JM. 282. w Wtorek
Gazeta Wielkiego Xięstwa Poznańskiego 1845.12.02 Nr282
Czas czytania: ok. 21 min.Nakładem Drukarni Nadwornej IV. Deckera i Spd/ki. - Redaktor odpowiedzialny: Dr. J. Rymarfeieu>ic%.
WIADOMOŚCI KRAJOWE.
B e r l i n . - N ajjas'niejszy Pan raczył udzielić oficiałowi i kanonikowi honorowemu, księdzu Perzynskiemu w Wałczu, order orła czerwonego 3ciej klassy. Głogów, d. 26. Listopada.-Przed kilku dniami przyszło tu do niespokojności pomiędzy robotnikami przy kolei żelaznej. Stojący na czele kolei żelaznej Głogowskiej Dr. Bail, chciał im zmniejszyć płacę; udali oni się przeto zaraz w liczbie przeszło 1500 ku bramie fortecznćj, która jednakże natychmiast została zamkniętą. Dr. Bail udał się pod strażą wojskową przed bramę celem ułożenia się z nimi, co jednakże żadnego nie odniosło skutku, a hałasy i pogróżki za bramą trwały przez noc całą.
WIADOMO ŚCI ZAG RANICZNE.
Rossya.
Skalmierzyce w Listopadzie. -Niedawno temu obchodzono w Kaliszu imieniny następcy tronu rossyjskiego. Naprzód odbyło się nabożeństwo w kościołach wszystkich wyznań, na którćm znajdowali się urzędnicy cywilni ł wojskowi. Po nabożeństwie był wielki obiad u wojskowego gubernatora księcia Galiczyna. Na obiad i s'wictny wieczór zaproszonych do niego było mnóstwo obywateli, władzom cywilnym i wojskowym rozkazano stawić się na nie, -z obywateli przybyło do Galiczyna tylko 13 osób, znanych pospolicie. Przytera zachowano zabawną etykietę. Trzynastu tych dziedziców usadzono przy osobnym stole, przy nich pozostawiono 50 nakryć zamarkowanych kartkami, na których imiona zaproszonych a nie przybyłych, nadzwyczaj niepokoiły tę trzynastkę. Przy drugim stole w tej samej sali zgromadzeni urzędnicy cywilni i wojskowi stojąc spożywali podawane im potrawy. - Wszystkie władze policyjne surowy otrzymały rozkaz, aby baczne zwracały oko na gorliwość religijną mieszkańców, a szczególniej osób os'wieconych, pomiędzy stanami wyższemi i uczonymi. Osoby te mają zostawać pod ścisłą kontrolą, czy post zachowują, czy uczęszczają
BT JELOW - EUMKEROW.
O'hzabY pallIyezue p€tństtv JEwroyeJehich.
I I. Austrya.
Auslrya i Rossya pod względem polityki w biegunowym od siebie zostają odstępie. Co już w XVI. wieku o Auslryi powiedziano: Bella gerani alii, iufelix Austria nube, można jeszcze i dziś o niej powiedzieć. Austrya lubi pokój, nie wojnę, jest bierną nie czynną, jest konserwatywną i żadnych zmian u siebie nie dopuszczającą. Austrya dawneini czasy wzmogła się przez małżeńskie stosunki swych książąt, i spadkobierstwo; dziś, gdy narody uic są już więcej własnością swych książąt, klóraby prawem spadku na innych przechodziła, Austrya traktalami urosła. Posiadłości w Polsce, we Włoszech i nad Adryatykiein, drogą układów dostały jej się w podziale, w nadgrodę innych prowincyi, straconych w wojnie siedmioletniej i wojnach Napoleońskich. Auslrya obejmuje przeszło 12,000 miip i przeszło 35 milionów mieszkańców; po l\ossyi jest zatem pierwszem mocarstwem Europcjskicm ze względu na rozległość granic i na ludność. Atoli jak Rossyi słabość w jej olbrzymich rozmiarach leżała, tak chroniczną chorobą Auslryi jest rozmaitość szczepów ludowych, w skład państwa wchodzących. Religia katolicka jest może jedynym spojeni tych różnorodnych ludów, jednemu berłu podległych. Stare prowineye Auslryi są do dynasty i monarchów swoich przywiązane, lecz Włochy i Gallicya są tylko obręczą wojskowej siły do całości zbite. Prowineye Auslryi na osobne Królestwa i Księstwa wydzielone, w tak małym do siebie zostają, czy to politycznym, czy socyaluym stosunku, że rana państwu zadana oderwaniem się jednej prowincyi, drugich nie zakrwawi, aiii tej rany nie pona nabożeństwo, czy ściśle zachowują przepisy kościoła lub są obojętnymi. Cwicrćrocznie niżsi urzędnicy mają zdawać sprawę z tej kontroli na piśmie, z niej układają naczelnicy listę z całego powiatu i przesyłają cywilnemu gubernatorowi. Ten zaś zajmuje się statystyką całej gubernii i przesyła A\ księciu namiestnikowi. Namiestnik zaś ze wszystkich gubernii ułożoną tabelę generalną odsyła do cesarza. Kontrola ta ma służyć do czuwania nad umysłami podwładnych, które nakształt temperatury powietrza, mają burze, pluski lub pogodę zapowiadać na całej przestrzeni królestwa. Równocześnie ma ona stanowić o czasie, w którym najstósownićj w Polsce zaprowadzić kościół rossyjski. - Mnóstwo karczm po borach i na rozstajnych drogach zniesiono teraz w skutek nowego podatku na gorzelnie nałożonego. Około Łenczycy porozumiało się wielu obywateli i pozamykali u siebie gorzelnie i gościńce, inni zaś nie chcąc się do nich przyłączyć, wystawili ich zamiar jako niebezpieczny rządowi i palą wódkę w dwójnasób i zarabiają swą niemoralnością w czworonasób, nie mając konkurentów w paleniu okowity i w przedaźy wódki na gościńcach. (Gaz. Wrocł.) Belgia.
Bruxella. Pierwsze manifestacye parlamentu i mowa dzienników zapowiadają Belgii posiedzenia izby bardzo burzliwe. Pan Van de Weyer jest jednym z ludzi najznakomitszych zmiany wrześniowej i jednym z najwyżej przez nią wyniesionych; wziął on władzę w rękę pod warunkami, które mogą bardzo narazić jego popularność, jego sławę zręczności, a nawet porządek parlamentarny. Człowiek ten należący do pokolenia nowego, do opinii liberalnej, zaledwie jest ministrem od czterech miesięcy, a już uderzają nań wszystkie stronnictwa a dzienniki liberalne więcej jak inne. CÓŹ zrobił, by wywołać tyle symptowatów nieprzyjazni? Gorzej zrobił jak zmianę stronnictwa, chciał należeć do wszystkich stronnictw. Był to środek zwrócenia na siebie gniewu wszystkich. Może kto myśleć będzie, że w Belgii panuje anarchia opinii, i że gabinet bez wyraźnej opinii jest najlepszym gabinetem. Błąd to wielki; nie ma tam anarchii, jest tam tylko zwrot opinii, który się odbywa następującym sposobem. Wiadomo, że Belgia powstała w skutek połączenia się liberalnych i
czują. Wszystko to, co silną jedność państwa sianowi, jakoto: narodowość, język, prawa, oświata, adminislracya, byt matcryalny i t. p. w Austryi najrozliczniejszą sianowi mozaikę. 'N awet podatki nie równo są rozłożone, bo kiedy Gallicya ogromne ciężary ponosi, Węgry mało co do ciężarów państwa przykładają się. Z takiego sianu rzeczy tłomaczy się polityka państwa. Nie chce ono żadnych wsliząśnieri, ani zewnętrznych ani wewnętrznych, bo cała la sztuczna klejonka państw za lakiem wstrząśnienicm rozleciałaby się może. Austrya nie może więc chcieć wojny, musi całą siłą i energią opierać się reformom religijnym i socyalnym, a zatem naj surowsze stawiać kary na wprowadzanie książek religijnemi i socyalnćmi reformami nasiąkły eh - musi być konserwatywną i antiwojenuą, bo na tym systemie jej całość zawisła. Inne jest pytanie czy system taki, którego pół wiekowym reprezentantem jest ks. Mellernich na długo ostać się może; - czy słuszna jest, aby państwo było jako człowiek słabych nerwów, klórego lada stuk w omdlenie wprawia i niebezpieczeństwem życia grozi; - czy podobna jest, aby w dzisiejszej oświecić zostać stagnacyjuyin, i czy Auslrya posiada tyle siły i wpływu, aby utrzymać pokój w Europie. Jeżeli chodzi o wojuy zaborcze, lub wojny z uraz narodowych powstać mogące, takowe dotąd załatwiały się na drodze dyplomatycznej. Ale gdyby Europie wojua [socyalna kiedyś zagroziła, natenczas do tej sfery dyplomatyka już nie sięga, i wojna stałaby się nieuchronną. Auslrya będąc zesypkowem nagromadzeniem różnych narodowości, nie tylko musi na zewnątrz o pokój się starać, ale i na wewnątrz musiała środki obmyślać, by te różnorodne ludy i plemiona w posłuszeństwie utrzymać. Nie szukała tych środków w moralnej sferze ludów, ale sau jedno stronnictwo przyjazne, stronnictwo Oranźystów. Składało się ono z części szlachty przywiązanej do dworu, z wielkiego handlu, złożonego po większej czcs'ci z przemysłowców, przywiązanych opieką króla i korzystnym targiem na holenderskich koloniach prowadzonym i nakoniec z pewnej liczby liberalistów o ideach W oltcrowskich, których ubezpieczał protestantyzm rządzących. Widzimy więc, że w takim składzie stronnictwo oranżystowskie mogło mieć za sobą pieniądz, wychowanie, światło, ale nie miało sympatyi narodu i podpory mass. Musiało upaść i upadło. Po wypadkach dokonanych, po wskrzeszeniu Belgii, usunęło się zupełnie. Jest to jedyny rys podobieństwa do francuzkich Legitymistów, do których niesłusznie bywa porównywanćm. Po zwycięztwie związek katolicko-libcralny utrzymał eię długo dla obrony i z potrzeby uorganizowania kraju. Konstytucyc wspólną zgodą przyjęto i utwierdzono na rozległych zasadach; stronnictwo liberalne, było tutaj konsekwentne z swemi zasadami; stronnictwo katolickie przypuszczało zasadę i skutki, ponieważ będąc panem umysłów i ducha ludności, wiedziało dobrze, że praktyka na jego korzyść zostanie zwróconą. Pierwszy gabinet złożonym był z osób należących do odcieni najbardziej krańcowych obu stronnictw; byli oni prawdziwemi reprezentantami unii. Ale powoli, dzięki wpływowi czasu, z natury rzeczy każdy starał się o przyciągnięcie władzy do siebie. Wówczas po kolei powstał gabinet Theux, wyłącznie katolicki; gabinet Lebeau-llogier, wyłącznie liberalny. Po upadku tego ostatniego, wywołanym gwałt ową sceną w senacie, nastał sławny gabinet pana Nothomb. Minister ten przypisując klęski kolejne obu stronnictw wyrobieniu się nowej opinii, chciał nadać tej opinii ciało, imię i podporę w gabinecie, którego był naczelnikiem. Stanął on jako twórca stronnictwa mieszanego. Popełnił błąd, biorąc słabość za opinie, mniejszość ową bez charakteru i zasad za stronnictwo, mniejszość istniejącą we wszystkich rządach parlamentarnych, tułającą się pomiędzy swemi dwoma stronnictwami, ponieważ jej materyalizm i lękliwość polityczna nic pozwala przyjąć na siebie solidarności za wszelką opinię czynną. - Wiadomo, jak wyborcy zaprotestowali przeciw systematowi stronnictwa pana Nothomb. Widziano, jak głosy połączyły się nie za kandydatami unii, ale tym razem za kandydatami liberalnemi. Na próżno prasa rządowa starała się wykazać, że ten wypadek jest niczćm, bo wyborcy w wyborach gminnych odparli te kłamliwe twierdzenia. Potwierdzili miano warnami znaczącemi w samej stolicy, pod okiem i wbrew wpływu gabinetowego, naukę daną wyborami poiitycznemi gabinetowi w Czerwcu r. b. Bo za gabinetu Nothomb i po nim zdarzył się wypadek, który jest główną przyczyną tego zwrotu opinii. Oraniyści pogodzeni z tronem króla Leopolda po traktacie 1838. r., postanowili nareszcie mieć udział wruchu politycznym. ]I ponie-waż stronnictwo t o, jak już powiedziliśmy, składa się z arystokracyi handlowej, przemysłowej, pieniężnej i rodowej, pojmiemy więc jaki wpływ wywierać musi na wyborców i wybory. Tak więc nastąpiło połączenie, ale nie pomiędzy liberalnemi i katolikami, bo ci pierwsi nie są zadowolone mi z wstecznych dążeń drugich, ale pomiędzy libe ralnemi a oranżystami; ci ostatni przynoszą tu swe głosy, duch postępowy, którego im nigdy nie zaprzeczano, i pomoc tern dzielniejszą, że jest oparta na bogactwie i wpływie osobistym, dotąd zopełnie obcym dla łiberaluych belgijskich.
Takićm jest dzisiejsze położenie strounictw, którego, jak się zdaje, nic pojął pan Van de Weycr, lub nie chciał szanować. Rozwinie się ono w sposób bardzo ciekawy w ciągu posiedzeń. Wprawdzie nieliczne dzienniki utrzymujące gabinet dowodzą, że większość nie bardzo została zmienioną, żew mechanicznej. Massa urzędników kraj zalała i przez nich wszyslkiemi chce zarządzać stosunkami mieszkańców. Aby kraje swoje odosobnić ód wpływu nieprzyjaznych żywiołów reformy i woluości, utrzymuje przeszło 6U,000 samych strażników; i jeżeli się dziś z takim uporem przeciw systemowi celnemu w Niemczech opiera, to nie lyle z utraty lnatcryalnych korzyści, ile z obawy amalgamacyi stosunków społecznych, których się lęka, jako zagrażających bytowi samego państwa. Daremne lo dziś zabiegi. Wiadomo, że inimo ostrego zakazu pisma.
»Ostreich und seine Zukunft« przeszło 4000 cksemplarzy weszło do krajów Austryi.
Z takiej ilości urzędników różne rodzą się zle następstwa. Naprzód tworzy, się z nich biurokraty a, która krajem rządzi, a nic Cesarz Pan Buclon przytacza okoliczność, która najlepiej dowodzi, jak najwyższa władza w Austryi potęgą urzędników jest ograniczona. Gdy do Cesarza Franciszka suplikant podał skargę, jak się Cesarzowi zdawało, ugruntownuą, a którą jednak władzę oddaliły, sam mu dał radę, jaki miał dać obrót swojej sprawie, i żeby ją lak zmienioną podał kanclerzowi państwa. Tha nadmieniając o tein, że to czyni z rady Cesarza. - Nie może też by A inaczej. W krajach autokratycznych, tylko taki monarcha posiada rzeczywistą władzę, który posiada oraz geniusz Fryderyka 11., lub Napoleona, inaczej zdać się musi całkiem na biurokratyą i ma nią ręce związane. - Druga niedogodność wypływa z niemożności dostatecznego opłacenia urzędników. Tak np. strażnik pobiera żołdu 5 sgr. dziennie, a samo jego utrzymanie na granicy trzy razy tyle wynosi Z jakichże więc źródeł i własne potrzeby i zbytkowe opędza? Wyższych urzędników wybiera Auslrya z bogatej szlachty, której przekupstwa zarzucić nie można, ale za to niżsi urzędnicy brani są z klassy ludu bez majątkuo tern SIę przekonają przy pierwszych głosowaniach; i izba zostanie tein czćm była przed wyborami, rozdzieloną, niepewna swego postępowania, wahającą się w swych opiniach i że dla tej izby najlepszą będzie adrainistracya nie posiadająca kolorów żadnego stronnictwa. Nie wiemy, czy wyborcy belgijscy będą uważali to rozumowanie za bardzo pocWebne. My jednakże uważamy je za fałszywe. Widoczną jest rzeczą, że im bardziej izba jest wahającą się, tern więcej władza silna, wpływ stanowczy, byłyby koniccznemi dla uzupełnienia jej słabości, dla nakreślenia jćj programatu i kierowania koniecznie w jćj drodze. Gabinet bez opinii z izbą bez systematu, czyż nie jest negacyą rządu reprezentacyjnego? czyż wówczas na frontonie budynku politycznego nie stoi jako hasło ten wyraz: »memoc.«
Hiszpania.
Madryt, d. 14. Listopada.- HeraIdo zamieścił dzisiaj długie rozporządzenie, zmieniające dotychczasową etykietę dworską. Dziwną jest istotnie rzeczą, że w tak krytycznych dla Hiszpanii czasach, kiedy najważniejsze kwestyc polityczne, dotyczące jćj przyszłego losu, powinny zająć wszystkich umysły, podobnemi drobnostkami można się zaprzątać u dworu. Rzecz ta godna tylko pośmiewiska.
P a ryż. - Powiedziliśmy, że stronnictwo progresistowskie w Hiszpanii, zamierzyło wrócić na nowo do działań politycznych, od których usunęło się stanowczo w chwili wyborów, które utworzyły dzisiejsze kortezy. Stronnictwo to wybrało chwilę wyborów ciał municypalnych, dla sprawdzenia i poznania swćj siły. Działania wyborcze rozpoczęły się w całej Hiszpanii, a już dzienniki moderatystów z przestrachem wykazują korzyści przez progresistów dokonane. We wszystkich wielkich miastach, we wszystkich stolicach prowincyi, gdzie według wyznania samych moderatystów ich opinia przeważa, kandydaci liberalni zwycięztwo odnieśli. Tak samo miały się rzeczy w Valladolid, w Avilla. W pierwszćm z tych dwóch miast stosunek progresistów do moderatystów, był jak 15 do 5, czyli jak 3 do 1. W Santander , Saragosie, Sevilli, skutki są prawie równe. W Sevilli, Murcyi, Leonie, zwycięztwo uzyskali progresiści. WGuadalaxara przegrali, ale tylko w skutek użycia nieprawnych środków przez ich poprzedników. Herald o, dziennik progresistowski, mówiąc o tych tryumfach, dadaje, że zwycięztwa progresistów na tćm się nic ograniczą, spodziewa się jednakże, że większość pozostanie przy jego stronnictwie; lęka się przecież, i słusznie, skutku moralnego, jaki te wybory wywrzeć mogą. Postawa zajęta przez wielkie miasta zwykle oddane rządowi przez przywiązanie do porządku, zdaje się ważnym symptomatem. Starając się odkryć przyczyny mimowolnie, kreśli akt oskarżenia dzisiejszego gabinetu. Wady nowego systematu podatków, nicpopularność systemu poboru, klęska gabinetu wukładach z stolicą apostolską, niezadowolenie ludności, którym od tak dawna przyrzekają matcryalne ulepszenia, a które widzą tylko dochodzące do skutku podstępy dyplomatyczne, finansowe lub ministeryalne, gdy pokój wspiera cały postęp wewnętrzny, takie to idee, mówi HeraIdo, zwróciły kraj do zasad progresistowskich. Tc oskarżenia są ważne. Niezawodną jest rzeczą, że gabinet Narvaeza, otrzymawszy władzę prawic nie ograniczoną, w skutek zmordowania stronnictw, nic umiał korzystać z spokoju publicznego, by trwałość zapewnić. Już w roku przeszłym mógł się przekonać, że w izbach rychło go opuści większość; unikał tylko stanowczej klęski, zamykając jak najrycWej trybunę i nie myśląc jćj zbyt spiesznie otwierać. Dziś przed otwarciem nowych posiedzeń, jego przyjaciele muszą prosić go o postęp konieczny i bezzwło. . . . . . . . .. - .n; a r a a 5£ A .n;.n; B a.n; » i moralności, i ponieważ nie są etatowi, ale lada moment oddalonymi być mogą, korzystają, ile mogą, z czasu urzędowania swego. Dzieje się więc zgorszenie 1 demoralizya w Austryi, jak w Rossy i, z tą tylko różnicą - są słowa autora, - że w Rossyi przekupstwo poczyna się na koza kach, a kończy dopiero w otoczeniu Cesarza, kiedy w Austryi tylko do uiassy niższych urzędników się rozciąga. J ak w Austryi prawa omijają dowodzi np. ustawa w Galicyi, zakazująca żydom utrzymywania szyn* ków, i ustanowiająca komissye, które raz w rok zjeżdżają i rewizye po kraju odb3 ' wają. Tymczasem na każdym gościńcu jest zyd, a w dzień i ewizyi, który naprzód ogłaszają, żyd w zmowie z niższymi urzędnikami, slawia za siebie cbrześcianina na tymczasowego szynkarza, i komissya spisawszy protokół poświadcza, że znalazła rzeczy w porządku. -
Austrya jest krajem autokratycznym. Wyjątek stanowią prowincyc Węgierskie, Siedmogrodzic i nad-Adryatyckie, gdzie władza Cesarska inslytucyami slanowemi ograniczona. W innych prowiucyach, miano wicie w Czechach, Galicyi, w Morawii, w Arcyksięstwic Austryackiem, w Tyrolu i Lombardyi istnieją stany bez żadnego politycznego znaczenia, odbierają jedynie polecenia rządu, ile mają rekruta na rok bieżący dostawić i ile podatków wybrać. Wszakże w Austryi, jak w Rossyi, władza autokratyczna wpływem bogatych magnatów jest ukrócona. W ich rodzinach najwyższe godności stały się prawic dziedziczneini, a zląd wszelka zmiana na korzyść ludu niepodobną. Cesarz Józef II. zniósł był poddaństwo włościan, wszelako istnieje de facto. Włościaninowi na nic się nicprzydala wolność przenoszenia się z pod jednego pana pod drugiego, albowiem nigdzie nie znajdował poprawy losu swego, wszędzie go czekał ten sam ucisk. Cały ciężar podatków spada na lud, a mnogość urzędników, na których pau prawa swoje policyi, sprawie zują mu, źe w razie rozwiązania kortezów, niezawodnieby upad! na zawsze. Bo w rzeczy samej gabinet Narvaeza nic sianowczego nie zrobił. Najprzód pozwolił kierować sobą, a następnie odepchnąć gabinetowi watykańskiemu w kwestyi bardzo waźnćj. W drugiej kwestyi także neder ważnej dla kraju, kwestyi małżeństwa królowej, nic zadowolił tegoż kraju. Każdy pojmuje, że jest mniej stosowny jak każdy inny gabinet do rozwiązania tej sprawy. To nam objawia, dla czego przyjaciele i nieprzyjaciele uderzają nań razem. Pierwsi są niezadowoleni, niespokojni, rozdrażnieni; drudzy trzymają w ręku spis błędów gabinetu i pokładają swe nadzieje w całości. Niemcy.
Darmstadt, d. 19. Listopada. - Ministeryum spraw wewnętrznych i sprawiedliwości ogłosiło, że sieroty żydowskie z wszystkich części Wielkiego Księstwa -z tych nawet, gdzie istnieją zakłady dla sierot, do których dzieci żydowskie nie mają przystępu - pod temi samcmi warunkami, jak sieroty chrześciańskie, o ile różnica w wyznaniu nie wymaga niektórych modyfikacyi, mają być przyjmowane do domu ochrony i przytułku dla sierót. Mannheim, dn. 21. Listopada. - Zwołany na dzisiejszy dzień sejm badeński, zostanie jutro w Karlsruhe uroczyście rozpoczęty. Wielki książę nie będzie przy tej uroczystości obecnym, ale zastąpi go jako królewski komisarz zapewne prezes ministeryum pan Boeckh. Nie możemy się dla tego, sądząc z okoliczności towarzyszących, spodziewać tak nazwanej mowy od tronu. H e i d e l b e r g, d. 18. Listopada. - Policya zabrała dzisiaj pierwszy zeszyt czasopisma akademickiego. T li r C y a.
Konstantynopol, d. 5. Listopada. - W tym tygodniu miały miejsce liczne nominacye. Ponieważ szczególne ich wymienienie zmusiłoby nas do wypisania listy imion własnych powiększćj części nieznanych w Europie, przeto powiemy, że te wszystkie mianowania, tyczące się prowincyi, p owiększćj części są czynione w dobrym duchu, urzeczywistniają poczęści program nowej administracyi i może doprowadzą do skutku nadzieje wzbudzone na prowincyi zwaleniem dawnego gabinetu. Na nieszczęście porta nic jest zupełnie wolną, by mogła poświęcić wszystkie swe starania sprawom wewnętrznym. Zajęcia zagraniczne paraliżują część jej działalności i trudności, zgubne dziedzictwo po dawnym gabinecie, zawadzają jej jeszcze. Mówiliśmy już poprzednio o sporze wywiązanym z tego powodu pomiędzy Francyą a porta. Ale czyż można się spodziewać, źe missya Szckib Efendcgo nie wywoła jeszcze uwag ze strony mocarstw mających interes sw)r W Syryi? W obec wymagań mocarstw w Syryi, walk i różnicy religii w górach, pomocy cudzoziemskiej rzeczywistej lub mniemanej tylko mocarstw zagranicznych, na którą liczą górale Libanu, uspokojenie gór i zastosowanie środków przez porte projektowanych, przedstawia wiele trudności. Wiadomo, źe Szekib Efendi udał się do Deir elKamar, by tam zebrać naczelników druzyjskich i maronickich i ułożyć się z nimi względem środków, jakie przedsięwziąśćby należało co do okręgów mieszanych, ale większa część naczelników nic tylko nie popierała usiłowań komisarza wielkiej porty, ale pracowała otwarcie lub skrycie nad stawieniem mu przeszkód. Szekib uciekł się wówczas do środka ostatecznego, porozumiał się z dowódzcą. wojsk tureckich Nam i K baszą i kazał uwięzić tych naczelników druzyjskich i chrześciauskich, którzy mu zawady stawiali. Oprócz te
dliwości i aduiinislracyi składa - wysyssa go jeszcze bardziej. Ubóstwo włościan nie może bogacić panów. Ztąd ogromni posiedzicicle w Austryi, nic trudniąc się sami gospodarstwem, nic wielkie z swoich majątków mają dochody, są na łasce Cesarskich urzędników, którzy są wszystkićm we wszystkiem. Prawa agraryjne i leśne ograniczają dziedzica we własności jego, której mu nie wolno reformować i ulepszać, tak, jakby sobie życzył. Podobna opieka urzędnicza panuje po miastach. Od burmistrza aź do stróża nocnego, wszystko rządzi, a obywatelowi nie zostawiony żaden udział w sprawach kommunaltiych. Wszyscy urzędnicy miejscy są urzędnikami Cesarskimi, chociaż miasto obowiązane ich płacić z dochodów komunalnych. Do kategoryi takich urzędników należą nie tylko stróże, ale i skotarz miejski a nawet stadnik miejski (B.C. str. 155). Na najmniejsze rzeczy potrzeba pozwolenia od władzy. Chcesz mieć gości u siebie, trzeba na to opłacić pozwolenie u policji, a nawet wymienić osoby, gdy tego zażąda. Każdy pojmie, ile takie stosunki krępują wolność człowieka i źe się pod takieini okolicznościami nigdy stan żaden do dojrzałości swobód politycznych nie wyrobi. - Jeżeli jednak mieszkańcy Austryi czują się szczęśliwymi pod rządem swoim, sprawiły to owoce długiego pokoju, które byt materyalny i bogactwo narodowe podniosły, sprawia przywiązanie do familii panującej, która popularnością swoją to przywiązanie pozyskać sobie umiała. Cenzura w tej mierze tak jest baczna, źe np. gdy ktoś w Czechach podał do gazet, oznaczając nadgrodę teinu, ktoby mu dopomógł do wyśledzenia rzeczy, które mu z kufrem z powozu ukradziono, cenzura nic pozwoliła tego wyrazu ukradziono, i musiał za to położyć wyraz zginęły. (B. C. str. 141.)
go wziął się do rozbrojenia gór, które odbyło się w Deir cI Kamal\ W Zahle i kilku innych miejscach bez oporu. Może być, źe środki te zganione mi zostaną w Paryżu lub Londynie. Mówią nawet, źe ambasador angielski protestował przeciw rozbrojeniu. Jednakże czyż to nic jes t dobrodziejstwem dla górali, jeżeli im odejmiemy broń, z której robią zgubny użytek? Uwięzienie zaś naczelników, tych wysokich baronów Libanu, nakazywały okoliczności. Czyżby wołano, ażeby Szekib pozwolił im podburzać swoich wazali i później uśmierzał powstanie w potokach krwi. Ludzie znający Liban, wiedzą dobrze, że ta feodainość wieków średnkh utrzymuje tam wojnę domową i podsyca ją; wszelki cios jej zadany przybliża tylko uspokojenie. Emir Bcszyr utrzymywał szcików postrachem; Emer basza, pomimo oskarżeń przeciw niemu wzniesionych, pojął, że to był jedyny s'rodek uspokojenia Libanu, a władzę swoją czuć dawał szeikom druzyjskim i maronickim, dla tego przez krótki czas jego pobytu w Deir el Kamar spokojność nie była przerwaną na Libanie aż do koalicyi europejskiej; wówczas zaś j ćj miejsce zajęła anarchia. Kwcstya perska także mocno zajmuje porte. Od sześciu miesięcy uwiadomiono ją o układzie zawartym w Erzerum, którego ona nie chce zatwierdzić. Kwestyę polityczną utrudnia tutaj kwestya religijna; Persowie domagają się wzniesienia kilku meczetów dla wyznania szyitów, a porta tego odmawia. Ambasador Anglii i innego mocarstwa współzawodniczą gorliwością w tćj sprawie, by utrzymać wpływ swoich gabinetów w Teheranie. Jest to także spadek po dawnym gabinecie, który załatwić trzeba. Szczęściem Ahi Efendi, pełniący obowiązki ministra spraw zagranicznych aź do przybycia Reszyd baszy, jest urzędnikiem światłym, posiadającym szacunek dyploraacyi w wysokim stopniu. Zeszłego czwartku, sułtan wraz z wszystkie mi ministrami udał się do arsenału i był obecnym spuszczeniu na wodę nowego okrętu liniowego »Naviki Bahri.« W piątek udał się na Yeni Bagacze dla inauguracyi szpitala cywilnego wystawionego przez sułtankę matkę. Jest to pierwszy zakład podobnego rodzaju w Turcyi. Zdaje się, źe sułtan jest mocno zadowolonym z biegu spraw pod kierunkiem nowej administracyi; dał dowody hojności prawdziwie królewskiej względem kilku ministrów. Zeszłej niedzieli tytułem gratyfikacyi z swej szkatuły prawdziwej zaasygnował 5 O O tysięcy wielkiemu wezyrowi Rauf baszy, 800 tysięcy piastrow wielkiemu seraskierowi Sulejmanowi baszy, 3 O O tysięcy piastrow prezesowi najwyższej rady sprawiedliwości Rifaat baszy i 250 tysięcy piasków ministrowi skarbu Nafiz baszy.
ROZMAITE WIADOMOŚCI.
P o z n a ń. - Na dniu 18. z. m. odbył się tu pogrzeb rodaka naszego, mieszkańca Prus zachodnich, Ignacego Biernackiego. W okolicy, w której nieomal całe pasmo swego czynnego życia przepędził, znany z cnót domowych i obywatelskiej uczciwości, przybył tu na końcu długoletnich cierpień z nadzieją, źe użycie wód, do których zdążał, nadwątlone zdrowie naprawi. Słabość jego nagle się wzmogła i zamierzonej podróży dokonać nie dozwoliła. Oprócz przykładu cierpliwości w swej bolesnej chorobie, zostawił nam Ig. Biernacki pod względem rozporządzenia wydatków pogrzebowych inny jeszcze godny naśladowania przykład. Pochować się kazał bez wszelkiej niepotrzebnej okazałości, suminę przecież przez to oszczędzon% złożyć na wsparcie biednych tego miasta. I wpłynęło z opędzonego wydatku talarów sto do kassy tutejszego towarzystwa opieki nad ubogimi
Położenie polityczne Austryi staje się wszakże co dzień krytyczniejsze. Obudzona narodowość Sławiańska, wynosząca przeszło dwa razy tyle Slawian, ile jest Niemców, i opasująca od Czech przez Morawią Galicyą, Węgry, N adadryatyk, aź do Krainu, serce niemieckiej Austryi, ruszać się na wszystkich puuktach poczyna. Czechy przypominają sobie złote wieki XIV. i XV. stulecia, i utraconą świetność od bitwy pod Górą Białą, i dziś po długiem uśpieniu do wlasneJ litteratury nawracają. Hrabia Collowrat, były minister spraw wewnętrznych, zdaje się, źe dla tego postradał ministerstwo, że jako Czech ruchowi narodowemu sprzyjał. Do Czech dołączają się Sławianie Morawscy. Z obudzoną narodowością i oświatą narodową, obudzają się potrze by socyalne i polityczne, których się i w Austryi dopominać zaczynają. Ostatni sejm Gallicyi i Lodomeryi, przedłużony do dwóch tygodni, okazał obudzone życie polityczne i kwestya uwłaszczenia włościan przeszła jako petycya do tronu.
Gallicya wedle uwag naszego autora najsłabszą jest posiadłością Austryi. Szlachta Gallicyjska sercem przylega do dawnych wspomnień narodowych, a lud Ruski wraz z popami, w największym zostający ucisku i ciemnocie, wzdycha do Cesarza Rossyjskicgo, jako do swego Patryarchy.
( · Dokończenie nasłąpi.J kiedy ten świat opuszczamy, bo pogrzeby nasze zawsze bywają okazalsze, jakby na skromność chrześciauina przystało, dziwić się zaiste przychodzi, dla czego podobne przykłady prawdziwą miłością bliźniego natchnione, tak rzadkie dotąd bywały. Czy silniejsza w nas ambieya, która nas powoduje uchodzić po śmierci za coś więcej, jakeśmy zażycia znaczyli? Bo jakże wytłumaczyć inaczej uczucia tych, co ostateczną wolą przeznaczają znaczne summy bez wszelkiej korzyści zniknąć mające w chwilowej okazałości ich pogrzebu? Mająż cię chwalić za to, czegoś za życia nie zrobił? niająź żałować, żeś przy dostatkach, przy sposobności, w jakiej cię Bóg i wychowanie postawiło, dobru ogólnemu na nic się nic przydał? Moźeż okazałość twojego pogrzebu nagrodzić twą długoletnią nieczynność; uwolnić cię od zarzutu nieprawego życia i próżniactwa i naraz przekonać pozostałych, jak okropną stratę przez twą śmierć ponieśli. Ale nie tu koniec złemu, że ktoś trwoni w wielokrotnych razach dostatki, któreby ku zaradzeniu nędzy bliźniego, lepiej użyte być mogły. Na bogatszych jak w wszystkićm tak i w złej ambitnej dążności zapatrują się i najubożsi. Szanuję uczucie pobożności dzieci ku rodzicom, żony lub męża dla swej połowicy, w ogólności niejakieś uczucie czci, które się mimowolnie budzi w pozostałej rodzinie dla zmarłych, jako pobudkę życzeń i zabiegów ku uczciwemu pogrzebaniu zwłok swoich krewnych. Lecz to uczucie w swej nieskalanej czystości pewnie do naj rzadszych należy. Najczęściej podsyca je ubrana w wyrazy ostatniej zmarłemu przysługi jeżeli nic chęć, to zwyczaj odznaczenia się w takim razie a przynajmniej wyrównania sąsiadom i równym, co do majątku i wyższym. Bo to nam w każdym stanie wspólne, jakoby do rodowitych cech należało, że gdzie chodzi o próżność, o okazałość zewnętrzną, nie do możności naszej, ale do wyżej stojących, których środki silniejsze od naszych, zastosować się zwykliśmy. Nie pytamy się, czy są zapasy gotowe, czy na nadwerężeniu ich gospodarstwo ucierpi, czy będzie za co nadal rzemiosło prowadzić, czy zostanie na kawałek chleba, by zgłodniałe sieroty nakarmić, pogrzeb ojcu wyprawiony musi być suty, musi być nieraz i stypa dla gości. Czyż ten zwyczaj nierozsądny nigdy nie ustanie? Odpowiadamy, że znieść go tylko potrafi prawdziwa oświata, skoro do dna społeczeństwa naszego przesiąknie. Ale czyż to przed dniem ostatecznym nastąpi kiedy? Iluż prawdziwie oświeconych dziś mi pokażesz, co równic jak pierwsza między nami z Chobienic Milżyńska, a dziś drugi Ignacy Biernacki zakazuje trwonić pieniądze w dzień swego pogrzebu, wska' żując do ich użycia najszczytniejszą drogę, bo drogę ku urzeczywistnieniu chrześciańskiej miłości. I W takim razie mem zdaniem więcej zrobisz przykładem niż nauką, łatwiej człowiek naśladuje drugich zapatrując się na icli czyny, niż słuchając najpożyteczniejszych rad i przepisów. Tu chcąc zły przykład naprawić, trzeba go w dobry zamienić. Od bogatych wyjść musi początek; z gór spadając potoki, spieszniej swój przebieg ukończą, silniej wzbierają i biegną. Gdyby każdy, co po sobie zostawia majątek, zakazał pogrzebowych okazałości, a na cele publiczne przeznaczył kwotę wyrów« nywającą wydatkom zwyczajem tylko dotąd utrzymującym się przy pogrzebaniu zmarłych, mniej bogata klassa ludzi wnetby się za nimi w podobny sposób wciągnęła. Są miejsca, gdzie się W podobnym celu zawięzują towarzystwa. Czytaliśmy to niedawno o Poczdamie. Dla czegożby i u nas tego zrobić nie można? Rzecz sama tego warta, żadnych z resztą zabiegów
Biuro dozwolone Mwetiny Schutze nieirki j ę zy ków na ulicy Krausen Nr. 40. Ltónhofsplalz. Szanownemu Państwu Dóbr. mam zaszczyt polecić mój już założony Instytut za zezwoleniem wyższej władzy do ustanowienia guwernantek," dam do kompanii i bon, ośmielając się szczególniej na to zwrócić uwagę, iź w każdym względzie użyczonego mi zlecenia z Ich strony, a z mej nieodzowna rzetelność, akuralność, najspieszniejsze uskutecznienie, jako też dostateczne przekonanie się o zdolności i moralnćm się prowadzeniu dam lakowych, główną zasadą moją będzie, a zwłaszcza, iż przez długi czas sama · wykształceniem dzieci trudniłam, a zatem nić z interesu lecz z prawdziwego się poświę
nie wymagająca, nic wkładająca bynajmniej na członków żadnych obowiązków czynności osobistej. Toćby do naszego usposobienia właśnie przemówić powinno.
Państwo Amazonek. - Na wyspie Jawa, pomiędzy miastami Batavia i Samarang, leży królestwo B an ta ra, które, chociaż pod holenderskim wpływem zostaje, osobne przecież państwo stanowi, i co najosobliwsza, mając niepodległego mczkiego, sułtanem nazywanego księcia, jest oddawna przez kobiety rządzone i obraniane. Trzy kobiety składają radę państwa i zawiadują wraz z sułtanem wszystkiemi sprawami królestwa; podobnież i wszelkie inne urzędy są przez same kobiety piastowane. Mężczyźni trudnią się tylko rolnictwem, handlem i rzemiosłami. Mała armia królestwa składa się z amazonek, które od dziesiątego roku życia w broni ćwiczone bywają; dwieście kobiet tworzą przyboczną gwardyję sułtanki, 1 stanowiąc kwiat batawskiego rycerstwa, jeżdżą na koniu jak najlepsza kon' nica europejska. Zwyczajną ich bronią były wprzód łuk i strzały, a teraz są małe spiczaste lance, które w prawym ręku trzymają. Rząd kraju Bantain odpowiada zupełnie jego osobliwszym obyczajom. Korona spada prawem dziedzictwa na samo męzkie potomstwo. Przy wstępie na tron wyznaczają amazonki nowemu księciu wszystkie mniej niż szesnastoletnie dziewice, z których sobie książę jedne wybiera, mającą nosić tytuł sułtanki. J eźli sułtanka w przeciągu lat trzydziestu nic ma syna, natenczas wolno jest księciu wziąć sobie drugą żonę, która ma też same prawa co pierwsza, prócz tytułu sułtanki. - Jeżeli panujący książę bez mczkiego potomstwa umrze, wtedy zgromadza się sto najmłodszych amazonek i obierają z pomiędzy synów swych towarzyszy tego, którego najgodniejszym tronu być sądzą. Obrany tak książę zostaje natychmiast obwołanym i każdy odtąd jego rozkazów słucha. Stolica państwa Bantam leży w bardzo malowniczej okolicy, w pośrodku źyźnćj doliny, zewsząd zielonemi gajami ocieniona; składa się zaś z jednej długiej ulicy, która po obu bokach mnogicmi pięknemi domami jest ozdobiona. W pośrodku miasta wznoszą się dwie dobrze uzbrojone fortece. Jedna z tych, Fort Diamant, otacza pałac sułtana i jest obszernym i wygodnym budynkiem, gdzie amazonki łatwoby oblężenie wytrzymać mogły. Wszystkie kobiety tego amazońskiego królestwa są łagodne i gosclnne. Jeźli jaki znakomity cudzoziemiec w gościnę tam przybędzie, zawsze bywa z największćmi zaszczytami na dworze sułtańskim podejmowany. Jedna z wTyższych urzędniczek królestwa pełni natenczas przy nimobowiązki podkomorzego. W r. 1843. wysłał gubernator Batawii trzech pełnomocników dla załatwienia niektórych spraw do Bantam. Yan Huyscn, stojący na czele tego poselstwa, nic może się nachwalić przyjęcia, jakiego u dworu tych amazonek doznał. Okazywano mu największe uszanowanie i najstaranniejszą troskliwość. Każdemu z jego towarzyszów dano dwa młode dziewczęta do usługi. Wybierając się już do odjazdu, nie mógł się Van Huyscn naj szczerszym prośbom o zabawienie jeszcze dni kilku oprzeć, a gdy wreszcie miał się żegnać z sułtanem, zastał cały dwór amazoński w najgłębszym smutku. Dodano podróżnym dwadzieścia najpiękniejszych amazonek do odprowadzenia ich na granicę, Jl zanim ten powabny orszak poselstwo holenderskie opuścił, obstąpił wprzódy dużem kołem naczelnika poselstwa, przyczćm każda amazonka chwyciła w prawą rękę rusznicę i wystrzeliła z niej na pożegnanieherbaty pecco funt po 16 Złt., jako teź najpiękniejsze Berlińskie błysko-świece, dwa razy czyszczony o l ej do p a l e n i a, najlepsze Szczecińskie mydło do prania i naj przedniejsze Paryskie mo dre, oraz wszelkie inne towary materyalnc poleca Handel Jtuliussn utoi 'trftz.
w narożniku placu Wilhelmowskiego Nr. 1. imprzeelnko Bazarucenia na usługi W P D o br. stania się korzystną, ten przedmiot przedsięwzięłam z nadmienieniem, iź udający się do innie w zaufaniu, jeżeliby jakie wydatki ztąd wy płynęły, łaskawie takowe zwrócić raczą. NB. Z okolic po za miastem Berlin będących w listach frankujących tylko zlecenie odbierani.
Na Grobli pod Nr. 30. są do wynajęcia od Wielkiejnocy 1846. dwa pomieszkania na pierwszem piętrze i parter, wraz z stajnią i przechadzką po ogrodzie. Wdowa Treppinachcr.
Pięknego CUfirit W .ffi01VfiCh funt po 1 Y; 1«, i! g l V, najlepszej iUfirff S*fam t t i i i i funt po 8 sgr., świeżych dużych rotlzenlww funt po 4 sgr. najprzedniejszej
9k d
Najlepsze tłuste wędzone łososie, ( f u n t »0 8 S g l ' . ,) poleca B. MJ. JPneyer, przy Wodnej ulicy w domu szkoły imienia Ludwiki pod Ar. 3 O -
C t n j
Dniu 28. Listopada.
1815. r.
od I do Pal. sgr. fcn.IT'«l- »1' 'entargowe
«' mieście POZNANIU.
Cotylko odebrał nowy transport wy borny Cli cytryn, lii « Hiszpańskich winogron, « Lambertowych orzechów, « rodzenków w gronach, 1 polem takowe po umiarkowanych cenacli Handel towarów kolonialnych S. Orenstełlia
:Q 31 % 9
II{ lU 1 27 114
201 - 23 4 liii O 1
Pszenicy szefel Z) ta dt.
Jęczmienia dt.
Owsa . dt.
Tatarki dt Grochu dt.
Ziemniaków dt.
Siana c e tnar Słomy kopa.
Masła earniec
12 5 _ 14 25 27 8 15 2 S'li 25 - l Inaprzeciwko zegaru pocztowego.
Powyższy artykuł jest częścią publikacji Gazeta Wielkiego Xięstwa Poznańskiego 1845.12.02 Nr282 dostępnej w Wielkopolskiej Bibliotece Cyfrowej dla wszystkich w zakresie dozwolonego użytku. Właścicielem praw jest Wydawnictwo Miejskie w Poznaniu.