REZULTATY RZĄDÓW NIEMIECKICH W POZNANIU 218v. dzie - przedsiębiorstwa przemysłowe. Głównymi konkurentami byli żydzi, którzy stworzyli poważniejsze placówki handlu i przemysłu. Stałe usuwanie się jednak żydów i bojkot późniejszy zmniejszyły znacznie doniosłość ich fundacyj. Zresztą, poza instytucjami kredytowemi. Poznań nie posiadał ani wielkiego handlu, ani należytego przemysłu. Cały skądinąd rozwój przypada na czas najnowszy, gdy w konkurencji narodowej stwarzały się nowe wartości. Bez Inicjatywy polskiej nie byłoby kontrakcji na >zcrszą skalę. · Sławne jarmarki poznańskie żyły około połowy W. XIX już tylko produktami rolnymi, a gdy. handel wełną przestał się rentować i zboże amerykańskie opanował o rynek międzynarodowy, targi poznańskie zeszły do roli zwykłych prowincjonalnych. Ogólnie społeczeństwo wielkopolskie cieszyło się pewnym dobrobytem jedynie do roku 1815. poczem zostało gospodarczo zrujnowane, a z niem miasto Poznań. · Najnowsza zaś ewolucja ku polepszeniu - niedostatecznie zresztą silna - polegała w pierwszym rzędzie na polskiej pracy gospodarczej. Podstawy kultury gospodarczej nie byh po roku 17',);! w Wielkopolsce niższe niż gdziekolwiek na zachodzie;, a główne metody i prądy nowoczesne przejął żywioł polski nietylko z Niemiec, ale również z Anglji i Francji (Dezydery Chłapowski, Karol Marcinkowski); ruch współdzielczy polski, poprzedzany przez niemiecki, lależy do zdobyczy międzynarodowych. Wytworzenie niniejszego przemysłu i handlu polskiego jest wyłączną zasługą żywiołu polskiego, który wbrew energicznemu przeciwdziałaniu rządu wychował sobie stan średni i w ten sposób utorował sobie drogę do intenzywnej twórczości gospodarczej- Konkurencja niemiecka nie dotrzymała kroku rzeźwemu rozwojowi polskiemu, mimo poparcia rządowego w intencjach bojowych. Razem wziąwszy, względnym upadek gospodarczy Poznania jest skutkiem działań niemieckich, względne ożywienie gospodarcze dziełem polskiem i wynikłej na skutek obrony polskiej konkurencji.

Kronika Miasta Poznania: miesięcznik poświęcony sprawom kulturalnym stoł. m. Poznania: organ Towarzystwa Miłośników Miasta Poznania 1923.11.30 R.1 Nr11

Czas czytania: ok. 3 min.

Znaczenie polityczne.

Przejścia polityczne narodu polskiego pod panowaniem pruskiem są tak powszechnie znane, że mogę ograniczyć się do stwierdzeń najgłówniejszych. Miastem wojewódzkiem i glównem całej szerszej Wielkopolski był Poznań za czasów pierwszej Rzeczypospolitej i pozostał z konieczności stolicą Księstwa wzgł. pro

KRONIKA MIASTA POZNANIAwincji. Dopóki w społeczeństwie polskiem panowała bierność i apatja narodowa, Poznań był niczem więcej jak biiirokratyeznem centrem części kraju ongi polskiego. Reformy społeczne XIX wieku miały epokowe znaczenie cywilizacyjne. O ile one dotyczą miast, nie .s:t one dziełem głównie' niemieckiem: prawo równości mieszczan ze szlachtą ogłosiła konstytucja 3. maja, a sankcjonowało w kodeksie cywilnym Księstwo Warszawskie; tudzież wolność osiedlenia i procederowa datuje w podstawach z czasów Księshva Warszawskiego; rządy niemieckie wykazały równorzędność. Najgłówniejszą zaś reformę dla miast, samorząd miejski, wprowadzili Niemcy w Poznaniu dopiero w roku 1882. i to autonomję bardzo niedostateczną, a na ściśle samorządową ustawę czekało miasto do roku 1852. Tymczasem zniszczyli Prusacy w roku 179;' pyszny stary samorząd miejski. a znowu polskie rządy Księstwa Warszawskiego restytutowały samorząd, tym razem według wzorów francuskich, limy samorząd komunalny (prowincjonalny itd.) był dziełem rządów nIemIeckich- Kie tanguje on wszakże bezpośrednio miast. Całe znaczenie polityczne Pozania aż do r. 1870 opierało się na działaniach polskich: rezurekcja 1794, era napoleońska, ruch w czasie powstań, listopadowego i styczniowego. W latach 1845 do 1848 nie tylko całą wartość polityczną stwarzali Polacy, ale równocześnie stał się Poznań ośrodkiem, centrem całej pracy polskiej. Walka rządu pruskiego z narodem polskim za Flottwella pozostała bez rezultatów pozytywnych, gdyż ograniczała się do destrukcji i zamiany pewnych pozycyj. Po npadku wielkiej twórczości politycznei polskiej, która poważnie przyczyniła się także n. p. do wymuszenia konstytucji na królu pruskim, Poznań znowu upadł do roli podrzędnej. Walka bisniarckowska przeciw Kościołowi, językowi polskiemu i wszelkim polskim wartościom narodowym zmieniła o tyle sytuację, że inicjatywę polityczną przejęli Niemcy, a celem jej była zrazu znowu destrukcja, zniszczenie wartości kraju i miasta. Opór polski, zdecydowany i systematyczny, sprowadził walkę, do form pozytywnych: przeciw destrukcji wystąpiła praca twórcza. I jakkolwiek rząd walczył, czy w szkolnictwie, czy gospodarczo, czy przeciw językowi, wszędzie stanęły naprzeciw niemu polskie twory organizacyjne, kulturalne i gospodarcze, szczególnie zaś po roku 1890, gdy walka, rozszalała do białości.

Powyższy artykuł jest częścią publikacji Kronika Miasta Poznania: miesięcznik poświęcony sprawom kulturalnym stoł. m. Poznania: organ Towarzystwa Miłośników Miasta Poznania 1923.11.30 R.1 Nr11 dostępnej w Wielkopolskiej Bibliotece Cyfrowej dla wszystkich w zakresie dozwolonego użytku. Właścicielem praw jest Wydawnictwo Miejskie w Poznaniu.
Do góry