GAZETA

Gazeta Wielkiego Xięstwa Poznańskiego 1843.07.24 Nr170

VVielkiego

Xicstwa POZNANSKIEGO

Nakładem Drukarni Nadwornej W De/cera i Spółki. - Redaktor: A. Wannowski.

no.

W Poniedziałek dnia 24. Lipca.

1843.

Wiadomości kraj owe.

Z Poznania, dnia 22. Lipca.

Donoszą z Berlina, ze na rok przyszły porto listowe znacznie zniżone będzie. Wnioski podane przez Ministra Naglera juz podobno zatwierdzone, i zgadzają się Wf ogóle z zasadami w Austryi zastósowanemi. Opłata od listów za największą odległość wynosić ma 6 srebrników; przeciwnie dotychczasowe porto niżej 4 srbr. pozostać ma, jak b\ ło dotąd. Z Magdeburga, dnia 16. Lipca.

Ukończono znów odnogę kolei żelaznej, mającej połączyć zachód Niemiec ze wschodem. Wczoraj otworzono tę drogę solennym pochodem z Magdeburga przez Oschersleben do Halberstadtu i Brunświku; od dziś dnia zacznie się jazda codzienna. Kolej ta, rozpoczęta dn. 21. Marca r. p., w przeciągu 16 miesięcy ukończoną została. Z Akwisgranu, dnia 13. Lipca.

Gwałtowna ulewa przerwała dziś po południu groblę kolei żelaznej pomiędzy Buir ,i Diiren, tak dalece, że poczet, który był wyszedł z Kolonii, na drodze zatrzymać się musiał. Za pomocą sygnałów sprowadzono lokomotywę z wozami z Diiren i ta zabrała osoby z Kolonii jadące, które przez miejsce przerwane pieszo przeprawiać się musiały. Starano się natychmiast szkodę naprawić i dzisiejszy pociąg wieczorny udał się już jak za zwyczaj do Kolonii.

Wiadomości zagranIczne.

Polska.

Z War s z a w y, dnia 18. Lipca.

JW. Minister oświecenia Uwarow wyjechał do Włoch; ma wrócić w jesieni. Dnia 14. umarł tu w wieku lat 4,7. Jan Rusiecki, b. Naczelnik oddziału w Banku Polskim, później b. Kommissarz Rządu przy b. Dyrekcyi drogi żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej. Rossya Z Petersburga, dnia I..I,. Lipca.

N a znak szacunku dla talentu francuskiego malarza Horacego Verneta, Cesarz J. M. orderem S. Anny 2giej klassy z insygniami diamentowemi zaszczycić go raczył. - W Gazecie Policyjnej czytamy artykuł o otwarciu trzeciej Moskiewskiej wystawy publicznej wyrobów rossyjskich w dn. 11. Czerwca r. b. Naj. Cesarzowi Jmci podobało się rozkazać przypuścić do udziału fabrykantów Królestwa Polskiego i W. Xiestwa Finlandzkiego. Uczestnictwo Xieztwa Finlandzkiego okazało się być nieznaczącem, lecz z Królestwa Polskiego nadesłano przeszło 60 partyi rożnych wyrobów, które pomieszczone zostały na wystawie z ową starannością, jaka może być dowodem gościnności rossyjskiej. Liczba wszystkich partyi obecnie złożonych przez producentów rossyjskich, wraz z wyrobami fabryk skarbowych i Król.Polskiego, wynosi przeolsz 800, z Paryża, dnia 13. Lipca. Druk ósmej części dzieła Mysteres de Paris w Dzienniku Sporów nie rozpocznie się zapewne prcdze'j, jak za dwa tygodnie, bo Eugen Sue jeszcze podobno ani słówka nie napisał, tylko plan dopiero ułożył. U dał się teraz do Charenton w bliskości Paryża, końcem rozpoznania miejscowości, gdyż czynność po części tam się ma odbywać. Słychać, że tenże autor obszerniejszy jeszcze feuilleton napisze dla dziennika Pre s se, pod tytułem »Wieczny Żyd.« Pismo to składać się podobno będzie z 25 tomów in 8vo. Z dnia 14. Lipca.

Ministeryalny dziennik G lob e pisze: »Nie podpada już żadnej wątpliwości, że Admirał Roussin za ministerstwo swoje podziękować postanowił» Powiadają za rzecz pewną, że ViceAdmirał Mackau, za pomocą telegrafu do Paryża powołanym został, i że odebrać ma tekę marynarki i osad. Jakkolwiek wiadomość tę z pewnego mamy źródła, to jednak wątpić należy, czy Admirał Mackau ofiarowane mu miejsce będzie chciał przyjąć.« Mauicypalna Rada miasta Nantes wetowała kredyt 15,000 fr. na uroczystości dla Księcia i Księżnej Nemours, którzy na dzień 13, Sierpnia są spodziewani. Dzień dzisiejszy jest 54lą rocznicą zdobycia bastylli; dla bezpieczeństwa rozkazano wszystkim żołnierzom pozostać w kwaterach. Mała liczby tych, którzy w czynie owym udział mieli, a do dziś jeszcze dożyli, zbiorą się podobno wieczorem na spoiną ucztę. Królewski sąd w Toulonie wydał wyrok w sprawie komunistów. Czternastu obwinionych oddano pod sąd przysięgłych wyższej Garumny. - Rząd nie dał wczoraj żadnej telegraficznej wiadomości z Hiszpanii ogłaszać. Otrzymano podobno doniesienie, że Regient wyruszył z Albacety z powrotem do Madrytu; 9. Lipca był już podobno w Ocanie. Anglia.

z Londynu, dnia 14. Lipca. Spory o Irlaudyą w skutek wniosku Pana O'Brien wywołały w Londynie wielką niespokojność, a oświadczenia kilku Torysów, osobliwie Kapitana Rous, że trzeba znieść kościół protestancki w Irlandyi, coby także ministrowie chętnie uczynili, gdyby się nie obawiali stracić miejsc swoich takowe in postępowaniem, tak oburzyły protestancką ludność Dublina przeciw ministerstwu, że się w krótkim czasie znaczna ich liczba z Repealerami połączyła.

I tak 131 Oranżystów z hrabstwa Tyrone przystało do repealskiego związku. Związek co tydzień bez przerwy, odbywa swoje zgromadzenia; na ostatuiem O'Connell oświadczył, że między inne mi poda projekt do wyboru sędziów polubownych w każdym obwodzie, aby nikt już nie potrzebował udawać się jak dawniej, do nieprzyjacielskich assysów i płacić należności pisarkom pi et y styczny eh urzędników. Wczoraj wyjechał Król Belgów wraz z dostojną swoją małżonką do Woolwich, zkąd się na ląd stały przeprawić zamyśla. Hiszpania.

Z Madrytu, dnia 7. Lipca.

Generał van Haien opuścić chciał dnia 4go Kordowe, i wyruszyć do Sewilli. Zażądał, aby mu przysłać z Kadyxu cztery moździerze, c1vVa granatniki i sześć dział 24 funtowych, za pomocą których Sewillę ma bombardować. Wielka część oficerów domaga się dymissyi, pomimo zachęcających dekretów Regienta. Z nad granicy hiszpańskiej, d 11. Lipca.

Najwyższa Junta katalońska mianowała Generała (Jortinez Generał- Lieutenautem i naczelnym dowódzcą wojska. Miasto Guadalajara odwołało swoje oświadczenie i uznało napowrót rząd madrycki. To może odzyskanie Alcali de Henarez za sobą pociągnie, przeciw której, jak wiadomo, Generał-Kapitan Madrytu wyruszył z oddziałem gwardyi narodowej. Segovia, która 7. Lipca oświadczyła się za powstaniem, jest jedną z najwarowniejszych twierdz w Starej- Kastylii, leżącą o mil 11 od Madrytu, a 13 od Waladolid. W ostatniem tein mieście ustanowiono teraz Juntę centralną dla Starej- Kastylii; każda z tych prowincyi: Zamora, Avila, Salamanca, Leon, Palencia, Burgos, Segovia i Walladolid ma w niej swych reprezentantów. Generał Aspiroz, Prezes Junty w Segowii, odebrał już od Junty w Burgos rozkaz organizowania korpusu złożonego z 500 łudzi piechoty i 400 konnicy, w celu wyruszenia przez góry Guadarama ku Madrytowi. Nie mamy dziś nowych doniesień o pochodzie Generała Narwaeza, dowiadujemy się tylko z dzienników barcelońskich z 7. Lipca, że oswobodziwszy miasto Teruel wysłał Brygadiera Shelly w pogoń za Brygadierem Ena, który się z resztą swej dywizyi, to jest, z batali - onem piechoty i dwoma szwadronami jazdy, połączyć chce z Esparterą. Mniemano w Barcelonie, że Narvaez uda się z Daroca do Całatayud, gdzieby go w rzeczy samej dobrze przyjęto, ponieważ 800 ludzi jazdy, których rząd tayud, oświadczyło się za powstaniem. Jest to znaczny zysk dla powstania, którego przywódzcy, dla braku konnicy, nie mogli dotychczas działać zaczepnie przeciw wojsku Regenta. Rząd tymczasowy w Barcelonie mianował w w imieniu Kr610we'j Izabelli 11.« Pana Juan San Martin ministrem spraw wewnętrznych.

Generał Cortinez wyruszył 8go z Barcelony do Cervery. Generał Roncali, obrońca nieszczęśliwego Diega Leon, któremu aż na rusztowanie towarzyszył, mianowanym został od tymczasowego rządu Generał- Kapitanem prowiucyi Basków i wyjechał juz do St. Sebastian. Godnym uwagi jest udział, który nieczynne dotychczas duchowieństwo bierze w teraźniejszein powstaniu. Przyczyną tego są zapewne finansowe rozporządzenia Ministra Mendizabal. Junta w Waleucyi kazała wstrzymać przedaż dóbr duchowieństwa świeckiego i zakonnic, mianowała komissyę mającą objąć ich zarząd i dochód z nich przeznaczyła na utrzymanie dawnych właścicieli. Manifest tulajsze'j prowincyalnej deputacyi i rady municypalnej, zawierający najgwałlowniejsze skargi przeciw rządowi francuzkiemu, podpisany był przez Szefa politycznego, najwyższego cywilnego urzędnika prowincyi. To spowodowało pełnomocnika Irancuzkiego, do przesłania noty w cierpkim tonie napisanej tymczasowemu Ministrowi spraw zagranicznych. Dziś wysłał nawet gońca do Paryża. - Ifutajsze władze miasla oraz ludzie sianu, znajdując upodobanie w buntowaniu ludu irancuzkiego przeciw własnemu rządowi i zaczepiając Francyą gwaltownenii wyrazy, widzą jednakże, że, gdyby Francya wyzwanie przyjęła, wypadek nie mógłby być wątpliwym, zwłaszcza przy zupełnein prawie rozpuszczeniu wojska hiszpańskiego i przy wewnetrzue'j radości, z jaką wszystkie stany znikanie najmniejszego cienia rządu przyjmują. Lecz spodziewają się, ze wraz z wojskiem francuzkiem angielska siła zbrojna zajmie półwysep, cieszą się zatem, że jch ojczyzna stanie się znów teatrem niszczącej 1 zgubnej walki.

Urzędowa gazeta ogłasza dziś w dodatkowym numerze następną wiadomość: «Zaręczają, że angielska fregata z dwoma mniejszemi wojennemi statkami zbliży się natychmiast do brzegów Bilbao, w celu popierania rozkazów prawnego rządu.« Tymczasem Bilbao, wraz z załogą swoją złączyło się 4. z powstaniem 1 poddało się rządowi barcelońskiemu.

W i e c z o r e m. - Generał Concha przybył 3. na parowym statku wojennym »Izabella 11.« do Malagi, gdzie go z największą radością przyjęto. Na drugi dzień miał wyruszyć do Sewilli. Wyższa Aragonia pwstała przeciw rządowi, również prowineya Soria. Związki nasze z Saragossa zerwane. Generał Aspiroz ma stanąć jutro w Guadarrama, 8 mil od nas, naczele 5 O O O ludzi, a przybrawszy tam jeszcze 3 O O O, zbliżyć się do bram Madrytu. Sądzą, że dzielna milicya narodowa opierać mu się wcale nie będzie i że los stolicy rozstrzygnie się w 4 lub 5 dniach. Kilka osób, które w czasie »wiekopomnej« rewolucyi wrześniowej główną rolę odegrały, starają się teraz, chwytając się ostatecznego sposobu, porozumieć się z przeciwne'm stronnictwem pod temi warunkami, aby Regent poprzestał kroków nieprzyjacielskich, powołał ministerstwo Lopeza i zgromadził jak najprędzej konstytucyjne Kortezy. Myśl ta jednakże nie jest podzielaną.

Z Paryża, dnia 13. Lipca.

Depesze telegraficzne z B a y o n n y donoszą z dn. 12. Lipca: Guadalajara uznała znów dn. 8. Lipca rząd Madrycki. Segowia powstała 7.

Lipca, a Generał A s p i r o z mianowany został Prezesem J un ty. Caccres i Placentia, miasta prowiucyi Eslremadury, oświadczyły się także za powstaniem. Centralna Junta Starej Kastylii osiadła dnia 5. Lipca w Walladolidzie; składa ona się z reprezentantów prowiucyi Zamory, Avila, Salamanki, Leonu, Palencyi, Burgosu, Segowii i Walladolidu. Każda z tych prowincyi ma jednego reprezentanta. Generał Serrano , jako Szef rządu tymczasowego, wydał 3go kilka dekretów, na mocy których miasto Reus za usługi swoje na rzecz powstania wynagrodzonem być ma. Było to miasto dotąd miastem drugiego rzędu, Villa; odtąd będzie miastem pierwszego rzędu (Ciudad) z przydomkiem la e r f o r z a d a, miasto dzielne; gwardyi jego narodowej udziela się przepaska Świętego Ferdynanda za ozdobę chorągwi, a prócz tego obiecuje mn się wynagrodzenie z kassy rządowej za szkody poniesione w czasie oblążenia przez Zurbanę. Obadwa bataliony gwardyi narodowej, które Barcelona, rówuie jak wszystkie inne prowincye Katalońskie utrzymywać mają, liczyć będą 0000 ludzi i wybrane byt mają z młodych nieżeniatych ludzi od roku 18. do 25. Żołd jch dzienny wynosić ma 5 realów i jednę racyą chleba. Twierdza J aca w wyższej Aragonii ogłosiła się 5go za powstaniem na żądanie gwardyi narodowej. J eden tylko oficer załogi opierał się temu uparcie; bagnetem w bok ranionego przeniesiono do cytadelli. Tegoż samego dnia przybył do Jaca Generał p\uiz i rotmistrz Zurbauo, którzy, jak wiadomo, po nieszczęśliwym zamachu w G e r o n i e, do Francyi uciekli byli. Wezwano ich natychmiast, aby się z powstaniem złączyli. Generał Ruiz przystał na wszystkie żądania, lecz syn Generała Zuibano silnie obstawał przy swojem, odprowadzono go zatem pod mocną strażą nazad na granicę fraucuzką. Nic jeszcze nie słychać o planie wojennym Regienta, lecz wszyscy mniemają, że Espartero do Madrytu powrócić zamyśla, aby tu ściągnąć wojska Generałów Seoane i Zurbano i tu stąd, jako z politycznego i geograticznego centrum kraju Silnie wystąpić przeciw powstaniu w prowincyach. Wieści donoszące o przybyciu Regienta jużto do Ocany, jużto do Madrytu, są bezwątpienia przedwczesne. Co się zaś tyczy Generała van Halena i jego korpusu, widać oczywiście, że Espartero nie miał zamiaru złączenia się z nim, przeznaczył go owszem do ciągłego działania w Andaluzyi. Skutek dopiero okaże, czy istotnie w tym planie ukryty jest zamiar, zabezpieczenia sobie odwrotu do Kadyxu: lecz mniemanie to puszczona przez przeciwników Espartery jest zupełnie bezzasadną. Zakaz przyjmowania na pocztę dzienników oppozycyjnych, spowodował Juntę w Burgos do podobnego kroku. Rozkazuje ona wszystkie exemplarze ministeryalnych dzienników, Gazety, Espectadora, Patrioty i Cent i n e l i przyaresztować i spalić publicznie przez kata. Ktoby podobne dzienniki odbierał i nieoddał ich natychmiast politycznemu szefowi, podpada karze wyznaczonej prawem przeciw autorowi pism buntowniczych pierwszego rzędu. Po tern zakazie następuje, dziwnym sposobem w teinże samem ogłoszeniu następujący artykuł: »Junta bierze, podług praw istniejących, wolność druku pod szczególną swoją opiekę « Ogłoszenie Junty walencyjskiej z 3go t. m.

rozkazuje nieprzedawać gruntów należących pierwotnie do świeckiego duchowieństwa i zakonnic, tylko oddać je pod zarząd osobnej kommissyi, dopóki Koi tezy czegoś stanowczego w tym względzie nie uchwalą. Koimnissya ta ma się składać z !. członków, z trzech wybranych przez duchowieństwo, z trzech przez zakonnice i z trzech należących do obecnej admistracyi dóbr kościelnych, skonfiskowanych na rzecz kraju. - Dążność do podobnej reakcyi na korzyść kościoła, wspierana przez ogólne oburzenie przeciw podatkowi duchowieństwa i obrządku, pokazuje się na wielu innych miejscach powstania. Z WalIa doli d donoszą nam 5tego: »Siła zbrojna, mająca wyruszyć (do Madrytu) pod rozkazem Generała Aspiroz, jest już zupełnie uorganizowaną. Przednia straż złożona z kilku kompanii wollyżerów ruszyła wczoraj ku Olinedo, gdzie się całe wojsko połączy, aby natychmiast zająć wąwóz Guadarrama. Ma się już jutro tam dotąd udać jedna polowa balerya. - Z Burgos oczekujemy 4 baterye dział wgórach używanych.« - Wczasie tego ruchu ze StarejKastylii ku Madrytowi, dąży Generał Narvaez z Walencyi także do Madrytu, przyjdzie zatem, podług wszelkiego podobieństwa, wkrótce pod murami stolicy do ważnych wypadków wojennych.

Belgia.

Z Bruxeli, dnia 14. Lipca.

Król i Królowa J J. MM. przybyli wczoraj z Londynu do Ostende, ale dopiero jutro do Bruxelli powrócą, a w poniedziałek obecni będą przy inauguracyi kolei żelaznej idącej przez dolną Vesdre.

Niemcy.

Siegmarin gen, dnia 5. Lipca.

Panujący Xiążę miał wczoraj wieczorem nieszczęśliwy przypadek; w skutek przewrócenia się powozu złamał lewą kość goleniową. Z Tubingen, dnia !). Lipca.

Poszukiwania przedsięwzięte na Uniwersytecie tutejszym w końcu przeszłego półrocza zimowego względem związków zakazanych już ukończone zostały. W skutek rzeczonych indagacyi oddalono dziesięciu studentów częścią na pól roku, częścią na rok, częścią na półtora roku. - Całe śledztwo odbyło się na drodze dyscyplinarnej; nie widziano potrzeby robić z tego proces kryminalny. Wakujące miejsce w wydziale filozoficznym oddać miano prywatnemu Docentowi Reiff, który, zbaczając nieco od systemu Heglowskiego, ułożył nowy, lubo tamtemu analogiczny. Ale wydział katolicko-teologiczny protestował przeciw lej nominncyi: domaga on się znpewue katolickiego Professora filozofii, jak już dawniej katolickiego żądał Professora bisiory i. - Professor Dr. F a II a t i, katolik, lubo niezagorzalec , miewa teraz lekcye historyczne obok regularnego Professora Haug. Niełatwo wszakże byłoby znaleźć Professora filozofii, któryby byl że miejsce to ofiarowane być ina prywatnemu Docentowi Zeller, który się dotąd bardziej teologii poświęcał. Egipt.

Z Alexandryi, dnia 16. Czerwca.

Wielkie oburzenie panuje pomiędzy tutejszymi Europejczykami w skutek zamordowania pewnego młodego Francuza przez Turka, który go do swego mieszkania zwabił i tani udusił. Ciało nieszczęśliwego znaleziono nazajutrz nad brzegiem morza. I4a żądanie francuskiego Konsula kazał Mehined Ali wyśledzić mordercę, który wydany przez swą własną żonę, został ujęty i powieszony. Przed śmiercią zapragnął widzieć jeszcze swego 22 letniego syna, któremu kazał zamordować swoją matkę i dwóch Europejczyków. Syn rzucił na matkę kamieniem, ale przez policyą ujęto go i do więzienia odprowadzono. Gubernator górnego Egiptu wezwany tu został dla zdania sprawy o wynalezionej przez siebie nowej kopalni złota.

Rozmaite wiadomości.

I (Nadesłano.) Panie AfeJIaAfozze! Ze areynaśladowniczym jesteśmy narodem, to już nikomu nie tajno; wszystko co obce to Jobie u nas i piękne i godne pochwały, - co własne od niedawnego czasu w prowiucyi naszej wspierać zaczynamy, ale, - przyznawszy się szczerze, - więcej pewnie z mody lub z respektu przed człowiekiem poświęcenia, jak 7. szczerego przekonania i głębokiego uczucia krzyczącej potrzeby. Co do obcych rzeczy dziwną także, - ile rozumieć mogę, - obraliśmy metodę; co w rzeczy samej użytecznego i praktycznego mają cudzoziemcy, podziwiamy wielce i wynosim, naśladując tylko co mniej ważnem, li pozornein, co ni e tylko użytku żadnego nieprzynosi, owszem częstokroć, jako B położeniem nassem niezgodne, szkodliwćm stać się może. 'W pierwszym razie zachowujemy się li teoretycznie, w drugim garnie in się do praktyki z zapałem. Obszernie już o tern i szero« ce pisałWitwicki w 2gim tomie »Wieczorów pielgrzyma«, - ale znać mało go czytają, bo skutków przedstawień, nalegań, a nawet proźb gorących nieba rdzo jeszcze widać; przyczyna zaś jasna: mów ludziom prawdę, a będziesz głosem wołającego na puszczy. Mniejsza o to jednak, kto ma glos, ten krzyczeć powinien, a krzyczeć dobrze i co dobrego, bo na to

głos od Boga odebrał. Piersi i płuca moje wprawdzie nie bardzo silne, lecz o ile mi starczą i ja Wilwickiemu wtórować chciałbym, krzycząc: «naśladujcie, naśladujcie, to jest potrzebne'm i koniecznem, ale naśladujcie wszystko co dobre, co pożyteczne za granicą, wszystko co ku ocaleniu, ustaleniu, bytu naszego posłuży, czego położenie nasze gwałtownie częstokroć wymaga!« »1 pocóż len wstęp;'« spytasz się zapewne szanowny Redaktorze i dodasz niezwłocznie, że, jeśli wszyscy na świecie, to osobliwie Gazeta lubi, żeby jak najprędzej z argumentem swoim wyjechać, nie trudząc długiemi naprzód deklamacyami. - Masz racyą Redaktorze, lecz daruj mi tą rażą przynajmniej, bo widzisz, tak. mnie już w szkołach, gdym okupacye pisać musiał, do wstępów i przedmów przyuczyli, że teraz mimowolnie w liście nawet jakąś iutrodukcyą, wypalić muszę. Lecz, aby Cię dłużej nie nudzić, otóż mój argument: Cóż ważniejszein być może dla każdego narodu jak edukacya ? Wszakże to ona tyle dla niego znaczy co dla gospodarza uprawa roli i zasiew; wszakże ona przyszłość ma w swym ręku, a przyszłość to dla nas rzecz ważna - najważniejsza. Ale my dla wychowania, dla uzdatnienia dzieci naszych do czegośkolwiek na przyszłość niewiele co czynim, a jeśli czynim, to tak, że się po tern wszystkiem wielkich rzeczy spodziewać nie należy; - siejemy mało, zatem mało zbierać będziem.

Powinniśmy w tym względzie naśladować, i bardzo naśladować obce narody. Ileż się one nie na myślą, nie napracują nad utworzeniem i urzeczywistnieniem dobrego systemu edukacyjnego; ileż różnorodnych zakładów w tym celu prywatni corocznie niemal fundują, starając się moralność i nauki wznieść i rozpowszechnić, aby wzrastające pokolenia coraz silniejszemi się stawały kraju podporami! Nieprzeczę, że całem wychowaniem u nas kierować niemożem; wykształcenie umysłowe jest zadaniem publicznych zakładów; lecz wszak niedość na tern, że chłopiec przez sześć godzin jest pod ścisłym dozorem,' jeśli resztę czasu albo sam sobie oddany, albo też mniej dbale a zbyt łagodnie strzeżony brdysać sobie może i myśleć o łyzewce i malowanych pamperkach lub też o tanzsztundzie i fraczku, zamiast dopilnować książki i s kryp lurki. To jest oto niedogodność niezmierna, mająca wpływ daleko większy na całą przyszłość młodzieży, niżby się na pierwszy rzut oka zdawać mogło. Aby temu zapobiedz, i choć częściowo surowy po za szkolą dozór i ciagłą na pilność i moralne prowadzenie się młodzieży baczność, że tak powiem, uorganizować, nicpra rody, mianowicie zaś Francya jak najpraktyczniejsze ma W tym względzie zakłady, pensyonaty instytucye (iuslitutions), które, zmienione nieco i do potrzeb naszych zastosowane, odpowiedziałyby zupełnie wszelkim w tej mierze żądaniom i niemałoby się przyczyniły do udyscyplinowania naszej szkolnej młodzieży i do przełamania wrodzonego w niej prawie do nauk oporu. Dużośmy pięknych cacek z Francyi naprzywozili, ale pensyonatu nikt jeszcze z sobą nieprzywiózł , choć potrzebniejszy dla nas niż wszelkie fraki Humana i roby Panny Lenorlnand. Nie sądźmyż jednak za prędko; miał zapewne myśl tę niejeden i byłby ją chętnie zrealizował, lecz przypatrzywszy się z bliska miejscowości i ludziom poznał, że nasze przesądy przygniotłyby już w zarodku jego zamiar, - że budowę swoje byłby stawiał na piasku.

Wyszle wprawdzie jedeu i drugi z naszych Panów syna do Francyi, umieści go w pensyonacic paryskim, freiburskiin i t. d. na wszystko tam przystanie, wszystko pochwali, a wróciwszy powie, że niema jak oddać dzieci za granicę, - ale gdybyś mu tutaj w Poznaniu, Lesznie, Trzemesznie, Ostrowie etc. zupełnie na ten sam sposób synka chciał edukować, wtedyby ani kwartału u ciebie, bądź pewien, nie gościł, A lo zkąd? Bo z Francuzem, Niemcem, Włochem etc. bardzo grzeczni jesteśmy i tein mniej od łudzi wymagamy im dalej od nas'mieszkają; imponują nam samą odległością ; - wstydzilibyśmy się nawet iinportunować ich O tę lub ową drobnostkę. Ale do swoich, do krajowców ogromne czynić zwykliśmy prenlensye; i to, i owo, i trzecie jeszcze zawadza, coby nam we Francyi ani do głowy nie było przyszło Tutaj krytykować mamy prawo, tam zaś nikt by się na to nie odważył. B k się u nas poczęsci rzeczy mają, że nie . ce dziećmi, lecz raczej dzieci rodzicami rządzą, a każdy nasz chłopiec, niech tylko zwąchnie zdaleka pensionat w guście francuskim, gdzie w jadle nie zbytek, dużo nauki, ciągły, nieodstępny dozór, wszelka wolność ruchu i przyjemnych wycieczek odjęta, - gotów natychmiast, nawet dziurką od klucza, jak Twardowskiego MefistofIl czmychnąć. Jakżeż tedy pożądny pensionat u nas powstać może? W pensionacie francuskim wszystko idzie po wojskowemu, albo raczej po klasztornemu. Najprzód ubiór chłopców równy zupełnie: granatowe pantalouy i kurteczki z mosięźnemi guzikami, male kapeluszy ki każdy z nich nosi bez różnicy, czy ma lat 6, czy lat 16cie; nawet ani chusteczki jednejani pończoszki więcej jeden od drugiego mieć nie może, wyznaczona już bowiem jest ilość i jakość bielizny i rzeczy, które wchodząc do pensjonatu z sobą przynosi; każdy się już do tego zastosować musi. Rano na odgłos dzwonka latem o 5tej, zimą o 6tćj wszyscy wstać muszą i zaraz z łóżka do książki, o 7mej lub 8mej dostają na śniadanie kawałek suchego cWeba, nic więcej i mogą sobie półgodziny pobrdysać na podwórzu lub kurytarzu lecz pod dozorem inaitre-d'etudes. Idą po tern do szkoły, tam zabawiwszy dwie godziny wracają i gotują się na poobiednie łekcye. Obiadek bardzo skromny, zupa, kawałek mięsa i jarzyna, cWeba a discretion. Po obiedzie wypocząwszy trochę, idą znów na dwie godziny do szkoły, potem mają kilka godzin repetycyi, godzinę rekreacyi, a zjadłszy leciutką kolacyą, kładą się spać o Olej. Tak schodzi dzień po dniu. W niedzielę mszy i kazania lub też katechizmu słuchają. Guwernerowie czyli maities-d'etudes, których w każdym pensionacie jest kilku, a nawet i kilkunastu podług liczby elewów, na krok ich nie odstępują; idą z nimi do szkoły, i ze szkoły, w niedzielę lub święta idą z nimi na przechadzkę, stoją nad nimi w czasie rekreacyi, pracują z nimi w godzinach repetycyi, słuchają ich z tego, co im jv klassie zadano, przeglądają piśmienne roboty, śpią wreszcie razem z nimi. Chłopiec tedy lat kilka przeżywszy w takim zakładzie, a jeszcze tych lat kilka, w których odebrane wrażenia na całe pozostają życie, przyzwyczaja się do pracy, obswaja się z ideą powinności, porządku i regularności, nabywa uczucia rządu i władzy. Nieprzeczę, że coś podobnego zgadza się zupełnie z życzeniem wielu może osób iv naszej prowincyi, które poznały, że się na piasku nic nie zbuduje, że najpielWsze'in staraniem naszem powinno być gruntowne wychowanie młodzieży, naukowe wykształcenie narodu, że chłopaczek jeśli z kwarty lub tercyi wyszedłszy, wypoleruje się tylko w towarzystwach lub krótkim u Wód, w Berlinie lub Dreźnie pobytem i o tern, i o owem prawić się nauczy, - niewiele się na potem przyda krajowi i narodowi, choć to jedynym jego celem być powinno, - że wreszcie fachowych ludzi nam polrzeba, jurystów, kameralistów, filologów, dobrych księży, zdatnych oficerów, zgrabnych rzemieślników; a skądżeż się to wszystko weźmie, jeśli przez surowe i konsekwentne prowadzenie młodzieży nie przyzwyczaim jej do pracy, nie wkorzenhn w nią głębokiego uczucia powinności kształcenia się pro pub lico bono. Tymczasem większość naszych papulek a 0 prowadzenie synalków. Najprzód bowiem, sprowadzając dzieci swoje do miasta, wywiadują się, gdzie je najtaniej umieścić można. Sto, stopiędziesiąt talarów, to już cena znaczna, a dwieście lub trzysta, hola, to zawiele! A przecież za tanie pieniądze, tanie wychowauie. Niepodobno za ledaco chłopca w porządnej stancyi uniieścić, żywić, dawać mu korrepetycye, trzymać nauczyciela do muzyki, do francuzkiego, do matematyki, słowem zaspokoić wszystkie żądania rodziców, którym, jak naturalnie różnych się rzeczy zachciewa. Pensionaty francuskie kosztują wprawdzie w Paryżu tylko 1000 fr., (blisko 3 O O tal.) na prowincyi 7 O O (około 2 O O tal.) ale tam chłopców najmniej 3 O, 40, czasem 80ciu i skromnie ich bardzo trzymają. U nas takiej skromności mamy by nie zniosły, spaćby nie mogły, wiedząc, że chłopiec suchy chleb tylko na śniadanie jada, a przytem dużo uczyć się musi. U nas chłopiec musi mieć rano kawy szklankę i bułeczki z masłem, oddając go bowiem na pensyą najpierwsza zachodzi kwestya; a jakże tam jedzą? Nuż wypytywać chłopca, gdy na ferye wróci do domu, «Antosiu, a cóż ci tam dają na obiad, a jaką tam mąją kucharkę, pieczeń czy codzień na stole, a kawę czy pijesz po obiedzie, a bułki czy z masłem, czy bez masła:« myślałbyś, że przystali dziecko do szkół na to, żeby się wypasło, nie żeby się wyuczyło, zapomniawszy o tein, że objedzouy chłopak nie bardzo pojmie syntaxiu, albo regulam quinque, że lo już Łacinnicy mówili: plenus venter non studet libenter. Przecież w istocie tak się rzeczy mają, nie napasiesz paniczów, nie dasz iin kawki, bułeczki, to ci ich zaraz odbiorą. Zacznij zaś z nim surowo, nie wypuszczaj co moment do ciotuli, do wujaszka, aby sobie przy tej okazyi Bóg wie gdzie nie bobrowali po mieście, przytrzymaj ich ostro przy książce, nie pozwól chodzić do Bazaru na bilard, we fraczkach i białych rękawiczkach na wizyty do Pani X. albo Z., na wieczorki i herbatki podczas karnawału, a zobaczym jak ci będzie. Synalek się zaraz mamie poskarży, że w ustawicznej jest niewoli, że go męczą książkami, co go choroby nabawić może, że metr peusyi ma do niego osobistą nienawiść i niesprawiedliwie go prześladu - je, - ciocia albo wujenka zaraz powie, żeś niegrzeczny i niedelikatny, boś też ani razu nie pozwolił kochanemu Antosiowi zabawić się u niej na wieczorku z ładne mi pannami, i zrobić wizyty Pani hrabinie lub starościnie. Napj w skutku skarg natychmiast bilecik, żeby /thk Antosia nie męczył, bo to słabe dziecko, f'jbyś

mu pozwolił chodzić wszędzie, dał wolność zupełną, bo agitacya zdrowiu służy, - a jeśli nie usłuchasz, za miesiąc już Pan Antoś u kogo innego, buja sobie szczęśliwy po całym mieście jak Farys po arabskich pustyniach. - Tak, u nas oddają dzieci na pensye nie żeby się stały dobremi, prawdziwie dobremi, to jest, żeby Bogu i ludziom były przydatne, ale żeby miały d o b r z e, to jest dobrze podług dziecinnego widzimisię swego. Dzieciom zai tam tylko dobrze, gdzie dużo jeść i pić, gdzie wolno bąki zbijać, a mało do roboty. Przepraszam cię szauowny redaktorze, jeśli cierpliwości twej nadużyłem, alem się trochę wygadał, a to ulży staremu. Jeśli czasem nie będziesz wiedział, czern próżne miejsce wypełnić w tej gazecie, bo trudno codzień o coś nowego, to możesz te słów kilka wydrukować; pisane są w szczerej intencyi, niechaj je nawzajem publiczność tak przyjmie. Uniżony sługa Pan Maciej z J ędrychowa.

Z Leszna. - »Przewodnika rolniczo przemysłowego« wyszedł Nr. 24. i Zawiera: Wywód historyczny o pierwiastkach przemysłu polskiego (dokończenie). - Projekt utworzenia w Towarzystwie rólniczem W. ks, pozn. szczegółowych wydziałów. - Z polecenia Komiletu opracowany projekt Członka Wolniewicza »0 utworzeniu w Towarzystwie rólniczem W. ks. pozn. szczegółowych wydziałów.« - Mierność. Słówko do kolegi owczarza. - Doniesienie o wszystkich dziełach. Z Krakowa. - Nakładem i drukiem Stanisława Gieczkowskiego, wyszły na widok publiczny: »Uwagi o teatrze krakowskim,« przez Hilarego Meciszewskiego, członka Towarzystwa Naukowego krakowskiego napisane. Z Warszawy. - »Biblioteka warszawska« zawiera na miesiąc Czerwiec następujące arlykuły: 1) O stepach i pustyniach, przez Aleks. H u m b o l d t a, tłumaczył Ludwik Ze j - szer. 2) Dwaj Klefly, powieść przez Ignacego B a r a n K i e w i c z a. 3) Berlin, Wiedeń i Grafenberg, pod względem lekarskim, przez Feliksa Jabłonowskiego. 4) Pomiar barometryczny żupy bocheńskiej w miesiącu Marcu r. b. wykonany, przez L. Zejszera. 5) Odpowiedź na uwagi Dubro wskiego, przez Tyszyńskiego. 6) Jan Jerzy Wejhert, powiastka historyczna 165 0- 165 8 ., przez K o - sińskiego. 7) Kronika literacka. 8) Rozmaitbści. Nie zawsze pochwała jest przysługą; nie zawsze nagana skutecznem jest lekarstwem. Pau T. M. M. postanowił ciągłem i eierpkiem przymawianiem Pannie Szymańskiej naprawić ją t. j. odwieść ją od podejmowania ról głównych, którym ona jako debiutantka sprostać nie może. To prawda, źe P. Szymańska za prędko dorobiła się sławy i pierwszeństwa (co i w piątkowej reprezeutacyi poznać się dało); ale przyznać należ.y, że na początek dosyć dobrze grywa? - Ze pierwsze podejmuje role, to nie tak jej wina, jak raczej dyrekcyi; bo komuś nie miło, komuś nie pochlebia od razu stanąć na górze. Tym zaś nieoględnićj czyni dyrekcya role jej takie powierzając, że tym sposobem P. Szymańska nie przejdzie wszystkich szczebli prowadzących do doskonałości, że nie ma sposobności do powolnego i porządnego rozwijania talentu, ze złudzona pochwałami, zepsuta niestrawnemi potrawami, poprawić się i uleczyć nie będzie mogła. Stanowisko jej · wytłumaczyć się tylko da grzecznością młodych protektorów, i początkową orgauizacyą młodego teatru: przy każdym innym, starym teatrze, byłoby to okropną anomalią. Oddając więc sfuszną pochwałę Hannie Szymańskiej, w własnym jej iuteressie radzimy jej, aby się zniżyć chciała, i zwolna do góry się pięła: inaczej upadek z góry byłby tym niebezpieczniejszy. Tyle o niekorzystnej naganie. - Com powiedział, że pochwała nie zawsze jest przysługą, to się dotyczy Pani Wal d e. JNikt nie przeczy, źe P. Walde i z powierzcho wności i z gry swojej podobać się musi: niebardzobyśmy ją pochwalili, gdybyśmy powiedzieli, że z artystek naszych gra naturalnie najlepiej. Ale chwalić ją na koszt zasłużonej Pani Halpert, to ani stosowna, ani sprawiedliwa. Jak więc P. T. M. M. przesadza w naganie Panny Szymańskiej, tak o wiele przesadza w pochwale Pani Waide. Sama P. Walde nie ma, zaręczam z pewnego źródła, tyle próżności i miłości własnej, iżby pochwałę tę na karb swojej zasługi wpisać chciała. Owszem, wie ona bardzo dobrze, co się jej należy, co się należy Pani Halpert, co nareszcie odciągnąć należy z tego obrachunku na karb osobistej jakiejś niechęci ku towarzystwu warszawskiemu Słuszną jest może uwaga Pana T. M. M o szkole dramatycznej warszawskiej; ale dla pochwały Pani Walde nie potrzeba było ujmować znanej sławie Pani Halpert. Zapomniał autor rzeczonej pochwały, źe Pani Walde, powróciwszy do Warszawy, nie najlepsze z zasianej pochwał} sprzątnie źni wo. ... Słusznie przeto panegiryk ten od siebie odepchnęła. Z.

Teatr polski w Poznaniu.

"W Poniedziałek dn. 24. Lipca 1843 ,r. Koraedya w 4 odsłonach przez Alo zego Żółkowskiego napisana » S z l a c h c i c s t a r o p o l s k i i Wielki świat."

ZAPOZEW EDYKTALNY.

Nad pozostałością zmarłego tutej na dni 9.

Października r. 1841. Nadkonsyliarza Regencyinego Siivern został dziś process spadkowolikwidacyiny otworzonym. Termin do podania wszystkich pretensyj wyznaczony został na dzień 28. Sierpnia r. b. o godzinie IOlej przed południem w Izbie stron tutejszego Sądu przed Ur. Trąpczyriskim Referendaryuszem. Kto się w terminie tym nie zgłosi, zostanie za utrącającego prawo pierwszeństwa jakieby miał uznany, i z pretensyą swoją li do tego odesłany, coby się po zaspokojeniu zgłoszonych wierzycieli pozostało. "Poznań, dnia 18. Kwietnia 1843.

Król. Pruski Sąd Nad-ziemiański.

Wydziału 1. .

OBWIESZCZENIE.

Podaje się niniejszćm do wiadomcści publicznej, ze kołodziej Karol Teodor Brandt z Góry, i wdowa Joanna Matheus z domu Web er, kontraktem przedślubnym z dnia 27.

Marca r. b., wspólność majątku i dorobku wyłączyli. Szrem, dnia 23. Czerwca 1843.

Król. Sąd Ziemsko-miejski Dom pod Nr. Y. na Chwalisz ewie położony, jest z wolnej ręki do sprzedania. J a n k o w s ki.

OBWIESZCZENIE.

Stancye wraz z stajniami i remizami są natychmiast lub też od Ś. Michała r. b. do wynajęcia na Chwaliszewie Nr. 119. przy Tumie. Kurs giełdy Kerlińsbiej.

Dnia 20. Lipca 1843.

Sto- K» p r. kurant pa papie- golowiprC. ranii. Ina.

Obligi długu skarbowego.. b \ Pr. ang. obligacje 1830. . .

Obligi preiuiów handlu niorsk.

Obligi Kuruiarchii . . . .

Berlińskie oblig. miejskie ? Gdańskie dito w T. .

Zachodnio - Pr. listy zastawne K Listy last. W. X. Pozna oskiego dito dito dito 4 Wschodnio - Pr. listy zast. 1 Pomorskie dito.

Kur- i N ouoiuarch. dito .

Szląskie dito . - 3', Frydrychsdory. y Inne monety ziote po 5 lal Discoulo . . . .

Akcje Kolei Berlińsko-Poczdamskiej dito dito akcje a prioris . Kolei Magdebursko - Lipskiej dito dito akcje a prioris . Kolei Berlińsko-Antialtskićj dito dilo akcje a prioris . Kolei Diisseldorf. - Elberlcld.

dito dito akcje a prioris . Kniei naureńskiej dilo dilo akcje a prioris . Kolei Berlińsko - Frankiert.

dito dito akcje a prioris . Kolei Śląsk, goni Kolei Beri. - Szcz. E. Lit. A. .

dito dito Lit./i. . I dito dilo odstepl. . I -

MI,\ 103 ' 89+ 10-2 103' 48 102»

103 J 1034 102' 3

144+ 149

83,' IlJ li(

IUI 1154 Um

\m;

106 i 101 103 i 13JI

103'.

170.? 1034 148" 1034 821 103 I 1131 1144.

11$