.. GAZETA

Gazeta Wielkiego Xięstwa Poznańskiego 1843.03.13 Nr61

VVlelkiego

XicstW"a p O Z N A N S K I E G O.

Nakładem Drukarni Nadwornej W. Dekera i Spółki. - Redaktor: A. Wannowski.

o I.

W Poniedziałek dnia 13. Marca.

1848.

Wiadomości krajowe.

Z Berlina, dn. 25. Lutego.

"Wydany dziś Nr. 4. Zbioru praw zawiera następ. Najwyższy rozkaz gabinetowy z dn. 4. Lutego 1843., tyczący się cenzury gazet i pism ulotnych, wraz z zatwierdzeniem ułożonej przez MinisteIjuin Stanu instrukcyi ceuzuraluej: Ustawa o urządzeniu władz cenzuralnych.Z dnia 23. Lutego 1843.

My FRYDERYK WILHELM, z Bożej łaski, Król Pruski i t. d. czynimy wiadomo i podajemy niniejszem do wiadomości: Ponieważ dotychczasowe urządzenie władz cenzuralnych nieodpowiada więcej dostatecznej potrzebie, zaczem zarządziliśmy rozpatrzenie istniejących w tej mierze przepisów i stanowimy na wniosek MinisteIji Stanu, co następuje: 'S. i. W każdym obwodzie Regencyjnym ma do oceniania wszelkich w nim wychodzących cenzurze podległych pism bez różnicy ich przedmiotu najmniej jeden cenzor być ustanowiony, który zazwyczaj ma swe zamieszkanie w »iejscu Regeucyi, (Cenzor obwodowy.)

. 2. Prócz tego w miarę potrzeby dla cenzury pism dziennych i pism czasowych w miejscach, gdzie wychodzą, cenzorowie mąją być mianowani. (Cenzorowie miejscowi.) . 3. Cenzura takowych mało znaczących druków, które, jak n. p. oznajmienia, okólniki, formularze, i t. d., nie są przeznaczone dla handlu księgarskiego lub do umieszczania w pismach czasowych, należy, nie będąc cenzorowi obwodowemu lub miejscowemu wyraźnie poruczoną, do władzy policyjnej miejsca, gdzie rzeczy te mąją być drukowane. Natomiast wszelkie inne podległe cenzurze pisma potrzebują zatwierdzenia tego cenzora obwodowego, w którego obwodzie mąją być drukowane, lub jeżeli to są pisma dzienne lub pisma czasowe ustanowionego w miejscu druku cenzora mIeJscowego. Zatwierdzenie wyrazem »imprimatur« takowych pism, które są za granicą drukowane, lecz w kraju wydane być mają, może tylko być udzielone przez cenzora tego krajowego obwoau lub miejsca, gdzie ma wydanie nastąpić. . 4. Na cenzorów mają tylko być wybierani mężowie z naukowe'm wykształceniem i doświadczonej prawości. U stanawia ich Minister zarządzić może. -Naczelni Prezesowie są upoważnieni, na przypadek chwilowej przeszkody cenzora, mianować zastępcę. 8. 6. N aczelni Prezesowie dozorują prasse i kierują zarządem cenzuralnym w Prowincyi wedle rozporządzeń Ministra spraw wewnętrznych. Dają opinię o udzielaniu pozwolenia na wydawanie nowych gazet i innych pism czasowych i czuwają nad ich trzymaniem się w granicach danego im pozwolenia i zatwierdzonego dla nich planu. Są oni bezpośrednimi przełożonymi cenzorów, dozorują ich urzędowanie i starają się, ażeby cenzura tak we względzie utrzymania publicznego porządku i bezpieczeństwa, jakoteż we względzie wolnego ruchu literackiego ściśle w duchu istniejących w tej mierze przepisów wykonywaną była. N aczelni Prezesowie stanowią: l) o zażaleniach podawanych im przeciw cenzorom z przyczyny odmówionego dozwolenia druku, w pierwszej instancyi; są jednak upoważnieni, wstrzymać się od decyzyi w przypadkach, gdzie taż zdaje iin się być wątpliwą, i zostawić takowajniebawnie najwyższemu sądowi cenzuralneiuu, któremu wówczas przesyłać mają zażalenia, natychmiast uwiadomiaf'c o tern żalących się. Wolno podobnież ostatnim, udawać się ze swojemi zażaleniami na cenzorów wprost do najwyższego sądu cenznralnego; 2) o wszelkich wykroczeuiach p r z e c i w ustawom cenzuralnym; 3) o takich wykroczeniach, których autorowie, nakładcy luk drukarze wolnych od cenzury pism stają się winnymi zaniedbując, wbrew Naszemu rozkazowi z dnia 4. Października r. z" złożyć przed wydaniem pism takowych, jednego e.vemplarza u władzy policyjnej. W tych kraju częścinach, w któiyoh śledzenie i karanie przewinień policyjnych według organizacji rządowej do sądów należy, ma to także miejsce we względzie przewinień powyżej pod Nr. 2. i 3. oznaczonych. Jeżeli wykroczenie takowe pociąga za sobą utratę prawa do sprawowania procederu księgarskiego lub dru

karskiego, wnieść należy decyzyę do najwyższego sądu cenzuralnego ( . 11. ad 5.).

. 6. Władze policyjne obowiązane ną, grabić wszelkie na przedaż lub skąd inąd do rozpowszechnienia przeznaczone pisma, których osnowa wedle praw zasługuje na karę, lub które prawem są zakazane, podobnież takie, które ulegając cenzurze bez pozwolenia cenzora są drukowane, i wnieść o dalsze postępowanie we względzie tychże u władz właściwych. S. 7. Ate też przedaż innych jak fem 6.

oznaczonych pism, bądź wolnych od cenzury lub cenzurowanych, może, jeżeli osnowa ich uważana jest za niebezpieczną dla dobra publicznego, decyzyą najwyższego sądu cenzuralnego, a dopóki ta nienadejdzie, tymczasowo przez wmieszanie się policyi być przeszkodzoną. Prawo do takowych rozporządzeń policyjnych służy Naczelnym Prezesom i Prezesom · Regencyjnym. Miejscowe i powiatowe władze mogą takowe środki wprawdzie tymczasowa zarządzić, są jednakowoż obowiązane, wnieść niezwłocznie o zatwierdzenie Prezesów Regencyjnych. Jeżeli zatwierdzenie to udziela Prezes Regencyi, lub jeżeli to sam roz orządził, obowiązany jest donieść o tem niebawnie Naczelnemu Prezesowi. Ten stanowi o dalszem trwaniu zawieszenia przedaży; jest lakże w jego mocy rozciągnąć zawieszenie na całą Prowiucyę. Powinien jednakże o każdein zawieszeniu przezeń zarządzonein lub zalwierdzonem, niezwłocznie, dołączając exemplarz pisma, zawiadomić o tem adwokata rządowego przy najwyższym sądzie cenzuralnym ( . 12. ), w celu wniesienia u tegoż sądu o wydanie zakazu przedaży. (S. 11 . Nr. 2 . ) Powinien zarazem Naczelny Prezes o zarządzonein dla całej swej Prowincyi zawieszeniu przedaży pisma jakiego udzielić wiadomości N aczelnym Prezesom innych Prowincyi dla ocenienia, czyli im także wypada uczynić tymczasowo podobny krok przeciw pismu. Powyższe postanowienie o Prezesach Regencyjnych ściąga się także do Prezydenta policyi w Berlinie. . 8. N a czele całej a d m i n i s t r a c y i cenzuralnej stoi Minister spraw wewnętrznych. U dziela on pozwolenie na nowe gazety i pisma peryodyczne i potwierdza redaktorów krajowych przywilejowanych gazet. Pozwala i zabrania w niemieckim lub obcym języku za obrębem Państw Związku Niemieckiego, to samo w języku Polskim za obrębem Państwa Pruskiego wychodzących. Może te'ż, za Nasze'm jednak przyzwoleniem, zakazywać wprowadzanie lub prze dawanie gazet politycznych, za granicą Państwa Pruskiego, lecz wewnątrz Państw Związku Niemieckiego wychodzących. Jest on najwyższym dyscyplinarnym przełożonym cenzorów, porządkuje tok ich urzędowania, i ma nadzór nad wykonywaniem przez nich cenzury zgodnie z prawami i ustawami. Rozstrzyga w ostatniej instancyi wykroczenia, we względzie których wedle . 5. Naczelni Prezesowie w pierwsze j instancyi wydali decyzj ę. Gdzie karcenie podobnych wykroczeń w pierwszej instancyi do sądów należy, rozstrzyga w drugiej przeznaczony na podobne przypadki sąd appellacyjny. . 9. Rekurs do Ministra spraw wewnętrznych przeciw rezolutom karnym, wydanym przez Naczelnego Prezesa w należących wedle S. 5. Nr. 2. i 3. do jego kognicyi sprawach kontrawencyjnych, winien być założony u Prezesa Naczelnego w przeciągu dni dziesięciu upłynionych od dnia publikacyi lub doręczenia rezolutu, inaczej pierwsza decyzya w mocy pozostaje. . 10. N iezawiśle od adminisfracyi cenzuralnej ma być ustanowionym sąd cenzuralny, złożony z Prezydującego i najmniej ośmiu członków. Dwóch z ostatnich ma być wybranych z grona członków akademii umiejętności i uniwersytetu Rerlinskiego, reszta z osób, do wyższego urzędu sądowego uzdatnionych. Prezydującego i członków My na przedstawienie MinisteIji Stanu mianujemy; mianowanie członków następuje na lat trzy, mogą oni jednakże po upłynieuiu tego okresu nanowo być mianowani; zmianę w osobie Prezydującego Naszemu zachowujem postanowieniu jak niemniej w każdym oznaczymy przypadku, który z członków będzie miał pełnić obowiązki Prezydującego w razie choroby lub przeszkód. - Najwyższy sąd cenzuralny zostaje pod nadzorem Ministra sprawiedliwości. . 11. Do kompetencji Najwyższego sądu cenzuralnego należy: l) rozstrzyganie zażaleń zanoszonych przeciw

cenzorom lub Prezesoin Naczelnym z przyczyny odmówionego na druk pozwolenia; 2) wyrzeczenie zakazów przedaży przeciw pismom, nie uważanym już prawnie za zakazane; wyłącza się jednak od tego wydawanie zakazów przeciw zagranicznym politycznym gazetom ( . 8.); 3) udzielanie lub uchylanie zezwoleń na przedaż pism, za obrębem Państw Związku Niemieckiego w języku Niemieckim, lub za obrębem Państw Naszych w języku Polskim drukowanych, jednakże podobnież z wyłączeniem pism politycznych ( . 8.); 4) stanowienie a utracie przywilejów lub koncessyj na gazety lub inne pisma perjodyczne (art. XVII. ustawy z dnia 18. Października 1819. ), tudzież o cofnięciu udzielonego redaktorowi przywilejowanej gazety potwierdzenia, niemniej o usunięciu redaktora nadanej koncessją gazety; 5) stanowienie o utracie prawa na sprawowanie księgarstwa lub drukarstwa w tych przypadkach, w .których zawinia się to prawa przestąpieniem ustaw cenzuralny eh; 6) zakazywanie przedaży wszelkich artykułów nakładowych i koinmissowych jakiej księgarni zagranicznej, która mimo wyraźnej przestrogi, nieprzeslaje rozpowszechniać w kraju pism wzgardy godnych. . 12. Przy najwyższym sądzie cenzurałnym ustanowiony będzie prawoznawczy adwokat rządowy. Mianowany przez Nas na ten urząd może od niego na wniosek Ministra spraw wewnętrznych każdego czasu przez N as być znowu oddalonym, W urzędowaniu swem podrzędnym jest Ministrowi spraw wewnętrznych. W inien on wnosić o decyzję najwyższego sądu cenzuralnego we wszelkich przypadkach, gdzie tego interes publiczny wymaga i bronić tego iuteresu przy indagacjach. Sąd niemoże w żn dnej z wymienionych w fie 11. spraw wyrokować niewysłuchawszy wprzód oświadczenia się adwokata rządowego. Decyzje sądu powinny mu zawsze w zupełności być kommunikowane, a on winien o nich donosić Ministrowi spraw wewnętrznych, celem potrzebnych dalszych rozporządzeń. Powinien także zawiadoiniać właściwe władze administracyjne, dowiedziawszy się o wyjściu pism niedozwolonych, przeciwnych prawu czynach cenzorów lub opopełnionych przewinieniach cenzuraliiych. Bliższe postanowienia o wykonywaniu jego praw i obowiązków i o sposobie jego urzędowania zastrzegają się osobnej instrukcji, którą Minister spraw wewnętrznych wyda. W razie, iżby adwokat rządowy był chwilowo przeszkodzonym w sprawowaniu swego urzędu, może Minister spraw wewnętrznych mianować zastępcę. . 13. Najwyższy sąd cenzuralny Wydaje wyroki większością głosów. Równość głosów rozslrzyga głos Prezydującego. Ważność uchwały wymaga obecności najmniej pięciu członków, włącznie Prezydującego. Przeciw wyrokowi sądu żadnego nie ma odwołania. Sąd ten zasadza swe wyroki na przepisach prawa. Gdyby szczególne okoliczności czasowe wymagały na czas niejaki specjalnych rozporządzeń do cenzorów względem dozwalania lub odmawiania druku lub przedaży pism i artyknłów, odnoszących się do politycznych stosunków kraju lub do państw i rządów zagranicznyeh, najwyższy sąd cenzuralny winien wedle tych rozporządzeń, skoro są za Naszein przyzwoleniem wydane i jemu dla wiadomości udzielone, postępować przy rozstrzyganiu zażaleń, zanoszonych doń z przyczyny odmówienia przez cenzorów respective Naczelnych Prezesów druku lub przedaży takowych pism i artykułów. Zostawia się uznaniu sądu, o ile w poszczególnych przypadkach mają być interessowanym osobom powody wyroku udziolone. . 14. Bliższe przepisy o postępowaniu (proce · durze) przed najwyższym sądem cenzuralnyui zachowują się oddzielnemu regulaminowi, który ma Ministei sprawiedliwości, w porozumieniu z Ministrem spraw wewnętrznych, wydać. . 15, Niniejsza ustawa weźmie moc dopiero z dniem l. Lipca r. b. Z tym dniem ustanie działalność teraźniejszego najwyższego kollegii cenzuralnego, to samo ważność wszelkich tej ustawie przeciwnych postanowień prawnych. - Na dowód Nasz własnoręczny podpis i Królewska pieczęć wyciśniona. Dan w Berlinie, dnia 23, Lutego 1843, (L. Ś.) FRYDERYK WILHELM.

Xiążę Pruss.

Doyen. Miihler. Wagler. Ro th er. Hr. Alvensleben, Eichhorn. Thile. Savigny. Bodelschwingh.

Hr. Stolberg. Hr. Arnim.

Wiadomości zagranIczne, Prancya Z P a ryż a , dnia 3. Marca.

Mówią teraz z pewnością o tein, że na przyszłym dniu l. Maja, jako w imieniny Króla, Xżę Ludwik Napoleon ułaskawionym zostanie, jeżeli do czasu tego można będzie od niego otrzymać przyrzeczenie, że do Europy nigdy już niepowróci. Dotychczas, jak się zdaje, nie udało się jeszcze, wymódz na nim to przyrzeczenie. Obrady wczorajsze miały w sobie coś wspaniałego. Zaniechano Kwestyi osobistych, a zajęto się tylko systemem politycznym, panującym we Francyi od łat 13., a mianowicie od roku 1835. PP. Tocqueville i Lamartine uderzyli na ten system z ogniem i zapałem, który P. Guizota mocno wzruszył. P. Lamartine mówił pięknie i zrobił na Izbę niejakie wrażenie. J ak zwykle, mowę swoje zakończył zdaniem, które oppozycya z żywym przyjęła oklaskiem: «Albo Francya przestać musi być Francyą, albo Wy przesiać musicie być ministrami!« Pan Guizot odpowiedział Panu Lamartinowi z namiętną prawie wymową, która mu zjednała oklaski środków. Pan Tocqueville nie tak ogólne) zajął stanowisko jak Pan Lamartine, ale nie jedne prawdę wyrzekł o wewnętrznem położeniu i o usposobieniu umysłów. Wskazał on, w jaki sposób idee od polityki odwieść usiłowano, by je całkiem ku iuteressowi materyalnemu skierować. To pewna, że wmawiają we Francyą, iż nie masz nic wznioślejszego, nic zaszczylniejszego nad zakładanie dróg, kanałów i mostów, chociaż rzeczy te względną tylko mają wielkość, a obok nich są inne, z innych względów wielkie, jakiemi są interessa moralne. I to aż do pewnego stopnia prawda, że rząd osoby ząpomocą ich interessów od ich opinii oddzielić potrafił. Tym końcem pomnożono liczbę urzędów i porobiono zakłady, które pod pozorem filantropii ku innym służą celom. Niepodobna prawie wyobrazić sobie kombinacyi administracyjnych, które codziennie pod względem osób wynajdywać trzeba, aby niezmiernym żądaniom Deputowanych ministeryalnych zadosyć uczynić. Na karb tych kombinacyi cierpią często interessa publiczne i dobro siu du reprezentacyjnego, ale nigdy go na tak wielką nie wymierzono skalę, jak od rewolucyi lipcowej. Restauracya użyła środku tego bardzo wstrzemięźliwie, a przecież na mocne wystawiona byia wyrzuty. Jeden z naj skuteczniejszych środków oppozycyi do zachwiania mężów sic rem rządu kierujących polega na tem, żeby ich samych z sobą w sprzeczność wprowadzić. PI'. Ledru Rollin i Tocqueville użyli lego środka. Pope gdzieś powiada: »Please to god your foe has madę a book.« P. Guizot napisał wiele książek, a od czasu do czasu wynajdują nieprzyjaciele jego coś w nich, by go w ambaras wprowadzić. W ciągu długiej swej karyery publicznej bronił naturalnie Minister spraw zagranicznych doktryn bardzo różnych, jak tego dowodzi ułamek pracy nad przypuszczaniem zdatności do wyborów; jest to praca wcale prawie nieznana, z której nikt jeszcze, w okolicznościach nawet stanowczych, nie skorzystał. Oppozycya głośny Panu Lamartinowi wydaje oklask, oppozycya chełpi się z wczorajszego tryumfu czcigodnego Deputowanego z Macon, a przecież, jeśli kiedy to dzisiaj pokazało się, że zasady, widoki i życzenia Pana Lamartina, prócz nieprzyjażni ku gabinetowi % d. 29. Października, nic wspólnego nie mają z polityką oppozycyi. Pan Lamartine chce szczęścia narodu wewnątrz i zewnątrz przez pielęgnowanie moralności i pokoju; oppozycya upatruje wielkości Francyi tylko w wojnie i użyciu siły materyalnej. P. Lamartine uważa sprzeczność, w jakiej sobie mocarstwa europejskie względem Francyi wystawiać zwykliśmy, za nie naturalną, oppozycya zaś wszelkie porozumienie z polityką zagraniczną wtedy tylko przypuszcza, gdyby Francya własne interessa obcym całkiem poświęciła. P. Lamartine oskarża rząd na śmierć, ze tenże r. 1840. nie interwenował w Hiszpanii na korzyść Królowej Krystyny; oppozycya wmieszanie się Francyi ku owemu celowi uważałaby za największą zbrodnią gabinetu tuileryjskiego. Niewielkiej zresztą potrzeba bystrości, aby dostrzedz, że polityka podana przez Pana Lamartina w słowach tylko zmierza ku pokojowi, i że zastosowanie jej., prędzej czy później de powszechnej wojny doprewadzićby mogło. Be

P. Lamartine w tern się przynajmniej z partyą wojenną zgadza, źe interessowi i głosowi Francyi się przynależy przeważać szalę w powszechnych sprawach europejskich i myli się bez wątpienia, mniemając, że polityka europejska dobrowolnie i spokojnie zezwolićby mogła na ten monopol, który sobie Francya przywłaszcza. Francuzi, pamiętni epoki minionej, pojąć jeszcze nie mogą, że słuszną i konieczną jest rzeczą, aby spoinie polityczne sprawy rozstrzygali i załatwiali wszyscy uczestnicy*). Pan Guizot w mowie swej dal uczuć Deputowanemu z Macon słabą tę jego stronę, ale zapewne nie wynurzył całego swego przekonania. N ajświetniejsza część przepysznej mowy Ministra zawiera niezbitą argumentacyą dowodzącą przeciwnikowi, że ogólny charakter i główny kierunek panującej polityki nietylko jest dziełem rządu i różnych ministeryów, ale, że ustawodawstwo i ciało obiórcze dzielą z rządem zasługę lub winę. W jednym tylko wyrazie zanadto się nieco P. Guizot posunął, otwierając przezto wrota silnym zarzutom, a to w zdaniu, ze nar ó d do polityki ostatnich lat 13. wciąż się przykładał. Czyliż to dwa kroć stotysięcy obywateli największy płacących podatek są narodem? zapytać się mogą Pana Guizota ci, którzy się powszechnego prawa głosowania domagają. A przecież niestety prawdą jest, źe rozjaśnione pojęcia o wzajemnych stosunkach narodów massie ludu są obce. Pospólstwu znana tu jest cnota narodowa tylko w postaci narodowego samolubstwa i wiele jeszcze wody upłynie, nim pojmie, że inny jeszcze honor, inna sława i inna wielkość dla nerodów. aniżeli sława i zaszczyt broni, aniżeli wielkość, która się mierzy na zdobyte mile kwadratowe i liczy na ujarzmione dusze. Jest to spadek z czasów Napoleona albo może jeszcze Ludwika XIV.

Anglia.

Z L o n d y n u, dnia 3. Marca.

M o r n i ng P o s t miała odebrać -wiadomość zMadrytu, że Espartero oświadczył się powtórnie przeciw zaślubieniu Królowej Izabelli IŁ synowi Don Carlosa, i dodaje, że przed niedawnym czasem temu ostatniemu uewy projekt pod względem owego zamęścia uczyaiono; Don Carlos miał przecież odpowiedzieć, ze przed

*) Treść tej mowy Pana Lamartina wkrót«e dodatkowo umieścimy. się przychylić do żadnego wniosku względem zrzeczenia się z swej strony tronu i zezwolenia na to małżeństwo. Dziś rozpoczęły się obrady w processie Macnaughtena przed centralnym Trybunałem kryminalnym, a wczoraj w sprawie F e a r g u s a O'Connora i 56 innych Kartystów przed sądem przysięgłych w Liverpoolu. Macnaughteii oświadczył, że się domaga uznania go »niewinnym.« Przed kilku dniami było czterech lekarzy u niego w więzieniu, chcąc się w czasie rozmowy z nim przekonać ile możności o jego stanie umysłowym. Zdanie to lekarskie w ciągu processu ogłoszone zostanie. - Pan Graham korzystał z wniosku Lorda Ashleja względem proszenia Królowej, ażeby rządowi swemu jak najspieszniej poleciła zastanowienie się nad środkami do usunięcia braku oświaty między najniższą klassą ludu, i zapowiedział parlamentowi, co Minisłeryum już w tej mierze uchwaliło, i co mu niezadługo do zatwierdzenia przełożonem zostanie. - Mowa Lorda Ashleja nie zawiera wprawdzie nic takiego, coby nam już z innych, po większej części urzędowych źródeł wiadoiućin nic było; włosy przecież na głowie stawają, czytając podanie o tyłu okropnościach. Ta straszliwa ciemnota i moralne zepsucie, to zwiększanie się braku religii i rozbestwienie, nieczułość na wszystko, co zwykle ludzie dobrem i czcigoduem nazywają, nienawiść przeciw wszelkiej zwierzchności, pogarda wszelkiego prawa własności, jest karą, którą teraz Anglia za swoje wyłączne niemal ubieganie się za chciwym użytku przemysłem ponosi. Przeczuwanojuż wprawdzie od 15 do 20 lat, że się przepaść otwiera, ale pocWebiano sobie ciągle, że użyte przez różne towarzystwa, jako też tu i owdzie przez rząd i kościół środki zdołają nas od tej przepaści ocalić, albo przepaść tę całkiem zapełnić. Najmniejsza przynajmniej część poczytywała niebezpieczeństwo to za dosyć zuaczne, i dla tego nie myślała bynajmniej o zrzeczeniu się swego ducha stronniczego w polityce i religii. Jeżeli w okolicach fabrycznych i wielkich miastach zamyślano nowe wystawiać kościoły, albo nowych ustanawiać księży, dissenterowie oświadczali, że się to z ich sumieniem nie zgadza. Jeżeli seininarya nauczycielskie zakładać i liczbę

ązkół powiększać chciano, sądziło duchowieństwo panującego kościoła, a z nieui i wszyscy Torysowie, że kraj ściągnąłby zemstę boską na siebie, gdyby całego wychowania w ręce tego duchowieństwa nie oddał, a różnowiercom wszelkiego wychowania młodzieży wzbronił, jeżeliby katechizmu kościoła panującego przyjąć nie chcieli. Teraz zaś złe to do tego doszło stopnia, ii już tylko jeden Sir Robert Inglis gani, że rząd wychowanie bez robienia prozelilów ofiaruje, i jedyny tylko radykalista Hawes przeciw (emu powstał, ie duchowieństwu kościoła panującego (właśnie że to jest kościół narodowy) ma być najznakomitszy wpływ w tej mierze udzielony. Widać, że nareszcie chwycić się trzeba moralnych środków na wielką stopę, i dla tego zamilkł nakoniec duch stronniczy. Przed wszy · stkiein należy myśleć o szkołach dla dzieci ubogich i kłass wyrobnicznych po wielkich miastach i okręgach fabrycznych. Ale na tern zaprzestać nie można. Rząd powinien się także wychowaniem łych zająć, co nie należą do najuboższych kłass; nie powinien on pominąć ludu wiejskiego, i - jak Lord John Russell słusznie nadmienił - jeżeli niechęć dzierżawców przeciw wychowaniu ich robotników ma być usunięta, trzeba im nastręczyć sposobność do lepszego wychowania ich własnych dzieci, niż się to teraz dzieje. - Przed wszystkićm zaś należy wynaleść środki do ulepszenia położenia stanu nauczycielskiego, nie tylko przez wyższe pensye, ale także przez wyjednanie im większego poważania. W tym względzie naturalnie pojedyncze osoby, mianowicie dziedzice i duchowieństwo, wiecej nierównie od rządu dokazać mogą. Na ostatnich wypadałoby włożyć obowiązek brania udziału w nauce religii po szkołech parafialnych, albo, gdzieby tego potrzeba wymagała, sami księża powinniby być na nauczycieli wybierani. Kościół musi koniecznie wystąpić z szczupłego zakresu, jaki sobie od czasu reformacyi dla swoich obowiązków urzędowych zakreślił i nowym potrzebom nowenn środkami zaradzić.

I Anglikom w części zarzucić można, że ich rzeczy obce więcej niż swoje własne obchodzą« - Więcej nierównie znajduje się tu osób, które się gorliwej zajmują miedzianego koloru Indyanami, oliwkowatymi Malajami lub czar i ze znaczne na ich nawrócenie poświęcają summy pieniędzy, niż zęby się ulepszeniem losu własnych ziomków zająć albo drobnostkę na ulżenie ich nędzy poświęcić miały. Misyonarze powinniby u nas chodzić po szkołach, po rynkach, szynkowniach i miejscach przechadzek i tam starać się o nawracanie mnóstwa naszych młodych i starych pogan, którzy nic o Zbawicielu nie wiedzą, często nawet imienia Boga nie znają, a z całej naszej kultury tylko występkj posiadają. Wypadałoby im występować przeciw Sofistom, którzy w niedzielę mnóstwo przechodzących się ludzi w koło siebie zgromadzają i swemi szyderslwy albo pozornemi dowoda mi ostatnią iskierkę chrystyanizmu w nich tłumią. Wniosek Roebucka, aby Izbie inne jeszcze dokumenta pod względem przedsięwzięcia Lorda Aucklanda przełożono, ponieważby wtedy chciał przekonać owego ślachcica i pi zeszłe Miuisteryum o wielkie przestępstwo, został przez Izbę znaczną większością głosów odrzucony. Peel oświadczył wprawdzie nanowo, że ani on, ani Wellington owej polityki w tym punkcie nie pochwalają; lecz że z dwuch przyczyn na ten wniosek zezwolić nie może; i) ponieważzaprowadzenie takiego syslematu śledztwa pozbawiłoby Minisleryum zarządu spraw zagranicznych i oddałoby go w ręce Izby niższej: i 2) pouieważ dokumentów przełożyć nie można, bez obrażenia Rossyi, której rząd jak najlepiej się brał względem nas od chwili, gdzie się zabiegów agentów swoich w Persyi i Kabulu zaparł. Tylko ultra Torysowie i radykaliści gło sowali za Roebuckiem. Z dnia 4. Marca.

ISa posiedzeniu Izby niższej d. 1. m. b. Pan Roebuck uczynił wniosek, aby wyznaczono kommissyę mającą zbadać przyczyny, które do wojny w Mghanistanie doprowadziły, oraz aby Izbie sprawozdanie z tego przedłożono. Sir R. Peel nie życzył sobie bynajmniej przyjęcia tego wniosku, ponieważby to znowu długie spowodowało rozprawy o dawniejszej polityce Rossyi w Indyach; minister tych uniknąć chciał, aby nie obrażać Rossyi, ktorej postępowanie obecnie pod względem Anglii prawdziwie wzorowe. Stało się zadość temu życzeniu, kiedy wniosek Pana R o e b u c k większością 189 głosów przeciw 75 przepadł.

Turcya.

Z K o n s t a n t y n o p o l a , dnia 15. Lutego.

(G. P.) - Nareszcie nastąpiła odpowiedź Sułtana na wspomniane już często własnoręczne pismo Cesarza Mikołaja względem ostatniej rewolucyi Serbskiej i mianowania Alexandra Georgiewicza Xieciem Serbii. Wyprawiono już gońca wiozącego odpowiedź tę do Petersburga. O treści jej dotychczas nie mamy dokładnej wiadomości, tyle jednak z pewnego źródła donieść Panu mogę, że mimo wielkiego szacunku i uszanowania dla Cesarza, które się w piśmie tern objawia, jednak ze strony Porty oświadczono, że do roszczeń w własnoręcznem piśmie Cesarza Rossyjskiego objętych Sułtan przychylić się n i e może, kiedy nie ma traktatu, któryby zwierzchnictwo Porty nad Serbią ograniczać miał. Okoliczność tę, że Porta tak prędko i aie pytając się Rossyi nowego Xiecia w Serbii mianowała, usprawiedliwiają grożącem niebezpieczeństwem, któreby każda odwłoka niehybnie sprawdziła. Więc status quo w Serbii, jak się zdaje, ma się utrzymać; Francya i Anglia tego sobie życzą., dla tego Porta tą rażą sta · Ją się okazać może.

Od MteaaHeył.

Dnia dzisiejszego (13.) JP. Kotzolt, rodem z Poznania, wsparty udziałem tutejszych miłośników i znawców muzyki, da wielki koncert w sali loży tufejszej. Instrument tego zaszczytnie nam znanego artysty jest zapewne najpiękniejszym i najwznioślejszym ze wszystkich, jest nim bowiem g ł o s l u d z k i i z tego już powodu szanowna publiczność, która się oj\. statniemi czasy tyki innym instrumentom przysłuchiwała, zapewne udziału swego mu nie odmówi. J P. K o t z o l t posiada bas nader piękny, łączący w sobie delikatną giętkość z rzadką siłą i objętością i przyjemny we wszystkich tonu stopniowaniach bez najmniejszej przysady hałasowania i skrzypania, które zwykle w głosach basowych się przebijają. Przy fe'm śpiew jego pełen życia i wyrazu. Pozwalamy więc sobie śmiało artystę tego łaskawym względom szanownej publiczności naszej polecić. godzinie 5. śmierci mojej kochanej żony Franciszki z domu Benzonelli, niegdyś wdowy po Taronim, donoszę najuniźeniej zamiast osobnych biletów, przyjaciołom i znajomym, o cichy udział upraszając. Hirschberg, dnia 6. Marca 1843.

V o i t u s, Podpułkownik.

KSIĄŻKA JUBILEUSZOWA dla użytku wiernych podczas Jubileusza w miesiącu Kwietniu f. b. rozpocząć się mającego, drukuje się u podpisanego i wyjdzie jeszcze w tym miesiącu. Cena exemplarza na pięknym białym papierze wynosi 1 zip. Kto naraz 60 exemplarzy bierze, dostanie 10 bezpłatnie w dodatku. Zamówienia przyjmuje podpisany w swej księgarni w Poznaniu w Bazarze; i osobom zamiejscowym, skoro najmniej 60 exempl. żądanych i zaplata dołączoną będzie, takowe pocztą na swój koszt prześle. Próżne listy nie frankowane . .. .

rueprZYJmuJą SIę. Poznań, dnia 2. Marca 1843.

w. Stefański. \V litografii W. Kurnatowskiego w Poznaniu wyszły z polecenia Prześwietnego Konsystorza tutejszego obrazki na podarunki dla dzieci przystępujących pierwszy raz do spowiedzi i kommunii św. Wezwanie. iNiejakiś P.Arnold, będąc obecny na sessyi PP. Balotujących w kasynie Polskim w Bazarze, wniósł na dniu 6. m. b. iż imię podpisanego, po wydaleniu się jego przed kilkunastu laty z Francyi, zostało wykreślonem z kontroi towarzystw tych do których należał. - Tak jest: P Arnold powiedział rzetelną prawdę, bo ja tego żądałem, ale on popełnił wielkie kłamstwo, gdy powiedział, ze ja prowadziłem się niemorainie we Francyi, czego on, ani żaden inny potwarca dobrej sławy, udowodnić nie potrafi. - "Wzywam więc niniejszem, P\ Arnold, aby rzuconą na mnie potwarz odwołał i o tern mnie listownie lub tez przez Gazetę następną zawiadomił, inaczej, sądownie do tego przymuszonym zostanie. Olszewski, b Professor przy Gymnasium w Langres we Francyi. <l> <l> - W Chełmnie pod Pniewami mam 50 tryków kończących dwa lata w Czerwcu i Lipcu za bardzo umiarkowaną cenę do przedania. Zalecają się wzrostem, cienkością i okwitością wełny. M. B.a doński.

W majorackiej majętności stanowej F r e y - han Milicz, Smogorskiego powiatu, (mila od Krotoszyna) jest tego roku do przedania: 400 maciorek, między któremi 200 sztuk 2 i 3 letnich, i 300 skopów włącznie 100 sztuk 2 letnich.

Trzoda wolna od wszelkich chorób.

60 kóp rogoży w snopach po % \ tal. dostać jeszcze można. Zamek Freykan, dnia 8. Marca 1843.

C r e t i u s, Generalny pełnomocnik.

NQui»s giełdy Berlińskiej.

Dnia 9. Marca. 1843.

Sto- Na pr. kurant pa papie- gotowiprU. rami. zna.

Obligi długu skarbowego .

Pr. ang. obligacje 1830.

Obligi premiów handlu moi-sk.

Obligi Kiirmarchii Berlińskie oblig. miejskie

3 104V 4 103V 92V 3V, J02V IL ,.- 103Y 48 103

104V l Y 102 103

Zachodnio-Pr. list v zastawne <d Listy zast. W. X. Poznańskiego 4 dilo dito dilo ?AA Wschodnio - Pr. listy zast. '# W Akcje ą Kolei Berlińsko - Poczdamskiej 5 dilo dilo akcje a prioris 4 Kolei Magdebursko · Lipskiej - dito dito akcje a prioris 4 Kolei Berlińsko - Anhaltskiej - dito dito akcje a prioris 4 Kolei Dusseldorf. - Elberfeld. 5 dito dito akcje a prioris 4 3 dito dito akcje a prioris 4 Kolei Berlińsko · Frankfurt. 5 dilo dito akcje a prioris 4 4 102!103Y

Kur- i JNowomarcli. dito

!B43Y 102V

13 %m*

Ifl y

115V 103Y 71 r 94V 80Y 97V 112

70Y 111 IDjY 13Y l SHi

Inne monety złote po 5 tal.

Disrnnto

-.

Ceny targowe

Dnia 10 Marca.

1843. r.

od l do Tal. igr .fen.lTal. igr. (en 1 17 - 1 181 6 6 1 71 5 - 1 624 - - 251 14 6 I 151 10 - 1 10 6 20 21 - 1 6 -1 l 7, 6 22 - 7 - - 2jJ2J 61 2 Ib - ( Dodatek.)

POZNANIU.

Pszenicy szefel

Słomy kopa Masła garniec. ·