaniu z wielkim zamiarem Anglii, które wszystkie swe posiadłości stara się zamienić w ogromne, przemysłowe, handlowe i portowe miasta, aby dla innych krajów i narodów'zostały wielkiemf miastem, to jest zbiorem wszelkiego przemysłu, kunsztu i umiejętności, wszelkiego handlu i bogactwa, wszelkiej żeglugi i potęgi morskie;, owo zgoła najgłówniejszem miastem świata, które wszystkie kuaie swćml wyrobami zaopatruje, a natomiast z każdego kram zboże i surowe płody do siebie sprowadza -aby została zamożnym składem wszystkich wielkich kapitałów - bankiem wszystkich narodów, "który władnąc obiegiem pieniężnym na' całym świecie, pożyczkami i rentami od wszystkich narodów haracz pobiera! Z tem wszystkie m oddajmy sprawiedliwość temu mocarstwu i obszernej jego dążności. Anglia nie wstrzymała świata w jego postępach; i owszem przy. czyniła się niezmiernie do lego ucywilizowania. Dla wszystkich narodów stała się wzorem i przykładem, tak iv krajowej i zagranicznej polityce, jak i w wynalazkach na wielką stopę, i przedsiębierttwach wszelkiego rodzaju, tak w wydoskonaleniu rękodzieł i środków przewozowych, jak i w odkrywaniu i zaludnianiu odłogiem leżących krain, a najszczególniej w uzyskiwaniu ziemiopłodów gorącej strely i cywilizowaniu dzikich lub zdziczałych narodów. Kto wić, o ile świat byłby dotychczas wstecz coinięty, gdyby Anglii nie było? A gdyby Anglija istnieć przestała, któż obliczy, jakąby etratę ludzkość i oświata poniosła P Cieszmy się więc z olbrzymich postępów tego narodu', życzmy mu pomyślności na zawsze! Atoli marnyź przeto życzyć także, aby ten naród na gruzach' narodowości innych (lujdów uniwersalne państwo zakładał? Pytanie tó potwierdzić może tylko bezdenny kosmopolityzm łub ograniczoność kupiecka. Skutki takiego i udowodnić możemy, że kuliura ludzkości tylko z postawienia na równi wszystkich narodów co do kultury, bogactwa i potęgi wypłynąć mole, - że jak AngTtja sama z barbarzyńskiego stanu do dzisiejszego szczytu się wzbiła, tak tez równie dla innych narodów takaż sama droga otworem stoi - i ze w tych ezasech niejeden naród jest powołany do dążenia ku najwyższemu celowi oświaty, bogactwa i potęgi. Wielki los padj dla teatru!- Główny liumer wygrywający majętność Lhota - Genitszkowa na loteryi, którą d. '27. List. w Wiedniu ciągniono, wygrał p. Forti, c. k. pensyonowany śpiewak opery nadwornej. Numer 80.3JI6 był liczbą, która właścicielowi loteryjnego, biletu 80,QiiQ złr. m. k. przeniosła. Rzadko komu tak pięknie lo» zaśpiewa! Najzyskowniejszą proiesyą, jest po dzu dzień prolesya śpiewaka. Obliczono, ze li tylko pierwsi tenorz)ści, którzy po wszystkich teatrach europeiskkh, zacząwszy od ;>an Carlo w fseapolu aż do teatru Queens w Londynie, tudzież od królewskiego teatru w Lizbonie aż do teatru cesarskiej opery w l'etersburgu śpiewają, rocznie yv przecięciu 7,500,000 franków pobierają. - Spiewak występuiący I konserwatoryum, który glospin swoim do Wysokiego C. dociągnie, nosi już w swojem gardle, 50,000 banków rocznego dochodu. Plaut, starojiytny kornik w dziele awoim «Trinummus" opisuje naród, który ma wielkie podobieństwo do teraźniejszych korrespondentów pism publicznych. I tak mówi o n: "Udaią oni, jakby wszystko wiedzieli, a nic nie wiedzą. Wiedzą, co kto myśli lub myślij będzie. W jedzą co król szepnął do królowej, wiedzą, jak Jowisz z Junoną żartował. Co się nie stało i nie sianie i o tein Wiedzą. Czy oni kogo słusznie albo niesłusznie chwalą lub gamą, to ich bynajmniej nie obchodzi; największą aaś przyjt inności.) jest U nich to mniemanie, ze wszystko v\ iedzą.« Dwóch Anglików, to je61: Young i D e I a m b r ę, wynaleźli nową bardzo sztu czną machina do składania czcionek, która ruchome typ\ w wyrazy składa, co dotychczas sam t) Iko cało wiek mógł uskuteczniać. Lecz i la machina bez składacza obeiść się lnie może, gdyż lakowa li tylko wyrazy skia da i jedne obok drugich ustawia, ale właści Wych wifszy czyli rządzików, slanowiqcych szpaltę gazety lub stronicę książki, u tworzyć nie może. Ma. lima ta złożona jest U tylu fug (grotives), ile abecaiiło ma głosek.
Klawisze wkładają czci -nki w łe fugi i tworzą * nich wyrazy, przyczeui sklaiiai j. czcioj_nnek zajmuje;, *if li Iy!ko układaniem rządzi» łóv--, pTizezco podług zdania wynalazców oszczędzą się siedm ó>mych częścj roboty. Utrzymuj oni, iż machiną tą można w jednel godz:nie 12 do 15,000 czcionek ułożyć. Przypuściwszy wi ę c, iżby składacz potrzebował jeszcze drugą godzinę na ułożenie tych wyrazów w przynależne rządziki., tedy możnaby, we dwu godzinach skończ) i robotę, do której składacz podług teraźniejszego sposobu, przy ma.mniejby osm godzin potrze« bowal. L a fa y e t t e był tak wielkim entuiyazmcmr dla konstytucyi rządu Ameryki Północnej przrnikniony, że pierworodnej córce swojćj podług Stanów Ziednoczonych dał na iu.ię: Wirginia, Gdy doktorów i Franklinowi o lem oznajmił, rzekł, tenże: ,. Życzę, wpanu tyle dzieci, abyś imiona wszystkich naszych pro» wincyi na rodzinę swoje> mógł przenieść; i tóm wszystkiem, niektóre z nich niebardzo są dźwięczne i tak 'nie wiem, czy pan Konektykut lub panna Massachusetts ze swoich imion kontente będą.«
MATJEIIYAŁY HISTORYCZCE.
(Z Tf/k. Pcfc rsu.J Jititntjj rę/topla.
Przerzuca qc przypadkiem zbutwiały in folio, £ruby zesayt różnorodnyih manuskryptów, należących niegdyś do Załuskiego, co świad» czy i napis własną jego nakreślony ręką: J. JŁ\ Załuski. F ar r a g o s c r i p t M i s c e II. a d r e s Polonas spectantium, - farrago prawdziwe, w którćm wszystko znaidziesz, i Opi» sanie Herbów Szlacheckich, i stary Dyalog szkoły Jezuickiej; Dyaryusze wypraw wojennych i przepowiednie ludzi świątobliwych, Akta Synodu Kalwi»>kieg<>, Listy Królów Polskich, Atamanów Kozackich, Sułtanów Tureckich do Kezaków, i obelżywe odpowie» dzi Kozackie, nawet listy z proźbami i skargami szoltybów i praczki nadwornej; spisy wojsk, i regestra docłiodów prywatnych majęłności, chronologiczny spis Xiąźąt i Królów Polskich, rozprawę włoską i łacińskie panegiryki, nudgrobki, sentencye i t. d. - natrafiłem na artykuł, choć krótki ale wielce ciekawy z swej treści, pod napisem: Luxus zakazać w Chełmnie, sądząc % pi>owni i charakteru jest on z wieku XVH., i zawiera szczegóły o ówczesnem noszeniu się tiasj.ych ojców, tern bardziej interesuje, źe prze» naocznego świadka spijane Mnn-mainy uczy* nić przy eimiość czytelnik* m nasj. \m, p o d aj e sowni oryginału: Luxus u> Chełmnie RaKaxa-'.
»Luxus iesł to iak ukryta choroba suchot, Jttńra niszczy insensibil ter zd rowi e, tak te£ zbytek we wszystkich rzeczach extenuat faculłatcs y z menncka lud7.i niszczy szsie y wn i\ \ f«: obraca, wielkie z*ś pociąga konsekwencj e, bu nauczywszy sie pięknie chodzić y expendować, gdy nie .sianie na to kosztu chwytać się zwykło niegodziwych sposobów zbie ranią, ażeby tylko przedsięwziętą utrzymał! figurę, co osobliwie w łiiałey pici penculosissimum, bo ta honestatem et castimoniam, czysto sakryfikuie, aby tylko w str<>iach dogadzać prózney ambicyey y zbytkowaniu. etc. Jnsistendo tedy Legi Mimptuariae kilku konstytucjami Uegrii obwarowaney, idąc oraz przykładem magistrów większych miast 1'rusknh, które 'w tey mierze uiaią swoje part ytykularne postanowienia, chcąc oraz zabieźyć riazb>t iuź, pożal się Hoże, w mieście naszym Chełmnie szerzącemu sio zbytkowi wsiroiach CO eliaoi nielylko z winą własną, z pogorszeniem vvszyslki'h, ale też z inwid>ąy naganą Stanu Szlacheckiego dzieie się, niźey opisaną, czyniemy w stroiach y noszeniu się w mieście LńjHtmiie-, ord)r:acyą.
A naprzód I'. P. 1'adni, powinni zawsze na ratusz y w mieście chodzić w sukniach czarny'h, y pi ócz źupanów jedwabiu nie nosić. Wyieżdj.aiąc za miasto y w drodze non praecluditur ii.akszy, ale przecie ciemnawy Kolor.
Jśiirullter dla poważney dystynkcyey y Panie Pl\adrle. zony ich li;b wd owy, czarno się nosić piwinny, wymyślnych y przy droższych nie zazywaigc materyey prócz kilaiek y adamaszków, y atłasu Gorki ich y Panienki chociaż inszego kolo ru, iednakże nie maią inszych nosić materyey, Wszystkie zaś materyi ze złotem, srebrem i K n jatami, nosić niebędą ważyły, pod karą 101) Irtlerów ad li sc urn miasta riależyć będącą.
Kurom K droższych nad . . . .łokieć, nosić takie nie będą powinny, chyba żeby ie same sobie w domu robiły. Mieszczanie in ullo oficio nie będący nie m»ią mieć pozwolenia Franeuzkiego sukna nosić, ani kolorów iasnjch iako to ponsowych, różowych, niebieskich, ale tylko kolory przyciemne. Jako. też żupanów> at jazowy eh ły czak im tylko lubkitaika coo.cedilur, pod sztrofe m quotiescuniquje contra venerint. Futra dla magistralowych destinantur: szlamy , 1\ i e' rysie, króliki y popielice; dla mieszczan _ wi I ki, grzbiety lisie y jenoty y pieski, Co y o żonach icłi ina się rozumieć.
Rogów czy obrcczów nosić zabraniamy cale Białogłowom wszelkey kondycyey, mech się tą próżnością nie odymaią, a cnotami'y pobożnym a pracowitym życiem niech się od in« nyi h dystyn'uia. *,) I*óty żółte cale zakazuiemy. Personae in officio będące, - czerwone; mieszczanie zaś, czarne, niech noszą. A Białogłowy żeby patynek hałtowanych i z bogatey materyey nie nosiły, ale ze skorek tylko kolorów różnych inhibernus. Dla tego żeby nie tylko wykorzenić białoglowską próżność z ubrania głowy y upstrzenia, ale wykonać radę Apostolską: ut mulieres m KceJe.ia sint velatae, etc. etc. Przykazujemy pod vigorem, ażeby żadna białogłowa nie ważyła się w żadnym kościele comparere be« kwefu który nie ma bydź przezroczysty, ale albo kitayczany latem, albo axamilny zimą, albo też w prot>m stanie - prześcieradło birtłe piękne ukrywać głowę powinno. In conditione (JitjUtensi którzy są t-xtra ot.
ficia, cale sukien Francuzkuh y jedwabiów albo pasów bng-itych inhibernus. Także w Kadzie zakaj.uiemy Perskich łub Turecki'h 1'assów ze złotem, ale tylko same iedwabne. a życzylibyśmy po staroświecku widjieć ajvby m.oili pasl\y ze szpinkami taśmowe, które sjpinki , ze złota y blachmalu nie tylko by ich pięknie dystyngowały, aleby lvi y wnuczenlom ich przez sukiessyą się dostawały. i o wszystko ażeby Magistrat ad exeruti'onem przywiódł y ordynancyą exacle «porządziwszy wydrukować rozkazał, et ne opponatur ignoraniia, w każdym domu ,ona£ była na ścianie konserwowana, serio injungimue, y Fiszkała obliguiemy, ażeby contravi riientetemu postanowieniu przypozywał, ac executiunem tey ordynacyty urgeat, naprzód pieniężne, a contumaria crescente, y personalne poenas wiery domagał się. W mieście z szablami nie będzie się godziło nikomu chodzić, gdyż to tylko są arma pro deUriM.ifie w drodze y za miastem potrzebne, non intra moenia, gdj.ie omni» eećiiHtas byd i powinna. Do zdarcia sukien czas naznaczyć, lub do pr j.edaży . . .« .Na. tym się kończy ten urywek. Wielb szkoda, że czcigodny ćastigator obyczajów nie dokończył swo I ćj órdynacyi, - szczegułów tak ciekawych o strofach naszych pradziadówi , .) Zrobimy uwagę, ze te same rogi pad innem» juz iiwwi-knim: IlInlU2e, "ous-jupe en crinolme Ouduioł, ętc. sri i dus uiezbędnemi akeesf»rjaeił stroju kobiecego. tnich, wyznać musimy, ie autor »byt niedys k r e t n i e i boleśnie wymierzył przeciwko szanownym damom wszystkie swe pociski, napadając głównie na niewinne słabości płci Łiałćj, tak ponętne dla płci c z a r n ej! Wiem nawet, że ogłaszając podobną ordynacją narażam się na niebezpieczeństwo ściągnienia na się gniewów i lochów niejednej z pięknych Czytelniczek. Ale damy mogą być spokoine.
- Któżby, w dzisieiszym fas hio nable wieku, śmiał lub zechciał podzielać b a r b a r z y ń - skie zdanie Chełmskiego sensata, i co do kwefów i co do rogów? A przynajmniej nie niżej podpisany. Stan. Lach. St. Petersburg, 15. Listopada.
Nakładem księgarni Żupańskiego w Poznaniu wyszedł pierwszy poszyt STAROŻYTNOŚCI POLSKICHku wygodzie czytelnika I porządkiem abecadłowym zebranych.
Poezyt ten obejmuje zgłoski A - Bu - i składa się z 7miu arkuszy formatu słownikowego. Dzieło całe składać się ma z 12 poszytów i kosztować będzie 48 Złp., które się cząstkowo opłacaia. OBWIESZCZENIE.
Hrabina Teressa Filipina Ludwika Grudzińska i Hrabia Wiktor Felix Bernard Szołdrski, kontraktem przedślubnym z dnia 18, b. m. wspólność majątku i dorobku wyłączyli, co eię ninicjszćm do publiczne) podaje wiadomości. Poznań, dnia 24. Listopada 1841 .
:Q Królewski N adziemiański Sąd.
W ydziału II.
Podaje się niniejszem do publicznej wiadomości, że Ur. Juliusz Kirschstein, ekonom z Jaskułek pod. Dolskiem, i tegoż małżonka Augusta Matylda urodzona Hasford, kontraktem przedślubnym z dnia 8. Listopada I. b. przed wnijściem w związki małżeńskie Wspólność majątku i dorobku wyłączyli.
Szrem, dnia 6. Grudnia 1841.
Król, Pruski Sąd Ziemsko-miejiki.
Dwom I b trzem młodzieńcom, chcącym się uczyć handlu lub drukarstwa, i posiadającym odpowiednie wiadomości szkolne, może natychmiast wskazać miejsce księgarnia W. S t e f a ń s k i e g o , W Poznaniu w Bazarze.
DONIESIENIE.
Moje pod J\@ 126 ulicy Dominikańskiej założoną cukiernię, zaopatrzoną we wszystkie na lepsze tego rodzaju przedmioty i przyjmującą zamówienia na wszelkie gatunki ciast pod najrzetelniejszemi warunkami, polecam niniejszem, upraszając o łaskawe jćj odwiedzanie. August Tomski.
Ceny
Dnia 31. Grudnia 1 R41 rtargowew mIeŚCIe P o z n a n i' u.
oddo
Tal. sgr.fen.IT»1. igr. fen Pszenicy szefel 2 20 - 2 22, 6 Zyta dt . l 10 - l 111 3 Jęczmienia dt. a 22 6 - 25 - Owsa dt. . » 19 oM - 2 O - Tatarki dt. , - 22 fi J1 25 1---' Grochu dt. 1 , l - I! 2 nI Ziemiaków dt. -1 9 - 10 - Siana cetnar 25 - - 26. - , Słomy kopa 8 - - 8 51Masła garniec l 25- 1 27 i 6 Spirytusu beczka 12 15 - 12 20 1 -
Kurs giełdy Berlińskiej.
Dnia 31. Grudnia 1841.
Sta- 14 a (ir. Iinrnnt papie- gotowi - prC. rami. zną. Obligi dłu państwa . . . 4 104V 104k - Pr. ang. o ligacje 1830. . . 4 101£ Obligi premiow banału morsko 4 l N 80£ Obligi Kurmarchii o... BerlIńskie obligacje miejskie 103V 103V K 47 Zachodnio - Pr. listy zastawne 102V Listy zast. W. X. Poznańskiego 4 104V A Vschodnio - PI. listy zast, . 31' loiv , Mlf lai . V Kur- i NowomurclI, dito . 10% IOIV 100 A Akcje Kolei Berlińsko- Poczdamskiej 5 123V 122V dito dito akcje a prioris . J, 102V Kolei Magdebursko- Lipskie) 109V 108V dito dito akcje a J]rioris . 4 103 102V Kolei Berlińsko - Arihaltskie'j lO&V 104V dito dito akcje a IRrioris . 4 101£ Kolei Diisseldorf. - lberfeld. 5 102V dito dito akcje a prioris . 5 Kolei nadreńskiej . o . o 5 101!f 94V dito dito akcje 4 prioris . 4 101 Złoto f a l marco . . . . . .. * Frydryc U sdory. . . . . II Inne monety złote po 5 tal. fY
Powyższy artykuł jest częścią publikacji Gazeta Wielkiego Xięstwa Poznańskiego 1842.01.03 Nr1 dostępnej w Wielkopolskiej Bibliotece Cyfrowej dla wszystkich w zakresie dozwolonego użytku. Właścicielem praw jest Wydawnictwo Miejskie w Poznaniu.