REZULTATY RZĄDÓW NIEMIECKICH W POZNANI! 211warunków zasłużony teatr własny, a Niemcy dopiero w naszym pokoleniu zbudowali teatr nowy. W' dziele oświecenia powszechnego Niemcy posiadają zasługi swe w szkolnictwie ludowem bezsprzecznie. O ile chodzi jednak o wykształcenie wyższe, to dziesiątki lat trwało, zanim szkolnictwo w mieście stanęło na poziomie, na którym postawiła je polska Komisja Edukacyjna, i lata ub;egiy. zanim szkolnictwo niemieckie zastąpić mogło szkoły zakonne, skasowane przez rząd przy rozpoczęciu walki kulturnej. Oświaty swej powszechnej nie czerpał zresztą lud polski wyłącznie ze szkoły niemieckiej, ale również z polskich instytucyj oświatowych. I wiadomem jest. że dopiero w pracy pozaszkolnej wyrabiała się młodzież polska. Mimo to wszakże samo przeprowadzenie przymusu szkolnego liczyć należy za zasługę ściśle niemiecką, z czego korzystało i miasto nasze. Streszczam:

Kronika Miasta Poznania: miesięcznik poświęcony sprawom kulturalnym stoł. m. Poznania: organ Towarzystwa Miłośników Miasta Poznania 1923.11.30 R.1 Nr11

Czas czytania: ok. 3 min.

1. W dziedzinie kultury wyższej Poznań nie zawdzięcza Niemcom niczego; natomiast ucisk niemiecki zniweczył olbrzymie wartości polskie i uniemożliwił ich rozwój: drobne twory rządoAve z lat naj nowszych stanowią źdźbło w porównaniu ze stratami, jakie Poznań poniósł przez przeszło wiekowy ucisk kulturalny. 2. W dziedzinie kultury powszechnej i zewnętrznej (dotąd należy liczyć także utrzymanie ulic i t. p-) Poznań korzysta! z pracy niemieckiej tylko tyle, ile w krajach zachodnich rozumiało s'ę samo przez 8< . Niemniej zasługi pewne Niemców są tutaj bezsprzeczne, jednakże główne dopiero w ostatnich generacjach.

Znaczenie gospodarcze.

W czasach pierwszej Rzeczypospolitej pięć było miast zdecydowanie handlowych: Kraków, Lwów, Poznań. Toruń, Gdańsk; trzy z nich na terenie późniejszej okupacji pruskiej. Dla handlu lądowego wyraźną przewagę utrzymywały Kraków i Poznań. Znaczenie gospodarcze Poznania, zwłaszcza od czasów walki handlowej z Wrocławiem, było ze wszech miar wybitne. Wiadomem też jest, że zachód polski tak pod względem przemysłu jak handlu od vdeków stał wyżej niż. reszta Polski. Jeżeli w ciągu wieku XIX dzielnica zachodnia wykazała największy w Polsce rozkwit gospodarczy, znaczyło to tylko, że zdołała utrzymać swe naczelne gospodarcze stanowisko, rzecz inna, ile to kosztowało nadzwyczajnych trudów i wysiłków.

1 *

KRONIKA MIASTA POZNANIA

A trudów było mnóstwo. 'Rozkwitające w końcu pierwszej Rzeczypospolitej gospodarstwo w mieści!! na-zeni znalazło sic po okupacji pruskiej zaraz w położeniu niepewnem. Nie zaprzecza się, że Niemcy systemem policyjnym starali się o ulepszenie gospodarstwa rolnego, jednakże dla przemysłu i handlu za czasów Prus Południowych nie uczynili niczego- Mimo wszystko przemysł miejski w Wielkopolsce, szczególniej włókienniczy, prosperował dostatecznie, dopóki posiadał otwarty rynek zbytu ku wschodowi. Poznali korzystający z tego szczególnie na "wypłatach świętojańskich"', utrzyma! jako tako handel swój przez czas Prus Południowych, i poprawiał go - mimo ustawicznych wojen - za czasów Księstwa Warszawskiego. Po roku 1815 jednakże Prusacy zburzyli chlubę ekonomiczną Wielkopolski, świetne su* kiennictwo, zamknięciem granicy od strony Rosji, wbrew przepisom traktatu wiedeń "kiego, oraz długotrwałą, wojną ekonomiczną z Rosją.' Skutkiem tego wynieśli się sukiennicy wielkopolscy do Królestwa i tam położyli podwaliny pod rozwój przemysłów łódzkiego, pabianickiego i innych włókienniczych. Gdy w polowie XIX wieku na zachodzie budował się w szynkiem tempie wielki przemysł, miażdżący samodzielność rzemiosła. Wielkopolska straciła doszczętnie swą siłę gospodarczą, gdyż Niemcy wprowadzili potężną konkurencję z zachodu, a na miejscu nie zakładali przedsiębiorstw nowoczesnych. Polacy zaś. zajęci jeszcze powstaniami, zrazu nie zorjentowali się w krytycznern położeniu gospodarczem. W dziedzinie komunikacyjnej jest zasługą wspólną Polaków i Niemców budowanie dróg * nowoczesnych (wzór był niemiecki. zas pierwsze pozytywne żądania wyszły od Polaków, uchwały za padały na sejmikach prowincjonalnych). Budowa kolei szła bardzo opornie. Wprawdzie przeważna zasługa około budowy linij kolejowych przypada Niemcom ale budowa ich była prostą koniecznością krajów zachodnich. A przytem rząd pokrzywdził specjalnie Poznań. Naturalna bowiem wielka droga handlowa PoznańSłupce-Warszawa mimo starań wszystkich sfer miejscowych mc uzyskała kolei. Polityka kolejowa była jawną krzywdą dla Poznania: kierowała ruch handlowy zdała od niego. W tak wytwo rzoriych stosunkach Niemcy zniszczyli gospodarcze znaczenie Po znania- A podniósł się ekonomicznie Poznań dopiero po roku 1810 dzięki fundacjom polskim, które obejmowały szczególnie banki. centralę spółdzielni, później składy handlowe i - nieliczne wpra

Powyższy artykuł jest częścią publikacji Kronika Miasta Poznania: miesięcznik poświęcony sprawom kulturalnym stoł. m. Poznania: organ Towarzystwa Miłośników Miasta Poznania 1923.11.30 R.1 Nr11 dostępnej w Wielkopolskiej Bibliotece Cyfrowej dla wszystkich w zakresie dozwolonego użytku. Właścicielem praw jest Wydawnictwo Miejskie w Poznaniu.
Do góry