GAZETA

Gazeta Wielkiego Xięstwa Poznańskiego 1843.04.24 Nr95

Wielkiesro fflicst-wap O Z N A N S K I E G O.

Nakładem Drukarni Nadwornej . Dekera i Spółki. - Redaktor: A. Wannowski.

Jf95.

W Poniedziałek dnia 24. Kwietnia.

1848.

Wiadomości krajowe.

Z B e rlina, dnia 21. Kwietnia.

Przejeżdżał tu: Xiażę Włodzimierz Mirski, z Lipska jadąc do Królewca.

Z Królewca, dnia 8. Kwietnia. - Na 24te'm posiedzeniu powszechnem wniesiono petycyą upraszającą Sejmu, aby się tenże wstawił u Króla J. M. o zachowanie wolności sumienia i przywrócenie wolności nauczania. Petycya ta opiewa, że widoczne usiłowania najwyższe te dobra narodu o szwank przyprawiać się zdają. W skutek tego powszechną jest w kraju obawa, ażeby na korzyść pewnego kierunku wiary, każda inna w kościele prolestantckim dotąd zachowywana, a w sferze umiejętności swobodnie pielęgnowana dążność nie musiała ucierpieć gwałtu i uciśnienia. Przeczytanie pelycyi żwawe wywołało rozprawy. Od niepamiętnych czasów, powiedziano, w 0bec prawowiernego kościelnego wyznania, wykształciło się racyonalne pojęcie nauki chrześciańskiej; takową wyznaje wielka część narodu, a gruntownemu jej wykładowi po ambonach i katedrach dotychczas się nie sprzeciwiano. Lubo jednak sam N. Pan często i otwarcie okazał, jak dalece nieprzyjacielem jest każdego przymusu sumienia i wiary, pojawia się przecież obecnie jakaś przychylność dla ortodoxyi, widoczna mianowicie w instalowaniu podobnie usposobionych nauczycieli i kandydatów urzędu nauczycielskiego. Wznieca się przez to niezawodnie obawa, że wolność nauczania ograniczoną, a znacznej części narodu w sposób dotkliwy odjętą być może sposobność czerpania nauki i pociechy w zasadach przez nią wyznawanych. Na dowód, że w samej istocie mianowicie w kościele i zakresie teologii w ten sposób sobie postępują, przytoczono kilka rzeczy, z których sprzyjanie ortodoxyi, ba nawet nawet grubemu pietyzmowi, z uszczerbkiem racyjonalizmu, wykazać się miało. Kiedy z jednej strony wynurzano obawę, aby stąd nie poszło uciśnienie racyonalnego, chociaż na nauce biblii opartego pojęcia chrześciaństwa, obawiano się z drugiej strony, aby właśnie zewnętrzna taka prawowiernej nauce ofiarowana pomoc kościołowi, »zatem dobrej sprawie, nie szkodziła. PQHIOC takowa ani potrzebna ani użyteczna, prawda nie potrzebuje jej do zwycięztwa, a jedyny główny, ale nader bolesny jawia ona się przede wszystkie m w młodzieży stanów wykształconych, wywołuje politowania godną obojętność religijną, i kościół na większe naraża niebezpieczeńszwo w przyszłości, aniżeli najzgubniejsze nauki. Często skutkiem takiego stauu rzeczy jest hipokryzya i obłuda w tych, którym otwarte wyjawienie sposobu ich myślenia szkodliwem staćby się mogło. - Z drugiej strony wszystkie przytoczone względy równie mocno odpierano. Zaprzeczono temu, jakoby wzmiankowana obawa powszechną była w kraju; twierdzono, ze ponieważ z wszystkich przytoczonych przypadków żaden nie jest udowodniony, a tein mniej są znane szczegółowe powody, nie jest przeto rzeczą Sejmu ważność jakąś do tego przywięzywać. Pojęcie przeciwnych sobie stronnictw w wyznaniu ewangielickoprotestanckiem, które przytoczono, prowadzi do inkwizytorskiego sądu nad pojedynczymi członkami tegoż, którego unikać należy, chociażby on był wyrazem opinii publicznej. Jeżeli tedy owędy w skutek wzmagania się religii objawionej w nauce i w narodzie duchowny jaki powagi swojej nadużywać chce, zapobiedz temu oczywiście należy, i obowiązek ten należy się rządowi, który przecież środków zapobiegają · cyc h chwycić się nie może. Wszakże pominąć nie należy, że w installacyi księży rząd bierze na siebie odpowiedzialność za to, aby takowi uczyli w miarę wyznań w kościele chrześciańskim istnących, i że innego trybu rzeczy rząd cierpieć nie powinien. Po żwawej naradzie z tych stanowisk, w której i to jeszcze nadmieniono, że dotknięte ograniczania badań naukowych nie tak w tern miejscu, jak raczej tam rozbierane być winny, gdzie idzie o stosunki wolności druku, znaczna większość zgromadzenia na to się zgodziła, że wzmiaukuwana w petycyi mocna obawa bez wątpienia dość powszechną jest w kraju, że mianowicie obawiają się szkodliwych hierarchicznych dążności i wpływów niewyperswadowanych księży, które wolnemu protestancko ewangielickiemu wykształceniu i przyspieszeniu życia duchowego i kościelnego niebezpieczeństwem zagrażają. - Pomimo to nieprzyzwolono, aby o tern donieść J. K. Mości w memoryale; sądzono owszem, że wymienione stosunki z większą jeszcze pilnością uważać należy, aby w przyszłości z do

statecznych powodów coś pewnego i na niezbitych faktach opartego podać można. Sam Król J. M. wreszczie, jak się już nadmieniło, nieprzyjacielem jest wszelkiej uwięzi ducha, i w tej sprawie także na mądrość jego i ojcowską staranność spuścić się można.

Wiadomości zagraniczne.

Polska.

Z Warszawy, dnia 11. Kwietnia.

N. Pan Ukazem z dn. 9/21. Marca r. b. na przedstawienie Rady Administracyjnej Królestwa, postanowić raczył: iż poddani połączonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandyi, w sprawach swych przed Sądy Królestwa Polskiego wytaczanych, będą wolni od składania kaucyi, artykułem 15. Kodexu Cywilnego Polskiego, oraz artykułem 166 Kodexu Postępowania Sądoweg o, od cudzoziemców na wynagrodzenie kosztów prawnych i szkód wymaganej. Urządzenie powyższe będzie obowiązującem przez czas, dopóki podobne postępowanie zachowywane będzie w Sądach połączonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandyi, względem poddanych Królestwa Polskiego. W dniu 5. b. m. Ignacy Trzciński, dziedzic dóbr Jedlińska i innych, żyć przestał, otoczony na łożu śmierci rozpaczającą rodziną, przyj a - ciółmi i nieutulonemi w żalu domownikami. W przeszłą niedzielę, jak Kur y er donosi, piorun zabił dwóch ludzi w okolicy Warszawy. Prawie cały dzień wczorajszy wielki śnieg tu padał i na kilka cali grubo pokrył ziemię, a mróz 4 stopniowy-, który na noc uchwycił, przedstawia nam dziś obraz głębokiej zimy. Mnóstwo sanek uwija się po ulicach, ruch w mieście nadzwyczajny, każdy bowiem chce korzystać z tego rzadkiego zdarzenia i użyć wybornej sanny, jakiej od dawna nie mieliśm y i " aby modz kiedyś powiedzieć, że w dniu 11. Kwietnia po mocno zamarzniętym śniegu grubości kilku cali, najwyborniejszćj używał szlichtady, czego nikt z żyjących sobie nie przypomina, aby kiedy miało miejsce. Wielu mniema na przekor twierdzeniu paryzkiego Astronoma Arago, że to są figle tegorocznej komety, która ogrzawszy nas pierwej swym gorącym tchem wśród zimy, teraz oddalając się z okolic naszych, swym na sześćdziesiąt trzy milionów Nie wchodzimy tu, czy to twierdzenie jest słuszne; to tylko pewna, że wszystkie ciała niebieskie wzajemny wpływ mniej więcej na siebie wywierają; zaprzeczać temu, byłoby przyczynom zaprzeczać" skutków; jak tylko promienie światła czy to własne czy odbite z jakiego ciała niebieskiego przechodzą do naszej ziemi, już jest coś, już działanie, już zatem jest przyczyna, a przyczyny nie ma bez skutku, jak skutku bez przyczyny. Jakie działanie i jakie skutki, to kiedyś zapewne przynajmuie'j w części odkryłem zostanie. Tym czasem czy to z łaski ogoniastej komety, czy z łaski innych bliższych przyczyn używajmy sanny. R O S S Y a.

Z P e t e r s b u r g a, dnia 10. Kwietnia.

Reskrypt Cesarski, dany na imię Jego Cesarskiej Wysokości Wielkiego Xiccia Michała Pawłowicza. Wasza Cesarska Wysokości. «Pragnąc podnieść" wojskowe zakłady wychowania na stopień podobne'j doskonałości, poddałem je w 1831. roku pod główne Zwierzchnictwo Wasze. Jedenastoletni zarząd Wasz w zupełności usprawiedliwił wszystkie Moje oczekiwania. Pośród niezliczonych prac ku wypełnieniu innych ważnych, włożonych na Was obowiązków, zakłady wojskowe wychowania były stale przedmiotem czynnej, niezmordowanej pieczołowitości Waszej. Najwyższy pobłogosławił Waszym staraniom. Pod główne m zwierzchnictwem Waszem zakłady wojskowouczebne stawią pocieszający przykład oddzielnego zarządu, który zjednał i powszechną ufność, i wdzięczność" powszechną Powiększone w liczbie i w wewnctrzne'm urządzeniu, co rok wyraźnie doskonaląc się, zakłady te dały już armii we wszelkich rodzajach broni oficerów gorliwych, moralnych, ukształconych i zdolnych. Ze wszystkich krańców Państwa słyszę głosy błogosławieństwa ojców i matek za rodzicielską p eczą Wasze o ich dzieciach i za chrześciańskie oświecenie tudzież prawdziwie ruskie udzielone im wychowanie. Teraz Wasza Cesarska Wysokość w przezornej tioskliwości Swojej, pragnąc utrwalić pomyślność poufnych Wam zakładów i na przyszłe czasy, ułożyliście dla ich zarządu szczegółową Ustawę, osnowaną na zasadach głęboko obmyślanych i w zupełności godną jej wzniosłego celu. Ustawą tą, odpowiadającą wszystkim warunkom wzorowego zarządu, nie wymaga się od Skarbu żadnych nowych wydatków, mimo to, że przedmioty podwładne nadzwyczaj się pomnożyły i liczba nawet zakładów w ciągu jedenastoletniego zarządu Waszego powiększyła się prawie o trzy razy w miarę dawniejsze'j. Z najwyższem zadowoleniem zatwierdziwszy tę Ustawę i udzielnym Ukazem danym obok niniejszego do Rządzącego Senatu uznając za stosowną rozszerzyć zakres praw Rady wojskowych zakładów wychowania, polecam Wam przyprowadzić tę ustawę niezwłocznie do skutku. Mam pewność, że czynne działanie prawideł, Ustawą przepisanych, pod pieczołowitern Zwierzchnictwem Waszem posłuży ku większemu postępowi zakładów, tyle sercu Memu bliskich i poczytuję Sobie za najprzyjemniejszy obowiązek wynurzyć Wam tak za obecny wyborny stan wszystkich gałęzi lego zarządu, jak i za wzorowy układ nowej Ustawy, Moje zupełną serdeczną, i nieograniczoną wdzięczność.«

Na oryginale własną J. C. Mości ręką podpisano: Miko ł aj. W przeszłą niedzielę 21. Marca, wszyscy urzędnicy Ministerstwa Oświecenia mieli zaszczyt złożyć P. Ministrowi, Rzeczywistemu Radzcy Tajnemu Uwarow powinszowania swoje z okoliczności spełnienia się peryodu lat dziesięciu od czasu jak stanął na czele tego wydziału, peryodu oznaczonego mnogiemi i świetne mi postępami, tudzież pożytecznemi nowościami wprowadzonemi tak w części naukowej" jak i w metodzie uczenia. F r a fi c - y a.

Z P a ryż a, dn. 14 . Kwietnia.

N adeszłe listy Księcia Aumale donoszą, że mu jest niepodobną na ślub swej siostry Klementyny zjechać do Paryża, w drugiej bowiem połowie Kwietnia mają być nader ważne operacye przeciw Arabom przedsięwzięte. - Książę Montpensier, ma jak mówią, zaraz po ślubie Księżniczki Klementyny udać się w podróż do Anglii.

U Pana Marie zebrali się wczoraj członkowie zajmujący ławki na krańcach lewej i postanowili aby i ta część oppozycyi równie się tak, jak inne partye tej strony, długotrwale uorganizowała i w każdem ważnem pytaniu posiedzenia miewała. zrobione przez kommissyą zebraną ordynansem królewskim zd. 26. Maja 1840., względem rozważenia i sprawdzenia wszystkich pytań mających stosunek z polityczne'in urządzeniem kolouii i z iustytucyami o niewolnikach, wydrukować i członkom Izb rozdać; protokuły posiedzeń tej kommissyi jakotćz i potrzebne udowodnienia są do tego sprawozdania pizyłączone. Podług wniosku do prawa tej kommissyi, niewola murzynów ma w roku 1853. z dnia Igo Stycznia, za dziesięć więc prawie lat ustać w wszystkich koloniach francuzkich, i w tym czasie równocześnie nastąpić emancypacya wszystkich niewolników. Aż do tego czasu wszyscy Murzyni mają pozostać w dawnym stosunku, który jednak rozmaitym i wyraźnie oznaczonym ma uledz odmianom, które przez królewski ordyuans mąją być ogłoszone. I tak przyznane ma być niewolnikom już przez te lat dziesięć prawo cywilne, przy wykonaniu którego jednakie mąją przy sądach używać za swych zastępców wyznaczonych na to umyślnie kuratorów. Mogą posiadać majątek wszelki nieruchomy , prócz okrętów i statków wszelkiego rodzaju i prócz broni i amunicyi. Do politycznego prawa puszczeni nawet na wolność nie mogą sobie rościć prelensyi, dzieci ich jednak mogą je w całości używać. Puszczeni na wolność mają się zobowiązać na rok lub lat kilka być w służbie posiedzicieli plautacyi, i muszą przez lat pięć miejsce swego zamieszkania nic opuszczać, - Zapłata dzienna ma być rok rocznie przez gubernatora postanowiona, który przybierze sobie do rady ludzi znających się na rzeczy i maximum, równie jak minimum płacy postanowi; -r- dla wykraczających przeciw prawu mąją być karne domy robocze (ateliers de discjpline) urządzone. Posiedzicie10m planfacyi ma być ISO milionów na wynagrodzenie przeznaczone, a renta od tego kapitału jest na 4 od sta ustanowiona. - Dnia 1. Stycznia 1857. ma kapitał ten wraz z procentami obrócouemi na kapitał rozdzielony zostać pomiędzy udział mających posiedzicieli plantacyi, którzy ze swej strony zostaną zobowiązani osoby niewolne jeszcze a znajdujące się w ich służbie, które z przyczyny wieku lub słabości pracować już na się nie będą mogły, swym utrzymać kosztem. Pożywienie, utrzymanie, mieszkanie i lekarską pomoc winni m dać w każdym razielOb

Anglia.

Z L o n d y n u, dnia 14. Kwietnia, wieczorem, j- Królowa była wczoraj na wieczór słabą i spodziewano się jej rozwiązania w nocy i przez całą połowę dnia następującego. Dziś ma się mieć lepiej i Ministrowie opuścili j ej zamek już o 6tej wieczorem. Nie przeminie więc jak dni kilka a Jej Król. Mość obdarzy swych wiernych poddanych zdrowym nowo-narodzonym Księciem lub Księżniczką. Książę Radziwiłł i Pułkownik Łanskoj, adjutanci J. C. K. Mości Cesarza Rossyi przybyli tu z Petersburga z depeszami dla tutejszego rossyjskiego poselstwa. W Tunelu w Wielki piątek był taki nacisk, ze stróże przy wchodzie pospólstwa wstrzymać nie były w stanie, dla czego wielu bardzo dostało się do tunelu nie opłaciwszy «eny wehodowćj. N akoniec taki się wszczął nieporządek, ie aż policyą przyzwać trzeba było - Do godziny 12 A uiewięcej jak 10,000 ludzi wykupiło bilety. Według wiadomości z Lima, umarł tam Geuerał O'Higgins, jeden z twórców niepodległości rzeczypospolitej Chili i pierwszy jej Prezes po wypędzeniu Hiszpanów. Przed 20 laty wypędzony z Chili, osiadł w Lima i tam do śmierci mieszkał. N a zgromadzeniu katolickiego angielskiego instytutu, uchwalone zostały rezolucye przeciw klauzulom bilu o fabrykach, o ile ten dotyczy wychowania dzieci. Według dz. Sun spodziewać się należy, ie w tym roku nadzwyczaj wielka liczba osób, szczególniej z niektórych powiatów fabrycznych, opuści Anglią udając się w części do Kanady, w części do Zjednoczonych Stanów. Jeden ze znakomitych Astronomów przy obsrrwatoryum w Cambridge utrzymuje z największćm zapewnieniem, że zjawisko, które się daje teraz widzieć na niebie, nie jest wcale kometą.

Hiszpania.

Z M a d ryt u, dnia 7. Kwietnia.

Odebrano tu wiadomość, że znaczna część wychodźców karolistowskich, odebrawszy rozkaz od samego pretendenta, postanowiła zbrojną wkroczyć ręką do Katalonii. - Tak nierozważnej wyprawie można zaiste tylko bardzo nieprzyjemne wróżyć skutki, i rząd francuski nie zaniedba zapewne temu pomysłowi które nie tak łatwo przezwyciężyć się dąją, Z P a ryż a, dnia 13 . Kwietnia.

Bandy rabusiów w wyższej Katalonii uległy, jak się zdaje, urządzonym przeciw nim pogoniom. - W Morelli zostali w ostatnich dniach dowodzcy band Gil i Marti, jakoleż syn osławionego Lacoba rostrzelani. - Ostatni szedł na śmierć z miną nieustraszoną. »Umieram nie jako zbójca, rzekł on, i nie jako zdrajca, ale jako obroniciel boskiego prawa.« - Korespondent dziennika Imparcial dodaje do tej wiadomości: »Niewierny zaiste coby to miało być za boskie prawo, które pozwala swego bliźniego mordować, własność mu wydzierać i kraj cały w ciągłem zamieszaniu utrzymywać. Szczególniejszą jest oprócz tego, ie obroniciele tego prawa, sami jak dzikie iyć muszą zwierzęta, w nocy tylko mogą maszerować a w dzień kryć się muszą po jaskiniach, nie mając czasem ani kawał chleba do pożywienia.« Francuski jeden poddany, który w Yallibona na akcye założył był hutę żelazną, został przed kilku tygodniami przez bandę łotrów napadnięty, złupiony z znacznej gotowizny i w góry zaprowadzony, gdzie od niego jeszcze 50,000 realów okupu żądano. Człowiek ten był jednak tak szczęśliwy, ie zdołał ujść bez okupu z rąk tych oprawców.

Włochy.

Z Neapolu, dnia 24. Marca.

Dziś rano Królowa Neapolitańska powiła szczęśliwie Xiężniczkę, której na chrzcie dano imiona: Marya Elżbieta Nuncyata. T u r c y a.

Z K o n s t a n t y n o p o l a, dnia 2 . Kwietnia.

Z niecierpliwością oczekiwany i w pałacu rossyjskiego poselstwa signalizowany goniec przybył z Petersburga, jednakowoż, jak twierdzą Rossyanie, nie przywizół nic więcej z sobą, jak pismo Podkanrlerza Nesselroda do Pana Buteniewa pochwalające ostatniemu wzięcie się jego względem autografu suItanowego. Serbski więc interes zostanie jak dotąd w niepewności. Stosunku tego inaczej sobie wytłomaczyć nie można, jak tylko, że Rossya stara się wprzódy, przychylność wielkich zjednać sobie gabinetów, a zyskawszy ją i zapewniwszy się o niej dostatecznie, wystąpić dopiero z oczekiwauem ultimatum dla Porty. Sir Stratford Canniiig jest bardzo mało się udzielający, a P.

Bourquenej zdaje się na peWnIejSZe oczekiwać instrukeye od swego rządu, nim coś stanowczego przedsięweźmie. Podeszły wiekiem W. Wezyr Rauf Basza, prosił Sułtana o łaskę, aby go z służby uwolnić raczył - spodziewają się, że Jego Wysokość skłoni się do prośby jego, gdyż Rauf jest istotnie już w wieku i chorowity, a żąda przy tern odwiedzić przed śmiercią jeszcze grób święty w Męce. Jak niesie pogłoska, ma dawny Kapudan Basza, Tahir miejsce jego objąć. Równie zdaje się być pewną, ie Minister Spraw zagranicznych Sarim Effendi, ustąpi swego miejsca Schekibowi Effendemu; coby pewnie trochę Rossyan obraziło, albowiem Schekib będąc pełnomocnikiem tureckim w xieslwach naddunajskich, rozmaite miał starcia się z agentami moskiewskiemi; a oprócz tego, okazał wielką był zręczność w dopełnieniu zdanych mu poleceń. Ze zaś te polecenia miały na celu emancypacyą xiestw naddunajskich z opieki moskiewskiej jest rzeczą wiadomą, równie jak i to, że Schekib podczas krótkiego swego pobytu w Buka A reście, Jassach i Belgradzie, istotnie nadzwyczajnych dokazał rzeczy. I w rzeczy samej nie winą będzie S c h e ki b a, jeźli wszystkie piękne plany, jakie w tych stronach powzięto spełzną na niczćm. Reschid Basza często odwiedza Rizę i stara się temu wielemożnemu przypodobać - ale sposób myślenia i wychowania europejskiego jest tu teraz złem poleceniem, czego jasny dowód na młodych, a w europejskich stolicach wykształconych Turkach, którzy powracając do kraju, zupełnie tu za nic miani bywają, lub też do odległych prowincyi na podrzędnych urzędników odsyłani.

Z dnia 3. Kwietnia.

Poselstwo angielskie odebrało wiadomości z nad Eufratu, podług których pomiędzy wojskiem tureckiem w ponadgranicznyeh prowin - cyach, wielkie zajść miały poruszenia. W Bagdadzie samem przeszło 30,000 regularnego żołnierza i milicyi wraz z 60 działami miano skoncentrować. W Erzerum zgromadzono pod dowództwem tamtejszego Baszy 30,000 i 40 dział z najlepszej wyćwiczonej artyleryi. Zapewnić prócz tego z pewnością mogę, że wyszedł tu stąd rozkaz do Baszy Bagdadu Nedschiba, aby wojsko tureckie te same niezwłocznie zajęło pozycye nad granicą perską, które miało przed usłużną interwencyą Anglii i Ros wił się na stopie takiej, żeby każdy napad Persów z energią mógł odeprzeć. - Znajomy pretendent do tronu osmańskiego Nadir Bey, który się być mieni synem Mustaphy IV. uduszonego w Seraju roku 18 O 8. został na rozkaz Izzeta Mehmeda Baszy w Adanie aresztowany i pod eskortą do Koniah odesłany, skąd ma tu wkrótce przybyć. W dawniejszych czasach zostawał on w służbie Mehmeda Ali Baszy egipskiego i tak mocno zdawał się o prawdziwości swych żądań do tronu osmańskiego przekonanym, że go raczej można uważać za wafyata, jak za oszusta. Zresztą człowiek len jest tak małoznacznym, że spodziewać się nie można, aby Porta, jak niektórzy twie'rdza, gwałtownym go chciała się pozbyć sposobem. Ostatni bal dany przez Sir Stratforda Canninga był bardzo świetny; widziano na nim wielu wysokich urzędników tureckich, równie jak i kilka dam osmańskich, które jednak zaspokoiwszy swą ciekawość, w kilka minut bal opuściły. Po wiosenne'm powielrzu nastąpiło tu nagle zimno i śnieg spadł nawet, morze jest mocno wzburzone, a statek parowy francuzki oczekiMany już od dni kilku jeszcze nie zawitał do portu. Tutejszym kościołom greckim zabroniono dzwonienia; prerogatywę tę francuzkim tylko kościołom na Pera rząd turecki mieć pozwolił.

Zjednoczone Państwa La Plata.

Z P a ry ż a, d. 14. Kwietnia.

Z wielkiem oczekiwaniem wyglądają tu na wiadomości z Montevideo: przyniosą one zapewne rostrzygnienie losu miasta tego i wschodniej Rzeczypospolitej. Ostatnie wiadomości, bez różnicy źródła skąd pochodzą, sięgają aż do środka Lutego i wszystkie zawierają tę smutną wiadomość, że miasto to w ręce wojska dyktatora Rosas dostanie się niezawodnie. Po porażce Rivera, cofnął się tenże w okoliceMontevideo i rozkazał wszystko za sobą poburzyć, aby przeszkodzić tym sposobem ściganiu za swe 'mi - okolica ogołocona z żywności miała zabezpieczyć odwrót jego. I w rzeczy samej nieprzyjaciel mógł tylko bardzo pomału postępować za nim; bo oddziały jego musiały się na bardzo małe rozdzielić części, aby tylko znalazły sposób furaźowania. Co uszło z żołnierzy wschodniej Rzeczypospolitej, to wpadło w moc woj'ska Oriba, który z właściwem charakterowi ludów tych okrucieństwem wszystko w pień wyniszczył. W jaki stan kraj, w którym te sceny się działy, zoslał pogrążonym łatwo sobie wystawić, i wszyscy na to się zgadzają, że zrządzona szkoda i za lat kilka nawet ledwo się wynagrodzi. Rivera, ile mógł zgromadził swe roslrzelone wojsko i otrzymawszy z Montevideo posiłki siał o dwie mil od niego; obiedwie strony ograniczały się na potyczkach straży przedniej, oczekując chwili, gdzie będzie można z nieostrożności wroga korzystać i na niego stanowczo uderzyć. - Jak tul rozumieją starać się ma Prezydent Rivera Generała Oribe obejść, aby go dostać między siebie i stołeczne miasta. To ma zrobić wtedy wycieczkę, gdy równocześnie Rivera z tyłu na argentiskie uderzy woj sko, z czego sobie klęskę jego wróżą powszechnie. Pytanie jest jednak, czyli Oribe w takim razie nie chwyci się energicznych środków i nie pytając si; « swój tył, na miasto z całą siłą nie uderzy; w razie takim zależy wszystko na te 'm, jak się 0brońce stolicy pokażę; jeźli cokolwiek dowiodą ducha patryotycznego, trudno będzie Oribe, mimo złych nawet w ostatniej chwili fortyfikacyi miasta, wkroczyć do niego. H a j t i.

Z Cayes, dnia 1. Marca.

Powstanie, które Boyer w proklamacyi swojej jako już w końcu miesiąca Stycznia przytłumione wystawił, trwa wciąż jeszcze i coraz bardzie'j szerzyć się zdaje. Na czele rozruchu stoi Pułkownik Riviere, który zebrawszy wojsko z 6000 ludzi, główną swoje kwaterę założył w Jeremie i tamże tymczasowy rząd osadził. Cała południowa część wyspy powstała, oprócz J eremie obsadzono fakże jeszcze Anse d' Hainault i Anse a Veau, a wszystkie wojska wysłane z Port au Prince i Cayes przeciwko powstańcom, przeszły do tychże. Pułkownik Riviere wysłał delegowanego do dowodzącego Generała w Cayes i kazał mu oświadczyć, że celem jego nie jest rozlew krwi ani łupiestwo, ale raczej zaprowadzenie nowego rządu na* kształt rządu Stanów zjednoczonych. Co do Prezesa Boyera, ten na wojska rządowe mało liczyć się zdaje, ponieważ takowe od dawna bardzo lichy żołd pobierały; powiadają także, że jeżeli powstanie wzmagać się będzie, z wielką zebraną sranmą pieniędzy uciec myśli. Inni sić, i upatrują w tern pierwszego kroku do poddania wyspy Hajti pod moc tego państwa. Powstanie zatamowało naturalnie cały ruch handlowy.

______w A

Rozmaite wiadomości.

(Z Tyg. Petersb.) Kry t Y k a. - Uwagi nad dziełem: »Rzut oka na źródła Archeologii krajowej, czyli opisanie zabytków niektórych starożytności odkrytych w zachodnich guberniach Cesarstwa Rossyjskiego. Przez Eust. Hr. T. z 8 tablicami litografowanemi. "Wilno u J. Zawadzkiego 1842. in 4. str. VIII. 56.

Jest to zawiązek Muzeum krajowego, pracą lat ośmiu zgromadzony; opisanie zabytków odszukanych w mogiłach, lub przypadkowie znalezionych, dokładnie jasno i gladkie'm piórem oddane; ryciny wyobrażają przedmioty w mowie będące. Przykład chwalebny, użyteczne przedsięwzięcie, szlachetne zatrudnienie. Autor wykazuje potrzebę uprawy nauki Archeologii, którą słusznie uważa za podstawę historyi. Ztąd wywięzuje się n nas konieczność zgromadzenia pamiątek wieków przeszłych, abyśmy dzieje naszego kraju mieć mogli należycie wyświecone. Budujący przykład autora, powinienby zachęcić obywatelów naszych do przyczynienia się w tym zawodzie, komu tylko zręczność pozwala, albo traf szczęśliwy nadarzy jakie odkrycie. Tu bowiem łatwo być może imię odkrywcy jakiego pomniku, wiekopomną pamięcią uwiecznione, bo czasem rzecz mało znacząca na pozór, kawałek metalu, moneta lub kamień z napisem podany pod obejrzenie znawców, wyświeci fakt historyczny wielkiej wagi. Przeto wielkość korzyści z odkrycia i zaleta dla odkrywającego, zależy od umieszczenia rzeczy odkrytej w ręku czyli miejscu przystępnem dla badaczów dziejów i nieulegie'oi roztracie. Sąsiedzi nasi, Niemcy, mogliby za przykład posłużyć. W Królewcu, w Mitawie i u niektórych osób prywatnych są piękne zbiory, długim już czasu przeciągiem nagromadzające się. Zasługuje tez na szczególną uwagę praca pana Fryderyka Kruse, Radzcy Stanu, professora w uniwersytecie dorpackim, który, wspierany będąc od rządu, tyle nagromadziłzabytków z mogił wydobytych, że całe ubiory mężczyzny, niewiasty i chłopca podrostka ułożył, jakie noszono w Łotwie w czasach przedchrześciańskich *). Mąż ten uczony, jak rad zasięga zewsząd pomocy, tak też i sam jest udzielającym się. Jakoż (niech mu dzięki złożę) i mnie zasilał w historycznych pracach moich. Piękna nauka Archeologi, ciekawi i zaostrza umysł każdego, wiedzie do przypomnień odległej przeszłości, i wystawując postęp oświaty ludów zagrzewa serce uczuciem wdzięczności ku Stwórcy, którego ojcowska ręka prowadziła mieszkańców tej ziemi naszej po szczeblach ulepszeń i poznań moralnych; ożywia przywiązanie do strony rodzime), z którego rodzi się szlachetna usiluość wykrycia czynów naddziadów naszych, dla zaszczytu narodowego, bo iin się lepiej w mgłę wieków wpatrujemy, tym chlubniejszej wielkości znamiona wykrywamy. Nie możemy wprawdzie po sięgać jeszcze do systematycznych układów i rozróżnieńzabytków starożytności naszej, ponieważ nie mamy zbiorów mnogością swoją temu odpowiednich. Po tej ziemi przesuwały się roliczne ludy i pokolenia, mieszkańcy zaś w różne strony wycieczki rabownicze robili, albo napastników tu na miejscu niszczyli; dla tego rozległe zabytki do rozlicznych ludów należące, znajdujemy porozrzucane. Częstokroć na jednej osobie ubiorowe ozdoby metaliczne natrafiamy, należące do innych i różnorodnych ludów. Częstokroć jednostajność źródła handlowego, rozsiała te same towary w stronach rozlicznych: tak znajdujemy dziś w mogile Szkota i Litwina kółka brązowe uaramienne, z napisami fenickiemi * *), albo w Niemczech znajdowano mnóstwo przedmiotów w mogiłach tych samych, jakie w Litwie się odkrywają***). Bardzo przeto słuszna jest uwaga autora naszego, aby najściślej i z pedantyczną prawie akuratnością postrzegać miejsce, okoliczności, kształt mogiły, położenie tak miejscowe, jako i we względzie igły magnesowej, oraz to wszystko, co się uwadze, postrzeżeniu

*) Obaczyd rjcinę przy dziełku: Anacharsis der Warai'gcr, oder Probe und -Ankiiiidigung zweier Werke iiber die Geschichte der Alferthiimer der Kaiserl. Hass. Ostsee - Gouvernements etc. Beval 1841. in 8.

**) Brasoletki, znalezione w mogiłach litcw, w zbiorze moim, mają wyrżnięte litery fenickie. ***) Obaczyć w dziele: Historische Beschreibung' der Chur- und Mark Brandenburg etc. B. L. Befenianii. Berlin 1751. fol. z wielu tablicami. nawet obok ostrożności w odkopywaniu mogił przepisanej, aby wzgląd mieć na układ kości rąk, czy te były na piersiach złożone, lub prosto po bokach wyciągnięte; gdzie się odkryły sztuczki ubiorów lub narzędzie metaliczne i przy jakiej części ciała. W Litwie znajdują się miejsca, zwane O b e l i je, gdzie i dotąd są uroczyska podobne brzmienie mające, tam na jcdne'j kupie, w sklepie do studni podobnym, drzewem ocębrowanym, lub polnym bez wapna kamieniem, natrafiają się reszty od trupów spalonych na stosach pogrzebnych i mnóstwo rzeczy metalowych przepalonych. Tych miejsc odkrycie bogatą zdobycz archeologiczną nastręcza. Były to poświęcone składy na popioły zmarłych znakoinilych ludzi. Najrzadszym i naj ciekawszym zabytkiem są posągi bogów. Tych w Litwie ledwo trzy, jak wiem, odkryto: dwa w Kownie, o których na swojem namieniłem miejscu*). Trzeci boga Kawas, znaleziony na Żmudzi w r. 1836. na roli ornej, niedaleko Kroi przy folwarku Buraczki, który się u mnie starannie przechowuje. 'W dziele w mowie będącćm, wyobrażenie jego niezupełnie trafnie zdjęte, jest na tab. IV. fig. 12 3 pomieszczone Widziałem w gabinecie byłego uniwersytetu wileńskiego mineralogicznym, ułamek brazowe'j figurki z głową brodatą i włosem długim, rozczochranym, nieporządnie okrylą, coś bardzo podobnego do pry twickich brązów; ale uczeni sceptycyzmem przejęci, jak było we zwyczaju dawniej, niepozwolili mi odnosić tego zabytku do epoki pogaństwa, twierdząc, że lubo znaleziony na litewskiej ziemi, musi to być ułamek jakiegoś świętego chrześciańskiego, przez niezgrabnego rzemieślnika ulany. W gabinecie zeszłego niedawno generała Kosakowskiego oglądałem figurkę brązową małą, którą on miał za boika pogan litewskich, bo znaleziono ją w jego majątku nad Wiliją dolną. Nic zresztą w jej charakterze i oznakach nie było, coby do znajomego bożyszcza jakiego odnieść dozwalało. Styl i metal starożytuość jej zapowiadały. Gdzież są te zabytki, jaka z nich korzyść dla archeologii? Przypomnijmy sobie Djonizego PaszkieWIcza, który przez całe życie zbierał zabytki

*) Dzieje narodu Łitews. T. IV. Dodatek XVIII.

stI. 80-84starożytności żmudzkich i w końcu nie umiał ich zostawić po sobie na korzyść ojczystych dziejów, które tak mocno miłował. Bolesne takoż wspomnienie o przedwczesnym zgonie śp. Jerzego hI. Plater, marszałka rosińskiego, zbieracza zabytków i miłośnika dziejów. 00 posiadał rzadkie numizma Litewskie, w Szwekśniach odkryte*), nic po nim bowiem dziejoznawstwo nasze nie odziedziczyło, lubo, jak wiem, zostało nie mało. (Dok. nast.) *) Dzieje nar. Litew. T. 1. Tab!. III. fIg. 17.

PATENT SUBHASTACYJNY.

Nieruchomości vr P a n i g r o d z u pod liczbą 1., 3 i 8 b. położone, do sukcessorów Leonarda, Julii JWefy 15 rovv )denc )i, Hipotitta i Nepomuceny Ur. J) ro sze-wsk ich należące, na 16,892 Tel 5 sgr. sądownie otaxowane, mają być vr drodze wolne) subhastacyi w terminie dnia 1. Lip c a 1843 . w miejscu naszych posiedzeń sądowych najwięcej dającemu sprzedane, do czego posedzicieli i zdolnych do zapłaty niniejszein z tero nadmienieniem zapozywają się, że codziennie w naszej Registraturze wykaz hipoteczny z tax i warunkami przejrzane być mogą. Wągrowiec, dnia 29. Listopada 1842.

Król. Pruski Sąd Ziemsko-miejskf.

M urs giełdy lIci -liiiskićj.

Dnia 20. Kwietnia. 1843.

Stopa vrV 3Q 4

Obligi długu skarbowego.

PI. ang. obligacje 1830.

Obligi proinińw handlu niorsk.

Obligi Kurinarchii Berlińskie oblig. miejskie

Zachodnio - PI. listj zastawne Listy zasl. W. X. Poznańskiego dito dito dilo Wschodnio-PI. listy zast, ,

Kur- i Knwoinareh. dito , , Szląskic dito.

Kolei Be1tńho Jo zdamSkiej dito dilo akcje a prioris Kolei Magdebursko - Lipskiej dito dilo akcje a prioris Kolei Berlińsko -Anliallskićj dito dito akcje a prioris Kolei Dusseldorf. - Elberfild.

dito dito akcje a priorisdito dito akcje a prioris Kolei Berlińsko - Frankfurt.

dito dito akcje a prioris

Frydrychsdory.

Inne monety złote po 5 tal.

Kapr, kurant papie- gotowirami. zna.

103V

103V 102V ' 91V 101V

3% $

102V 103V 48 102'V 106 v 102V

102Vf\ Sk 4

103V m

103%103V 4

102V 148V 103V 117 103V 68V

149V a 4 5 4 5 4 4

94V 76 97 H6V

H5V 103V 107V 13Ti

108 'T 13V, "V 3

I\V