GAZETA

Gazeta Wielkiego Xięstwa Poznańskiego 1843.04.28 Nr99

\Vielkiego

Xiestwa

POZNAŃSKIEGO

Nakładem Drukarni Nadwornej W. Dekera i Spółki. - Redaktor: A. Wannowski.

99.

w P ątek dnia 28. Kwietnia.

1843.

Wiadomości krajowe.

% B e rlina, dnia 26. Kwietnia.

N. Pan JO. Xieciu von Reuss zu Schleiz oder orła czarnego dać raczył.

Ponieważ Kommissarz sprawiedliwości S 0fa e sk i w Gnieźnie przy pierwszem mianowaniu swojem na publicznego Notaryjusza, w kwalifikacyi tej dla całej prowincyi Poznańskiej ustanowiony został, dozwolono więc jemu przy transłokacyi jego do" Poznania, urząd notaryusza i nadal w całej prowincyi Poznańskiej spra wować.

Depesza telegraficzna.

Kolonia, dnia 24. Kwietnia. - Właśnie odbieramy 2 Londynu wiadomość, że J. K. W. Xiążę Sussex dnia 21. m. b. w południe o kwadrans na lszą godz. tamże, z światem tym się rozstał. Z Królewca, dnia 20. Kwietnia.

Z pewnego źródła donieść możem, ze potrzebne techniczne badania dla systemu kolei żelaznych z tej strony Odry niezwłocznie przedsięwzięte zostaną, aby tym sposobem rozstrzygnąć, jaki kierunek byłby najkorzystniejszym.

W tym celu potrzebnem nasamprzód dokładne rozpoznanie ziemi między Odrą i Wisłą, aby dla różnych głównych kierunków te oznaczyć linie, które pod względem stosunków gruntu i kosztów najkorzystniejsze'mi być się okażą. - W ogólności trzy główne kierunki w rachubę tu wchodzą: 1) z Frankfortu n. O. przez Poznań i Bydgoszcz aż do Wisły i Grudziądza; 2) z Kistrzyna przez Landsberg n. W. i Bydgoszcz aż do Wisły pod Grudziądzem, za pobocznem połączeniem z Poznaniem; 3) z Szczecina przez Stargard do Grudziądza za pobocznem połączeniem z Poznaniem. Jako punkt więc przejścia przez Wisłę tymczasowo dla wszystkich kierunków Grudziądz przyjęto. - Pierwszy kierunek pod Frankfurtern z koleją Berlinsko- Frankfortską, trzeci pod Szczecinem z koleją tamże prowadzącą zetknąłby się, podczas kiedy drugi kierunek albo pod Fiirstenwalde albo pod Neustadt - Eberswalde z jedną albo drugą z tych kolei łączyćby się musiał. Dla każdego z tych kierunków przez zbadanie ziemi i niwelacyje najpomyśłuiejszą linię wytknąć i koszta obliczyć trzeba. N. Pan summy pieniężne wyznaczył a główny kierunek tych robót minister skarbu Radzcy Rejencyjnemu i się, ie roboty w ciągu roku bież. się rozpoczną. Opracowanie projektu dła obudwuch południowych kierunków ad Nr. 1. i 2. Dyrektorowi technicznemu, Pana Zimpel, powierzono, który do pracy swej juz przystąpił. Dla północnego kierunku z Szczecina przez Stargard do Grudziądza zbadaniem kierunku z Stargardu, ponieważ przestrzeń z Szczecina aż do lego miasta już dokładnie znana, konduktor budowniczy Wiebe się zajmie. Dotyczące się władze wezwane zostały, żeby przez pośrednictwo Radzeów Ziemiańskich wspomnianym dyrygentom tych robot i należącym do nich technikom przystęp do gruntów ułatwiały i koszta stąd wynikające uregulowały.

Wiadomości zagraniczne.

Polska.

Z Warszawy, dnia 14. Kwietnia.

N. Cesarz J mć, powodowany wstawieniem się Jego Xiążęcej Mości Namiestnika Królestwa, udarować raczył Najmiłościwiej zupełnem przebaczeniem, wychodźcę polskiego, Ałoizego Jabłonowskiego, w Galicyi" we wsi Olchowie, Cyrkule Rzeszowskim przebywającego.

(Dalszy ciąg uznanej szlachty.) - Frezer Aug., h. Alabanda; Gadomski Tom." h. Rola; Gadomski Leon, t. h.; Gierwatowski Pawel, b.

Szeliga; Gierwatowski Woj e, t. h,; Gierwatowski Stan., t. h.; Gierwatowski J óz., t. h.; Gutkowski Wikt., h. Rawicz; Gutkowski Adam, t. h.; Gutkowski Felix, t. h,; Gutkowski Tadeusz, t. h.; Jarmund Kazimierz, h. Kierdeja; Jastrzębski Łukasz, h. Slepowron; J awornicki Antoni, h. Gozdawą; Jordan Ludwik, h. Trąby; Jordan Józef Ludw., t. h.; Kaczyński Bartłomiej, h, Poinian; Kaczyński Jan, t. b.; Karczewska Jan, h, J asieńczyk; Kawecki Antoni, h. Gozdawa; Kierzkęwski Wład, h. Krzywda; Klcczeński Bazyli, h. Strzemię; Kleczeński Augustyn, t. h.; Klimaszewski AudrzejJ, h. Slepowron; Klimaszewski Józef, t. h.; Klimaszewski Hieron., t. h.j Xdz Klimaszewski Anzelm, %, h.; Kochnowski Stan., t. b,; Kośmiński Józef, h.

Lubicz; KosztuIski Kajetan, h. Leszczy c; Kotowski Ant, h. Trzaska; Kotowski Rocb, ł. h.; Kotowski J akó b, t. h.; Kotowski Ign., t. h.? Kotowski Tom., t h.; Kozicki Hipp" h. Lu

bicz; Kruszewski Stanisl., h. Habdank; Kulesza Frań., h. Slepowron; Kulesza Józef, t. h.; Kulesza Stef, t. h.; Kulesza Mac, t. h.; Kulesza Mich., t. h.; Leszczyński Józef, h. Wieniawa; Laski Ant. Ign. Henr., h. Korab; Lastowiecki Jan, h. Laryssa; Macharzyński Ign., h. N owina; Machczyński Teod., h. Machwicz; Machczyński Mich., t. h.; Machczyński Piotr, t. h.; Machczyńska Nimfa, t. h.; Malczewski Kornel, h. Tarnawa; Markowski Leonard, h. Bończa; Markowski Maciej, t. b.; Markowski Jan, t. h.; Markowski Jakób, t. b.; Markowski Józef, t. h.: Mazowiecki Onufry, h. Dołęga; Mazowiecki Konst A t. h.; Mazowiecki Floren., t. h.; Miecznikowski Paw., h Pobóg; Mieczyński Dunin Bonaw., b. Łabędź; Mieczyński Dunin Leon, t.

h.; Mieszkowski Paweł, h. Odrowąż; Moszczenski Stan., h. Łodzią; Nowowieski Piotr, h. Jastrzębiec; Nowowieski Grze., t. h.; Ołdakowski Józ., h. Rawicz; Ołdakowski Mat., t. L. Osiecka z Godowskich Katarzyna, wraz z , dziećmi; Henrykiem, Antonim, Józefem, Maryanną i Karoliną Osieckiemi, w małżeństwie z niegdy Ignacym Osieckim spłodzonemi, h. Jastrzębiec: Ożarowski Piotr z Alkan., h. Rawicz. (Dals:ry ciąg nnslujii.) Towarzystwo literacko-sławiańskie Wrocławskiego Uniwersytetu zawiązane zostało przez młodzież tegoż uniwersytetu, za wyraźnem zezwoleniem ministeryalnem, pod przewodnictwem Jana Purkiniego, Doktora i Professora w tymże Uniwersytecie fizyologii i wielu uczonych Towarzystw członka; i zajmuje się pracami literackiemi w polskim języku, jako miejscowo-narodowym. Już wielu przyczyniło się do powiększenia księgozbioru tego Towarzystwa literackiego książkami polskiemi, ze Lwowa przesłane będą na ten cel: Komedyj Alexandra Hr. Fredra tomów 5, i wychodzącej Biblioteki z Naukowego Zakładu imienia Ossolińskich, tomów 5; a może i więcej znajdzie się ochoczych do wspierania tego młodego literackiego Towarzystwa dziełami polskiemi. F r a n c y a.

Z P a ryż a, dnia 19 . Kwietnia.

Król i Królowa Belgów przybyli wczoraj wieczorem do Paryża. Minister Spraw wewnętrznych przełożył wczoraj Izbie deputowanych ważny wniosek do prawa, mający znaczne zaprowadzić zmiany wościami pierwsze zajmuje miejsce zniesienie galer czyli robót portowych. W miejsce ich zaprowadzone być" mają domy robót przymusowych (maisons des travaux force's), w których więźniowie najtrudniejsze prace mają podejmować. Odosobnienie będzie podstawą nowego systematu więzienia, ale odosobnienie trzymające środek pomiędzy systematami dotychczas wykonywanemi. Więźniowie odłączeni będą dzień i noc od siebie, mają pracować samotnie, jednakże nie całkiem być odosobnieni, co szkodliwy na siły umysłowe wpływ wywiera; mają nadto tylko z prawnymi i moralnymi ludźmi zostawać w styczności. Mają być odwiedzani przez lekarzy, księży i członków komissyi dozórczej, aby im nie zbywało na naukach i dobrych radach; ze swymi zaś współwięźniami nigdy schodzić się nie mają, przez co unikną wpływu, który przez wspólne pożycie na galerach tak zgubnym bywa. Dopiero po 12 latach więzienia, albo kiedy więźniowie 70ty rok życia skończą, nastąpić ma niejaka ulga. Pracować wtedy mają we dnie wspólnie, ale w milczeniu, w nocy zaś zawsze być odosobnieni. Wniosek ten do prawa ma na uwadze nictylko los potępionych, lecz także oskarżonych, w ogóle cały system więzienia. Rozkaz królewski z dnia 1 7. t. m. mianuje Kapitana okrętu liniowego, Pana Bruat, Gubernatora wysp Markezyjskich, Gubernatorem osad francuzkich na Oceanie i Komiesarzein królewskim przy Królowej wysp towarzyskich. Co do nowego ministeryum Belgijskiego K urye r francuzki tak się wyraża: »Zmiana gabinetowa w Belgii, wywołana przez to, że jeden z ministrów dymissyą swoje na bióro Izby złożył, była czynem zbyt nierozważnym, iżby nowy gabinet długą sobie obiecywać mógł exystencya. Zdawałoby się prawie, jakoby Król Belgów, naglony życzeniem przybycia wcześnie do Francyi na ślub Xiczniczki Klementyny, interes Belgii poświęcił pewnym względom familijnym. Nierozważne postanowienie Króla Leopolda mogłoby łatwo ważne za sobą pociągnąć skutki. Im trudniejsze było położenie rzeczy, tym więcej potrzebowało czasu do przygotowania kombinacyi, któreby się zgadzały z większością Izb. Najwyraźniejszym znakiem słabości nowego ininisteryum

jest mianowanie dwóch ministrów, których stanowisko od zarządu państwa dalekie m się jeszcze być zdawało. Pan Dupont mianowany ministrem wojny, był jeszcze dzień przedtem Pułkownikiem artyłeryi. Byłoź położenie rzeczy tak naglące, iż od wszelkich dotychczasowych zwyczajów trzeba było odstąpić? Albo czyliż w Izbie żadnego wyższego nie masz oficera, któryby się podjął odpowiedzialności tego stanowiska?* Dziennik Presse opiewa: «Mówią podobno o planie związku celnego pomiędzy Hiszpawią a Portugalią,- Anglia podobno plan ten popiera, spodziewając się przez to korzyści dla swego handlu. J eźli Portugalia połączy się z Hiszpanią, jeźli cła Baskijskie na granicę przeniesione zoslaną, to skutki traktatu Methuenskiego wnet się za pomocą Espartery aż do Pyreneów rozciągną. Pytanie tylko, czy Francya nie otworzy wreszcie oczu i nie o trzaśnie się z obojętności, z jaką znosi wszystko, cokolwiek przeciwko nas w Hiszpanii kują.« Moniteur de rArrne'e ogłasza nieznaną; dotąd korrespondencyą Napoleona z Naczelnym dowódzcą jego artyłeryi, Generałem Hrabią de la Riboissiere, w czasie ostatniej wyprawy z r. 18 09. i 18 12. Sześćdziesiąt i kilka listów, o których prawdziwości wątpić nie można, a które syn Hrabiego, Par Francyi, ogłosił, mianowicie dla wojskowych wielką podobno mają wartość. Monsignore Fomari, nowo mianowany Nuncyusz Papieski przy dworze naszym, jutro z Bruxelli tu oczekiwany. J ego uroczyste posłuchanie wstępne podług pogłoski w przyszły poniedziałek d. 24. m. b. nastąpi. Z dnia 20. Kwietnia.

Drogą nadzwyczajną nadeszły tu nowiny z Kalkutty z dnia 3. Marca. Pocztą tą przybył Major Frazer z kosztownemi podarunkami Króla Lahory, wartującemi 12,000 funt. szt. dla Naj.

Królowej Wiktoryi. Polityczne udzielenia są mniej ważne, wyjąwszy może wiadomość, że Akbar Chan znowu wyruszył, aby na Seików nad Indusem uderzyć. W tym razie Anglicy zniewołeniby byli nieść pomoc swoim sprzymierzeńcom. Z Chin niema żadnych nowości. Dzienniki legitymistyczne powstają przeciw projektowi o Ministrach stanu i twierdzą, że nie ma nic na celu, tylko obciążenie budżetu; obli Stanu budżet powiększony zostanie przeszło o 300,000 fr. rocznie. Zaprzeczyć nie można, że to jest interes pieniężny, ale zarazem jest on także interessem możliwości i przyzwoitości względem ustępujących Ministrów. Ministerstwo w dzisiejszych czasach nie jest już żywiołem bogactwa, jak pod dawną Monarchią; pensye mjnistrów są bardzo umiarkowane, i Król nie może ich powiększać. Pod dawną monarchią zbierali Ministrowie częstokroć do nieuwierzenia ogromne majątki, i łatwo można przytoczyć liczne tego przykłady: Richelieu miał prawdziwie królewskie dochody, i licząc mnóstwo jego prebend, miał do 3 razy więcej niz razem wszyscy teraźniejsi Ministrowie.

Obliczywszy wydatki Ministra Mazarin w czasie jego urzędowania, koszta jego zakładów i ** II{rjJz< gmachów, uposażenia jego synowie, fundusze £ "? jakie pozostawił Xciu Nevers i Hortense, jego Jtjr" * legaty, wszystko to wyniesie na teraźniejsze f' w- # i pieniądze przeszło 200 milionów franków. £*rjJK Opat Dubois miał częścią z swych honoraryów, częścią z swych opactw 2,800,000 liwrów dochodu. Pleury najrzetelniejszy z Ministrów dawnej monarchii, stanowi uderzający kontrast z Opatem Dubois; miał ou tylko 120,000 liwrów dochodu.

Sully miał rocznie od Króla i z swych pro testanckich opactw 750,000 liwrów według teraźniejszych pieniędzy, (idy wstąpił do ministerstwa miał 1 5,000 liwrów dochodu, gdy wystąpił z niego posiadał dochodu 300,000 liwrów. Pouquet zapewnia w swej obronie, że jego majątek, dochody jego urzędu i podarunki od Króla wystarczają na wydatki utrzymania jego domu. Tymczasem wydatki te, według złożonych w processie przez Intendenta rachun - ków, wynosiły 900,000 liwrów według ówczasowych pieniędzy. Majątki Colberta, Letelliera i Louvois, jak i Seiquelay i Barbezieux były ogromne; ci pięciu Ministrowie w przeciągu 45 lat zebrali lub wydali przeszło 200 milionów; dodać do tego jeszcze należy wyposażenia ich dzieci. Colbert ożenił się z córką Xcia Mortemart: a Ludwik XIV. dał 800,000 liwr. na zapłacenie długów tego Xiccia, prócz tego na wyprawę 600,000 liwrów. Louvois kazał wybudować zamek w

Medon, i słyszano go przy wzmiance o wydatkach mawiającego: »Jestem teraz )uż przy moim czternastym milionie.« Za Ludwika XV. nie były tak wysokie pensye, ale marnotrawienie daleko większe. Sekretarze Stanu za panowania tego Monarchy mieli aż do Xcia Choiseul tylko po 140,000 liwrów. Emolumcnta Generalnego Kontrollera skarbu wynosiły takąż samą summę; emolumenta Kanclerza 200,000 liwr., a funkeye Wielkiego Pieczętarza przynosiły 150,000 liwrów. Później dochody różnych urzędów daleko znacznie) zostały powiększone. Widzimy stąd, że instytucya Ministrów stan u, która zresztą pochodzi z restauracyi, we względzie finansowym bardzo małe ma znaczenie, jeżeli to porównamy z majątkami, jakie prawie bez wyjątku Ministrowie dawnej monarchii zbierali. Wreszcie przytaczamy te przykłady więcej jako ciekawe osobliwości niż jako powody za lub przeciw instytucyi, która ma zapewnić dla ustępujących Ministrów zaszczytne stanowisko. - Dziennik sporów zawiera mało wiarogodną wiadomość o niesłychanem zaburzeniu przy zamknięciu Kongressu Stanów Zjednoczoczonych Ameryki północnej. Mnóstwo dam miało wpaść do sali obrad i zająć miejsce na ławkach pomiędzy członkami Kongressu, Na prośbę niektórych l\eprezentautów przyniesiono wina i likieru, i obrady toczyły się ze szklanką w ręku i wśród brzęku kieliszków i przy gawędce ze płcią piękną. Większa część tych dam rozeszła się dopiero o północy. Hiszpania.

Z Madrytu, dnia 12. Kwietnia.

Przez dzienniki francuzkie dowiedzieliśmy się przed dwoma dniami, że część załogi w Manili bunt podniosła. - Wczoraj odebraliśmy wprost wiadomości nadeszłe przez Suez i Alexandrya do Marsylii, zkąd tu je wygotowano. Wiadomości te sięgają tylko do 2 1. S tycznia i zawierają co następuje: Dnia 20. wszedł pułk trzeci liniowy do Manili dla robienia służby w mieście i warowni Saut Jago. - Wojsko to, niewiedząc przez kogo podburzone i w jakim zamiarze, powzięło plan zbuntowania się przeciw prawej władzy. Dwie kompanie artyleryi stojącej w Sant Jago zostały przez buntowników napadnięte, rozbre zamordowanymi zostali. Buntownicy z nadchodzącym dniem obrócili działa warowni przeciw miastu i zrządzili w nim niejaką szkodę. Główno dowodzący Generał Kapitan Oraa kazał w skutek tego działa swe wymierzyć przeciw warowni i ogień rozpocząć, lecz bojąc się aby magazyn prochu, znajdujący się w tejże wysadzony w powietrze, nie zrujnował miasta, kazał zaprzestać kanonadzie. Buntownicy wi dząc się zgubiouemi sami ogień pod domostwa warowni podłożyli, lecz ten, nim do magazynów prochu doszedł ugaszonym został. Oddziały pozostałe chorągwi wiernymi wkroczyły wraz do warowni i zabrały buntowników powiększej części w niewolę. Dnia 21. Stycznia wiedziano juz w Manili, że Generał Aleala był już w drodze dla zluzowania Generała Oraa jako Generała Kapitana. - Rząd widział uastępujące sprawozdanie za stosowne podać do publicznej wiadomości: General- Kapitan wysp filipińskich doniósł pod dniem 21. Stycznia, że rano dnia tego dowiedział się, że mała liczba 3 pułku liniowego zbuntowała się. Natychmiast rozporządził środki zaradcze, które o godzinie 7 tegoż rana zupełny odniosły skutek; rozruch został przy tłu - mionym, buntownicy pojmanymi i pod sąd wo · jenny oddanymi, który prócz tego odebrał rozkaz wyśledzenia pierwotnego celu powstania, jakotćż wywiedzenia się o sprawcach i udział mających w tym rokoszu. - Oświadcza on prócz tego swe zadowolenie z gorliwości jaką korpus oficerów załogi, jakoleż pułk 3 liniowy wraz z wszystkie mi władzami wojskowemi i cywilnemi w te'in okazał zdarzeniu - i chwali dobry sposób myślenia mieszkańców miasta Manili, którzy się w żaden sposób do rozruchu nieprzyłączali. Do tego sprawozdania dołączone są dwie proklamacye Generała Oraa wydane do mIeszkańców i załogi miasta Manili. Bliższych wiadomości dowiemy się przez fregatę » Colon «, która w końcu Stycznia wypłynąć z Manili miała. Klęska, jaką tak nazwana partya Ayacuchos w kongressie odniosła, i w skutek której panowie Jongalez, Calatrave, Lujan i inni wystąpić musieli, wywarła, jak się zdaje, zupełnie inne zdanie na Regencie od tego, jakie

miał dotąd o stosunkach politycznych. Przedwczoraj wieczorem zostali deputowani Lopez, Alonso, Luzuriaga i Cabello zaproszeni do udziału w radzie ministrów. - Panowie Lopez i Alonso należą do partyi wyraźnie exaltow a n y c h, którzy po rewolucyi septembrowej w r. 1840. żądali urządzenia junty centralnej a później złożenia regencyi z trzech członków. Luzuriaga jest politycznym przyjacielem 010zagi, nieprawdziwym więc zwolennikiem obu tych ministrów, i głosował był za opiekuństwem Maryi Chrystyny, Cabello uchodzi tu zupełnie za połowiczego moderadę. Osoby te otrzymały od ministra marynarki, pana Capaz, zapewnienie, że Regent nie jest od utworzenia nowego a Kortezom odpowiadającego ministeryum, skoro ci zrzeka się pewnych przesądów i osobistych nienawiści i uwzględnień. J ak się zdaje, wnioski te mają na oku utorowanie drogi niektórym członkom oppozycyi do gabinetu, na którego czele stanąłby zapewne pan Capaz a z którego byliby wyłączeni panowie Cortine i Olozaga. Infant Don Prancisco znów odwiedził Regenta i bawił się u niego przeszło godzinę. Austrya.

Z nad g r ani c y węgie rskiej, d. 14. Kwiet.

Cesarz J. M. uda się osobiście do Preszburga, aby tamże na dniu 14. Maja Sejm zagaić i kilka dni zabawić. Jest już teraz prawie rzeczą pewną, że propozyeye królewskie zawierać będą wniosek, ażeby w celu zniżenia ceł pogranicznych, W ęgry przyjęły na siebie wyższy jakiś podatek. Zyszczą na tern konsumenci stolicy i okolic pogranicznych, dalej klassa przemysłowa i handlowa z tej strony, jako też producenci z tamlej strony granicy. Ku zrównaniu niedoboru posłużyć ma podatek i będzie to zarazem pierwszym krokiem do zniesienia tamujących linii celnych wewnątrz kraju; Są także domysły, ze szlachecki przywilej wolności od podatków będą chcieli rozsądnie ominąć, zwłaszcza, że znaczna liczba komitatów wyraźnie się oświadczyła, że od tegoż nie odstąpi. Rzecz ta dowodzi jaśniej, aniżeli cała liberalna gadanina Pesthego Hirlapa, jak mało dotąd prawdziwe polityczno-ekonomiczne i finansowe zasady po kraju są znane. Królewskie miasta wolne wszelkich dokładają usilności, aby pozyskać rozleglejsze prawo głosowania. Partya wdzięczności i nagrody, demokratycznej organizacyi tychże. Kasmark, Szathan, Eperies, Kaschau, Stulweissenburg, Theresianopel i kilka innych, oświadczyły się za reformą. Zresztą, większa część miast pokazuje się raczej bierną. Peszt, Buda, Preszburg, Temeswar milczą jeszcze dotychczas. Wiochy.

Z Rzymu, dnia 12. Kwietnia.

Papież uroczyście miał oświadczyć, że aż do końca życia swego wszystkie mi w mocy jego będąceini środkami przeciw zjednoczeniu świeckich i duchownych żywiołów wRossyi po części już dokonanemu, a po części jeszcze zamierzonemu protestować nie przestanie; on albowiem jak i cała katedra obawiają się, żeby Polacy przez znane wypadki pośrednio nie zostali zniewoleni rychlej czy później stać się schizmatykami, za jakich z stanowiska rzymsko - katolickiego kościoła Rossyjanie zawsze byli poczytywani. - W śród obecnych więc okoliczności sprawdzi się może pogłoska w wyższych towarzystwach upowszechniona, że zawierzytelniony przy katedrze Apostolskiej minister Rossyjski, Potemkin z Plorencyi tu więcej nie powróci. P. Potemkin jest też w Plorencyi zawierzytelniony. Sekretarz legacyi Kry wców ma go tu w funkcyi sprawującego interessa zastępować. H aj t i.

Z P o r t a u P r i n c e, dnia 9. Marca.

Po żwawej utarzce powstańcy Cayes zdobyli a tak cała południowa część tej wyspy w ich ręku. Wojsko powstańców, liczące około 15,000 żołnierza, obecnie zapewne już przez Lisgone do Port au Prince wyruszyło, gdzie Boyer wprawdzie wszelkie poczynił przygotowania do odporu, ale ledwo 4000 wojska mógł zgromadzić. Lud coraz jawniej przeciw niemu się oświadcza a tak podług wszelkiego do prawdy podobieństwa będzie musiał ustąpić. - Handel w Port au Prince całkiem zatamowany.

Kupcy zagraniczui schronili dobytek swój na pokłady okrętów ich narodu. Tylko Anglicy pozostali w mieście ufni w opiece bandery swej, która ich i na stałym lądzie zasłonić zdoła. Indye niderlandzkie.

ZMacassaru (na Celebes), z dnia 5go Listopada 1842. Coraz wickszeJ niespokojności nabawia tutejszych mieszkańców chorobatak nazwana Amog, tak, iż codziennie prawie teraz słychać, że jeden lub kilku Amongów (tak się zowią ci chorzy) zabitych bywa. Jest tu bowiem dozwolone, a nawet nakazane, aby każdego zabijać Amoga, i to w jakibądź sposób. Choroba ta jest skutkiem zbytniego użycia dymu z opium i gniewu stąd powstającego; dla tego też choroba Amog zawsze prawie najpierw ej się pojawia w tych, co w budach mieszczących opium na rynku B a s s a r b a r u albo na placu książęcym opium palą. Mieszają oni opium z różuemi cienko pokrajanemi i ususzonemi ziołami, i mieszaninę tę, zwiniętą w kulki i zapaloną przy lampce, palą z fajki wyrobionej z trzciny bambusowej i opatrzonej w główkę wytoczoną z rogu. Dym się połyka i znów nosem wypuszcza, co sprawia rodzaj obłędu i obudzą wszystkie spoczywające namiętności.

Rozmaite wiadomości.

Z P o z n a n i a. »Orędownika naukowego« wyszedł Nr. 15. i zawiera: Poezya: Rejtan_Słów kilka o historyi powszechne'; i wykładzie jej po gimnazyach przez Dr. Marcela Mottego. - Odpowiedź. Nr. 16. zawiera: Poezya: Pyłki przez Bohdana Zalewskiego. - Słów kilka o hisloryi powszechnej i wykładzie jej po gininazyaeh przez Dr. Marcela Mottego. - Krytyka: historya literatury Wiszniewskiego przez W. A. Maciejowskiego.

- - » Tygodnika literackiego« wyszedł Nr. 15. i zawiera: Poezya: Łzy p. G. Czerwińskiego. - Reakcya w Niemczech (Dokończenie.) - O własności (Dokończenie.) - Kilka myśli nad małżeństwe'm i prawodawstwe'm rozwodowem (Dokończenie.)

Czule politowanie. - Jeden z sędziów w Texas miał niedawno do osądzonego na śmierć zabójcy John Jones, następującą przemowę: »Mój poczciwy Johnie, posłuchaj co ci powiem: sąd nie miał zamiaru, abyś przed nadejściem wiosny na szubienicy wisiał; ale zważywszy, że powietrze jest bardzo zimne, więzienie bardzo wilgotne, szyby u okien potłuczone, a izdebka twoja w tak złym stanie, że ognia w niej rozłożyć nie można, przytein liczba więźniów tak wielka, ze ci ua posłanie jedne tylko sny byłoby ci tu bardzo niewygodnie. Sąd przejęty ludzkością i politowaniem, chcąc o ile to być moie skrócić twoje cierpienia, czyni ci tę przysługę, aby cię zaraz jutro po śniadaniu powieszono.« - Za to prawdziwe politowanie, jak John nie miał podziękować szlachetnemu sędziemu! Na teatrze wAt en ach, zamyślaiąprzedstawić: «Antygonę«, Sofoklesa z chórami Mendelsohna. Tak to arcydzieło starożytnej sceny atenskiej po dłuższej przerwie niż dwóch tysięcy lat, będzie znowu przedstawione na tem samem miejscu, na którem niegdyś powstało. Starożytne pomniki greckie budownictwa w Anglii. Niedawno zawinął do portu w Greenwich angielski okręt linijowy Cambridge, z kosztownymi marmurowymi pomnikami budownictwa, które z pod gruzów miasta Xantus wydobyto i kosztem angielskiego rządu do Anglii sprowadzono. Wszystkie te zabytki starożytnego kunsztu, ważące 3600 cetnarów wiedeńskich, przeznaczono dla angielskiego muzeum w Londynie, gdyż muzeum oxfordzkie ma już podobne, sławne marmurowe pomniki niejakiego Arundela. Świeczniki gazowe.-Blacharz paryzki Fleury, ogłosił w gazetach, że zrobił mnóstwo wytwornych lichtarzy, z których nie łojowe albo woskowe świece, lecz płomienie gazu światło dawać będą. Za pomocą prostego urządzenia, zapala się gaz, który w wydrążonym piedestału świecznika jest ukryty. Gaz pali się tak jasno, iż lichtarzem takim pięć woskowych świec oszczędzić" można. Zresztą lichtarze te dają się także przenosić z jednego miejsca na drugie, a płomień nie wydaje najmniejszego swędu, nie dymi i nie kopci, i owszem w zamkniętych przestrzeniach uważać je można za środek czyszczenia powietrza. J eźli te lichtarze gazowe pozyskają dobre przyjęcie, spodziewać się można, że kopcące świece łojowe całkiem ustaną. Sprężyste kapelusze męzkie.

W stolicy angielskiej rozrosła się przemysłowość jak ono drzewo, które konary swe na wszystkie kraje świata rozpościera. Pożytek, piękność" wygoda są hasłem wszystkich nowo.pojawiających się wynalazków. Fabrykant kapaluszów Lifebook, mieszkający niedaleko tea

tau Hajmarket, robi teraz kapelusze gumielastyczne, które co do gibkości i wytrwałości wszelkie dotychczasowe kapelusze przechodzą. Nie przepuszczają one zupełnie wody, a będąc bardzo rozciągliwe, nie uciskają bynajmniej głowy, dają się podobnie jak chustka ciasno zwinąć, a w potrzebie nawet w kieszenie schować. - Dla mężczyzn uczęszczających na teatr, bale, koncerta i t. d., z powodu tej sprężystości są niezmiernie dogodne. A że taki kapelusz nie traci nigdy formy, i przetrwa sześć zwyczajnych kapeluszów pilśniowych, przeto cena dwa dukaty nie jest nazbyt wysoka. Czarność, glans kutnera, równie jak i wytworna forma nie pozostawiają dandysowi nic do życzenia. F e n o m e n, - Pan Guislain nadmienia między hinemi fenomenami także i ten, że z kurzego jaja, które wysiadła sroka, wylągł się tak dzielny kogut, iż wszystkie tego rodzaju ptaki pokonywał. Wiadomo powszechnie, ze gołębie mają wysoki i szybki lot, a jeźli ich jaja wysiędą ciężkie ptaki, tedy nowy ten płód chociaż dorośnie, już się nad ziemię podnieść nie może i na odwrót, gdy gołębica wysiędzie kurze jaja, postrzeżono, że kury te wyżej latają, i dłużej się w powietrzu utrzymać mogą. Pierścień. - Hortense Allevard i Louis Cannes byli zaręczeni kochankowie. Trąba wojenna wezwała Cannes'a do Rossyi. Przy pożegnaniu zamieniali kochankowie swoje pierścienia, na których były wyryte ich imiona. Cannes był rotmistrzem w pułku kirysyerów francuzkich, i poległ w boju podczas odwrotu z Moskwy. Hortense z zakrwawionem sercem dowiedziała się o śmierci swego narzeczonego. Za wejściem Sprzymierzonych do Paryża, zabrała znajomość z pewnym oficerem rossyjskim, który dla swoich przymiotów serca i umysłu również był epdny kochania. Hortense oddała rękę temu wojownikowi i wyniosła się z nim do jego ojczyzny. Przed kilką laty umarł jej małżonek, a Hortense udała się do swojej córki, zaślubionej z pewnym obywatelem, którego włości nad brzegiem Berezyny leżały. Gdy zakładano fundament na ogrodową altanę, robotnicy wykopali dobrze zachowany szkielet człowieczy. N a kości jednego palca zualeziono pierścionek złoty. Gdy się Hortense dokładnie przypatrzyła tej obrączce, krzyknęła nagle: »Louis Cannes!« i padła na ziemię. wny ten zbieg okoliczności, poczytała za głos zmarłego. Złożona ciężką chorobą, po kilku miesiącach umarła. Z rozkazu jej w miejscu altany wystawiono grobowiec, w którym szczątki jej narzeczonego złożono. Obrączka Hortensyi Alleward, błyszczy znowu na palcu umarłego. A ona sama, stosownie do swej woli, spoczywa przy boku pierwszego kochanka i ma na swym palcu obrączkę z imieniem Loui Cannes!s p ro s tow anie. - W numerze wczorajszym (98.) Gazety naszej str. 778. zamiast -nadwierzchnictwa» miało być: «nadz wierz clinict wo» zamiast »nam nim« »w nim.«

Tentr polski w Poznaniu.

W przyszłą Niedzielę dnia 3 O. K wiet. 1843.

komedya w 3ch odsłonach z Prancuskiego PP. Arrago i Vermond, tlómaczona przez J. Jasińskiego pod nazwą: »Pamiętniki szatana.«

1 - I

DOBROWOLNA PRZEDAZ.

Sąd Ziemsko-miejski w Pozna,niu.

Nieruchomość tu na przedmieściu SwiętoMarcińskiein przy ulicy Podgórnej pod liczbą 180 leżąca, do Daniela Ludwika Schildnera Inspektora budowniczego i małżonki jego, do Karała Pryderyka Schilduera kupca, Samuela Pryderyka Schilduera mularza, teraz jego sukcessorów i do Amalii Karoliny z Schildnerów zamężnej za Mullerem Rendantem depozytalnym, należąca i podług taxy, która wraz z wykazem hipotecznym i warunkami przedaży w Registraturze przejrzaną być może, na 22,934 Tal. 18 sgr. 4 ten. otaxowana, będzie w terminie dnia 14. Lis t o p a da 1843. r. o godzinie listej przed południem, który się w miejscu posiedzeń podpisanego Sądu odbędzie, drogą subhastacyi przedaną. Podług taxy sądowej z dnia 12. Października 1841. została wartość materyałów nieruchomości rzeczonej na 15,666 Tal. 6 sgr. 8 fen., a ilość dochodów na 30,203 Tal. wypośflpdkowaną. Poznań, dnia 4. Kwietnia 1843.

Szanowną i wysoką publiczność mam sobie za obowiązek zawiadomić, iż handel papieru Ł materyałów p i ś m i e n n y e h. zmarłego stryja mego /jut/ivijm Mersbacha od dnia 1. Kwietnia r. b. na mnie przeszedł, i że takowy pod moją firmą odtąd prowadzić. Prosząc przeto szanowną publiczność, aby zaufanie, jakiem się stryj mój zaszczycał, zechciała na mnie przelać, poważam się z mej strony to dołączyć zapewnienie, że najgorliwszem

staraniem mojem będzie odpowiedzieć pod każdym względem życzeniom szanownej publiczności. JLouis Merzbach w rynku Nr. 61. na rogu ul. Wrocławskiei. N a doniesienie w Gazecie tej Nr. 97. dawniejszej służącej mojej Wiktoryi Dymińskiej oświadczam: iż przeciwko tej za uczynioną mi obelgę kroków sądowych użyłam. Maryanna Lewandowska.

Nauczyciel posiadający wiadomości przysposobić chłopca do 3cićj klassy Gimnazyum, raczy się zgłosić do Dominium W ę g o r z e w a pod Pobiedziskami.

Kurs giełdy Berlińskiej.

Sto- N apI. kurant pa papie- gotowirC . zną. II{ 4 103%-' 103/\ W3V 102V 91V 101V

Dnia 25. Kwietnia. 1843.

Obligi długu skarbowego. .

Pr. aug. obligacje 1830. . .

Obligi preniiów óandln morsko Obligi Kuriuarchii .... BerlIńskie oblig. miejskie Gdańskie dito w T. . . . .

Zachodnio - Pr. listy zastawne Listy zast. W. X. Poznańskieg dito dito dito Wschodnio- PI. listy zast.

Pomorskie dito. . . . .

Kur- i XVowomarcb. dito .

Szląskie dito. .

K l . B A I . k c j p e d k .. o el er lns 0- ocz ams le dito dito akcje a prioris . Kolei Magdebursko - Lipskiej dito dito akcje a prioris . Kolei Berlińsko - Anhal tskiój dito dito akcje a rioris . Kolei Diisseldorf. - Elbcrfcld.

dito dito akcje a prioris . Kolei nadreńskiej . . . .

dito dito akcje a prioris . Kolei Berlińsko - Frankfurt.

dito fiito akcje a prioris . Kolei Sląsk, gora . . . .

Frydrychsdory. . . . .

Inne monety złote po 5 tal.

Oisconto ....

Ceny targowe w mieście POZNANIU.

Pszenicy szelel* Zyta dt.

Jęczmienia dt. .

Owsa . dt.

Tatarki dt.

Grochu . dt.

Ziemiaków d t. .

Siana cetnar Słomy kopa .

Masła garniec JI $ -ók 515 5 4 4

102V 103V 48 103 106V l025g103V 103V 102V 140

1035; 102V 148V 103V 120 103V

74V

117V 108'r 103V I3V, UV a Dnia 26 Kwietu.

1843. r.

od I do Tal- sgr. fen.ITal. sgr. fen 20 2 D - 9 6 1 10 1 6 1 2 26 6 - 27 17 6 I J8 U-l 15 22 22 · -* 1 10 l 6 7 2 5 4 5 4 5 4 4

70V 94 75V 97 118V