JI#. 212. w CzAvartekdnia 11. Września 1845.
Gazeta Wielkiego Xięstwa Poznańskiego 1845.09.11 Nr212
Czas czytania: ok. 21 min.4?>
Nakładem Drukarni Nadwornej W lieekera i Spółki. - Hedaktor odpowiedzialny: Dr. J. Ht/warA-ieiricz.
WIADOMOŚCI KRAJOWE.
Gazety angielskie zajmują się moźliwemi następstwami, jakieby z wojny między zjednoczonemi stanami Ameryki i rzecząpospolitą Mexykańską wyniknąć mogły. Obecne położenie obydwóch państw wojennych jest tego rodzaju, źe się ani wielkich wypadków, ani świetnych zwycięstw spodziewać nie można. U nia północna, by się nie narazić na wojnę Europejską, nie będzie chciała zajmować innych prowincyi mexykanskich, boby to było wyraźne odchylenie systemu zaborczego naruszającego równowagę mocarstw Ameryki, i przestanie na bronieniu granic kraju Texas, którego mieszkańcy uroczystym aktem senatu swego, oświadczyli się za przystąpieniem do federacyi prowincyi Ameryki północnej. Z drugiej strony wszystkie środki wojenne rzeczypospolitćj Mexykanskiej, tak są osłabione, że rząd na dobre wojny popierać nie może. Zanosi się więc na podobną wojnę, jaką generał Jackson we Florydzie przeciw Indyanom prowadził. Mimo to zagraża wojna Mexykanska niesłychanemi stratami Anglii, która pamięta, ile jej interesa handlowe ucierpiały podczas wojny, równie sła popieranej i małoznacznćj, gdy się takowa toczyła w Ameryce południowej nad rzeką Laplata. Straty z przerwanego ztąd handlu miliony vrynosiijr. Zważywszy, źe Anglia daleko rozleglejsze dziś ma stosunki handlowe z Mexykiem i stanami zjednoczonemi, zerwanie takowych przez długoletnią wojnę przyprawiłoby handel W. Brytanii o nieobliczonc straty. Do tego dodać jeszcze należy, źe w czasie wojny Amerykanie okryją odnogę Mexykanska swojemi okrętami i otworzą sądy admiralicji swojej, mocą których wszystkie pawilony neutralne ulegają rewizyi, a w przypadku znalezienia towarów kraju nieprzyjacielskiego podpadają konfiskacie. Prawa te morskie rozciągają się na okręty wszystkich państw neutralnych, wyjąwszy tych, zktóreini w tej mierze osobne istnieją traktaty. Dotąd Unia amerykańska tylko dla Francyi, Hotlandyi i Pruss, tudzież dla kilku państw południowej Ameryki, zapewniła osobnemi traktatami wolną przeprawę okrętów nawet w czasie wojny Anglia, Hiszpania, Portugalia, Austrya i Rossya nie m.iją takiego traktatu ze zjednoczonemi stanami, ich zatem okręty podlegają 0gólnćj ustawie, jaką admiralieya amerykańska na neutralne pawilony roz
NEKROLOG.
W dniu 2go m. b. zakończył w Poznaniu życie były wojskowy polski, F e l i x Jer z m a n o w s ki. Zgasły urodził się r. 1784go w Łęczyckiem. Ojciec jego należał do znakomitych obywateli, - piastował publiczne urzędy, - dzierżył uie mały majątek, - pozostawił liczne potomstwo. - Dostrzegłszy w syuie Felixie bystrość" pojęcia, wyręczał się nim w rozmaitych czynnościach. Stąd poszło, źe Felix J erzmanowski, już rychło, bo co tylko nabywszy najpotrzebniejszych wiadomości szkolnych i licząc dopiero lat kilkanaście, do praktycznego przeszedł zawodu. Od początku swego Aciśfe"'do oCI}le powzii" postanowienie: >.by obowiązków swyqh wiernym jejPzośtał.d<t z a s a d y te> uieo<btcpował nigdy i aż do grobu
W roku 1807. i) r, ,.
we'j i został w R1.. n /., i e .11 a re . * 'cX J erzIl)anowski służbie woj_ koumieszczon y m> jIJ\1M rri!dim % <I", ? ZbW J. :q f ą . 1 rszaw l}f , . w t? t "T ) - "'»» 4, - o 11 e o kolI c z n o - SCl dozwalały" _. , teoryą sztuk, woj ennej: ucząc się jej z książek i korzystając z przestawania z "olegami biegłymi -x doświadczonymi. Tak usposobiony, już W roku lbUytyin, odbywając kampanię Atistrvacka w stopniu kapitana, przy obronie jednej pozycyi pod Sandomierzem okazał piękną znajomość rzeczy wojennych. Odznaczywszy się zarazem przy lej sposobności i walecznością, został J erzmanowski na chlubne świadectwo generała Sokoluickiego, krzyżem kawalerskim polskiego orderu wojskowego ozdobiony. - W czasie pokoju nieomięszkał J erzmanowski kształcić się corazciąga- - Nic dziw zatem, że polityka angielska zazdrosnćm okiem patrzy na korzyści handlowe, jakieby Francya miała z wojny mexykanskiej, gdy tymczasem Anglia całkiem z nich byłaby wy łączoną. Z tego powodu przebąkują nawet ministeryalne dzienniki o konieczności' wojny między Anglią i Ameryka, gdyby do takiego narażenia stosunków handlowych przyjść miało, i radzą kongresowi amerykańskiemu dobrze się namyślić, za nim wyda rozkaz, aby na własności mexykanskie w portach Amerykaińskich położono areszt, lub aby łlota amerykańska do odnogi mexykanskiej zawinęła.' Stany zjednoczone zgromadziły swoje siły morskie nad brzegami Texas, gotowe każdej chwili zawitać do Vera-Cruz i bombardować miasta. Zajęcie jednego statku amerykańskiego przez mexykaiiskiego korsarza może dać sygnał do wojny. A kilka bomb wrzuconych do stolicy rzeczypospolitćj, nastraszy rząd i uczyni skłonnym do odstąpienia Texas. Takiego końca wojny spodziewają się Amerykanie i nie dadzą się zapewne odstraszyć groźbami dzienników angielskich.
Z nad R e n u, d. 1. Września. - W końcu tego tygodnia książę Metteernich spodziewa się odwiedzin królowej Wiktoryi w zamku Johannisbergskim. Oddawna już ukończono przygotowania tło jak najokazalszego przyjęcia dostojnych gos'ci. Jakkolwiek odwiedziny te uważać można tylko jako oznakę względów dla znakomitego męża stanu, przecież przy sposobności tej, jeszcze niektóre polityczne kwestye bliżej roztrząsane będą. Zdaje się, iż obecnie zadaniem jest wiedeńskiego gabinetu, przekonać wszystkie europejskie gabinety, tak wielkie jako i małe, iż reforma kościelna reformie politycznej toruje drogę.
WIADOMOŚCI ZAGRANICTO.
Rossya Riga, d. 22. Sierpnia. - Głównym przedmiotem rozmów tutejszych salonów są mnogie przejścia Estonów i Lettów do kościoła greckiego, z wyznania luterskiego, które było wyznaniem obojga plemion, od czasu wprowadzenia do Inflant reformacyi, przez kawalerów mieczowych. Prozelitówwięcej w swym zawodzie. Przy rozpoczęciu kampanii roku 1812. był podpułkownikiem i dowódzcą bałallionu w pułku Suiym piechoty. Gdy Napoleon po bitwie pod Smoleńskiem, przegląd wojska polskiego odbywał, przeznaczył i dla Jerzmanowskiego order legii honorowej. J erzmanowski, za zbliżeuiem się Cesarza, wystąpił przed front i w kilku słowach wyrzekł: źe nicgodj.i mu sie przyjąć niezasłużonej na. grody bo niezuajdował się w stoczonej bitwie, ponieważ ze swym baL by odkomenderowany. - P o krótkim czasie nadarzyła mu sic w bitwie pod Mozajskiem sposobność okazania na nowo waleczności a zSuźono oznakę honorową przyjął wówczas z wdzięcznością sei a zasłużoną »«"? £ ł u e przekonanie o spełnieniu o b owi'" U . . 1 zadowolniemcm, vv Jakie w !-»»»- V ""u wiąz Ku
"a "'morderczej bitwie pod Lipskiem 1813. r dał Jerzmanowski prowad z a vT przez siebie żołnierzom piękny przykład własnego poświęcenia C?ężko P w nogę ranny mus.al na placu b. wy pozostać i tak dostał sic w niewolę. Po wyleczeniu uzyskał wolność, lecz pod zobowiązaniem się powrócenia do kraju._._", ,_,__._
r ówczae powo_ d której <> lf\trzałej znajomości rzeczy 7 ".1::Y i mQsmt 'Hermj prawo'sci.-. 2-mtta.tli riiW-Z'€llliJilltków władzy wojskowej, która w następstwie zajęcia kraju przez wojska nieprzyjacielskie istniała, było zaiste dla J erzmanowskiego nie małym zaszczytem. Pozyskawszy J erzmanowski przez swe wzorowe postępowanie przychylność uajpierwszych urzędników w dyrekcyi jeueralnej dóbrsowej łany CZłonk - . .
- -.,,---0 niły ich do przyjęcia nowej wiary, jak raczej nadzieja materyalnych korzyści, a w szczególności nadzieja własności gruntowej, własności tćj części ziemi, na której dotychczas przez panów na czas niepewny osadzeni byli, - albo przesiedlenia się w gubernie południowo-rossyjskie, jako wolni rolnicy, oswobodzeni od wszelkich pańszczyzn i służebności. Francya.
p a ryż, d. 3 O. Sierpnia. S i e cle utrzymuje, że drobnostko wość w jaką dynastyczna opozycya wpadła, jasno okazuje, iż Francya nie troszczy się już o swą przyszłość. Dćmocratie Pacifique zna tę rzecz lepiej. »Nigdy, powiada, nie rozmyślała Francya rozważniej o losach swych, jak teraz; lecz nigdy również nie poczuła głębiej, że zmiany polityczne, mianowicie w osobach ministrów, do utrwalenia szczęścia jej przyczynić się niezdołają. Przestańcież raz przecie zachwalać nam liberalną opozycyę piętnastu lat, którą inaczej »la comedie de quinze ans« zowią. Nie przeczymy, iż opozycya ta przyniosła krajowi przysługi, lecz dla czegóż co dzień świeże wawrzyny gotować dla pp. Foy, Kazimierza Perier, Benjamina Constant, których sławie uwłaczać bynajmniej nie chcemy? Ludów nie prowadzi się, ani nie kieruje wspomnieniami; nie poza siebie, lecz przed siebie zwracać uwagę trzeba. Masy cierpią, robotnicy znużeni pracą za nader szczupłą nagrodę, odrzucają narzędzia i świętują. Prawo w interesie obywatelstwa postanowione, karze nieszczęśliwych, jakby byli winowajcami. Z każdym dniem rośnie niezadowolenie poczęte z niedoskonałej organizacyi przemysłu, i rozdrażnia umysły - na tern polega niebezpieczeństwo dla wszystkich istniejących stosunków. Czas już, ażeby stronnictwa, które przeciw restauracyi walkę toczyły, a do r. 1830. szeregów swych nie wzmocniły, ażeby powtarzamy z pola bitwy ustąpiły. Słowa: Karta, prawa konstytucyjne, rząd parlamentarski, podobne są do talismanów, które siłę czarodziejską utraciły. Dzięki niebu, iż do tego przyszło, bo lepsza myśl wyrugowała je, a na nowych sztandarach powiewają.słowa: Assocyacya, prawo do pracy, organizacya przemysłu!
P a ryż, d. 3. Września. - Do Brest przybyła szwedzka korweta, »Carlscrona« z Gothenburga, przywożąc od króla Szedzkiego ze sobą kosztowną bron na podarunek księciu Aumale. W tych dniach uda się ztąd za staraniem akademii umiejętności komissya do Mexyku. Tam odkryto w r. 18 07. w pewnym boru ruiny przedwiecznego miasta, które ma zwiedzić bliżej wysiana komissya. Oprócz tego komissya uda się do francuzklcn antillów, i ma przekonać się, czyn jest podobieństwo połączenia atlantyckiego oceanu ze spokojnym oceanem, zapomocą jezior Nicarragua. Połączenie to byłoby dłuższem, aniżeli na między morzu Panama, ale za to mniej przeszkód byłoby w wykonaniu tego dzieła. J o u r n a l des d e b a t s zmieni format swego pisma, powiększy go, zn1zaJąC zań cenę z 80, na 60 do 65 franków. Courier francais przechodzi od 1. Października w ręce Lherminiego. C o m m e r c e wraca do dawnego dyrektora swego Guillemota. Król życzy sobie, aby Treport, prawie o cztery strzały flinty oddalony od zamku E u, został zamieniony na port znakomity, pod nazwiskiem port . Filipa.
Achilles Maynard rzucił się dnia 3 O. Sierpnia z wieży kościoła N otreDame i ciało jego rozbryzgło się na bruku przed kościołem. Młodzieniec ten 241etni miał silne przedsięwzięcie odebrania sobie życia, gdyż znaleziono w jego kieszeni powróz i kawał mydła, którćm pociągnął powróz, abylasów narodowych, otrzymał r. 1814. dzierżawę ekonomii narodowej Guieźnieńskiej. - Po zawartym 1815. r. pokoju, wezwany został Jerzmanowski do przyjęcia dowództwa pułku w organizującein się na nowo wojsku polskiem. Do powodów, z których za ofiarowane mu pomieszczenie podziękował, należała i obawa, by znaczne gospodarstwo, przez powierzenie go obcym rękom nieupadło i by tak nie zoslal narażony na stratę prawdziwy jego przyjaciel, który swym majątkiem rządowi za niego był dat rękojmię. - Do roku 1833. chodził Jerzmanowski dzierżawami, juź to w dobrach rządowych, juź w prywatnych. Zawsze był czynnym, - pilnym, niezmordowanym, skrzętnym gospodarzem. Osiadłszy w Poznaniu zajmował się czytaniem książek i pism publicznych, - byl jednym z naj czynniejszych członków dyrekcyi kawy na Polskiego przez lat kilka, - a zawsze golów do oddawania przysług li cznym swym znajomym i przyjaciołom nieprzestawał żalić się na biak większego dla siebie zatrudnienia. W pozostałości jego znajda się i prace piśmienne, - których za życia ogłaszać niechciał, lecz które choć w czę ści, rnoie ręka przyjaciela uporządkuje i wyda. - Nieudaua naboźność, - bo wypływająca z pobożności, - dobroczynność, - uprzejmość w obcowaniu, i to bez czynienia różnicy w stanach, - zamiłowauie i przestrzeganie honoru w ścisłem zuarzeniu tego wyrazu, - odznaczały rodaka naszego nieodżałowanej straty. Jeizmanowski pozostał beziennym: lecz nie z braku należnego dla płci żeńskiej szacunku i uwielbienia, lub wstrętu ku stanowi małżeńskiemu, M6gt nawet był raz pozyskać rękę osoby, która wielkiemi swemi dostatki mi byt jego byłaby świetnym uczyniła. Wracająca mu na pamięć zasada, że najlepiej, gdy mąż źouie swego losu nie zawdzięcza, nie dozwoliła musię nie zadzierzgnął na pętlicy. Z listów przy nim znalezionych, poznano go, lecz przyczyn samobójstwa nie można było wykryć. Maynard autor pięknych poezyi w dwóch tomach, które Lamartinowi ofiarował, był także redaktorem kilku osobliwszych artykułów podpisanych przez niego, które od dwóch do trzech lat po kilku pismach zamieszczał. Młody, pełen wiadomości, właściciel dóbr w departamencie Bhareute, wszystkie widział swe nadzieje spełnione, kiedy przed trzema tygodniami ożenił się z dziewicą, którą uwielbiał, córką hrabiego Espagnac. Jego majątek pomnożył się darowizną jego ciotki. Wczora zrana opuścił swoją nową rodzinę pod pozorem niektórych zatrudnień i żadnego nieupatrzono śladu w nim niespokojności lub zamiaru tragicznego. Zył jeszcze chwilę po podniesieniu z bruku, lecz umarł na schodach śród kolumnady szpitalu Hotel-Dieu, dokąd go zaniesiono. Pogrzeb jego odbył się przed kilku dniami. Dnia 3 1. Sierpnia pochowano tu uroczyście zmarłego Filipa Girarda, wynalazcę machiny do przędzenia lnu i byłego inżyniera banku Polskiego. Jako kawalerowi legii honorowej towarzyszył oddział 74. pułku i muzyka wojskowa. Członkowie instytutu, Jussieu i Mathieu A hrabia Lavalette, generał Dembiński, Costella i Griolet trzymali końce całunu. Orszak składał się z mnóstwa fabrykantów i 15 O O robotników. P a ryż, d. 4. Września. - Książe Aumale miał zamiar 1. Września z zamku Belfort udać się ku granicy hiszpańskiej z jednym tylko adjutantem, i połączyć się z bratem swoim N emours. W czasie jego ośmiodniowej nieobecności obejmie dowództwo nad obozem pod St. Medard generał Tallan dier. Królowa Izabella wyjechała '29. Sierpnia z Mondragon do Bilbao, zabawi tam dwa dni, l. Września zabawi w Azcoitia, a 2. w Tolozie przenocuje i 3. stanie w Pampeluijie. W Konstytucyonelu znajdujemy artykuł, zapewne pióra księcia Joinville, względom czynności dotyczących się żeglugi parowej, któremi trudni się wyznaczona na ten cel komissya. Komissya ta wychodzi z głównej zasady, że naprzód należy ustanowić zupełną różnicę pomiędzy statkami parowemi do transportów, a właściwenii statkami parowemi wojennemi; gdyż oba te rodzaje statków poddając pod niepewne postanowienia, jeszcze większe sprowadzają zamieszanie w marynarce francuzkiej. Komissya jest tego zdania, aby nie budowano razem wielkiej liczby statków na warsztatach podług jednego systematu, lecz podług każdego systematu jeden lub dwa statki, a widząc który systemat jest lepszy, ten zachować i zastosować do innych: tak robią w Anglii. Co się tyczy wojennych statków parowych, tego jest zdania komissya, że silę i potęgę ich trzeba ile możności podnieść . Jeżeli wojna nastąpi między WielKieim mocarstwami na morzu, uouajc gUHSłyiwcyonet, obierze zapewne każde z nich sposób działania, który uzna za najdogodniejszy dla siebie. Francya odgrywała od dawna rolę na morzach, świetne staczała walki, jej próby są wszystkim znane. W razie potrzeby rzuci się znowu na ten plac wojny i rozpocznie swój pojedynek. Jeżeli się przeto nadarza jaki środek do zwyciężenia nieprzyjaciela, czemuż nie ma się go ona chwycić? Transportowe okręty parowe nastręczają mu do tego sposobność. Idzie tu teraz o lepszą metodę. Para ułatwia wojnę lądowania. Wojna taka nic jest bez trudności, nie jest bez skał. Jest ona śmiała, zbyt śmiała, ale nikt nie powie, że jest niepodobna. Pole stoi otwarte, należy je zbadać, a okręty transportowe są głównym przedmiotem nauki. Zresztą nie powinno to przybierać znamienia wyzywającego, jest to nauka i nic więcej. W artykule tym dalej powiedziano, że próby robić będą za pomocą szruby Archimedesa. Systemat ten zaprowadzony jest na statku parowym »Napoleon«, ale okazało się że wiele ma niedogodności, bo machina czręsto się psuje. Starać się przeto będą o ulepszenie tego systematu.
zawrzeć związku tego; lecz cofnięcie juź uczynionego kroku z największą dokonał delikatnością, a dzięki za okazaną ku sobie przychylność do grobowej dochował deski. - Oględność, może za wielka, na swoje stosunki majątkowe, i obawa zbyteczna, iżby swej towarzysec życia nie byt w stanie dać i zapewnić utrzymania, jakiego dla niej pragnął, przytłumiły w nim pozostałe uczucia. Juź w młodym wieku Jerzmanowski sam o sobie radzić musiał. - Praca, - rzędność, - oszczędność w każdym stosunku, zapewniały um i przyzwoite utrzymaiiie, - i możność dobrzeczynienia bliźnim, i uiezawisiość. -...-.- ._-_._._._ -----,_.__...,.
baczny czytelnik dostrzeże łatwo: źe św. pam. J erzmanowski, - ,keśmy na wstępie powiedzieli - powinności swych w każdym względzie święcie przestrzegał; czy to ile wdzięczny syn ku rodzicom, czy ile brat ku rodzeństwu i krewnym, - czy ile przyjaciel ku przyjaciołom, - czy ile rodak ku matce ojczyźnie i ziomkom, - czy ile cbrześcianin ku bliźnim i ku kościołowi, - czy ile człowiek ku społeczeństwu. Dany przez
A n g I a L o n d y n, d. 2. Września. - Spodziewają się tu królowej z powrotem z Niemiec d. 10. Września. W pałacu Buckingham przedsiębiorą tymczasem zmiauy i upiększenia. Książe Cambridge uda się w przyszłym tygodniu do Niemiec i odwiedzi naprzód króla pruskiego w Berlinie, potem księcia Mecklenburg Strelitz, króla Hanowerskiego i t. d. Koroua państwa, która przy prorogacyi parlamentu w izbie wyższej JIJI-ypadła z rąk księcia Argyle i padła na posadzkę, została w tych dniach przez tegoż księcia odwieziona do skarbcu królewskiego. Wszystkie brylanty i inne drogie kamienie', które wypadły z korony i rozsypały się po sali izby wyższej, znalazły się wszystkie i zostały wprawione na nowo przez jubilera koronnego. W trzech portach Portsmout,., Devonport i Sheerniss znajduje się teraz 30 liniowych okrętów, które zupełnie tą uzbrojone i gotowe do wyjścia na morze. Między temi okrętami znajduje się 6 o trzech pokładach, po 12 O armat. Oprócz tej siły morskiej uzbrajają 4 okręty liniowe i 5 fregat, aby były gotowe na pierwsze skinienie. Pięć nadto wielkich wojennych statków parowych gotowych jest do służby. Sprawozdania względem zręczności, znajdującej się floty angielskiej na morzu, nie odpowiadają oczekiwaniom jakie miano o praktyczności nowszych wynalazków i korzyści przy budowaniu okrętów za naszych czasów. Times powiada na to, iż okręty podług nowej konstrukcyi nie odpowiadają wcale postępowi, jaki w sztukach uczyniono. Zatrudniają wprawdzie teraz mnóstwo robotników na warsztatach okrętów, ale chodzi tu więcej o dobroć roboty, aniżeli o mnóstwo rąk zatrudnionych. Znany puzcista pan War d, autor »ideału kościoła,« za którą książkę utracił akademickie godności, przeszedł teraz otwarcie do katolicyzmu i stara się ten krok w długiem piśmie, umicszczonćm w Oxford Herald, usprawiedliwić. - Sir Thomas Wilde, jeden z najuczeńszych prawników ze stanu adwokatów angielskich, ożenił się w tych dniach z Augustą Emmą d'Este, " córką zmarłego księcia Sussex. Niewiadomo, z jakich powodów sprzeciwiano się temu zamęściu. Sir Thomas liczy lat 63, a Augusta Emma lat 5 O . Hiszpania.
Journal des Debats, pod d. 3. Września, zawiera następujące wiadomości z Hiszpanii: Dziś w wieczór odebraliśmy drogą nadzwyczajną dzien'" niki madryckie z d. 28. Sierpnia, które donoszą o ważnym wypadku, który, jak się zdaje, położy koniec nieszczęsnym rosterkom, nad któremi ubolewaliśmy. Dnia poprzedniego wieczorem, odbyła się konfereneya między najwyższą juntą handlową a ministrem skarbu. Minister przyrzekł jej pewne modylikacye w nowym systemacie podatkowania. Konccssya ta spowodowała większość kupców i kramarzy Madrytu do dopełnienia formalności, do jakich zobowiązało ich nowe prawo co do rozkładu podatków. W skutek tego wszystkie sklepy zostały pootwierane, i Madryt przybrał znowu zwyczajną swą postać. Za przykładem wypadków madryckich, w d. 25. wszczęły się rozruchy w Saragossie, wywołane pozamykaniem niektórych sklepów; przedsięwzięte jednakże przez władze miejscowe środki, przywróciły wszystko do dawnego porządku. P. Mon zajmuje się w tym czasie ostatecznćm wykończeniem swoich przediożeń łhnuisowych. Postanowienia tyczące się rcgulacyi długu krajowego, mają być ogloszoncmi zaraz za powrotem Królowej do Madrytu, który w dniu 15. Września nastąpi. Otworzenie Kortezów oznaczono na d. 10. Wrześniai inni Duchowni. - Oddział Bractwa Strzeleckiego, -- nader liczna pu bl uzność, złożona ze wszech stanów, - kilku kollegów weteranów, ozdobionych i bliznami i orderami, postępowało za trumną i otaczało towarzysza broni i niegdyś podkomendnego zmarłego, który jego ozdoby honorowe niósł na wezgłowiu. Bodący młodszego wieku, także byli wojskowi, zanieśli trumnę na swycb ramionacb od bramy cmentarza przed sain grobowiec. - Wielki orszak pogrzebowy dowiódł niepospolitego szacunku, na który sobie zgasły nasz ziomek zasłużyć potrafił. - M-n.
ŻYCIE I PRACE MALARSKIE.
Walentego Wańkowicza
Znwczesine 'lIR li li r o t 1 u z g a s } y W alen ty Wańkowicz dał się poznać i nam Wielkopolniiou, zuakojnilemi płodami pędzla swego, które z Francvi w Poznańskie n a d s eI a ł . Kióż n, e zna jego Staruszka, tę twarz polską i postawę peiiią smutnego wyrazu, do której lak trafnie zastosować się dadzą owe wiersze roz,zew"'aj;jee z s bj". W o r o r 1 i bo ".eśd ieb ,akby z duszy tego starca płynęła: Wsz"'stkoi to razem z nami będzie znąizebane? I niebo, iui ti»k długo na nos zagniewane, Nigd.vi iię naszych jęko» zlitować nie raczy? Będzieli tak ua zawsze. - Nieszczęśliwy artysta, tak utalentowany i tyle obiecujący, padł ofiarą nieumiarkowanej pracy w samej sile wieku, zmuszony pożegnać rodzinną ziemię i szukać opieki pod obcem niebem. Pau Smokowski, współzawodnik i przyjaciel Wankowicza, kolega
NIemcy.
Kar l s r u h e, d. 1. Wrrześnia. - Gazeta nasza pisze: Jakkolwiek codziennie widujemy w towarzyskich zebraniach naszych, członków związku celnego, przecież czynności ich gruba pokrywa zasłona, której uchylenia, nietylko rękodzielnicy, ale cała interesowana w tym względzie powszechność z niecierpliwością wygląda. Manheim, d. 30. Sierpnia.- W Mahheim osobliwe dzieją się rzeczy.
Wycbodzący tam Dziennik i Gazeta wieczorna znosić muszą cenzurę, którćjby w Austryi nawet dziwić się można. Przysłano im na cenzora radzcę rządowego z Frciburga w Bryzgowii, który wszędzie kościelne i polityczne kacerstwa wietrzy, i zaprawdę w bezprzykładny postępuje sposób. J estto system rozkiełznanćj bez granic dowolności. Cenzor ten zowie się S a r a c h a g a - U r i a, jestto brat owego który w Hessaćh reńskich padł z ręki Moritza Haber i tutaj leży pochowany. W ę grY.
Rząd zamierza szczerze zająć się ulepszeuiem stanu tutejszych szkół elementarnych. Według rozchodzących się wieści i oświadczeń Palatyna na ostatnim sejmie, podobna reforma czeka równie wszystkie wyższe naukowe zakłady, gimnazya i akademie. Zaprawdę, rzecz ta stała się naglącą potrzebą. Nigdzie bowiem, sposób uczenia nie jest bardziej czczy i formułkowy, jak w Węgrzech; stąd przeładowanie pamięci drobnostkami bez celu, ztąd pobopność młodzieńczej wyobraźni do wybiegania za obręb rzeczywistości i kołysania się marzeniami, które w dziedzinie politycznej same szkody zgotować może. Turcya.
K o n s t a n t y n o p o l, d. 14. Sierpnia, - Upadek Riza Baszy jest dla Turcyi ważnym wypadkiem. Znaczy on zupełnie tyle co zmiana gauinetu, albowiem każdy się zgodzi, że od lat trzech szczególniej'" jego tylko władza - wszystko znaczyła» jego wola wszystkiem kierowała. O powodach tego upadku tyle się tylko można było dowiedzieć, źe matka sułtana, jego szwagier Mehiued Ali Basza, gubernator Tophany, doktór sułtana, Hekim Basza i Tahir Basza, intendent sułtanki Walidy, połączyli się, by zwalić wszechwładnego ulubieńca, odebrać mu godność Seraskiera i sprowadzić go do 3 O , O O O piastrów miesięcznej pensyi. Że Mehmed Ali Basza do tego wiele się przyczynił, wnioskują ztąd, źe w dniu 7. b. m. po półgodzinnej z nim rozmowie bardzo żywej, sułtan był nadzwyczaj poruszony, i przybliżywszy się do stolika, na którym stały narzędzia fizyczne, zaczął mimowolnie poruszać niezmiernie szybko korbę machiny pseaumatycznćj, a porzuciwszy tę zabawę, zawołał Selim beja i kazał mu uwiadomić Biza Baszę o dyruissji. W dnia i \. Kiza Basza, nic tak jak dotąd z szumnym i licznym orszakiem, ale skromnie w towarzystwie tylko kilku sług, udał się do W. Wezyra, by mu podziękować za udzieloną mu pensyę. Zdaje się, źe nie pozostanie on tutaj długo, a wieść chodzi po mieście, że Koniah naznaczą mu jako miejsce wygnania. Dość długo jeszcze czekać musimy, przynajmniej do przyszłego ramazanu, gdy wszystkie ziniauy wyższych urzędników, jakie za sobą pociągnąć musi dymisya Riza Baszy, nastąpią, by powiedzieć, czy Turcya na jego dymissyi zyskała czy straciła. Lud się z jego oddalenia cieszy, ale to jeszcze nic nie dowodzi, jakkolwiek prawda, źe dłoń jego bardzo ciężyła na Anatolu i Ruhielii, i że wpływ jego zbyt mocno dał się uczuć sułtanowi, by młody monarcha nie zapragnął uwolnić się od ciężkiego jarzma. Z drugiej strony, armia sułtana traci głowę zdatną, charakter silny i niezmordowaną czynność dymissyonowanego Baszy. Riza w ostatnich latach bardzo szczęśliwie oparł się poborowi do wojska dziecjjego nauk i studiów malarskich, podał jego wizerunek na drzeworycie iźyciopis do Album Warszawskiego, który tu w skróceniu udzielamy czytelnikom nasZym. ,. v , , «Urodził się Wańkowicz 179.9. r. we wsi rodzinnej Kaiuzyce w guberni! Mińskiej, gdzie wiek dziecinny pod dozorem rr*Ktyc, e \i dom o - wych przepędzie Rodzice bowienjznakomitego <<rodzenia. i dostał», Kiedy towarzysze jego grali dzieo A l a ' K r J S A C b » «A porozwieszanych w kościele A QLdo tiki,", «Dra wy, 1Z opuszczając szKOty w loiym roku życia swego, hl robij mloZJy i Portrety olejne z natury, dobrym rysunkiem i podobieństwem się odznaczające Z Płocka udał się W ankow. cz na uniwersytet i do szkoły malarstwa do Wilna. Po sławuym Smuglewiczu katedrę malarstwa zajmował w ten czas prof. Riisten, biegły tłumacz teoryi działania światła. Wańkowicz najlepiej go pojął iw wykonanie przeprowadził; umiał nadawać swoim rysunkom, tak łudzący, tak czarujący światłocień, ie każdą jego figurę moznaby ręką ująć.
(Dokończenienastąpi.) w mundur Niszam. On to skrócił czas służby do lat pięciu, a bez jego pomocy szpitale wojskowe, główny przedmiot jego starań, nigdy nic byłyby stanęły na dzisiejszej bardzo zadawalającej stopie. J ego upadek nie tyłe jest ważnym dla zagranicznej polityki, jakkolwiek jego zausznik, Szckib Effendi, oddany był zupełnie wpływowi ministra skarbu, którego ostatnia chwila także rychło wybije zapewne, i jakkolwiek wielki Reszid ma być tutaj ściągniętym z Paryża, by stanąć na czele administracyi i 'gromadzić około siebie zbiór głów zdatnych całej Turcyi. Przy tych wszystkichAbowiem usiłowaniach, polityka Turcyi w Europie i za Europą zawsze będzie paraliżowaną przez ulemów i zależeć od wypadku walki, pomiędzy prawdziwemi zdrowemi zasadami stosunków miedzy-narodowych 51 religią Publiczność jeszcze przed końcem tygodnia spodziewa się hatyszeryfu odwołującego z swych obowiązków Saffeti Baszę, ministra skarbu. Kto będzie jego następcą, nie wiadomo. Listy z Trebizondy z dnia 6. b. m. donoszą, źe połowa miasta Tyflis leży w popiołach, nie podają jednakże daty pożaru. Kurdystan, według tychże listów, powstał przeciw sułtanowi. Abdi bcy, brat znanego Ker Husein Baszy, wyprawił się na miasto Kars w '20,000 ludzi, a wojska sułtana w Czyldir i Toprak Kałeh nie chciały- ruszyć, dopóki im nie wypłacą zaległego żołdu. Listy z Erzcrum z dnia 1. Sierpnia donoszą, że niespokojnosci w \ a n nie ustawały, i że okręgi Ardahan, Ardanaud i Livano nie chcą przyjąć nowego systematu administracyi. Powstańcy ruszyli do Kars w '20,000 ludzi, miasto to bowiem nie chce mieć udziału w poruszeniu. Twierdzy tej strzeże 2 O O ludzi piechoty i kompaaia artyleryi. Pięćset do sześćset ludzi z trzema działami obozuje pod miastem. Z Erzerum wysłano tam posiłki. Sprawa ta nie jest tak ważną jak niektórzy twierdzą, jakkolwiek Porta wysłała tam Kiamil Baszę, gubernatora Belgradu, z pełnomocnictwTami.
Stany Zjednoczone północnej Ameryki.
Pisma w N owym Orleanie wychodzące podają wiadomości do 2 1. Lipca dochodzące. New-Orlealis Picayune pisze: »Mówią powszechnie, że Arangoiz tutejszy konsul mexykanski odebrał rozkaz od rządu swego, ażeby sprawy w mieście tćm pokończył, i w kilku dniach do Veracruz się udał. U trzym uj ą, że odjazd j ego będzie hasłem do ogłoszenia odezwy zrywającej istniejące stosunki, inni zaś twierdzą, iż nastąpi formalne wypowiedzenie wojny. W przeciągu kilku dni rzeczy niezawodnie się wyjaśnią. W ł aśnie, Ątiy to WXCllIf: donoszą HMIII z Y cracruz, \l rzeczy wISclu nastąpiło wypowiedzenie wojny. Jeżeli wieść ta jest prawdziwą, ciekawi jesteśmy,
OBWIESZCZENIE.
Za zezwoleniem tutejszej Królewskiej Regencyi wydziału spraw wewnętrznych z dnia 19. z. m., podaje sic następujące rozporządzenie celem odmienienia fu 21. ustawy tyczącej się czyszczenia ulic, z dnia 12. Kwietnia 1837. f. do publicznej wiadomości i celem zastosowania się. Każdy właściciel, który w swym domu nie zamieszkuje, obowiązany jest obrać sobie Vicegospodaiza, lub też dozór nad punktualnem wykonaniem powyższych postanowień, komu innemu poruczyć, i osobę w tym celu obraną, Kommissarzowi policyjnemu tyczącego się rewiru wymienić, ażeby tenże wiedział, do kogo się względem usunięcia zayść mogących wykroczeń udać ma. Za karę z jakiegokolwiek wykroczenia wynikającą, będzie nasamprzód vieegospodarz, lub też inna w tym celu wymieniona osoba, odpowiedzialną; a dopiero 'w Icnczas zostanie kara od właściciela samego ściągniętą, jeżeli takowa od osoby przed wszystkie mi do tego zobowiązanej, uiszczczoną być nie może, lub też skoro właściciel w tej mierze nikogo niewymierni. Poziibń, dnia 19. Lipca 1815.
P r e z e s P o l i c y i Minutoli.
OBWIESZCZENIE.
Na fundamencie zawartego recessu działowe, n Piln dnia 23. CzelWca .",,_ SO d_ d OHO.icaJ.i.i1.l'Hfe 1830_ r_ WSpra_ -wie pozostałości po krawcowej Annie Katarzynie Schulz z domu Meck alias Malke z Mroczy, zostało w skutek dekretu z dnia 3. Sierp. 1811. f. dla Augusta Schulz (teraz służącego w Berlinie) leąoź scheda macierzysta w ilości 70 Tal. vr księdze hipotecznej, wtenczas wdowie Rozyny Schulz 2 domu Schulz przynależącego, gruntu Nr. 81. na starem mieście w Mroczy Rubr. III. sub N f. 1. z lem zastrzeżeniem zaintabulowaną, iż summa ta równe ma mieć prawo schedę macierzystą 70 Tal. dla Krystyny Louizy Schulz jednocześnie fam pod N f. 2. zaprowadzoną i źe dla obydwóch łych summ lakze i odjak sobie MexYK, po tak szybkim kroku postąpi. Jest prawdopodobna, że obcych awanturników przeciw naszemu handlowi podniecać nie omieszka. W nędznej swćj marynarce nie posiada MexYK tyle majtków, ażeby choć jeden okręt wojenny dostatecznie obsadzić; rząd więc nasz ogłosi bez wątpienia każdy okręt za rozbójniczy, którzy mając flagę mexykanska nie ukaże prawem przepisanej liczby majtków krajowców, i każe powiesić każdego obcego na( maszcie, skoro się na okręcie mexykaiiskim znajdzie. Wattel nie będzie tu wprawdzie stanowił powagi, lecz Wattel pisząc o prawie narodów, bardzo mało wiedział o Mexyku, a gwałtowne wypadki wymagają silnego poparcia. Na lądzie mają Stany zjednoczone, postępowanie bardzo jasno naznaczone. W wojsku regularnem, które obecnie w Texas stoi, i w ochotnikach, którzy na pierwsze wezwanie zewnątrz się zgromadzą, posiadamy dostateczną siłę, ażeby udaremnić każde usiłowanie Mexy ku mające na celu skoncentrowanie armii między Lau Luis Potori i Rio grandę; popełniliby może nawet miłosierny uczynek, gdybyśmy całe wojsko naszych chełpliwych sąsiadów wzięli w niewolę i tym sposobem od umorzenia je ochronili. Podobnie możnaby porty Kalifornii zająć, coby się zapomocą jednej fregaty uskutecznić dało; a Mexykanie przymuszeniby byli, w skutek tego, nimby rok minął, u drzwi naszych o pokój żebrać.« Najnowsze doniesienia z Texas są z 3 O. Lipca. Konwent jeszcze w Austin zgromadzony pracował nad ustawodawstwem dla nowego, amerykańskiego związkowego państwa. Każdy w Stanach zjednoczonych urodzony biały mężczyzna, otrzymuje po całorocznym pobycie na texai'iskiej ziemi, prawo oboru w tćm państwie. Indyanie nie płacący podatków i Murzyni lub potomkowie murzynów prawa tego pozyskać nie mogą. Zajęcie Tcxasu nastąpiło rzeczywiście d. 26. Lipca przez zatknięcie gwiaździstej flagi, które kapitan Grise z Undiny wykonał. Rząd w Wahsingtonie był przygotowany do zerwania; dnia 9. Sierpnia odeszło z tamecznego N avy-yard 250 skrzyń z flintami do Nowego Orleanu, za któremi 350,000 ostrych ładunków postępować miało. Rząd mexykanski, mówi jedno z pism Orleańskich, stara się o pożyczenie 12 milion, dolarów, lecz zkąd je weźmie, niewiadomo.
Grecya.
Piszą z Anko ny d. 22. Sierpn. - Podług naj nowszych doniesień zGrecyi z d. 17. b. m. oczekiwano w Atenach 16. t. m. nowego wybuchu pomiędzy ludem, ponieważ ten z wielką pewnością był oznaczony, tak, że nawet listy z groźbami w królewskim pałacu znaleziono, które z nastąpić mającym wypadkiem bliską styczność miały. Dla tego też konsygnowano wojsko na kwaterach i patrole przez cały dzień i całą następną noc przebiegały ulice miasta. Tymczasem zeszedł 16. i 17. Sierpnia bez najmniejszych oznaków jakiegoś zaburzeniapisane i do gruntu starego miasta w Mroczy Nr. 126. dołączone, części gruntu tego są odpowiedzialne. Właściciel teraźniejszy gruntu i\r. 81. na starem mieście w Mroczy, młynarz Kar o l B ru n k, utrzymuje teraz, że naleźytość Augusta Schulz w summie 70 Tal. jest zaspokojona, i że wierzycielowi udzielony dokument z dnia 23. Czerwca 1830. f. wraz z wykazem hipotecznym z dnia 3. Sierpnia 1841 f. zagiuiony został. Wszyscy więc ci, którzy do rzeczonej summy, której wymazanie jest wnioskowane i resp. do wystawionego instrumentu hipotecznego jako właściciele, cessyonaryusze, posiedziciele zastawni lub listowni, pretensye mieć mniemają, wzywają się uiniejszem > aby w terminie dnia 13. Października r. b. przed południem o godzinie 101 e'j przed Deputowanym Uf. Sędzią S t ru e n s e e tu w miejscu posiedzeń sądowych pretensye swe zameldowali, albowiem w przeciwnym razie z takowemi na rzeczoną summę i na wystawiony instrument hipoteczny summy tej resp na zastawny grunt, prekludowanemi i im ztąd wieczne milczenie nałożone, instrument amortyzowany a na dalszy wniosek B r u u k a, summa ta wymazaną będzie. Łobżenica, duia 22. Kwietuia 1845.
K ról. S ą d Z i e m s k o - in iej s K i.
OBWIESZCZENIE. " Doin dla zbrodniarzy młodzieńczego wieku w tutejszym zakładzie ma być przez przybudowanie powiększony i budowa ta w skutek rozporządzenia koinmissyi Stanów najmniej żądającemu w antrepryzę oddaną, do czego leruiiu licytacyjny na dzień 6. Października f. b. przed obiadem o godzinie dziesiątej w biórze naszem wyznaczono. Kosztorys i warunki lej budowy mogą tu każdego czasu w godzinach służbowych być przejrzane. Kościan, dnia 24. Sierpnia 1845.
Dyrekcya domu poprawy.
Młodzieniec, posiadający dostateczne wiadomości szkolne, może być niebawnic przyjętym za ucznia w cukierni J. D. W e i d n c r a .
Osoba w wieku doświadczeuia, przy czef.
stwe'ui zdrowiu, mówiąca kilka językami, znająca sposób prowadzenia domu, życzy sobie być umieszczoną jako towarzyszka i niejako wyręczycielka Pani, albo też w mieście jakiem mieć dozór nad powierzonemi sobie Panienkami, któreby tamże edukacyą odbierały. Dalszych warunków dowiedzieć się można na Wodnej ulicy Nr. 5. na drugiem pięlrze na przodku.
Zamierzam w dniu 22 Września r b. sprzedawać za gotową zaraz zapłatą najwięcej ofiarującym : 100 sztuk dobrych skopów, 150 sztuk maciorek, po większej części już kotnych, i 150 sztuk jagniąt.
Dominium Łopieuno w pow.Wągrowieckim.
W T i r t h.
Na Wilhelmowskiej ulicy pod liczbą 155. są do wynajęcia 2 pokoje, na pierwszem piętrze; o czem bliższą wiadomość powziąć można w galanteryi Pana Mendelsohn, gospodarza domu. JIa«lcr piokne a n a n a s y (między temi 9 providence, odznaczające się swą nadzwyczajną a r o m a t y c z u o Ś c i ą nad wszystkie te o rodzaju frukta); najpiękniejs e 4 U ar «leseeskJe cytryny, pIękne dUŻe i ma1e limburskie sery śmietankowe i świeże marynowane śledzie poleca Jan Ign. Meyer, Nr. 70. N owej i Sierót ulicy narożnik.
N ailepszy ryż z wysp Karolińskich w dużych ziarnkach, najprzedniejszą perłową kaszę, suche mydło do prania, przed, pszenną mączkę i najlepsze dubeltowe modre, jako też świece sztearynowe i łojowe za nader umiarkowane ceny poleca handel A. Pakscher& Comp w Poznaniu, przy Wronieckiej ulicy Nr. 19. Dziś we czwartek dnia 11. Sierpnia: koncert SzwarcenbachskićJ kapeli w Szelągu.
Powyższy artykuł jest częścią publikacji Gazeta Wielkiego Xięstwa Poznańskiego 1845.09.11 Nr212 dostępnej w Wielkopolskiej Bibliotece Cyfrowej dla wszystkich w zakresie dozwolonego użytku. Właścicielem praw jest Wydawnictwo Miejskie w Poznaniu.