NOC Z 1 NA 2 STYCZNIA 1843 R

Kronika Miasta Poznania: miesięcznik poświęcony sprawom kulturalnym stoł. m. Poznania: organ Towarzystwa Miłośników Miasta Poznania 1923.09.30 R.1 Nr9/10

Jest to oczywiście skutek . .nieoświecenia starszych, umysłowego lenistwa, nieprzygotowania do dzieł podobnych młodzieży, niep< jmowaniii potrzeb czasu, a nadewfszystko skutek odwiecznej anarchji wyobrażeń. '" Brak przygotowania fachowego daje się uezuwać przedewszystkie m w dziedzinie politycznej. Szlachta polska uważa się Za urodzonych polityków, nie potrzebujących specjalnie kształcić się w tym zawodzie: ..nikomu nie przychodzi na myśl sprawy polityczne naukowo traktować." Dlatego w Wielkopolsce niema właściwych partyj politycznych, są tylko koterje ..religijne, familijne, okolic", hołdujące "teoretycznym marzeniom politycznym-', ..bez zasad pewnych, stałych bez organów żadnych tl . Sejm poznański, który po ustaniu sejmów warszawskich, jest jedynym wyohrazieielem polskich tradycyj parlamentarnych, który powinien być zbiornikiem łudzi .. Arawdziwip politycznych i mężów stanu", jest ..niesłusznie poniżany w opinji publicznej, a fałszywe pojmowanie równości obywatelskiej nie pozwala upatrywać w marszałku powagi wyższej. tl Nie dziw. że wobec takiego lekceważenia sejmów poznańskich udział przy wyborach do nich ze strony polskiej jest bardzo slaby. Toteż na 4(i deputowanych połowa składa się z Niemców. Błędem było wybranie na sejm r. 1841 żołnierzy z r. 1830/31.

którym w r. 1840. z okazji wstąpienia na tron Fryderyka Wilhelma IV. udzielono amnestji. ..Mylnie, mówię, bo odwaga wojskowa nie pociąga za sobą koniecznie męstwa obywatelskiego, a tern mniej politycznego uksztaicenia. bo innej trzeba wymowy z polskimi żołnierzami, a innej z urzędnikami niemieckimi, bo można szablą i dzidą dzielnie wywijać, a piórem nie umieć władać. Zasługi należy wynagradzać, ale nie z uszczerbkiem sprawy publicznej. " Wobec braku wszelkiego wykształcenia politycznego deputowanych, nie dziw. że sejmy obradują obszernie nad rzeczami błahemi. a ważne zbywają krótko. Mają one wogóle cechy . . nieporządku, niezgody, nieumiejętności, braku wszelkich zasad pewnych... "słowem jest to ten sam chaos, w którym żywioł polski się trawi, a niemiecki rozszerza." J ak z wykształceniem politycznem dorosłych, tak się też rzecz ma z wykształceniem ogólnem młodzieży. "Gimnazjum pobko- kalolickie w Poznaniu, gdzie się kształci młodzież z najpierwszych tutejszych domów, było dotąd niezawodnie najgorszym w Europie zakładem pod względem fizycznym, naukowym

KRONIKA MIASTA POZNANIA

i moralnym. Jest ono umieszczone w starym, cIemnym wilgotnym i brudnym budynku, raczej podobnym - nie powiem do więzienia, bo te już w zachodniej Europie odznaczają się ochędóstwem i zdrowem położeniem - ale do jakiegoś składu najpodlej szych towarów, i to w samym środku miasta, znanego i z nieczystości i z mniej zdrowego klimatu." Uczniowie żywią niechęć do nauczycieli, podniecaną ..ze względu na narodowość" przez rodziców. A ponieważ rządowi chodzi o niemczeuie, a nie o nauczanie, dlatego w roku 1842 żaden abiturjent nie zdał egzaminu dojrzałości.

Kształcenie dziewcząt znajduje się w stanie jeszcze opłakańszym. "Ten stan oświaty Wielkopolanek daleko na niższym, jak w innych częściach Polski stopniu, trafia bardzo w myśl Prusaków* są one bowiem w stanie wpoić w dzieci swe dziką i instynktowną nienawiść dla Niemców, a tej się oni mniej obawiają." Jest wprawdzie kilka niewiast poświęcenia, lecz te rue wystarczają, bo dziś "w makach zbawienie", a .. odrodzenie Polski wymaga spokojnego i ciągle wyrozumowanego matek i żon działania: na młodzież w dziecinnym wielku. na porządek domowy." Wyższe wykształcenie miały popularyzować słynne dziś wykłady poznańskie. Byłyby te wykłady dobre, gdyby słuchacze przychodzili na nie z szczerą chęcią uczenia się. Tak atoli nie było. "Nowość, opozycja niemczyżnie, gromadziły zrazu różno rodnych słuchaczy, najwięcej na kurs najmniej tu potrzebny: estetyki, lekko i wymownie [przez Karola Libelta] wykładany, mniej już na kurs historji. gruntownie i naukowo [przez Jędrzeja MOraczewskiegol czytany, mniej jeszcze na tak wielce użyteczną chemję [wykładaną przez Teofila Małeckiego, lekarza, żonatego z siostrą żony Libelta] i na tak potrzebny kurs prawa [prowadzony prsez adwokata Jakóba Krauthofera-Krotowskiegoj, a na najużytecznicjszy podobno dla. tutejszej publiczności kurs rolniczy w początku mało. ai w końcu nikt nie przybywał." Tyle o Wielkopolsce w rozmowie Orła Białego z Mieczysławem i Bolesławem. Reszta dotyczy innych dzielnic polskich, z których naj czarniej wychodzi - Galicja. Jaka rada na te wszystkie bolączki? Oto jedyna: ..uczyć się.

upłynął wiek złoty". Uczyć się należy nawet od Niemców i szukaćkontaktu z liberalnym ich odłamem, przy czem trzeba odróżniać Niemców prawdziwych od przybyszów pruskich." Wątpliwą jednak rzeczą, czy szlachta wielkopolska zdobędzie się na to roz