, )J( 169. w Srodędnia 23. lipca 1845.

Gazeta Wielkiego Xięstwa Poznańskiego 1845.07.23 Nr169

N akładem Drukarni Nadwornej H*. Deckera i Spółki.

WIADOMOŚCI KRAJOWE.

Najważniejsza kwestya zajmująca obecnie umysły Niemców jest ta: czy na zebranym dziś' kongresie celnym w Karlsruhe mają być reprezentanci w ogóle z a podwyższeniem cła na wyroby zagraniczne, czy p r z eciw podwyższeniu onego? -Kwestya ta, jakkolwiek na pozór bardzo prosta, w zastosowaniu przecież do stosunków niemieckich, rzeczywiście bardzo jest zawikłaną, a w skutkach swoich nawet i nas tu w Księstwie Poznańskiem nie pospolicie dotknąć może. Przyznają się do tego Niemcy, że zbyt głęboko w idealizm zabrnąwszy, zbyt żarliwie i wyłącznie fIlozofeinaiui i dogmatami zająwszy się w idealnym świecie, zapomnieli prawie o stosunkach rzeczywistości i niepostrzegli się na tern, że przemysł angielski wzbił się tymczasem do wysokości, która nie zna ani granic ani zapór i mimo wszelkich ceł i trudności w dowozie, jest w stanie zarzucić całe Niemcy wyrobami, których ani tak tanio, ani tak dokładnie własne ich fabryki nie zdołają dostawić. Widzą Niemej, źe przez to, mimo całą swoją naukę i wiedzę, wparci zostali w straszliwy dilcmmat, który im albo upadkiem przemysłu krajowego, albo rozerwaniem związku celnego zagraża. Upaść musi przemysł kraj owy, jeśli się przez podwyższenie cIa wchodowego nie zapobiegnie swobodzie i łatwości dowozów angielskich, (którą to stratę Anglicy przecież znowu odpowetować mogą przez utrudnienie wywozu takich przedmiotów, jakich potrzebują Niemcy). Upaść musi jedność związku celnego, jeśli w miarę większej lub mniejszej potrzeby towarów kolonialnych angielskich, jedne państwa niemieckie będą ostatecznie za podwyższeniem cła wchodowego, a drugie będą temu przeciwne! Chodzi tu zatem o zgodę, powszechną między wszystkie mi państwami niemieckiemi: jeżeli się ich związek celny ma koniecznie ostać; bo wedle interessu własnego mógłby się rozpaść łatwo na dwie części: na południową i północną. Jeżeli istnienie związku powszechnego celnego jest kwestya dla Niemiec żywotną, jeśli do niego przywiązana ich jedności moralna tak pod względem politycznym jako i literackim, natenczas, jednomyślność ta nieodzowna

WIEŚNIAK PODOLSKI.

Obrał z życia dzisiejszego.

( Dokończenie.) Już się nawet nie zwracał do pięknej murowane'j karczmy, siał tylko nieruchomy, a myślał zapewne nie mało, bo się kilkakrotnie poskrobał w ogoloną czuprynę. Chyba niemy jest podróżny, milczy bowiem a patrzy jeduein okiem przed siebie, tak uparcie, tak zawzięcie jakby w szcz ście p.atrzył. . 1 . . dł J . d . .. k ... ł l ¥o długIej OrwI I sIa wan I po pasIouemI nIeco olImI ruszy eniwie. J ui ui z poza zasłony deszczowej okazały się wieże miasta, zabłysnął staw z d«la: to Tarnorol! już są przed mm, już mijąją lepione przediniejskie cbaiki. ' 4r Potężnym głosem prr! zawołał J wan; konie stanęły, a nasz woźnica Zwróciwszy się do podróżnego przerwał po raz pierwszy długie to milczenie. No jesteśmy teraz w Tarnopolu; zapłaćcie mi!. Jak to? naciągniętym głosem zabrzmiała odpowiedź Zgodziliście się ze mną w Zbarażu za trzy cwaucygiery żebym was zawiózł do Tarnopola. \ Dobrze! dobrze! jedź do miasta, łu spojrzeli po sobie; wzrok uporu zdybał się ze wzrokiem pomieszania. Ja chcę zapłacić, ale musisz mnie zawieść do miasta: tam biegnę do pułkownika, bo u niego jest kucharzem mój kolega; od niego wezmę i zapłacę. A jak nie przyjdziecie? ja będę darmo czekał i czas stracę: To pó)dzicsz*zemną razem.

Redaktor odponiedzialuy: Dr. J. Rtjmarkieteicz.

w kwestyi celnej, między wszystkimi państwami Niemiec da się tylko wywołać przez wymyślenie takiej zasady handlowej, na którąby się minio różnorodnych interessów swoich, jednak wszystkie pzństwa pisały; a w tern właśnie leży całej sprawy trudność! Niedość przytaczać tu dotychczasowy tok prawodawstwa handlowego, który ku podniesieniu przemysłu krajowego za pomocą podwyższania ceł wchodowych ustawicznie zmierzał; niedość doganiać kwestyi obrazami straszliwej doli, w jakiej się klassa robotników przemysłowych znajduje, jakoby jedynie w podniesieniu przemysłu krajowego ulgę i pomyślność znajść mogła; bo i tok prawodawstwa może być mylnym, jeśli z mylnej wypływa zasady; bo dola robotników i podniesienie przemysłu krajowego tylko wyłącznie od podwyższenia cła wchodowego nie zależy! - Kwestya raczej cala ostatecznie wraca tu do samych początków teoryi handlowej, do pierwotnych ekonomii politycznej zasad; te jedynie mogą dać podstawę, na którejby interes całych Niemiec bezpiecznie się dał oprzeć. A tu naczelne zachodzi pytanie: czy jak największa wolność handlowa tak w dowozach jak i wywozach; czy też jak największe jćj ograniczenie w dowozie a największe oswobodzenie w wywozie większą na kraj sprowadza pomyślność? - Powłóre zapytać należy: czy większą trzeba mieć baczność na korzyści producentów, czy na korzyści konsumentów, gdy się szuka nowej dla kraju zasady handlowej? W. Księstwo Poznańskie, ponieważ do związku celnego nie należy, nie ma bezpośredniego na kongresie celnym głosu, ale ma równie wielki, jak każde inne państwo w sprawie tej interess: powinno mieć przeto też własną swoje o niej opinią i starać się wedle możności, by wpłynąć przez nią na ułożenie się sprawy w taki sposób, jakiby intcressowi prowincyi jak najbardziej dogodził. Już to najprzód mamy mocne przekonanie, że jak w każdym innym, tak i w handlowym względzie pomyślność kraju jedynie na jak największej wolności zasadzać się może. Wolność prawdziwa jest najpewniejszym i najlepszym równoważnikiem wszelkich stosunków społecznych; najćj zasadzie da się też najnaturalnićj i najrozumniej urządzić przeźmian handlo

Ach! a tymczasem chudobę mi ukradną. To rzekłszy przesadził Jwan nogi przez wór plewy, i bez dalszej rozmowy usadowi! się koło, podróżnego; zwrócił lejcami, zaciął konie i lepszym od zwyczajnego kłusem pociągnął nazad ku Zbarażowi. Próżne były przedstawienia, proźby, gniewy, przeklinania podróżnego; głuchy na nie Jwan, walił biczem, i wista kary! haita myszaty! pędził dalej, a dalej. Tu podobno wspomnieć wypada, że do zagmatwania tej sprawy niepomału się przykładało i to także, że Jwau po większej części uie rozumiał przemowy podróżnego złożonej z ułamków języka niemieckiego i polskiego, przeplatanej przekleństwami pięknie brzmiącem. języka Madziarów A ponieważ mimo niezwyczajnego pospiechu kometa podoiskie dosyć leniwie postępują, mm się do Zbaraża dobije, nie od rzeczy będzie powiedzieć kilka słów o koledze pulkowniKowskiego kucharza z obwiązane m okiem. Jakkolwiek przed kuclimą wcg1erską każdy gapołaczenie!. "'oby me «yi« aiugi««» »u u. uwaZIe, warzył jak umiał, a pił ile tylko mógł, az wreszcie dosIał się do panka jednego, który za złe kollety (miejsce zaś octu zastępowała JIY nich przez omyłkę goizalka) tak zawzięcie kijem go otraktował, iż mu £1£ głowę nadwerężył: wypędził potem in statu quo, to jest w owym płaszczowr" " hn nasz knneinvin nie miał rIłTJI»:.. "i.».j "

Węgier komitatu i sztulrichterów w najbliższym miasteczku. Odczaro-I wauy wtym względzie pobity kucharz, posłuchawszy cudzej rady udał się pod opieką naszego Jwana do Tarnopola, pełen ruźanej nadziei, ie t a fi znajdzie wyuadgrodzenie Za krzywdy swoje, a razem dostauie su z których pomyślność i dobry byt mieszkańców wynika. Nieuwaźamy dalej zwiększenia taryfy cIa wchodowego za jedyny środek podniesienia przemysłu krajowego. Wszakże są inne źródła, które przemysłowi krajowemu otworzyć, inne środki, którcmi zabieźność mieszkańców obudzić i podniecić można. N akoniec, jeżeli podwyższenie cIa wchodowego na granicy niemieckiej ma się przyczynić do wywołania większej pomyślności w przemyśle tych kraj ów , które do związku celnego należą, toć w takim razie K s i ę s t w o p o z n a ń s k i e, jako do związku nienalcżące, w błogich skutkach z podwyższenia ceł nagranicznycli wynikających nic będzie mogło mieć udziału, chyba może bardzo późno. - A tymczasem stojąc w obec przemysłu nagranicznego na stopniu nie konkurenta, ale raczej na stanowisku prostego jeszcze konsumenta, widziałoby się zmuszonćm o tyle drożej opłacać wszelkie wyroby zagraniczne, o ile wyżej podniosłaby się opłata ceł granicznych niemieckich. Intercss nasz zatem jest interessem wszystkich konsumentów a przeto razem z nimi Wici. Ks. Poznańskie wszelkiemu podwyższeniu cła nagI. z góry musi być przeciwne! -

B e r l i n, dn. 12. Lipca. - Z pomiędzy wielu pogłosek, które obecnie względem obsadzenia najwyższych urzędów w państwie pruskiem, kursują, jedna istotnie jest bardzo pomyślna. Mówią bowiem, że administracya policyi odłączoną będzie od miuisteryum spraw wewnętrznych, i osobny tworzyć będzie Wydział) którego naczelnikiem ma być pan PuttkammeI. Byłby to rzeczywiście naj szczęśliwszy wybór, zwłaszcza, że pan Puttkammcr oddawna już jest zwolennikiem zasad nowszych, i człowiekiem w wszelkim względzie zacnym i uczciwym.

WIADOMOŚCI ZAGRANICZNE.

Francya.

P a ryż, d. 16. Lipca. Dowództwo floty francuzkićj, która ma nad Afrykańskiemi brzegami krążyć, otrzyma kontr-admirał Montagnies de Laroque. Odbył on kilka narad z ministrem marynarki i był na obradach ministrów, aby usłyszeć postanowienia co do organizacyi floty, którą dowodzić będzie. Montagnies opuścił Paryż i udaje się na miejsce przeznaczenia. Jest to pierwsza komenda nad dywij.yą flot y- , którą on odbiera, bo dopiero roku przeszłego w Październiku został kontradmirałem. Przy College de France .jest '28 prafassnr.iw nmieŁzeznnych. Wymieniamy tu ich nazwiska i wydziały. Letronnc, archeologii; Binet, astronomii; Libri, matematyki; Biot, fizyki; Rcgnault, fizyki doświadczalnej; Magendie, sztuki lekarskiej; Thenard, chemii; Beaumont, bistoryi naturalnej; Duvernoy, historyi naturalnej; Deportets, prawo narodów; Michelct, historyą i naukę moralną; Quatrcinere, hebrajskiego, chaldejskiego i syryjskiego języka; Caussin de Perceval, arabskiego; Janbert, perskiego; Desgrandcs, tureckiego; Julien, chińskiego, i mantschu B tatarskiego; Burno uf sanskryckiego; Boissonnadc greckiego; Saint Hilaire, greckiej i łacińskiej filozofii; Nisard, wymowy łacińskiej; Tissot, łacińskiej poezyi; Ampere, literatury francuzkićj; Chevalier, ekonomii politycznej; LhermInIer, prawodawstwa porównawczego; Mickiewicz, języków sławiańskich i literatury; Chasles północnych literatur; Quinet, południowych literatur; Raoul Rochette, starożytności. - - Ż tych 28 professorów było 24 zgromadzonych, jak zwykle, przy zakończeniu prelekcyi. Po otwarciu posiedzenia przeczytał prezes, professor Letrone, pismo ministrakurs jaki od kolegi kucharza. Co się z nim działo w czasie przyinu szonego powrotu do Zbaraża łatwiej pojąć niżeli słowami oddać. - Darmo wiatr huczy z lyłu, kaptur na głowę zarzuca, kapuśniaczek lejc, a leje; darmo śmieją się karczmy ku niemu; syreni głos żyda dola tuje, czarująca woń gorzałki w DOS'UIU się wciska; goni Jwan aż para bucha z biednych koników: i nie zatrzymał się, aź slanęli w miasleczku Zbarażu, gdzie wypuściwszy z pod opieki podróżnego, zostawił zdziwionego i zgłupiałego Węgra ńa środku rynku, a sam pogonił ku domowi... W kilka dni potem stanęły obydwie strony przed sądem magistratualnym; sędzia nieszczędził pracy i mozoły by się prawdy dowiedzieć. Oskarżyciel powtarzał bez końca. J akto być może że ja jestem w Zbarażu? ja powinienem być w Tarnopolu, i byłem już tam moi panowie! byłem już tam, a ten hultaj przeklęty odwiózł mnie nazad. Sędzia skarcił surowo oskarżyciela za używanie słów nieprzyzwoitych. Nie zważając na to zacięty Węgier wrzeszczał dalej. Za karę niech mnie zawiezie do Tarnopola znowu; ja już tam był! innie tam potrzeba. Przyszła kolej na Jwana; ten indukował sprawę swoją w ten sposób, że nie będąc zapłaconym za drogę do Tarnopola, odwiózł go nazad na miejsce zkąd się był najął. Wy mnie za stracony darmo cZas wynadgrodzić powinniście. Zakończył zaś Jwan swoją obronę i skargę razem sylogizniem, którego już był użył na przeciw kucharza, źe iść za nim do pułkownika nie mógł by nie stracić chudoby, a czekać na niepewny powrót nie był obowiązany. Ależ jabytn był ci zapłacił!.

Tak zapłacilibyście! wykrzyknął Jwan; a przed pierwszą karczmą gdyśmy stanęli, siedzieliście sobie jak pan, ani człowiekowi wódki nie

13(oświecenia p. Salvandy, z którego się okazuje, że już w Marcu rząd kroki uczynił, aby zwrócić uwagę professorów przy College de France na potrzebę, trzymania się w granicach programatu prelekcyi. Udzielenie to obrachowane było na odparcie wieści, która w tych dniach się rozszerzyła i zasłużyła na wiarę powszechną. Powiada, źerząd, chcąc wymodz rozporządzenie naprzeciw Jezuitom, przyrzekł Rzymowi, źe powściągnie antikatolickie prelekcye Quineta i Micheleta. Drugićm pismem Salvandego wezwano zgromadzenie professorów, do wezwania swych towarzyszów, aby trzymali się w granicach programatern przepisanych. Donieśliśmy już o wypadku przegłosowania. Wniosek professora Thenard, który brzmiał w tych słowach: »zgromadzenie poleca professorom, aby się trzymali w prelekcyach swych granic przyjętych przez programat,« został odrzucony. Rozprawiano nad rozmaitemi wnioskami; Tissot żądał poszukiwania, Magendie chciał, aby się wprost oświadczono, źe Michelet i Quinet słusznie działali. Nakoniec Beaumont przedstawił swój wniosek temi słowy: zgromadzenie przyjmuje wyjaśnienie Micheleta i Qineta za zupełne, którzy utrzymują, źe się trzymali programatu; zgromadzenie przypomina, że żaden członek z College dc France nie miał zamiaru uchylać się od obowiązku dotrzymania przepisów programatu podanego i przyjętego. Postanowienie to przyjęto glosami 17 przeciw 7miu,

Minister wojny, marszałek Soult, który pomimo swego wieku najzdrowszym jest dziś z całego chorowitego gabinetu, niedawno poróżnił się z swoim kolegą, marszałkiem Bugeaud i wyprawił doń swego adjutanta, pana Caille, z dość ostremi depeszami. Marszałek Bugeaud, jak wiadomo, nie zapłacił 18, O O O fr. winnych za patent na Księcia lsly; dług ten darowano mu, ale on nie przestając na tćm, zażądał malćj donacyi przynoszącej tylko 3 O O, O O O fr. rocznego dochodu, by mógł godnie reprezentować swą wojenną sławę. Zadanie to zdawało się przesadzonćm 2m u marszałkowi. N a t i o n a l tak opowiada tę historję: »Kto wygrał bitwę pod Tuluzą a nawet pod Austerlitz, ten nie zechce znosić impertynencyi marszałka nowej daty, który właściwie tylko wygrał bitwę pod lsly. Pan Soult nic tai się wcale z swem niezadowoleniem, a pan Bugeaud nie tylko nie odstąpił od swego żądania 3 O O, O O O fr. dochodu, ale jeszcze nadał swym korrespondeneyom ton, który do żywego obraził starego marszałka. Nie wiadomo z pewnością, czy wyjazd pana Caille zostaje w związku z tą kłótnią, to tylko jest rzeczą niezawodną, źe spór opłakany wybuchnął między dwoma wielkiemi a sławnemi podporami systematu. JI jednakże pan minister nie powinien być tak surowym dla swego kolegi i powinien pamiętać, że Ąfry

IŁi» a.v.»j-i j Al, A»bogivrt t mj p m.

]Nio .*..x< ii»»«, tihU jak kiedvs w I]i.>zpaitll.

pięknych kościołów, bogatych klasztorów i tych godnych podziwicnia Madon, których ujrzenie jest już bogactwem. Czyż chcesz panie ministrze, ażeby p. Bugeaud wrócił z Afryki jak Cincinat do swego radła w Excideuil. Byłoby to zbyt po rzymsku, zbyt po republikański!, byłby to najgorszy przykład. Daj panu Bugeaud 3 O O, O O O franków i pogodzimy się. Francya jest dość bogatą, by zapłacić swą sławę i wiele innych rzeczy, i nic będzie się wahać w wyliczeniu summy tak koniecznej dla pogodzenia tak dzielnych rycerzy j ak w oybydwaj. <»

AnglIa.

L o n d y n, d. 12. Lipca. - Z wielkim zapaleni projektują tu ogromne zakłady kolei żelaznych w Indyach. Dzienniki angielskie zawierają długie doniesienia dwóch komitetów, które kierują interessami dwóch założonych towarzystw, pierwszego pod nazwiskiem »Great Western Railway, towarzystwa bengaljskiego z 4 milionami i drugiego »Great Indian Peninsulas«kupili jak to bywa zwyczajem, ani sami się napili; już« ja wtenczas miarkował źe zle. Nie nie odpowiedział Węgier, westchnął tylko czy za Tarnopolem, który mu się lak wyśliznął, czy ra wódką, której sam byłby się dusznie napił przy kazi ej z owych karczemek. Ba stanąłem przed drugą karczmą, przed karczmą Zylbermnna; jasny pan musi go znać, doskonałą ma wódkę! i zimno było człowiekowi aź się trząsł a oni sobie siedzieli, i nic pomyśli nawet źe człowiek nic pies źe musie kieliszek wódki należy na taką słotę. Podumałem sobie wtenczas źe nic pewne moje pieniądze. No ale cóż robić! stanąłem koło niurowanki; człowiek zmarzł aź ręce pograbialy, i konie (rzeba było podpaść: choć za kopijkę wódki, to i żyd kupi, nawet nasz Arędarz Szloma nie żałuje puikwaterki i«k go wiozę do Tarnopola. I tak stracili oni u muie wiarę, i jak innie nie zapłacili przed miastem, powróciłem nazad; teraz niech ich diabli wieżą sobie do Tarnopola, ja nie głupi, ja ich nie powiozę. Rozumowanie było niezłe jak na wieśniaka podolskiego; a jaki sąd wypadł nie opowiem państwu, bo gdy się oskarżyciel i oskarżony zaczęli lżyć i z ruska i z węgierska, obrażeni sędziowie przestali mozolić się nad trudnem wyrokiem i obydwóch kazali wypchnąć za drzwi. cyi cywilnej i wojskowej w ludyach stoją na czele tych przedsięwzięć. Tegoroczne towarzystwo badaczy natury w Cambridge ukończyło roboty i zapewniło dalszy swój byt przez świetne wypadki. Podobne towarzystwa na stałym lądzie popierane są przychylnością publicznej opinii, tu zaś z tej strony kanału towarzystwo krajowe ma wiele trudności do zwalczenia opozycyi. Niektórzy badacze przyrody, o których mówią, ze dawniej dotknięci zostali osobiście, stali się z wielkich przyjaciół, oświadczonymi przeciwnikami. Mnóstwo głosów ograniczonych, widzi w usiłowaniach towarzystwa niebezpieczeństwo dla religii i dla tego sądzi, źe niebu się przysłuży, szkodząc towarzystwu. Inni wcale nie chcą się wdawać z towarzystwem w którego kole mieszczą się ludzie rozmaitych wyznań i których prawowierność jest wątpliwa. Wiele mi w tej mierze powiadano, co na stałym lądzie zdawałoby się bajecznćm; nowy dowód, źe w Anglii obok światła wielkie są clenie i przesądy krajowe. Do takich policzyć należy stronnictwo puzeistów w Oxford. Do nich i gazetę Tiemes policzyć należy, która w ogromnych swych kolumnach otworzyła ogień krzyżowy, lżąc podłemi wyrazy dostojnych i uczonych mężów tego towarzystwa. - Mniemano przeto, że trudno będzie mu się ostać wśród nienawistnych mu stronnictw. Wypadek okazał świetną stronę pracujących około zbadania natury i zapewniło towarzystwu dalsze istnienie. Prezesem towarzystwa był Herschel.

W Irlandyi objawia się wrażenie zatrważające. Na północy morderstwa i gwałty nie ustają; szczególniej zamordowanie pana Bell oranżysty, którego, gdy w otwartym powozie wracał z kościoła, wystrzałem z pistoletu zabił morderca, poruszyło tu wszystkich. Dla tego nie można się dziWIC, źC protestanci się uzbroili. Tylko uzbrojenie się także katolików i wdanie siły wojennej wstrzymało wybuch, który łatwo mógł się przerodzić w wojnę domową. Te gwałty nie przypisują wcale polityce lub zemście osobistej, ale uważają je za wznowienie starej walki o posiadanie gruntu, jakkolwiek zdaje się rzeczą do prawdy podobną, źe niechęć wieśniaków powiększyła się jeszcze, ponieważ ostatnie wypadki zupełnie zawiodły ich nadzieje. W każdym przypadku protestanci są przekouanemi, źc ich gabinet poświęca zupełnie usiłowaniom pogodzenia krajowców z Anglią, które to starania zaciętość katolików jeszcze powiększyły. Tak mówią tutaj nietylko ci protestanci, którzy postanowili obchodzić w dniu J2. Czerwca rocznicę ich zwycięztwa nad katolikami, ale i ci, którzy od tej manifestacyi wstrzymać się postanowili. Tymczasem sędziowie pokoju dali się nakłonić do zwołania zgromadzenia, na które zaprosili także biskupów i prałatów katolickich. Spodziewają się wszyscy, że potępienie tej zbrodni przez wszystkie osoby posiadające wpływ pewien przez majątek, urząd lub oświecenie, nie będzie bez skutku i że energiczne wezwanie rządu, ażeby silniej czuwał nad bezpieczeństwem życia i mienia obywateli wszystkich bez różnicy wyznań;, uspokoi wzburzoną ludność. Jakże stósownćm byłoby to miejsce dla O'Connella. Czyż ten człowiek, który się sam nazywa reprezentantem całej Irlandyi, który taką potęgę, prawie nieograniczoną, posiada, nie powinien przebiegać kraju od końca do końca i zaklinać na kolanach, jeżeli tego potrzeba, swoich współwyznawców, ażeby się wstrzymywali od morderstw i gwałtów? Zamiast tego przysyła on tam szarlatana S teele, który nic ma żadnego znaczenia, a sam cofa się tutaj do «by niższej, gdzie nic dobrego nie czyni i nawet w rozprawach o bilu uniwersyteckim mniej zapału pokazuje jak O*Brien i opiera się jedynie temu środkowi w imieniu biskupów. Pomimo tego jednakże bil ów w przeciągu trzech tygodni w prawo zamienionym zostanie. Koniecznym jednak obowiązkiem rządu jest wystąpić z środkami, któreby mogły koniec położyć fizycznej nędzy ludu irlandskicgo, chociażby to nawet miało się stać kosztem panów i właścicieli gruntowych. Naród angielski niezawodnie wsparłby te usiłowania.

Szwajcarya.

Gazeta rządowa katolickiej Szwajcaryi zawiera następujący odpis depeszy kanclerza S tanu księcia M e t t e r n i c h a do c. K. austryackirgo sprawującego interesa, pana P hi l ip p s b e r g, datowany z d. 10. Kwietnia 1845.

»Odniesione przez kanton Lucerny wraz z połączoncini Stanami zwycięztwo nad jednym z najbezprawniejszych buntów, o jakich dzieje nadmieniają, j" s t j I a p O k oj li świata wielkiej wagi. Zwyeięztwo to ukrzepia wiarę w cnoty przodków, których jeszcze wielka część szwajcarskiego ludu dochowuje, w jego waleczność, przywiązanie do prawa i powinności, w jego ulnosc w Bogu. Zwyeięztwo to podawszy na pochańbienie zręcznie ułożone i wielkiemi siłami wspierane plany bezbożnej partyi, rokuje nadzieję, źe tym zabiegom położy się nareszcie koniec, i kraj obdarzony będzie upragnionym pokojem. Ono każe się nareszcie wszystkim europejskim państwom, a szczególniej państwom ze Szwajcarya graniczącym spodziewać, źe zaród dobrego W tym kraju jest jeszcze dość silny, 'gdy sam p r z e z się położył koniec bezrządowi, który Szwajcarya do zguby a moralną spokojność w całćm socyalnem ciele do upadku prowadził, i w zaszczyt fedcracyi szwajcarskiej uchylić te niebezpieczne zawikłania, jakicby z tak nie naturalnego składu rzeczy wyniknąć musiały. Chluba, źe tak

13 J liwielki cel na polu prawa osiągnięto i wywalczono, przynależy odważnej ludności kantonu Lucerny, Ztigu i tych starodawnych kantonów, którym Szwajcarya swój początek i zaszczytne imię swoje w świecie zawdzięcza; ona przynależy sprężystości i dobrym instytucyom rządów, które, pokładając w Bogu i w swćm prawie nadzieję, rzetelnie przyjęły walkę, jednozgodnie ją prowadziły i silnie jej dokonały. Duch, jaki przy tej sposobności okazał lud z władzami przelożonemi, zaręcza za t o, źe prawdziwa droga do celu aż do końca zachowaną będzie. Jest to duch niezłomnego dochowania zaprzysiężonej wierności i zawartego federacyjnego związku. - Gdy Lucerna i równo z nią myślące Stany w tej chwili, w której jej oręż odniósł zwyeięztwo, bez względu na przeciwne innych S tanów zachowanie się, - żądać będzie od nich tylko tego, co się jej podług szwajcarskiego, federacyjnego prawa przynależy, gdy z odwagą wojenną umiarkowanie, a z determinacją zamiłowanie pokoju połączy - tedy Lucerna i równie z nią myślące Stany dadzą światu wielki i bczwątpicnła nic bezowocny przykład. Wszyscy tak w radnych salach jako też i za obrębem ich zostający szanowni mężowie Szwajcaryi, pomijając polityczne i religijne fakeye - nie odmówią im swego poważania; zbliżenie się nawzajem nastąpi nieochybnie , a tak rozdzieleni bracia zgromadzą się znowu około sztandaru federacyi w dostatecznej sile i Inocy, by kraj owym i zagranicznym burzycielom pokoju milczenie, a fakeyom przestrzeganie pokoju nakazali. Przyjazny Szwajcaryi dwór cesarsko-austryacki poświęca takiemu wypadkowi naj szczersze życzenie. Przedkładając powyższe zdanie rządowi kantonu Lucerny, chciej Wpan na wszelki sposób oświadczyć mu naj szczersze nasze życzenie z tego powodu, że za boską pomocą przez swą własną i swoich sprzymierzonych odwagę, wielkie niebezpieczeństwo odwrócił.«

Przyjmij Wpan i t. d.

(Podp.) Mctternich.

NIemcy Królestwo Wirtembergskie. Druga izba obradowała na posiedzeniu swćm 11. Lipca nad projektem do prawa względem policyi na kolejach żelaznych, a potem na wniosek Deputowanego Schweickharda nad przemysłem płócien lnianych. Kominissya wnosiła o rozpowszechnienie pism użytecznych względem upraw lnu, o sprowadzenie z Belgii uprawiaczy lnu i robotników, o założenie dziesięciu szkół do przędzenia lnu kosztem rządowym, o szkolę tkaczy> o narzędzia wyborne i doświadczone, i o wsparcie utalentowanej młodzieży tkaczćj, aby mogła podróże odbywać w kraje gdzie kwitną rękodzielnie tkacze, o udoskonalenie bielinków, na to zażądała 59, 15 O złI. Wszystkie te wnioski przyj ęto z zapałem i jednomyślnie, bo tym sposobem każda podupadła gałęź przemysłu może być ratowana od niechybnego upadku. Piękny przykład dla wszystkich rolników! W C £ r y.

Z l ' e s z t u . z wielu wewnętrznych błędów, które podkopują budowę państwa węgierskiego, barbarzyńskie prawdziwie prawo kryminalne najpierwsze zajmuje miejsce. Nielitościwcgo bata nigdy nie wypuszczają z ręku olbrzymie hajduki, a z pomiędzy stu naszych chłopów nie znalazłbyś jednego, któregoby do krVi nim nie zbito. Niedawne to czasy, jak każdy węgierski szlachcic nieograniczoną miał władzę sądową nad poddanymi swymi, a i teraz nawet, kiedy cząstkowa władza sądowa szlachcie została odebrana, a zaprowadzona w jej miejsce władza komitatowa, ciągle jeszcze chłop tylko jako rzecz uważany. Każdy szlachcic ma dotąd jeszcze prawo, zamykania poddanych swoich najmniej na 3 dni do aresztu, a prawo jak dawniej tak i dzisiaj jeszcze surowe jest ze względu na chłopów, tak źe i władzy komitetowej i samowoli sędziów powiatowych wielkie jeszcze bardzo pozostało pole. Często bardzo wydarza się w Węgrzech, źe mieszkańcy całych wsi przed komitat powołani, en masse wskazani zostają na chłostę, którą każdy z tych nieszczęśliwych z kolei publicznie na rynku odbiera. Wskazanych wszczepiają w machinę na ten cel zrobioną, a dwóch hajduków z jednej i drugiej strony postawionych w długich pauzach wyliczają baty tak mocne, źe aż skórę przecinają; zdarza się nawet, ze się hajduki zmieniają, a tak są skrupulatni w pełnieniu swego obowiązku, że kiedy czasami słabo uderzą, poprawiają się natychmiast, nie rachując bata, który im się nie udał. Przepędzają oni w ogóle cale życic na biciu; jeżeli kogo przed sąd powołują, a" ten w te tropi za nimi nie idzie, zaraa biją, jeżeli kogo pochwycą na podejrzanym nczynku, i wtenczas biją, ciągnąc go przed sąd za sobą. Na podobne obchodzenie'wystawieni nie tylko chłopi, ale wszyscy nadto, którzy nie należą do szlachty, z wyjątkiem obywatelów 49 miast wolnych królewsk.rh. Stąd każdy btsvo przekonać sio może, źe w narodzie takim przy podobnem obchodzeniu się, wszelkie wyższe uczucia narodowe, jakich żąda partya Madziarska, owo zaufanie do siebie, i szlachetna duma, jakiego wymagają mężowie związku opiekuńczego, przytłumiają się i usypiają. Do barbarzyńskiego owego prawa kryminalnego należy także tak nazwane prawo dorywcze, które pozwala władzy komitatowćj, przy trzymanych rozbójników, podpalaczów, a w wielu razach i złodziejów, bez poprzedniej inkwizycyi, i z zaniechaniem wszelkich form prawnych, tracić. W skutek tego prawa wielu niewinnych pAlo już ofiarą, ponieważ zbrodnia ich władzy komitatowćj w pierwszym popędzie daleko gorzej została wystawioną, "jak istotnie była. Tak dalece nawet to posunięto, źe rząd się w to wdać musiał, i odebrał wielu komita a i zeszłego roku podobny przypadek miał miejsce w komitecie Turockini, gdzie pewien woźnica przez pana swego zbity bez miłosierdzia, w rozpaczy dom pański podpalił, a że właśnie wtenczas po wielu miejscach wydarzały się pożary, bez wszystkiego został stracony. Niedawno temu cała gmina wiejska szlachecka w K6vago- Eocrs w komitacie Załadzkim, nie wąchała się 2 złodziejów - rozumie się nieszlachty - którzy w nocy się zakradli, nie mając przy tern bynajmniej morderczych zamiarów, publicznie ukamienować. Podczas przeszłego sejmu wypracowano wprawdzie na posiedzeniach powiatowych nowe prawo kryminalne, na liberalniejszych oparte zasadach, praca ta jednakże nie zyskała potwierdzenia sejmu. W wielu komitatach przygotowują petycye do króla z prośbą o usunięcie albo przynajmniej osłabienie wpływu Rossyi na pograniczu. Przypominają sobie jeszcze, jak zuchwale występował rząd Rossyjskina przeszłym sejmie; dziwną atoli jest rzeczą, że rząd nasz na wszystkie te przedstawienia wcale nic odpowiada. Co jednakże na pochwałę szlachty Węgierskiej powiedzieć można, jest to, że sama coraz bardziej zaczyna nakładać na siebie podatki; w komitacie Csongradzkim stanął Gabriel Klausal na czele 50 szlachty, i wszyscy razem zobowiązali się do płacenia tak nazwanego podatku domowego, co wielką jest ulgą dla biednego ludu, który sam dotąd opłacać musiał podatki. Ziemia Siedmiogrodzka.

z Brassowy (Kronstadt) dnia '24. Czerwca. - Właśnie otrzymaliśmy niezawodną wiadomość, że rząd multański potrafił stosownemi środkami panującą od niejakiego czasu w niektórych dystryktach tegoż księztwa zarazę na bydło wytępić. Doniesienia od rozmaitych władz w Multanach i na Wołoszczyznie zgadzają się zupełnie, ze tamtejsze rogate bydło całkiem jest zdrowe. Wskutek tych pomyślnych doniesień, wydała przynależna c. K. władza do kontumacyjnych urzędów w Ziemi Siedmiogrodzkiej rozporządzenie, aby dla przybywającego z Multan i Wołoszczyzny bydła przypisane dwadzieścia i jeden dni koutuniacyi zniesiono, bydło zaś aby tylko przeglądano, a gdzie okoliczności pozwalają, aby je w wodzie spławiono i przez granicę przepuszczano. T li r e y a.

K o n s t a n t y n o p o l 3: Lipca. - Między Maronitami i Druzanii stanął układ rozejmowy, mocą którego przyrzekły te nienawistne plemiona puścić w niepamięć dawniejsze zgrozą przejmujące wypadki, a nadal nic dopuścić prześladowań i okrucieństw. Czas okaże, czy przyrzeczenia dochowane zostaną. - Od czasu wybuchnięcia niespokojności w Syryi każdy według swej woli chciał icli przyczynę wytłumaczyć. Jedni utrzymywali, że Anglia niezadowolona z ostatnich postanowień, dotyczących okręgów mieszanych,

OBWIESZCZENIE.

Celem pomieszczenia wojska podczas tegorocznych manewrów jesiennych, mających się odbyć przy końcu miesiąca Sierpnia I. b. wszyscy właściciele domów ponosić muszą naturalny inkwaterunek, który w stosunku do obecnego inkwaterunku o drugie tyle powiększony będzie; uwiadomiamy o tern właścicieli domów, aby zawczasu stosownie się przygotowali do tego. Kto by zaś przypadający na siebie inkwaterunek życzył wynająć, może stosowne do tego aż do 6. Sierpnia r. b. uczynić zawiadomienie do urzędu serwisowo-kwaterniczego. Poznań, dnia 7. Lipca 1815.

Magistrat.

SPRZEDAŻ KONIECZNA.

Sąd Nadziemiański w Poznaniu, Dobra ziemskie Ziel en ci no w powiecie Kościańskim, przez Dyrekcyą Ziemstwa oszacowane na 26,901 Tal. 8. sgr. mają być dnia 7. Października 1845. r. przed południem o godzinie IOlćj w miejscu zwykłych posiedzeń sądowych sprzedane. Taxa wraz z wykazem hipotecznym i warunkami przejrzane być mogą w właściwem biórze Sądu naszego. Wierzyciele realni z pobytu niewiadomi: l) Anna i U rsula rodzeństwo Kraszkowscy, 2) sukcessorowie Piotra Sibilskiego i Helena owdowiała Sibilska, teraz zamężna Sterual, 3) opiekun Józefa Kubickiego, 4) Antonina i Maryanua rodzeństwo Banaszka, 5) Wiktorya, Karolina, Józef, rodzeństwo B ereszyńscy, r e s p. opiekun tychże, zapozywają się na takowy publicznie, Poznań, dnia 12, Lutego 1815.

Król. Sąd N adziemiański, Wydziału I.

1III2nakłoniła Drtizów do powstania, inni zarzucają wystąpienie Maronitów i mieszają w to Francyę i Anglję, nakoniec wielu, a tych nawet jest najwięcej, oskarżają porte, że ona rzuciła iskrę tej walki dla zdruzgotania chrześcijan, przywrócenia swej władzy nieograniczonej za pomocą tych zawichrzeń, rozbrojenia Libanu i pokazania Europie, że interwencja mocartsw chrześcijańskich jest tylko powodem anarchji. Podobnie utrzymujący widzą tego dowody w bezkarności morderców, pomimo przedstawień konsulów, w ciągu kilku tygodni, które poprzedziły te wypadki, w opóźnieniu Wy konania postanowień, dotyczących okręgów mieszanych, w dvmissji Essard baszy i zastąpieniu go przez Wedżihi baszę, którego słabość i znana nieudolność, dały wiele do czynienia rządowi wówczas, gdy Wedżihi basza był gubernatorem Bosnii, w odwołaniu kapitana ba A zy , który miał w Bejrucie trzy okręty liniowe, pięć czy sześć fregat, korwety, inne lekkie Statki, 8 O O O ludzi do wylądowania, nakoniec w ćałćm postępowaniu władz, które w ciągu tych zawichrzeń nie przedsięwzięły żadnego środka stosownego do przytłumienia tychże. W czasie obiadu danego przez Sułtana na cześć wielkiego księcia Konstantyna, wielkie uczynił wrażenie następujący wypadak. Zwyczajem uświęcone trzy toasty spełniono, pierwszy wniół książę za zdrowie Sułtana, drugie wielki Wezyr za zdrowie Mikołaja, trzeci Risa basza za zdrowie wielkiego księcia, w tern nagle wstaje Sir Stratford Canning, kiedy nikt się więcej toastów nie spodziewał i rzeki: »ja wnoszę, jako naj starszy z koła tutejszych dyplomatów, imieniem moich towarzyszów toast, który zapewne znajdzie oddźwięk we wszystkich sercach. N a zdrowie szacowne monarchy, dzierzyciela obszernych krain osmańskich, który przez rozumne reformy, przez rozszerzenie oświaty i umiejętności stara się swój lud oświecić i państwo umocnić; umocnienie, tak konieczne dla równowagi Europy. JI więc na trwałą zgodę i dobre porozumienie całej Europy i wysokiej Porty! Za zdrowie Sułtana Abduł-Mcdschid-Khana, dobroczyńcy państw swoich.« eJ r e c y a. A t e n y, dn. 6. Lipca. - Przed dwoma miesiącami Kolokotronis wnio · sek uczynił w izbie deputowanych do objaśnienia bliżej art. 64. konstytucyi, a był następujący: Deputowani ze stanu wojskowego, morskiego i cywilnego co posunięci zostali w stopniu lub otrzymali dochody swe powiększone ze skarbu, przestają być tćm samem deputowanymi i tylko powtórnie zasiadać mogą, jeżeli na nowo zostaną wybranymi. N a dniu 3 O. Czerwca wniosek ten przyjęto i uważano to za małą klęskę dla ministerstwa. Tymczasem na drugi dzień środek ten wzięto pod rozwagę i przewyźką dwóch glosów odrZUCOnO- WprawJiie naprawiono klęskę zadaną ItlinisterStWU, ale IIlC zatarto podejrzenia, że słabo stoi ono w opinii senatu. Zdaje się, że wielki książę zwiedzi Ateny. Spodziewają się tu także księcia Montpensier.

OBWIESZCZENIE.

Następujące massy depozytu naszego: l) Agniszki Chruścielskićj w ilości 2 Tal. 20 sgr. -« feu.

12 - 27 - 10 - 11 - 4 - 64 29 8 « - 29 4

2) Jana Paprzyckiego . .

3) Maryanny Szapant . .

4) Kuuigundy Kołowrotek 5) Franciszki Hauzy . .

6) Jana i Moniki Z6lnerów małżonków . . 17 26 l Summa . . 50 Tal. 7 sgr. 5 feiT niuiejszem publicznie ogłasza się. Interessent-! niewiadomi tychże mass lub też ich sukcessorów wzywamy uiniejszćin, aby w przeciągu 4ch tygodni pretensye swoje LI; nas zameldowali i uzasadnili; albowiem po upłynieniu tegoż czasu massy wspomnione jako bez właściciela uznane i kassie wdów urzędników sprawiedliwości do użytkowania przekazane zostaną. Pleszew dnia 9 Lipca 1845.

Król. Pruski Sąd. Zieinsk o - miejski.

Na Berlińskiej ulicy Nr. 15. są do wynajęcia dwa mieszkania, jedno na dole o pięciu pokojach, z kuchnią, stajnią, wozownią i sklepami, a drugie o tyluż pokojach na drugiem piętrze. Życzący sobie obejrzeć te mieszkania winni się udać do murgrabiego tegoż domu łub do koniinissyonera L i t m a n B as eh na Wrocławskiej ulicy Nr. 36.; do zawarcia zaś kontraktu upoważnionym jest Pan Radca sprawiedliwości G re g o r. Tenże Radca sprawiedliwości G r eg o r upowaźuiony jest do przedauia placu mającego na ulicy Berlińskiej 150, a na Młyńskiej 60 stóp frontu.

między temi poloneza Kościuszki grające, są u mnie w nowej mojej kamienicy przy ulicy Chwaliszcwskiej Nr. 10 z wolnej ręki za pomiciną cenę do sprzedania. I g n a c y E i b i c h, fabrykant instrumentów.

Kurs giełdy Berlińskiej.

Sto- JIla pr. kin ant Unia 19. Lipcu lS15. pa papi - gotoprC ramI. wizną.

Obligi długu skarbowego .. Obligi premiów Uanillu morsko Ohligi Marchii Klokt. i Kowćj Obligi miasta llcrlina . . . .

· Gdańska wT. .

Listy zastawne Prnss. Zachód.

» » W. X Po*naiisk » di «» Pruss. Wschód » Pomorskie... Mareli. Elek.iN.

· Szląskie. . . .

dito od rządu garautowano Fr.ydrjchsdory.

Inne monety żlotc po 5 tal. .

Disconto. *.

Ak« J * Drogi iel. U erl.- Poczdaiuskiej Obligi upierw. Ucrl.-Poczdoius.

Drogi ich Magd. - Lipskiej . .

Obligi upierw. Magd. - Lipskie .

Drogi zel. Herl.-Anhaltskiej .

Obligi upierw. Herl.-Auhaltskie Drogi zel. Dj ss el. Elbcrfeld.

Obligi upierw. Dyssel. - Ełbcrf.

Drogi iel. Reńskiej Obligi upierw. I teuskic Orogi od rządu garantowane.

Drogi zel. Górno-Szląskićj . .

dito Lit. B.. · > Berl.-Szcz. Lit. A. i II.

« Magdeb.-Hajberst Dr. iel. Wrocl.-Szwidn.- Frei1» Obligi upierw. Wroc. Szw.-Fr.

Dr. iel. Itoiui-Kołońskićj.

Drogi iel. Doliio- Szląskiej Obligi upierw. Dolno Szląskirj

3' ,

MH

99J 984 994 983 1041 99

-Ą *kb il; 100 48 984 104} 974 984 Ę mo}

3\ 4 lA\

3' , 3 A

-i':

991; 971 ISA Hf 44

98i 13Ą Hl 4 4

103* 143* WI-j 1004 98£ 981 1084 1281 1104 144i 102J 5 4 9fti 10<H 97i 116 I09f 129i Uli 4

Sześć fortepianów mahoniowych w najnowszym guście, o siedmiu oktawach zbudowanych, organki czyli pozytew kościelny 7 £ stóp wysokości, a 4 A stopy szeroki z donośnym głosem, i liry, 13 sztuk muzycznych narodowych, a 4 ,4 5 4 4

101}