GAZETA

Gazeta Wielkiego Xięstwa Poznańskiego 1844.10.29 Nr254

VVielkiego

POZNA

)Kle st w a>

KIEGO.

Nakładem Drukarni Nadwornej W*. Dekera i Spółki. - Redaktor: A. Wannewahi.

Jt?M4.

We Wtorek dnia 29. Października,

1844 »

Wiadomości krajowe.

Z B e r l i n a , dnia 27. Października.

J. K. W. Xiążę Następca tronu Duńskiego wyjechał do Neu-Slrelitz. Wyjechał: General-Major Jl la suite N. Cesarza Wszech Boss vi, Xiąźę S u war o ff R ym ni c K i, do Lipska.

Z Berlina. - Mara K om uniż mu, która w nowszych czasach wykazuje się pod różną; postacią, nie jest tak zupełnie nadpowietrzna, jak sądzą niektórzy. Chociaż ten czas dalekim jest, (i niechaj dalekim zostanie), w których w Niemczech myślowa w ciało się przyodzieje i uzbrojona w powszechnym ruchu wystąpi; - tkwi jednakże juz teraz korzeniami swe mi w niektórych dążnościach czasowego ruchu, z chęcią wydobycia się na wierzch przy każdej pomyślne') sposobności i uzyskania jakiegośkolwiek prawa. Do wyjaśnienia tych pojawów należy przyjąć za rzecz pewną, że w naszych czasach doszła ludzkość do tej wysokości rowmowego wykształcenia, które równie ogołoconćm jest z wszelkiej obyczajowej istoty, jako też do naj niż szych sfer towarzystwa przesiąkło. W tym kierunku rozbierają, krytykują, rafinują, a reflekcya ta musiała wreszcie ogarnąć zasady towarzyskiego życia, aby wydobyć z nich, że co do natury swej są przestarzałe i wytarte, a zatem pod zadue'm warunkiem nie są a la hauteur du siecle. Małoby to wprawdzie znaczyło, gdyby to ograniczało się tylko na próżnych ćwiczeniach rozumu, i gdyby w tych reflekcyach nie leżała na spodku gorąca żądza posiadania i używania, która z chałasem dobija się drzwi i żąda, aby ją do tego raju nieograniczonego używania życia wpuszczono. Lecz na straży jako odźwierni stoją stare zwyczaje, pewne formy prawne i cały istniejący związek towarzyski, które gwałtownie wdzierających się odpychają. - Czyż się można dziwić, jeźli się raźnie powstaje przeciw takowym przeszkodom, jako to systematycznie i naukowo już przedsięwzięli S t. S i m o n , Kar o l F o u r i e r i B o - b e r t O wen. - Tutaj jest źródło komunistycznych myśli i pojęć, znajdujących wciąż obfite pożywienie w rosnących coraz bardziej zbytkowych potrzebach klas s niższych, jako też w biedzie materyalnćj trawiącej niektóre gałęzie towarzystwa. Uważając go z tego stanowiska, nieogłosim zapewne komunizmu za nadpowietrzna marę, wylęgłą w mózgownicy nie czynnych ludzi, jakby to nie jeden chciał w siebie w mówić. Dajmy na to, żeby burza jaka powstała przeciw jakiemukolwiek z istniejących rządów, lub, żeby wojna wstrząsla wszystkie mi posadami jakiego państwa, wteuczasby zapewne komunizm nie dał na się czekać, wtenczasby zapewne mniemane swe prawa ni e tylko na papierze podał i starałby się zebrać wdzonem się być sądzi. J eźli gdziekolwiek, to zapewne w Niemczech, gdzie żywioł obyczajowy taki ma wpływ na umysły jak w żadnym innym kraju, dobra sprawa obyczajowej osobistości wraz ze swemi nie zaprzeczonemi prawami odniosłaby zwycięztwo, lecz bez walki by się nie obyło zapewne, a jakieby jej towarzyszyły pojawy, o tem Bóg tylko wie. Siarka komunistyczna wszędzie się znajduje, gdzie tylko człowiek wchodzi w związek z ruchem czasowym, nie znajdując ani w sobie, ani wczeinś wyższeui pośrednictwa; materya ta palna szerzy się coraz bardziej w miarę jak stosunki majątkowe coraz'bardziej się rozpadają przez wzrastający szał posiadania. We Prancyi, gdzie umysły już oddawna pod religijnym i moralnym względem są bez żadnego hamulca, wstrzymuje ją tylko równiejszy uiż w dawnych czasach rozdział majątku i wielka liczba posiadających, którzy przy podzielę stracić tylko mogą. Jednakże słusznie twierdzą, że przyszła rewolucja we Prancyi może być tylko socyalną. Komuuizm może być tylko wykorzenionym przez jednoslojne obyczajowo-rozumowe wykształcenie ludu, oparte na zasadach chrześciańskich wyobrażeń. Polityczną oświatą i 10gicznem rozumowaniem nie wywołasz z lasu wilka, który już sobie zęby ostrzy. Z Królewca, duia 16. Października.

Tutaj wyszły dwa pisma o uroczystości jubileuszowej Uuiwersytetu, jedno przez Ludwika M e t z e l , drugie przez Pana W i t t . Gazeta Hartunga nagania pierwsze, że tylko nazwiska professorów, winszujących i udział w owej uroczystości mających podaje, aby tym niezasłużoną nieśmiertelność zabezpieczyć, zaś z wybornej mowy Lob eck a tylko niedokładne i poprzekręcane wyjątki umieszcza. Przeciwnie dziełko Pana W i t t jako przedstawiające wierny obraz ducha tego obchodu, chwali i uważa, że Pana W i t t od posady nauczyciela wyższego przy gimnazyum oddalono, ponieważ artykuły do Gazety Hartunga pisjwał, podczas kiedy P. M e t z e l , jego następca w nauczycielstwie gimnazyalnem równocześnie w redakcyi »Gazet y Powszechnej Królewieckiej« czynny ma udział. Pizeczona ta gazeta ze wszystkich gazet niemieckich najmniej ma abonentów. Ze zatrudnienia publicysty z stanowiskiem nauczyciela gimnazyalnego za niezgodne nie jest poczytywane, jeżeli tylko owa czynność dobrej prasie jest poświęcona, przykład Pana Metzel jak najjaśniej dowodzi.

Wiadomości zagraniczne.

Rossya.

Z na d g r a n i c y p o l s k i ej, d. 12. Paździeru.

Zdaje się, że wypadki tegorocznej wojny w Kaukazie okryte są gnibą zasłoną, albowiem gdy wieści, które nam francuzkie i niemieckie pisma donoszą same tylko klęski Rossyan zwiastują, tutaj zupełnie przeciwne głoszą rzeczy i obchodzą uroczystość z przyczyny zwycięztw odniesionych przez wojska rossj'jskie nad góralami. Książę Argulyński up. mianowany został, prócz innych nagród, naczelnym wodzem wDagestanie. - Dnia 1. t. m. pierwszj' raz jeżdżono na wielkiej kolei żelaznej warszawskiej; tak kolej sama jako i machina Kockerilla okazały się wybornemu - Doniesienie, które niedawno powszechna gazeta pruska z Warszawy ogłosiła, jakby tam w jakimsiś starym kościele 6 milionów złotych znaleziono, należy całkiem do bajek. - Nader ważne m dla Polski jest to rozporządzenie, że wysoka akcyza na wódkę na przyszły rok jeszcze z całą surowością w praktykę nie wnijdzie, ponieważ róluicy przez złe pogody i przez wylewy Wi« sly już i tak znaczuie szkodowali. - Mówią tu ogólnie o nowym i nader obfitym pokładzie soli, który w okolicach Lwowa odkryto a który uie ma ustępować kopalniom wielickim. T akim więc sposobem bogactwo tego urodzajnego kraju pomnożonćm zostało nowe mi i obfIlem źródłem zamożności krajowej. W Polsce już dużo podruzuje kupców, aby wełnę w dobrej cenie zakupić; dla tego też ten produkt nadzwyczajnie idzie wgórę i obiecuje rolnikom znaczny dochód. - W Polsce doznaje teraz fabrykacja cukru burakowego szczególnej opieki, dla tego też mocno strzegą kontrabandy cukru kolonialnego, dowóz zaś surowych kości zupełnie jest wolnym od cła. - I tutaj skarżą się ogólnie na zimne i wilgotne ciągle powietrze i na szkody, które ostatnie wichry wyrządziły; lasy dużo podobno ucierpiały. - W handlu wielka stagnacya, ale ceny zbożowe jednakże w ostatnim czasie znacznie podskoczyły. - Wielkie ćwiczenia wojskowe pod Warszawą i Nowo - Georgiewskiem już się skończyły, a wojska wróciły jnż do swoich kwater. - Sprawa tycząca się zasuspeudowania biskupa Tomaszewskiego ogłoszona jest urzędownie w Kaliszu za czysty wynalazek. F r a fi c y a.

Z P a ryż a, dnia 19. Października.

M o ni t o r Algierski z dnia 10. Października podaje wiadomości o Abd el Kaderze. siąca w El Audsch, na lewym brzegu Mulaji, o 25 godzin na zachód od granicy fraucuzko-marokkańskiej. Cesarz Marokkański przesłał mu podobno rozkaz, aby wojsko swoje rozpuścił i do Fezu się udał. Na to miał Abd el Kader odpowiedzieć, ze dnia 12. Paźdz. na drogę się uda, ale w rzeczy samej zamyśla podobno nie uczyuić tego i zabiera się znów do pustyni. Wiadomość podana przez kilka dzieuników, jakoby Królestwo JJ. MM. Neapolitańscy towarzyszyć mieli tu do Paryża Księżniczce idącej za Księcia Aumala, całkiem jest bezzasadna. Architekt Pontaine proponował, aby pałac królewski oddać księciu, ale Król życzy sobie mieć wszystkie swoje dzieci ua około siebie i na wniosek ten nie przystał. Król sam jest podobno za powszechną amnestyą bez wszelkiego ograniczenia, i wiadomo juz, ze kiedy w radzie gabinetowej o częściowej amnestyi z dn. 4. Paźdz. była mowa, Król nastawal, aby takową rozciągnąć do wszystkich przestępców politycznych, nie wyjmując nawet Ludwika Napoleona. Ministeryum nie przyzwoliło jednak na to, uważając krok teu jeszcze za niewczesny. W Algierze zajmują się ważnem pytaniem względem ustanowienia Wicekrólestwa, i według listów ztamtąd udaje sięMarszaleI Bugeaud przedewszystkiem w tym celu do Paryża, aby się z ministerstwem względem rzeczy tej porozumieć. Z drugiej strony słychać, że Książę Aumale, który z młodą swą małżonką zimę tu ma przepędzić, dopiero na przyszłą wiosnę do Afryki powróci, w którym to czasie także plau ministerstwa, jeśli przyzwolenie Izb otrzyma, wykonanym zostanie. Od dnia wczorajszego uchodzi tu za rzecz pewną, źe gabiuet angielski przyzwala na żądane przejrzenie układów tyczących się prawa rewizyjnego, a natomiast przyjdzie do skutku traktat handlowy pomiędzy Prancyą a Anglią, na mocy którego taryfa francuska na pewne artykuły angielskie zniżoną zostanie, a w nagrodę ustąpi Anglia winom i jedwabnym towarom fraucuskiin pewnych korzyści. Wszakże pytanie, czy Izby, mianowicie Izba deputowauych, w której różne interessa przemysłu francuskiego lak wielką graję rolę, na taki traktat handlowy przyzwoli. Na wszelki przypadek ujrzymy oppozycyą północnej Prancyi przeciw południowej, która się już od dawna takiego traktatu z Anglią domagała. N a leazly tu listy z uwiadomieniem, ze Admirał Dupilit Thouars, skoro tylko urzędową otrzymał wiadomość o nie uznaniu jego postępku, natychmiast dokładne i obszerne usprawiedliwienie kroków swoich na Otaheiti przedsięwziętych przesiał, i to nie ministrowi marynarki, tylko raczej ministrowi spraw zagranicznych. Zył on wtedy w Walparaiso, sposobił się do powrotu do Prancyi i powrócić więc może już z początkiem Grudnia, ua otworzenie Izb. Ale ministeryum, które sobie tak prędkiego powrotu jego zapewne nie życzy, przesłało mu podobno nowe instrukeye i nowy plan do podróży, skutkiem czego Admirał dopieroby zapewne latem przyszłego roku powrócił, spędziwszy tym sposobem spełna trzy lata w służbie czynnej, i dostąpiwszy przez to prawa do stopnia Wice-Admirała.

Partya legitymistyczna mocno jest zagniewana na Generała Markiza Castelbajac, byłego jej członka, że tenże przyjął dowództwo nad I..I,. dywizyą w Bordeaux. A t e l i er, dziennik demokratyczny, obrachowany mianowicie na klassę pracującą i redagowany przez ludzi nie bez talentu, stanie niezadługo przed sądem przysięgłych departamentu Sekwany. Wytoczono przeciw niemu dwie skargi: 1) że wzywał do uzbrojenia się przeciw władzy królewskiej, lubo bezskutecznie, i 2) że wzniecał nienawiść w pośród różnych klas społeczeństwa.

Anglia.

Z L o n d y n u, duia 19. Października.

Reform zawiera list obszerny Mazzini'ego, głowy Wioch odmłodzonych w Londynie, w którym szczegółowe podaje doniesienia o ostatniej wyprawie Bandierów do Kalabryi i broni się od posądzań, jakoby przedsięwzięcie to złotem rossyjskiem było spowodowane, aby Xięcia Leuchtenberga na tronie Włoch osadzić. Z Mazzini'ego pisma wynika, że prawie wszyscy oficerowie marynarki austryackie'j w tych zabiegach byli uwikłani, że o mało nie zabrano fregaty «Bellona«, i że pomimo wszelkiego oczyszczania Austrya nigdy na marynarkę swoje spuszczać się nie może. Mazzini obiecuje, że wkrótce ogłosi opisanie ostatnich chwil poległych i ostatnie ich listy z więzienia pisane. Listy z Ta bris z d. 12. va. z. donoszą gazecie T i m e s, że missya posła francuzkiego , Hr. SerIiges, do dworu Perskiego zupełnie na niczAn spełzła. Hrabia miał się ująć zaŁazarzy6tami w LPrrnii, którym Szach kościół odebrał i takowy Nestoriauom oddał. Szach wszelako nie usłuchawszy żądania Hrabiego, rozkazał się wynieśli. Równocześnie posłowi francuzKieinu oświadczyć kazał, że obecność jego na dworze tylko nowe kłopoty gotuje i że dość już na tera, iż posła angielskiego cierpieć musi. Gdyby Francya i Anglia graniczyły z Persją, nioźnaby w przepadku wojny pomocy jakiej od nich się spodziewać i dla tego też na obecność posłów ich zezwalać; dopóki jednak Rossya groźuym sąsiadem Persyi zostanie a obca pomoc daleka, Persya zmuszoną się widzi do bezwarunkowego ulegania radom Rossyi. - Times zawiera artykuł obszernie dowodzący, że stosunki państw pomiędzy sobą · w czasach pokoju mniej są zależne od chwilowej przyjaźni swych Książąt, aniżeli od stałych interesów samychże narodów. Zasadę tę zastosowano do odwiedzin Króla Francuzów i Cesarza Rossyjskiego w Anglii, wnosząc stąd, że środki korzystne handlowi między Anglią a Rossyą naderby się przyczyniły do pizyjaznego związku obudwóch narodów. Hiszpania.

Z Paryża, dn, 21. Października, Depesza telegraficzna z Hiszpanii.

M a d r y t, dnia 17. Października. · - Obie Izby ukonstytuowane. Pan Castro y Oroso mianowany Prezesem kongressu; 4 Wiceprezesów i 4 sekretarzy obrano z różnych odcieni Izby. Wiceprezesami są PP. Pacheco, Govantes, Arrneco i Perpina. Jutro przedłoży miniSteryum projekt do reformy konstylucyi.

Niemcy.

z u I m u, dnia 18. Października. W roku 1841 uchwaliło było zgromadzenie związku Niemieckiego, aby na obronę poludniowo-zachodnich Niemiec i na główną zbrojownią ósmego korpusu Niemieckiego zrobić Ulm główną twierdzą. Przed dwoma laty rozpoczęto pierwsze roboty około nowej twierdzy związkowej pod przewodnictwem Pruskiego Majora inŻenieryi Prittwitza, mianowanego Wirtembergskim Direktorem fortyfikacyi, i takowe dotąd z uadzwyczajną czynnością kontynuowano. -. Dnia dzisiejszego zaś położono kamień węgielny do tej twierdzy Niemieckiej, tak na Wirtembergskim jak Bawarskim brzegu Dunaju. Z F r a nkfo rt u n. M. dnia 13. Października.

Nie można wątpić, że Austrija przygotowuje tę chwilę, w której jej prowincje należące do związku niemieckiego będą mogły wstąpić także do związku celnego. Wszystkie jej usiłowania skierowane są do jedności niemieckiej;dowodzi togo zaś pod względem inaterjalnym, kierunek nadany kolejom żelaznym i reforma poczt, której wpływ rozciągnął się do całych Niemiec. Dla czegóżby Austrija nie przystąpiła do instytucji, która więcej jak każda inna może poprzeć inleresa narodowe? Austrija rzeczywiście pracuje nad zbliżeniem się do związku celnego, dowodem tego ostatnie zmiany, jakie wprowadziła do swej taryfy. Ale ażeby to przystąpienie dokonać się mogło, potrzeba koniecznie, by interesa materjalne rozmaitych państw, które chcą przystąpić do związku, zostały pogodzone z interesem Auslrij: potrzeba szczególniej by sprawy polityczne jej [państw nie uległy przez to przystąpienie żadnemu niebezpieczeństwu. Ten ostatni wypadek nie będzie w ogóle nigdy otrzymanym. Ale kiedy ktoś powiada, że Austrija myśli pozwolić Czechom przystąpić »na próbę« na lat pięć do związku celnego niemieckiego, wówczas możemy śmiało oświadczyć, że podobna próba nie zgodziłaby się z zdrową polityką - Jednakże wiadomość ta wprost przeciwna stanowczemu postępowaniu gabinetu wiedeńskiego, który wcale nie jest stronnikiem wahania, wszędzie była uważana za prawdziwą. JNTie potrzeba tu jednak powtarzać, że zupełnie jest fałszywą. Z resztą radość jaką ta wiadomość wzbudziła, chociażby nawet była prawdziwą, nie miała żadnej zasady. A najprzód przystąpienie Czech do związku celnego nie przyniosłoby wielkich korzyści temu ostatniemu; Czechy są krajem przemysłowym, a związek niemiecki szuka targów dla swego przemysłu; Czechy przez swe położenie nie są zdatuemi ani do żeglugi ani do handlu przechodowego. Towary kolonjałue, które w największej ilości stoją na budżecie związku celnego, stanowią stosunkowo tylko niezmiernie małą część konsumeji Czech. Ponieważ państwa związku mają udział w ogólnym zysku nie wedle liczby konsumeji, ale wedle liczby luduości, dla tego z przystąpienia Czech wynikłoby znaczne zmniejszenie w dochodach celnych wszystkich państw niemieckich. Związek mógłby pozwolić na to zmniejszenie z punktu wysokiej polityki, gdyby Czechy nie należały do Austrij. Przystąpienie tego państwa do związku celnego byłoby pewniejszą rękojmją rozwinięcia żywiołu giermańskiego w Czechach. Ale czyż związek niemiecki mógłby więcej uczynić dla tego rozwinięcia, jak robi dotąd Austrjia? Bardzo byłoby rzeczą niepolityczną osłabić węzły łączące Czechy z Austrija, przez przystąpienie odosobnione tego kraju do związku pienie miało trwać lylko lat pięć. Czyżby to nie wstrzymało rozwoju politycznego Czech i nie wysławiło tego królestwa na wstrząśuienia wszelkiego rodzaju? Bezwątpienia związek celny niemiecki jest instytucją narodową, ale nie jest nią więcej jak polityka domu auslryjackiego. Wie o te'm dobrze rząd pruski; dla tego to taka zupełna harinouja istnieje pomiędzy terni dwoma państwami, dla tego to król pruski odbył podróż do Wiednia, nie wcelu polityki szczegółowej, ale dla pokazania, że polityka obu rządów do jednego celu dąży. Gdyby państwa mogły sobie czynić ustąpienia, tak jak prywatni przyjaciele, wówczas Austrija bez wahania pozwoliłaby swym prowincjom niemieckim wstąpić do związku celnego; ale w tej chwili wstrzymana ona jest przyczynami ekonomji politycznej. W naszym wieku spokojnym, najpotężniejszą z sił jest siła okoliczności. J ak powiedzieliśmy wyżej, gdy chodzi tu o przystąpienie Czech, potrzeba zważać nie tylko na interes polityczny, ale głównie na interes materjalny. Związek celny nie może wielkich korzyści osiągnąć z przystąpienia Czech, a te jeszcze muiejby na fem zyskały. Produkte Czech znajdują pewny i regularny odpływ do Austrji. Jeżeliby Czechy oderwano od systematu celnego austryjackiego, wówczas musiałyby one wejść w współzawodnictwo na targach Austrji z przemysłem związku celnego. Jakież zaś towary mogłyby za to Czechy wysyłać na targi związku celnego? Oprócz szkła Czechy wydają te same płody i fabrykują też same wyroby, dla których związek celny szuka odpływu. Przystąpienie do związku celnegp niemieckiego kilku prowincji Austrji jest środkiem i nieroztropnym i niewykonalnym. J eden tylko sposób załatwienia tej sprawy przedstawia się, oto traktat handlowy pomiędzy związkiem celnym i Austrija dla wszystkich jej prowincij, lub przystąpienie stanowcze do systematu komór niemieckich, wszystkich prowin - cji austrjjackirh należących do związku niemieckiego. Te dwa środki stanowią teraz przedmiot główny rozpraw znakomitszych mężów stauu Austrji.

Turcya.

Z Konstantynopola, dnia 7. Października.

W nocy z d. 2. na 3. m. b. na przedmieściu Pera 150 po większej części pięknych, nowych domów zgorzało. Jeden człowiek przy tćm zginął a 5 zostało ranionych. Riza Basza ukazał się sam Da pogorzelisku i kierował strażąogniową gorliwie i oględnie; nieraz widziano go na najniebezpieczniejszych miejscach a w bliskości klasztoru Derwiszów, gdzie pożarowi tamę położono, stał on przez pół godziny na zgruzach muru wpośród palących się domów, grolących co chwila zawaleuiem się, podczas kiedy donośnym głosem z zimną krwią rozkazy dawał. Wczoraj kuszono się w bliskości pogorzeliska znowu o podłożenie ognia, ale odkryto to natychmiast. Serbia.

Z B elgrad u, dnia 11. Października.

Książę w porozumieniu z senatem, mianował Wucicza Wojewodą z tytułem Prewoszoditelstwo (Excellencya). W T dyplomacie stoi wyraźnie, że godność ta jest nad wszystkie godności w kraju. Chociaż dyplom ten wygotowany jest dnia 24. Września (6. Paźdz.), nie masz w nim jeduak wzmianki o teraźniejszych niespokojnościach i poleceń danych mu w skutek tychże; wymieniono tylko o nagrodzie dotychczasowych jego zasług.

Stany Zjednoczone Ameryki północnej.

Z New-Jorku, dnia 30. Września.

Im bliższy jest dzień wielkiej walki o Prezesostwo, tym gwałtowniej występują partye różne w dziennikach. Nigdzie nie idzie o prawdę, tylko o podstęp, i broni tej chwyci się nawet party a. która dość jest mocną, aby rzelelnemi walczyć środkami. Obory miejscowe odbędą się dnia 2. Paźd. w Marylandzie, dnia 7. w Georgii i Arkanzas, dnia 8. w Pensylwanii, Ohio i New-Jersey, dnia 14. w południowej Karolinie. Nasze prowincye, t. t. Pensylwania i Ohio, mianują 49 obiorców na wybory Prezesa, i one też zapewne największy wpływ wywierają. Kombinacyi jednak czynić nie podobna, bo to wszystko zależy od chwilowego humoru; bo doświadczenie uczy, że opinia tak się szybko zmienia, iż pewnych domysłów robić nie podobna.

Texas.

WTedle korrespondeucyi dziennika We s e r Z e i t u n g z Galwestonu z 3. Sierpnia, rząd mexykanski miał rządowi w Texas uczynić nowe propozycye pokoju, kiedy z drugiej strony ma być gotowa armia z 30,000 ludzi, która ma zmusić Texas do przyjęcia tych warunków. Wątpię jednakże, by plan ten wojenny udał się, ponieważ konieczne do tego pieniądze, 4 miliony dolarów, jeszcze nie są zebrane. - Có się tyczy ważnej kwestyi, czy Texas zawrze nowy traktat o zjednoczenie z Stauami Zjedno żna, jakkolwiek po odrzuceniu przez senat Stanów Zjednoczonych dawnego traktatu, nowy teraz jest koniecznym. Zależy to wszystko od .wyboru nowego prezydenta na przyszłą wiosuę.

Dwaj kandydaci na tę posadę są, były sekretarz stanu J anon J ones i Generał Edward Burleson. Jeżeli pierwszy zostanie obranym, to ten zupełnie trzymać się będzie polityki prezydenta Huston, który jednakże teraz zdaje się być usposobionym przeciw przyłączeniu. Drugi zaś poszedłby drogą zupełnie przeciwuą tak z własnego przekouania, jako też dla interesownych przyjaciół. Ze zaś kwestya wcielenia nie może być rozwiązana bez wmieszania się w to pośredni w tern interes mających mocarstw morskich Europy, już to dawno dowiedziono. Widzieć to z resztą można z dotychczasowych kroków. Texas jest kraj dziś jeszcze nie rozwinięty, ale nadzwycaaj bogaty w zasoby, a Europa coraz częstsze i ważniejsze stosunki z nim będzie miała, z drugie'j zaś slrouy państwa morskie Europy muszą dość trwożliwe m okiem spoglądać na niezmierne powiększenie się potęgi Stanów Zjednoczonych przez przyłączenie Rzeczy pospolitej Texas. Z resztą państwa morskie Europy równie jak i inne mogą zualeść w Texas ważne miejsce odbytu dla swych płodów, klóreby straciły przez wcielenie tego kraju do Stanów Zjednoczonych, Texas bowiem coraz bardzie'j będzie wzrastać w konsumentów, a natura gruntu nie pozwoli długo temu krajowi zostać fabrycznym, cła będą zawsze niskie-, i na granicy Mexyku i Stanów Zjednoczonych można ważny handel łądowy prowadzić. Anglia przy tein ma własny interes, by nie dać doprowadzić do skutku wcielenia Texas, liczy bowiem na mający się zawrzeć traktat, który i Niemcom wiele korzyści by przyniósł. W ten sposób widoki wielkich mocarstw Europy połączone są z interesem Mexyku przeciw Texas i nie można przewidzieć, czynowy traktat wcielenia nie doprowadziłby do energiczniejszych środków.

Rozmaite wiadomości.

Ignacy hrabia Krasicki, W. Podkomorzy Królestw Gałicyi i Lodomeryi, orderu św. Stanisława kawaler, po długiej i bolesnej chorobie, w dniu 20. b. m. w Lwowie życie zakończył. Bliższej wiadomości o tym czcigodnym Mężu, czytelnikom naszym wkrótce udzielić nie omieszkamy.

(I Tyg. Petersb) LIST DO WYDAWCY.

«Jak wiatr rozprasza piasek, tak los rozrzuca ludzi po świecie. Otóż, mój łaskawy Panie, w skutek tego przysłowia znajduję się w tak oddalonym i głuchym kątku, że pomimo całej niej gorliwości ku literaturze, ledwo w rok mogę mieć książki o które naj p iłnićj kołatam do naszych Bibliopolów. Właśnie teraz otrzymałem niewielką posyłkę książek drukowanych w Wilnie, a chociasz oddawna są znane wszystkim, jednak ze względu na to, że w Pańskiem piśmie jeszcze niektóre z nich nieznalazły wzmianki, ośmielam się cośkolwiek namienić, nie tak w sposobie uczonej krytyki, jak raczej zdania sprawy z wrażeń i myśli, które się o budziły przy czytaniu płodów literackich 1844 w Gedyminowe'j stolicy. Naprzód zaczniemy od powieści, bo to jest panująca królowa w Europejskiem piśmiennictwie, a chociaż za nadto wiele rzeczy garnie do siebie, chociaż wszystkiego ledwie powierzchu tyka, jednak właśnie tą samą lekkością, Żywościq barwy i niejako w cieleniem w siebie życia praktycznego rozciąga swoje panowanie i najskuteczniej umie przelać w massy swój sposób myślenia i opinie, których rozszerzenie ma na celu. Szczęśliwy ten, który tak niebezpiecznej broni używa ku pomnożeniu dobrych i życiodawczych zasad dla człowieczeństwa. U nas jeszcze powieść stoi niebardzo wysoko i wpływ jej nietyle widoczny. Jednakże kilku znakomitych pisarzy umieli tę gałąź obrobić i jeśli jeszcze niewyrównywa wzrostem starszym swoim siostrom, to zawsze wydała kilka owoców, mogących bez wstydu leżeć w powszechuym, zbiorze tego rodzaju piśmiennictwa. 1) Pan Dezydery, powieść przez Ko n s t a n t e g o P o d wys o c ki e g o. Zawiązka tej powieści następna: Pan Dezydery zle wychowany do reszty rozhulał się w wojsku, a za powrote'm do domu zbiera, przy braku wyższego uksztalcenia towarzyskiego, podohnych sobie zwolenników, wydaje uczty, na które ściągnąwszy prawic gwałtem gości, siebie i jdrugich rozpaja z wielką wrzawą i hałasem. W czasie takiej biesiady rodzi się spór, czy są na świecie cnotliwe niewiasty, i Pan Dezydery stając na stronie przeciwnej I podejmuje się zwieść P. Damawską. Ta pani wychowała się razem z Wacławem i czyste wzajemne ich uczucie połączyło. Ale ojciec P. Damawskiej ranny śmiertelnie w Hiszpanii pisze list, aby córka wyszła za jego Iprzyjaciela P. Pułkownika Dama wskiego. Takj tedy Pan Wacław ustąpił: wadził. Tymczasem Dezydery] przy drugiej bytności u Pułkownika oświadcza się Pani Da« mawskiej, która go z oburzeniem odprawia. Dezydery w chęci zemsty udaje rękę Damawskiej i pisze zapraszający list od nićj do Wacława wtedy, kiedy P. Damawski wybrał się z domu; ale razem i pułkownika niby przez list starego sługi zawiadamia o Wacława nawiedzinach. Pulkuwnik wraca, a dowiedziawszy się, że istotnie był Wacław, robi scenę niewinnej zonie, która przelękła i zbolała wpada w śmiertelną słabość i wkrótce uiriera, lecz przed śmiercią miała przynajmniej pociechę w tem, że mąż przekouał się o podłem podejściu Dezyderego, za co ten ginie w pojedynku z ręki Wacława. W calej więc osnowie, jak widziemy, niema nic nowego. Niemasz tu aui jeduego charakteru nowego lub dobitnie skreślonego. W samem rozwinięciu znajdujemy małe usterki: bo ten pieszczoch matki, a później żołnierz, mógł stosownie do założonego charakteru zrobić jakieś grubiaństwo, jakąś przy pomoev swoich brawurę. Ale tak nagle udawać czyjąś rękę, fałszować listy i snuć całą tę chytrą i Machiawełską intrygę, zdaje się że to przechodzi jeśli nie sumienie, to przynajmniej zdolność umysłową P. Dezyderego. Nawet ten Pulkowuik co się napiera przybycia Wacława, a potem bez przyczyny żonę trapi podejrzeniem, jest figura niekonsekwentna, ale dla tego może być naturalna. Lecz całe obrobienie tej powieści jest dziwuie gładkie, wszędzie przebija się uczucie szlachetne, wyższe i bogobojne. ISiektóre obrazy z natury skreślone i swoje, jak wychowanie Dezyderego, uczta i te wizyty ofrieerskie u Damawskie'j. Widać oczytanie się we francuskich dzisiejszych pisarzach i bardzo umiejętne, a pozwolone naśladowanie metody w prowadzeniu interesu, który dobrze się utrzymuje do ostatka. Styl jest piękny i czysty, wszędzie oddycha lepszem towarzystwem i bardzo przyzwoitym i naturalnym tonem. Słowem trudno zaprzeczyć P. Podwysockiemu talentu i życzyćby należało aby się wprawiał na powieściopisarza, który by miał na celu żywe i prawdziwe malowanie naszego towarzystwa, tyko z większą wybitnością i śmielsze m władaniem pióra,

(DalszY ciąg nastąpi. ')

Ostatnia rozmowa Napoleona 2 Janem Karolem Bernadette. W piśmie profesora Erika Gustawa Geijer, pod tytułem: »Szczegóły z życia Karola XIV., króla Szwe

cyi i Norwegii,« które przy uroczystym pogrzebie tegoż króla, dnia 26. Kwietuia b. r. w kościele sztokholmskim Ritterholm było z ambony odczytaue, znajduje się między inuemi następujący opis ostatniej rozmowy Bernadottego z Napoleonem: »Cesarz Napoleon nie przywiódł bynajmniej do skutku wybrania księcia de Ponto-Corvo na następcę tronu szweckiego, ani sprzyjał temuż wybraniu. Sam to wyznał, że ten wybór połączony jest nie w jednym względzie z niebezpieczeństwem dla niego, i że istotną ofiarę poniesie, jeżeli na ten wybór przyzwoli. Napoleon poniósł tę ofiarę jedynie tylko tej zasadzie: że to wolny naród powołał bohatera do tronu, i że podobny wybór narodu uczynił sainegoż Napoleona cesarzem. »N ie będziesz wpan szczęśliwym,« mówił on do książęcia, »Szwedzi żądają wi<;ce'j niż im śmiertelny człowiek dotrzymać może.« - Długo odwlekał cesarz zupełne uwolnienie od przysięgi wierności, jaką książę winien był Prancyi, będąc j ej wasalem i poddanym; nareszcie oświadczył, iż to uwolnienie nie może nastąpić wprzódy, aż póki książę nie przyrzeknie nie podnosić nigdy oręża przeciw Prancyi. Karol Jan odparł z żywością: »Wasza cesarska mość nie zechcesz mi przenigdy kłaść podobnego warunku. Jeśli zaś wasza cesarska mość koniecznie i dalej nato nastawać będziesz, tedy powinność i honor mój wymagają po mnie, abym zrzekł się wyboru, który wasza cesarska mość już sam pochwaliłeś a ja stosownie do tego przyjąłem.« N apoleon wlepiając przenikliwy wzrok w księcia, zamilkł na chwilę, a potem rzekł: »Idź wpan tedy. Niech się spełnią losy nasze!« Te ostatnie słowa powtórzył cesarz nieco głośniej. N astępnie zwrócił mowę do systemu kontynentalnego i do zobowiązania się Szwecyi przyjęcia tegoż systemu. Książę odpowiedział: »Nie wiem jeszcze jakie okoliczności zachodzą' w mojej nowej ojczyźnie; proszę więc abyś mi wasza cesarska mość pozwolił czasu rozpoznać samemu w tym względzie i zdania Szwedów i rzeczywiste potrzeby kraju.« - »Ileż czasu potrzebujesz wpan do tego?« - »Do miesiąca Maja;« odrzekł Karol Jan. - »Pozwalam wpanu tę zwłokę, ale wtedy oświadcz się wpan wyraźnie: przyjaciel lub nieprzyjaciel!« - Te były ostatnie słowa Napoleona do następcy tronu szweckiego. - Profesor Geijer, który treść powyższej rozmowy z cesarzem słyszał niegdyś z ust samego ś. p. króla, udziela także w wspomnionem swojćm piśmie następnych słów z mowy króla Karola Jana, którą ou na śmiertelućm łożu dyktował: Zylem przeszło lat ośmdziesiąt, a natura domaga się praw swoich. Ilebykolwiek szukano w rocznikach świata, niemasz tam nikogo, ktoby spędził żywot podobny memu. Przewodniczyłem ludom, czuwając nad ich prawami. Gdy Napoleon zagrażał temu krajowi, którego losy mojej ręce powierzone zostały, znalazł we mnie przeciwnika. Wiadome są wypadki, które przetworzyły Europę i jej dawną samodzielność wróciły; wiadomy teź udział, który ja w nich miałem. Niech kto przejrzy dzieje naszej ojczyzny od Odina aż do dzisiejszych czasów, i powie mi: czy skandynawska półwyspa nie była wielkiej wagi w szali losów ludzkości?«

( S P r o s t o w a n i e .) - W wczorajszym numerze gazety przez opuszczenie jednego wyrazu sens został skaleczony. Na stron. 2026. w wierszu 4. lewej kolumny u góry powinno być: »zdoła usprawiedliwić tak zabiegle b o g a r z ów, oparte i t. d.

OBWIESZCZENIE.

Dnia 19. Listopada r. b. i w dni następne przedawać będzie od godziny OteJ zrana Rendant Kurzhals, Deputowany Sądu podpisanego, z gabinetu naluraliów zmarłego Fryderyka Daniela Freter Radcy medycyny, należące do takowego 458 sztuk wymienionych i zbiór niewymienionych ptaków, publicznie najwi<;cej dającemu w tutejszej szkole Ludwiki, gdzie takowe wystawione są. Poznań, dnia 26. Września 1844.

Król. Sąd Ziemsko - miejski.

JL O t e r j a.

Ciągnienie 4tej klassy 90 loterji rozpocznie się dnia 7. Listopada. D n i a. 6. HUBSxa. być wszystkie losy odesłane, które do tegoż dnia niezostaną odnowione. Zwracając na to uwagę wzywam szanowne osoby, biorące odemnie losy, ażeby takoweiiaj«IaI«J <<I@ (lu iII 5. Listopada wykupiły.

Jest jeszcze kilka losów kupna na zbyciu.

Fr. Bielefeld.

Czarne i kolorowe niateryejedwabne, wełniane płaszczyki i mater je na suknie, także na westki i spodnie, przedaje w tanich cenach. Ltuiiwih JLasehf w rynku Nr. 79. na pierwszem piętrze w kamienicy h andlerza żelaza Pana M. J. Ephraim. Donosząc niuiejszem Szanownej publiczności uniżenie, żem mój handel strojów z ulicy W rocławskiej na Szerokę ulicę Nr. 11. do kamienicy Pana Wernera przeniosła, polecam się i nadal łaskawym Je'j względom. E. Nitschkc z domu Diehl.

Odebraliśmy w komis wprost z Francyi od najpierwszych domów bardzo znaczną ilośćwinaSsampmlshiego w rozmaitych ulubionych i używanych gatunkach, które polecając Szanownej publiczności nadmieniamy: iż wina takowe już to z opłatą cła albo wprost z komory celnej za najuminrkowańsze ceny, i to w całkowitych skrzyniach lub też w mniejszych ilościach sprzedawać będziemy. W. Bieczyriski i Spółka.

Oarbar y p od złotą kulą._

2 Wysokiej Szlachcie i Szanownej Pu- * m bliczności donoszę najuniźeniej, iż spro- m rP> wadziłem arcy wyborne skóry iiiedźwie- 2, 2 dzie, równie jak inne towary futrzane. ** @ Wilhelm Land on jun. (/J 2 przy Wronieckiej ulicy pod liczbą 308. 2

Duże Włoskie marony (kasztany) cotylko odebrali Bracia Andersch,

Stan Termometru i Barometru, oraz kierunek wiatru w Poznaniu

6,<P 14-10,0° 27 110,4 I" Pniudn. z.

1 , 0 0 27" 8,3' "Pol. w pol" ! +10,6° 5,2 0 I + 83° 27' '10,5'" l'olmln. w, 6,3 0 . + 920 28" O,4"'Poludn.

3,0 0 J + 1030 28" l,5'''Wschód, 6,2 0 + 12 bo 27 "10,5 III póln. w.

6 3 0 -f-12.3° 27' 9,O'''/1'0Indu.z.

Sto- / + U u', kurant.

Dnia 25 Października 1814. pa papie- Q,ataprC. rami. wlzną 1

Dzień.

S tan termometru S tan naj niższy I najwyi. barometru

20. Paźdz.

21. « 22. » 23. » 24.

25. » 26. »

Obligi długu skarbowego . .

Obligi preniiów handlu morsko Obligi Marchii Elekt, i N 0« ej Obligi miasta iicrlina » trdanska wT.

Listy zastawne Pruss. Zachód. 3'., » WYX.Pozjiausb 4 » dito Prnss. wschód.

» Pomorskie.

» 'March. IIIeK.)K.

» » Szląskie. . . .

Frydrychsdory .

Inne monety złote po 5 tal.

Disconto.

A fe c j e Drogi żel. BerI. - Poczdamskiej 5 Obligi upierw. BcrI. - Poczdams 4 Drogi ieI. Magd. - Lipskiej . .

Obligi upierw. Magd. - Lipskie .

Drogi żel. BerJ.-Anhaltskićj Obligi upierw. BerI. -Anhallskie Drogi ieI. DysseI. Elberfeld.

Obligi upierw. Dyssel. - Elberf.

D ro gi ieI. Reńskiej Obligi upierw. Reńskie .... Drogi od rządu garaulowane.

Drogi ieI. Berlinsko- Frankfort.

Obligi upierw. Beri. - Frankfort.

» ieI. Górno- Szląskiej. .

dito Lit. B.. » BerI. - Szcz. Lit. A. i B, « » Magdeb. - Halberst 4 Dr. iel. Wroct. - Szwidn - Freih. 4 O b ligi u p i e rw. W r o c. S zw . - F r. 4 Dr, iel. Bonu-Kolońskiej. . 5 Dodatek 5 4 5 4 34 5 4 4

A Viatr.

99i 93J

10 O i 941 94* 100 48 981103>.

1ffi 1001 llIIJ IIi IIi ni H 103 971

3' , 3' , 3' , 3' , 3' , Iff

103]

102J 1831 103 i 142} 1021

103' 97 V IIi 143

02*

112' wt! 113 103 BI nadzwyczajny. do No. 254. Gazety dla Wielkiego Xiestwa Poznańskiego z dnia 29. Października 1844.

Sprawo&cMvmia, tyczące się działalności i skntków czynności władz i reprezentantów miasta Poznania.

a) w interessach budowniczych za 236 opła-l conych konsensów budowniczych .... I b) za udzielenie prawa miejskiego w 23 przypadkach . . . . . . . . . . . . . . . j c) za 13 kontraktów obłożonych stemplem I . l . , 1 szport aml . . . . . . . . . . . . . . . ..110 Tal. 15 d) za 67 świadectw, konsensów, expedycyj i sgr. i innych czynności podlegających szpor-l tlom i stemplowi . . . . . . . . . . . . . .] do b. W 16 przypadkach opłacono prawo miejskie w zupełności po 15 tal . . . . . . . . .240 tal w 6 przypadkach od nabywających prawo miejskie jako synów obywatelskich po 7 tal. 15 sgr.. . . . . . . . . . . .45 tal. w jednym przypadku, z przyczyny zarachowania opłaconego prawa miejskiego w innem mieście, nic nie wpłynęło. Summa wszystkich dochodów 2253 17 8

Sprawozdanie z zarządu kassy kar i szportli miasta P 0znania stosownie do rachunku za rok 1843

Z wpływających do kassy kamlaryinej kar, nalezytości i szportli osobny składa się rachunek Pundusz powyższy zarządza się jako poboczny fundusz kamlaryiny. Do niego wpływają: 1) pieniężne kary policyine, przez władzę policyjną ściągane do miejskiej kassy kar policyinych, od której do kassy kamlaryinej w zupełności oddawane zostają; 2) koszta stemplowe, zaliczane w interessach prywatnych do kontraktów, świadectw i t. p., które na powrót ściągane bywają; 3) nalezytości kommissyine, koszta druku i tym podobne, które właściwym urzędnikom i innym osobom, albo obcym kassom oddawane bywają, i dla tego są tylko pozycyami przechodzącemi ; 4) szportle i nalezytości, które stosownie do istnącej taxy za wygotowanie czynności, attedalej:

stów i t. d. w interessie osób prywatnych ściągane bywają; 5) opłaty od osób nabywających prawo obywatelstwa. W wydatku umieszczają się najprzód koszta stemplowe (pod 2.) i przechodzące pozycyę (pod 3.), pozostająca zaś po odciągnieniu powyższych wydatków kwota umieszcza się w percepcie pod Tyt IX. głównej kassy kamlaryinej. Stosownie do rachunku za rok 1843. wykazuje się przychód i rozchód następujący:

Przychód.

Tal. sgr. tai.

A. Remanent z roku 1842. . . . . .89 10 B. Zaległości z lat poprzednich.. 115 23 3 . . . .

a mIanOWICIe: Tal. r. fen. kary policyine .... 66 L8 9 przechodzące dochody 2 20 - szportle i nalezytości 18 24 6 za prawo miejskie . . 27 10 - C. Bieżący przychód z roku 1843. 2048 14 5 Przychód ,ten rozkłada się na następujące pozycye: 1) kary policyine 794 tal. 5 sgr. 8 f.

za stempel

przechodzący przychód

4.

szportle 1 nalezytości

5.

opłata za prawo miejskie

215 Tal. 8 sgr. 9 fen. 643 Tal 15 sgr.

285 Tal.

Rozchód.

A Przy kassie głównej kamlaryinej umieszczono zaległości w percepCle. . . . . . . . . . . . . . B. Na zakupienie stempla wydano .

C. W przechodzących pozycyach zapłacono nalezytości budowniczo- kommissyinych, z których kwota 72 tal. 18 sgr. do członka Magistratu należąca przez niego instytutom dobroczynności przekazaną została

Tai. NQ tai.

.75 20 - 129 10 - 178 20za odebranie przysięgi w jednym przypadku 1 10 koszta druku . . . . .12 8 Sum ma .192 8 Summa wydatków . . 397 8 Rekapitulacya.

Przychód wynosił. . . . . . . . . .2253 17 8 rozchód wynosił. . . . . . . . . . .397 8 przy końcu r.1843. pozostało w remanencie. .1856 9 8 Do powyższego remanentu dodają się koszta stemplowe, wykazane w rozchodzie w ilości 119 tal. 10 sgr. a w przychodzie 110 tal 15 sgr., a zatem wydane sposobem zaliczenia 18 25 - Summa . . 1875 4 8 Wyrównanie remanentu tego i umieszczenie w percepcie kassy główne'j kamlaryine'j należących do niej pieniędzy, nastąpiło w bieżącym 1814. roku.

Sprawozdanie z zarządu funduszu teatralnego miasta Poznania, stosownie do rachunku za rok 1843.

Teatr tutejszy jest własnością miasta Poznania. Fundusz zakładu powyższego jako fundusz poboczny, z którego osobny rachunek układany bywa, zarządzany jest przez kassę kamlaryiną. Przychód i rozchód funduszu tego za rok 1843. jak następuje do publicznej podaje się wiadomości I. Przychód.

Remanent stosownie do rachunku Ta] aUl) fen Z roku 1842. . . . . . . . . . .506 26 10 Ty t. I. Prowizye od wypożyczonych kapitałów. . . . . . . . .100 - - do Ty t. I. Summy funduszu tego wynoszą 2000 Tal., które są lokowane na prowizye po 5 od sta z zabezpieczeniem hypoteczne 'm. Ty t. II. Dzierżawa: A. z budynku . . . . . . . .82 8 do A. Za każde widowisko opłaca przedsiębierca teatralny 5 Tal., z tych 1 Tal na mocy postanowienia . 27. Ty t. XIX." Cz. II. P. P. K. jako taxa wpływa do kassy kamlaryinej (porównaj uwagę pod IX. przychodu główne'j kassy kamlaryinej za rok 1843.) a 4 Talary jako dzierżawa umieszczają się w przychodzie funduszu teatralnego. Widowisk teatralnych przedstawiono: w miesiącu Styczniu 17, w Lutym 21, w Marcu 17, w Kwietniu 11, w Maju 17, w Czerwcu Latus . 1434 26 10

Tal. si<;r. fen.

Transport. 1434 26 10 27, w Lipcu 26, w Sierpniu 11, w Październiku 18, w Listopadzie 22, w Grudniu 20, w ogólności 207.

Oprócz tego przedstawiono 4 reprezentacye, za które dzierżawy nie pobierano, t. j. 1 na korzyść ubogich, 2 przez niewidomego biednego muzykanta, i 1 bezpłatną pod czas obchodu urodzin Najjaśniejszego Króla Jegomości. B. z buffetu . . . . . . . . . .140 20 do B. Od buffetu pobiera się stosownie do kontraktu w czasie każdej reprezentacyi 20 sgr. dzierżawy. Ty t . I I I. Koszta na oświetlenie teatru . . . . . . . . . . . . . .1358 15 - do III. Oświetlenie teatru uskutecznia się przez miasto. Przedsiębiorca teatralny płaci za to przy każdej reprezentacyi 6 Tal. 15 sgr., w przypadku zaś, gdyby teatr nie dostatecznie obsadzony był i widowisko przedstawione być nie mogło, 10 sgr. Wynagrodzenie takowe nastąpiło przy 209 widowiskach; podczas reprezentacyi na korzyść ubogich i podczas wolnego teatru za oświetlenie nic nie wzięto. Summa przychodu . 2934 1 10 II. Rozchód.

Ty t. I. pensya kasztelanowi teatralnemu . . . . . . . .14 1 Ty t. I I. podatki i ciężary. .78 1 1 Ty t. III. sprzęty. . . . . .. .904 13 8 do Ty t. III. Główny wydatek sprawiły koszta za kilka nowych dekoracyj, których malowanie i zwózka z Wrocławia re sp. 610 Tal. 20 sgr. i 42 Tal wynosiły.

Za sprawienie nowych kulisów, za potrzebne do nich łaty i t. d. i na reparacyą starych kulisów wydano 168 Tal. 3 sgr. 2 fen. Reparacyą lamp i pająka kosztowała 33 T al. 15 sgr.

Ty t. IV. utrzymanie budynku . 38 22 Ty t. V. Koszta oświetlenia: A. za oświetlenie teatru .. 316 15 do A. Przeznaczony na to blacharz pobiera za każdy wieczór po 1 Tal. 15 sgr. B. materyał oświetlenia. . .. 272 3 4 do B Koszta powyższe li tylko za świece w wydatku umieszczone., Oleju wypotrzebowano 46 set 109/\ funt., za który 551 Tal 12 sgr. 5 fen. w rachunku za rok 1844. w rozchodzie umieszczone zostaną. (Porównaj uwagę ad 3. przy Ty t.

XVI. wydatków głównej kassy kamlaryine'j z roku 1843.) Summa wydatków . 1753 25 1

Tal. ser. fen.

Przychód .

Rozchód . .

. . . . .. .2934 1 10 . . . . . . . .1753 25 1 Remanent . . 1180 6 9

Sprawo&tlanie Z zarządu szkół miejskich w Poznaniu, stosownie do rachunku funduszu szkolnego za rok 1843.

Zarząd szkół elementarnych w mieście Poznaniu poruczony jest osobnej przez Magistrat ustanowionej Deputacyi. W roku 1843. utrzymywano na koszt miasta 11 szkół elementarnych, składających się z 22 klass. P zy połączonej z Król. Seminarium nauczyclels lem z 3 klass składającej się szkole opłaca mIasto jednego nauczyciela. Kazde'j klassie przewodniczy jeden nauczyciel. Nauka ręcznych robót kobiecych w rozmaitych szkołach elementarnych udzielana jest przez 12 płatnych na czycielek miejskich. Każda szkoła zostaje w szczególności pod dozorem właściwego swego eforatu Oprócz tego utrzymuje miasto kosztem swoim wyższą szkołę obywatelską z trzech klass, i płaci 600 Tal. rocznej dopomóżki istnącej przy ewangelickim kościele S. Krzyża szkole miejskie'j.

Miasto Poznań posiadało w roku 1843. cztery własne budynki szkolne, na Chwaliszewie: za S. Marcinem, na Grobli i przy szkolnej ulicy, w których pomieszczone by ł 12 klass elementarnych; 2 klassy znajdowały SIę w przeznaczonym na to budynku kościoła farnego przy nowym rynku; 1 klassa pomieszczoną była w należących do miasta lokal ch ?yłego klasztoru pp. Teressek przy szkolnej ulIcy; 7 klass pomieszczono w najętych na ten cel domach prywatnych; 3 klassy szkoły elementarnej przy Król. Seminarium naucz.yciel kiem znajdowały się w lokalach semInaryjnych. Wyższa szkoła miejska pomieszczoną była w przeznaczonych na to miejskich lokalach byłego klasztoru po Teresskach przy ulicy szkolnej. Przeznaczony fundusz na zakładanie i utrzymywanie szkół miejskich jako poboczny miejski fundusz przez kassę kamlaryiną zarządzany i osobny z niego rachunek składany bywa. Stosownie do złożonego za rok 1843. rachunku okazuje się przychód i rozchód funduszu tego jak następuje: Przychód. Tal. sgr. fen.

A. Remanent z roku 1842.. .15,304 16 5 Remanenta funduszu szkolnego utworzyły się, z przewyszek, które ud czasu reorganizacyi szkół miejskich z ustanowionych etatem przychodów przechodzących właściwe wydatki, utworzone zostały. Zebrany ten fundusz podaje sposobność do stosownego i każdocze

Tal. sgr. fen*snym potrzebom odpowiedniego powiększenia szkół miejskich, i do nabywania successive osobnych miejskich budynków szkolnych. Jest on wreszcie wolną własnością miasta i zupełnie do dyspozycyi władz miejskich zostawiony. Z remanentu z roku 1842. było w papierach skarbo- Ta]. sgr. fen' wych . . . . . . . .727 5 w dowodach zaliczenia 1162 7 2 w gotowiźnie. . . . .6867 9 3 B. Zaległość w roku 1842 . . . . 22 6 C. Przychód dla szkół elementarnych w szczególności: Ty t. I. prowizye od kapitałów. 277 Z wymienionego pod A. i zamienionego na 4procentowe papiery remanentu w ilości 7275 Tal. w I. półroczu przedano 1100 » wpłynęło więc tylko od 6175 Tal. l23Tal. l5sgr. prowizyi. W II półroczu zakupiono za 1500 » takich samych papierów, wpłynęło więc od . 7675 Tal. 153» 15» prowizyi.

277 Tal. Porównaj Ty t V. przychodu i Ty t. IX. rozchodu. Ty t. II. z posiadłości gruntów: Dzierżawa za mieszkanie w budynku szkolnym przy szkolnej ulicy 20 Tal. i za jedne część znajdującego się tamże ogrodu 2 Tal. 22 Ty t. III. opłata szkolna z szkół elementarnych . . . . . . . .1,017 22 6 Opłata szkolna wynosi rocznie 3, 2 i 1 Tal., jest ona do majątku rodziców lub opiekunów zastosowana. W przecięciu płacono 0platę szkolną za 716 dzieci. Do wszystkich szkół elementarnych uczęszczało 2107 dzieci, z tych 1391 było uwolnionych od opłaty.

Ty t. IV. dodatek z kassy kamlaryinej. . . . . . . . . . . ; 8,250 Ty t. V. przez zamianę pieniędzy 2,645 10 Przedano 1100 Tal. 0- Tai. sgf.

bligów miejskich za . . . 1145 10 zakupiono poznańskich listów zastawnych za . . 1500 - Summa przychodu pod C. 12,212 2 6 D. Przychód wyższej szkoły miejskiej : Ty t. I. wpisowe i szkolne . .. 234 1mianowicie: wpisowe od 25 nowoprzyjętych uczniów 16 Tal. 20 sgr. szkolne. . . . . . .217» 11» Latus. 234 1 Transport. 234 1Wpisowego opłaca się od każdego nowoprzyimowanego ucznia 20 sgr.; szkolne wynosi 6 Tal. rocznie. Szkoła powyższa liczyła w letnie'm półroczu 53, w zimowe m 56 uczniów; od opłaty szkolnej uwolnionychebyło w letniem półroczu 18 w zimowem 16 uczniów; po, łowę szkolnego płaciło w letnie'm półroczu 2, w zimowem 2 uczn., 6 Tal. - sgr.

zupełną opłatę szkolną w letniem półroczu 33, w zimowe m 38 uczniów. . . . .213» » Summa . 219 » - » dwóch uczniów płaciło dla spóźnionego wstępu 1 T al. mniej 2 » - « 21 7 » -'» jeden uczeń zapłacił zaległą, za 1 kwartał opłatę szkolną. . .. 1 . 15» 218 » 15» w zaległości wykazano 1» 4» 21 7 » 11» Ty t. II. dodatek z innych kass 2,23 0 mianowicie: z król. kass 500 Tal. z kassy kamlaryinej . . 1730 » Ty t. III. nieprzewidziane dochody 4 6 mianowicie: dzierżawa za pomieszkanie zmarłego rektora tejże szkoły. . . . . . . . . . . .2 O Tal. dzierżawa za ogród do powyższego mieszkania należący. . . . . . . . . ..26 » Summa przychodu pod D. 2,510 1 Rekapitulacya.

Remanent z roku 1842. pod A. 15,304 16 5 Zaległości » » pod B. 22 6 Przychód szkół elementarnych pod C . . . . . . . .12,212 2 6 Przychód wyższej szkoły miejskiej pod D. . . . . . . . . . .2,510 1 Ogólna summa przychodu 30,027 12 5 Rozchód.

A. Szkoły elementarne.

Ty t. I. Pensye.......... .5,120 25 3 nauczycieli odebrało roczną pensye po 300 Tal. = 900 Tal. - sgr. 5 po 250 Tal. = 1250» » 1 >>. . . . .. . 23 3 >'1 10 » 2 >. 200 Tal. = 400 » - » I ». .... .187 » 15 » I I» 150 Tal. = 1650» » 3 nauczycielki, uczące robót ręcznych, po 5 OT. = 150 » - » 8 po 40 Tal. 320 >, - » 1 za I roku 30 » - » Summa 5120 » 25 » Latus . 5,120 25 -

Tal. sgr. fen.

Transport . 5,120 25 - Ty t. II. Emerytury nie płacono.

Ty t. III. Za komorne i wynagrodzenie komornego: 1) dzierżawy za pomieszczone w domach prywatnych SZkoły Z 7 Tal. sBr. fen klass .. . . . . . . . . .687 15 - 2) wynagrodzenie komornego dla 8 nauczy cieli, którym nie można było dać osobnego pomieszkania, po 50 Tal., a za jednego nauczyciela na f roku 33 Tal. 10 sgr. . . . . . . . . . 433 10 - Summa . . . . .1,120 25 - Ty t. IV. Wydatki na opał i czyszczenie klass. . . . . . . . . .929 - - Każdy z 22 nauczycieli elementarnych otrzymał: 40 Tal. na drzewo opałowe dla klassy i swego pomieszkania, 1 Tal. 15 sgr. na czyszczenie pokojów szkolnych, 2Tal. na ogrzanie klassy podczas udzielania nauki niedzielnej. Ty t. V. Na zakupienie książek szkolnych, mapp, tablic itd. i na materyały piśmienne dla biednych uczniów. . . . . . .191 6 3 Ty t. VI. Na utrzymanie sprzętów 119 8 3 Ty t. VII. Na podatki i ciężary za domy szkolne. . . . .. .77 11 9 Ty t. v III. Na budowle i reparacye domów szkolnych .... 7,470 9 5 Główny wydatek zrządziła budowa nowego domu s?kolnego przy ulicy Wszystkich Swiętych, przedsiębiorcy budowy zapłacono albowiem 7246 Tal. 20 sgr. Ty t. IX. Przez zamianę pieniędzy 2,718 28 9 Przedano obligów T»I. sgr. ten.

miejskich . . . . . . .110 0 kupiono 1500 Tal. w poznańskich listach zastawnych za . . . . .1618 28 9 Ty t. X. Na nieprzewidziane wydatki 317 W przypadkach zastępowania chorych nauczycieli zapłacono zaT al. sgr.

stępcom ich wynagrodzenia 37 15 jeden nauczyciel dostał na podróż do wód .... 20 jeden nauczyciel dostał gratyfikacyi . . . . . . . .25 22 nauczycieli i 1 nauczycielka dostali gratyfikacyi po 10 Tal . . . . . . .230 za narzędzia pożarne w jednym domu szkolnym zapłacono. . . . . . . . . .4 15 Summa wydatków pod A. 18,064 24 5 (Dokończenie nastqpi)