dnia 20. Stycznia 1846.
Gazeta Wielkiego Xięstwa Poznańskiego 1846.01.20 Nr16
Czas czytania: ok. 27 min.Nakładem Drukarni Nadwornej W Deekera i Spółki. - Redaktor odpowiedzialny: Dr. J, Rymarkiewic%.
WIADOMOŚCI KRAJOWE.
Berliu. - x, Pan raczył przenieść dyrektora sądu ziemsko-miejskiego w Gnieźnie Seger do Poznania, na dyrygenta jednego wydziału w sądzie ziemsko-miejskim poznańskim, przy zachowaniu tytułu i stopnia dotycbs czasowego, B e r l i n, 17. Stycznia. - Jego Exc. generał porucznik i dowódzca 5.
korpusu armii, C o l o m b, wyjechał do Poznania. Wiadomość o zgorzeniu Brodnicy nie potwierdziła się.
Berlin, d. 9. Stycznia. - Zjednakowej odpowiedzi na podania wszystkich sejmów, tyczące się prasy, wnosićby można, że prawodawstwo nasze zakończyło już w tej mierze swe prace i żadnej nie zaprowadzi więcej zmiany. - Uderza to wszystkich, że odpowiedzi te, jeżeli przypuszczają jaką niedogodność istniejących praw, któraby mogła dać powód do zażaleń, to tylko tę, że cenzura nie dosyć jeszcze jest ostrą i nie dosyć skutecznie potrafi hamować szkodliwe wybryki literatury codziennej. Gdyby do zapobieżenia tym nadużyciom, mówią wspomnione odprawy, potrzeba było wydać nowe postanowienia, rząd nic wąchałby się uciec do powszechnych środków, jakie związek niemiecki w tej mierze podaje. - Z tego pokazuje się, jak to również i z kądinąd już wiemy, że teraz jeszcze takowe środki użyte nie będą, i że pozostawiono to pojedynczym rządom, zaprowadzać w swych krajach stosowne do czasu i miejsca rozporządzenia, któreby prasę poskromiły i na właściwą ją drogę przywiodły. - Najnowsza komedya Laubego «Gottsched i Geliert«, przeznaczona na przedstawienie na tutejszym teatrze, została wydanym właśnie reskryptem ministeryalnym zakazaną dla wszystkich pruskich teatrów. - Powodem do nie tego była żadna szkodliwa dziełka tego tendencya, lub niestosowność wyrażenia pojedynczych miejsc, lecz znane prawo teatralne, zabraniające przedstawiać na teatrze członków familii królewskiej: w komedyi Laubego bowiem występuje książę Henryk pruski. Podobna przeszkoda nie dozwoliła przedstawienia dramatu Gutzkowa »Anonym«, w którym angielski bohater dramatu przez małżeństwo tylko z dworem naszym jest spokrewniony. Żałować należy, że podobne
STOSUNKI AINdLIKAŃSKIEGO KOŚCIOŁA.
Brak religijności, występujący coraz widoczniej wśród protestantów w państwie Pruskiem, a wysoki jej stopień, który się mianowicie w ostatnich Icciech w Anglii objawił, - czego największym dowodem wzmagająca się liczba dobrowoluemi funduszami nowo budowanych kościołów i zakładanych nowych posad kaznodziejskich - było zapewne powodem komissyi oświecenia i spraw duchownych w Prusiech, iż w roku 1842. wysłała z ramienia swego trzech kommisarzy/,Y celem przekonania się na miejscu o stanie kościoła Anglikańskiego, i wyświecenia środków, któremi religijność wyznawców tego kościoła ostaUiiemi czasy tak widocznie dzwiguioną została. Urzędowe sprawozdania wyszły dopiero 2 druku w końcu uplynionego roku. Z nich czerpiemy wiadomości stosunków auglikaóskiego kościoła. Naród Augielski uchwycił i wykształci! przedewszysfkiein praktyczną stronę życia, dla tego uczucie jego religijne, nie rozwiane rfa teorye, zachowało głębszy i spręźystszy charakter. Ztąd poszło, że rełigia w najściślejsze weszła przymierze z samem państwem, że cale wyższe i niższe oświecenie narodu na religii panującej zostało oparte, źe przez kilka wieków największa trwała inlolerancya i prześladowano katolików równie jak dissydcnlów; że same nawet sekty, w łonie anglikańskiego kościoła powstałe, nie tyle wyróżniają się dogmatem, ile piwktycznemi obrządkami kościoła, których ściślejszą lub luźniejszą obserwaucyę samo religijne uczucie Anglikowi wskazuje. (*) By'» nimi G e r l a c h radca konsystorski i pastor przy kościele Sw.
ElżbIety w Berlinie, Sydow kaznodzieje nadworny w PotsClamie, i Uli do u kaznodzieja w Berlinieprawa ścieśniają granice naszej dramatycznej poezyi i że właśnie dotknęły dwóch najznakomitszych naszych pisarzy dramatycznych. - »Miesięczne wiadomości szkolne« wydawane przez Dr. Szulca, podają do wiadomości, że Najjaśniejszy Pan, zważając na niekorzystne położenie, w jakiem się znaczna część duchownych ewangelickich znajduje, i wypełniając zamiar, który miał już wiekopomnej pamięci król zmarły, postanowić najłaskawićj raczył, że dotacye tych pasad ewangelickich duchownych, należących do Najwyższego patronatu, których dochody nie wynoszą 400 tal., mają być do tejże wartości podniesione, również i tym duchownym, którym przez wzgląd na szczupłe dochody ich posad dotąd osobisty udzielano dodatek, tenże i na dal ma być udzielany. - Mówią tu powszechnie, w najwyższych nawet towarzystwach, żegenerał-porucznik, baron Canitz, zamieni wkrótce wydział spraw zagranicznych w ministeryum na inne dotąd jeszcze nie oznaczony urząd. Wydział spraw zewnętrznych ma objąć rzeczywisty tajny radzca Arnim z familii Suków, nie dawno mianowany posłem w Paryżu, pierwej pełniący urząd ambasadora w Bruxelli. - Również powszechną jest pogłoska, jakoby naczelny prezes Meding miał zostać ministrem spraw wewnętrznych i policyi. Nieszczęśliwy młodzieniec, który wpadł do tumu podczas kazania, dostał teraz tak gwałtownego pomieszania zmysłów, iż go do domu obłąkanych oddać musiano. Potwierdza się, iż padł ofIarą swego pietystycznego urojenia. Z resztą stał się on wielu nieszczęść i przypadków przyczyną. Wiele kobiet młodych, przestraszonych widokiem zapaleńca i ztąd powstałym rozruchem, zemdlało i dziś jeszcze chorują, innym pokradli złodzieje w natłoku i przy uciekaniu z kościoła, płaszcze, salopy, zegarki i t. d. Berlin. - Z nowym rokiem zaczyna nasze peryodyczne piśmiennictwo okazywać wiele życia i ruchu. Pomiędzy częścią wyszłemi już, częścią zapowiedzianemi pismami tego rodzaju zwracają na siebie szczególniej uwagg cztery pisma miesięczne, które w połowie tego miesiąca wyjść mają. Nieodrzeczy zapewne będzie powiedzieć kilka słów o tendencyi tychże pism, o ile nam tego ich prospekta dozwalają. »Pismo miesięczne dla polityki« wydawane przez Dr. K. Nauwercka, obrało sobie za cel rozwijanie zjednej
Keforniarya w Anglii, jak wiadomo, nie ma zbyt chlubnego początku Rozpoczęła się z powodu rozwodu Henryka Viii., na który Rzym pozwolić nie chciał. Czas w którym nastąpiło oderwanie się od kościoła katolickiego w Anglii, był czas największego zepsucia i rozwiozłości szlachty z jednej strony, a z drugiej grubej niewiadomości ludu. Nie było zatem radykalne'j reformy, bo ją tylko osobisty interes inouarchy wywołał, a chociaż powstawali w ciągu XVI. wieku reformatorowie Angielscy, żaden jej nie przeprowadził w sposobie Lutra lub Kalwina. Opierał się radykalnym nowościom naród, przywykły do instytucyi tak.
świeckie!), jak duchownych, będących owocem wolnego i historycznego rozwijania się narodowego ducha. Dla tego, kiedy reformacya wSzkocyi wszystko obalała i niszczyła, co tylko odlegle rzymsko-katolickie wyznanie i rytuał przypominało; w Anglii przeciwnie ratował i chronił instynkt narodowy to wszystko z dawnych obyczaj i obrzędów religijnych, co się tylko bez wyraźno) sprzeczności z pismem Sw. uratować dało. Kościół Anglikański stanął zatem od razu na pośredniej drodze między protestantyzmem a katolicyzmem. Artykuł 6- ustawy reformacyjnej Angielskiej opiewa: Pismo Sw. obejmuje to wszystko, co do zbawienia jest potrzebne, tak, źe czego w piśmie Św. nie ma, albo co zeń dowiedzioneńi być nie może, uie może też być uważane, jako do zbawienia potrzebne i nikomu, jako artykuł wiary narzuconem być nic powinno.« Artykuł 11. zaś powiada: »Jesteśmy usprawiedliwieni przed Bogiem przez wiarę w zasługi Chrystusa, a nie dla uczynków i zasług naszych; nauka taka, ze tylko wiara nas zbawia, jest arcypocieszająca. Temi dwiema artykułami przyznawa się kościół anglikański do protestantyzmu, i jako taki, został ogłoszony za panujący pod królową Elżbietą. Wszelako episkopalne urządzenie kościoła katolickiego. blO się nad główniejszemi wypadkami czasowemi i rozbieranie zadań wieku, do życia politycznego się odnoszących. - Pismo również miesięczne dla prawa i sądownictwa, wydawane przez Volkmara, adwokata przy sądzie rewizyjnym i kassacyjnym, zamierza sobie 5illl pomocą prawa doprowadzić obywateli do zamiłowania wolności, a za pomocą prawodawstwa i jego znajomości pozyskać ich dla postępu; badać ono również przedsięwzięło, co szczególniej mogłoby natchnąć naród zapałem ku wielkiej idei prawa i przekonać go, że sprawiedliwość lub niesprawiedliwość wyrządzona jednemu jest nią także dla wszystkich.« - "Pismo dla ekonomii politycznej i życia socyalnego" wydawane przez Dra. Rutenberg, postanowiło sobie trudnić się "praktycznem rozwinięciem potrzeb czasu w zakresie ekonoroiczuych i socyalnych stosunków. " Znajdzie ono przy tein zatrudnienie dosyć sposobności i powodów do walki przeciw zastarzałym przesądom, nie wychodząc nawet z najnowszego stanowiska socyalnego, które historyi ludzkości nowe zupełnie wyjście naznaczyćby chciało. - "Pismo dla oświaty ludu, wydawane przez Dr. T. Miigge i Dr. F. Zabel, będąc tego zdania, że z wiedzą wzrasta i działalność, i że najgłówniejszym naszym błędem było dotąd to, iz naszej wiedzy zbywało na czynie, a czynowi na wiedzy, dąży do usunięcia tego błędu, a to przez roztrząsanie urządzeń kościoła i szkół, dalej zakładów poświęconych sztuce i płodów literatury, o ile ta na wy kształcę nie ludu wpływa. - Juk widzimy zatem, wszystkie te pisma co do swej treści mają się uzupełniać wzajemnie; ale również i co do powierzchownej formy zbliżają się bardzo do ciebie, pragnąc zawsze zachować ton popularny» każdemu przystępny.
Królewiec, d. 9. Stycznia. - Nieporozumienia powstałe między wojskowymi i cywilnymi postanowiono ile możności zagodzić. W tym celu odbyły się dwa zgromadzenia walne, aby na rok 1846. ułatwić wstęp wojskowym do sali i ogrodu giełdy, lecz napróżno, z tego powodu zamówiono trzecie walne zgromadzenie. Wojskowi ile można uprzedzają cywilnych grzecznościami, odwiedzają bale cywilne, herbaty, wieczory, chodzą na pogrzeby i będą na uroczystości ochotników z roku 1813. Nawet związki przyjaźni i pokrewieństwa mają przyłożyć się do zbliżenia się tych dwóch stanów.
Bydgoszcz. - W drugie święto Bożego narodzenia lud wiejski dopuścił się w Mogilnie zawieruchy, wrzeszcząc po ulicach tego miasteczka i bijąc się między sobą. Nadbiegli żandarmi napróżno napominali ich do spokojności, a wreszcie przez parobczaków napadnięci i zbici, zaledwie przez wachmistrza Ellebrecht i mieszczan zostali uwolnieni. Wichrzycieli, którzy są po większej czgści landwerami, aresztowano. (Gaz. pozn. niem.) Neuenburg w Prusach, d. 12. Stycznia. - Wisła w przeszłym roku zrządziwszy wiele nieszczęść w naszej okolicy, i w tym roku pochłonęła wiele ofiar. Całe niziny prawego brzegu rzeki odtąd do Grudziądza stoją od ośmiu dni pod wodą. Niezmierne zawały lodu spiętrzyły się i przerwały wszelką komunikacyą z nieszczęślwemi wsiami. Jak daleko oko zasięgnąć może, nie widać nic więcej jak wodę. Wsie Treul i Montau wyglądają tylko z pod wody dachami i wieżyczkami, a lud biedny ledwie zdołał swe bydło uprowadzić pod strzechy. Powódź przeszłorocznia zabrała całe żniwo, nieszczęście zaś dni ostatnich resztę dobija nadziei. Ziemniaki, ostatni pokarm zakupiony w zimie, leżą w sklepach zalane wodą i gniją! Okropne wspomnienie, iż tysiące rodzin biednych zostało pozbawionych ostatnich środków wyżywienia. Oprócz głodu walczą biedne te
cące nieprzerwane następstwo od apostołów, utrzymane zostało; podo'bnie zachowano we czci zewnętrznej przepych i wspaniałość obrządku łacińskiego: tćm się zaś szczególniej anglikańskie wyznanie od protestanckiego wyróżnia, ie się uformowało w zewnętrzny objaw idei kościoła, będącej ustawą Boską Z lego teź względu urząd kapłański nie wychodzi od gminy, ale ustanawia go Chrystus, a prawowierni około tak ustanowionego (przez ordynacyą i kładzenie rąk) kapłana, gromadzą się Biskup jest właściwym pasterzem dyecezanów swoich, jako następca apostołów, wszyscy inni duchowni przez niego ordynowani, są tylko jego pełnomocnicy. Dla tego, podobnie jak u nas, wyraz gmina nie używa się wcale w angielskim języku w znaczeniu religijnem, ale używany jest wyraz church, kościół, będący tłumaczeniem greckiego eecłesia, i używany jur w znaczeniu gminy, już w znaczeniu domu Bożego. W obrządkach zewnętrznych zatrzymano wiele form symbolicznych, jako to liturgią, okazywanie czci przez znaki, np. przyklękiwauie przy kommunii, uchylanie głowy na słowo Jezus; ubiory księże i t. p. , Od samego początku reformacya nabyła oraz politycznego charakteru, ogłaszając króla za głowę kościoła. Z tego to względu kościół anglikański mimo rcprezenlacyi Zewnętrzni idei swojej, zlewał się z instylucyami i inleresnini państwa, i nie rozwijał się na właściwej sobie drodze. Kiedy w innych protestanckich wyznaniach gminy biorą udział często wyłączny w zarządzaniu całą administracyą kościoła, w Anglii obierani są tylko (podobnie jak u nas) kuratorowie kościelni (church wardem), którzy dozorują nnd majątkiem kościelnym, i rozpisują podatki między parafian na n\paracye i potrzeby kościoła; dawniej byli obowiązani uważać w kościele na porządek podczas nabożeństwa i napędzać ludzi z cmentarza do kościoła, tudzież donosić do biskupa tycb, co dobrowolnie nabożeństwo w kościele opuszczają.
istoty z zimnem i niebezpieczeństwem życia. Oby serca miłosierne przyniosły ulgę tym nieszczęśliwwym!
WIADOMOŚCI ZAGRANICZNE.
Rossya.
Odessa, d. 2. Stycznia.-Otrzymaliśmy wiadomości z Taganrogu, według nich musiało coś nadzwyczajnego zajść w Dagestanie. Pogłoski przebąkują, że zadano klęskę Moskalom. Tyle pewna, że generał gubernator Woroncow nagle wyjechał do widowni wojennej. Wezwano też wiele generałów do Petersburga, na radę wojenną, która zaraz po powrocie Mikołaja odbędzie się. - Być może przeto, że do powagi zachowywanej w Wiedniu, przyczyniły się wiadomości odebrane z Kaukazu. - Szamyl jak powiadają, uprowadził znaczne zapasy prochu zabrane wostatniej kampanii Moskalom i ukrył je w niedostępnych miejscach, zkąd ma zamiar rozpocząć nową walkę przeciw wrogom wolności kaukaskiej. F rań c y a.
Izba Parów. Posiedzenie d. 10. Stycznia. - Ogólna dyskussya ukończyła się nad adressem po przymówieniu się markiza Boissy, który żądał nakoniec prawa o organizacyi pracy, jako potrzebę demokratycznego rządu lipcowego i oświadczył się przeciwadressowi. Montalembert upominał się w swej mowie o chrzescian syryjskich i czynił wyrzuty ministrom, iż nie rozciągają opieki Francyi nad tamte mi chrześciauami, ktorćj dawniej doznawali. Żałujemy bardzo, że o syryjskich wypadkach nic masz wzmianki w adressie i tłumaczy to tym sposobem, iż w komissyi adressowej zasiada trzech królewskich posłów, którzy idą ślepo za natchnieniem polityki rainisteryalnćj. Dawniej Franeya sama wykonywała opiekę, Temz zaś do tej opieki cisną się Rossya, Anglia i Prussy, a Maronici tern więcej cierpią przy tej podzielonej opiece. Guizot nie odpowiedział na tćm posiedzeniu, lecz zastrzegł sobie odpowiedź na dzień 12. Stycznia. Na posiedzeniu w tym dniu izby parów rozpoczął swą mowę Guizot ogólnikami, a jako wprawny szermierz starał się pytanie główne ominąć odpowiedzią na inne pytania, o prawach ludzkości i winszował krajowi, iż można w nim wolności używać, a nawet do gorzkiej opozycyi należeć. Tak Montalembert gani zaniedbanie Syryjczyków, a niepamięta co się dzieje od lat 15? Czyliż rząd lipcowy nie pierwszy buouił praw ludzkości, ale też i dyplomacya przyłożyła się do wolności greckiej. Przychylny ruch dla Chrzescian w Konstantynopolu przypisać należy Francyi. Handel murzynami wzbroniony nowym układem, ścigany jest przez okręty francuzkie. I dla tego rząd francuzki z tą szybkością samą nie może wszystkim dopomagać, i czynić zadosyć życzeniom opozycyi, na której przecie nie ciąży odpowiedzialność za wypadki. Rząd musi zapewnić sobie wprzód wypadek, zanim się weźmie do. dzieła, czyli też równowaga przez wypadek nie będzie stracona. Nie może się uwodzić urojeniami, za które kraj może cierpieć. Potćm minister przeszedł do skreślenia wypadków w Syryi. Posiedzenie trwa dale}. Bey w Tunis ma zamiar trzydziestu młodzieńców wysłać ze swego kraju do Paryża, aby się zapoznali z cywilizacyą europejską. Na posiedzeniu rady dla handlu, rolnictwa i przemysłu naradzano się względem utworzenia kas wsparcia dla podupadłych robotników. Minister przedłożył także projekt zgromadzeniu, który ma prawne stosunki i układy upewnić między majstrami i uczniami. Dotąd zawierano układy podobne bardzo niedokładnie, z kąd wielkie powstawały nieporozumienia i straty. Teraz minister zamierza uchylić te niedogodności przez zawierać się mająceg»-- . -.-q--- ---« i i II i P A - i g -« -. i 11 II i i w f i.....!
Nietylko zaś świeccy, ale i duchowni nic nie stanowią osobno w sprawach kościoła swego; albowiem kościół zamieniony w iustytucyę rządową, gdzie parlament prawa kościołowi dyktuje, a rząd biskupów mianuje, przestaje być. osobnein ciałem. Za czasów Auglo-Saskich były w Anglii podobnie, jak w całyui katolickim kościele, regularne synody diecezaine i prowincyonalne, na których obradowano i .stanowiono w rzeczach duchowrnyćh. Prócz tego prałaci mieli udział w radzie Stanów państwa. Za panowania Edwarda 1. roku 1295, wyrodził się szczególny stosunek wśród duchowieństwa angielskiego, który co do prawa trwa po dziś dzień. Król chcąc podciągnąć beneficia duchowne pod opłatę podatku, zwołał za pośrednictwem biskupów niższe duchowieństwo, by samo uchwalało podatki. Od tego czasu regularnie na ten sam cci było zwoływane i utworzyło izbę niższą duchowieństwa angielskiego (lower house), dokąd przez wybory zjeżdżali się deputowani od korporacyi duchownych, od kapituł i kolegiat, i archidyakonatów. Za Henryka VJH. 1534. roku uczyniło duchowieństwo angielskie akt submissyi (act ofsubmission), którym oświadczyli, że bez kouwokacyi królewskiej ua żaden zbiór się nie zbiorą, ani bez woli króla, żadnych kanonów stanowić nie będą. Karol II. porównał podatki duchownych i świeckich, i uczynił izbę niższą duchownych zbyteczną; roku 1663. ostatni raz duchowieństwo stanowiło podatki. Po czem tylko już dla formy konwokacye duchownych powoływano. Działo się to zawsze krótko przed otwarciem parlamentu, a całą czynnością powołanych duchownych było napisać adres do króla. W końcu i ta ceremonia ustała. WTszakźe prawo konwokacyi służy królowi aż dotąd. Instytucya zaś niższej i wyższej izby duchowieństwa przeniosła się z Anglii do Ameryki. Dopóki istniało prawo, wyłączające wszystkich dissydeutów i katolików od posad politycznych i komunalnych, reprezentował parlament rane w formie urzędowej, ale powinny być zarejestrowane. Czas wpisu ma służyć za normę w przypadku spornym. Dziś odbywać się będzie rada rainisteryalna względem projektu dotacyi księcia N emours, jako przyszłego rejenta. Tymczasem nie wystąpi Cormenin jako przeciwnik tego środka, miano się jego zapewnić ze strony rządu. Książę Harcourt i hr. Montalembert taki zaprojektowali dodatek ze względu na narodowość polską: »Wiesz Naj. Panie, że sprawiedliwość najpewniejszą jest rękojmią pokoju, a wasza Król. Mość bezwątpienia nie zapomnisz, że między narodami od wieków z Fraucyą połączonemi jeden się znajduje, którego byt uroczyście przez układy zawarowano.« Anglia.
Londyn. - Times nie przestaje powstawać na prawo zbożowe, pragnie, by te więzy wolny handel krępujące, rozerwanerai zostały i w następny sposób drwi z artykułu w Quaterly Rewie w broniącego interesów rolniczych. Q u a t e r l y mówi bowiem: »Jeżeli równiny Wisły, Dniepru, i Missisipi będą mogły bez cła wprowadzać do Anglii swe zboże, wówczas bez wątpienia będą one nas żywić najtańszym kosztem; jedząc więc chleb cudzoziemski będziemy zależeć od zagranicy. Mamy za sobą powagę wielu osób. Lord Karol Russell, brat lorda John, oświadczył w 1841. na meetingu w Bedford: Jeżeli zniesiemy cIa opiekuńcze, wówczas dwa miliony akrów gruntu nie będzie już uprawianemu Pan Baring kiedyś minister skarbu, oświadczył w czasie rozpraw nad budżetem w 1841. r., że przywóz zboża z zagranicy wyniesie 4 miliony kwarterów, jeżeli prawo zbożowe zostanie zniesionem. Przecięciowo należałoby za to płacić 12 milionów funtów szterlingów (480 m. złp.) i ta summa byłaby zupełnie straconą dla uprawy roli u nas. Obliczenia lorda Brougham w jego mowie 6 prawie zbożowćm w 1841. brzmią jeszcze gorzej . Jakież będą skutki, pyta on, gdy dziś poświęcimy prawo zbożowe. W przyszłym roku 7 do B milionów akrów będzie Użyć odłogiem; ludzie zaś którzy je uprawiali pozostaną bez chleba, dzierżawcy wyemigrują, a właściciele gruntowi pójdą do domów ubogich.« Do jakichże to mężów powagi, mówi Times, musi się uciekać Quarterly Rewiew, ażeby dowieść swego zdania, lord Brougham sądził, że 7 do 8 milionów akrów zostanie puszczonych odłogiem, a zatem dwie trzecich części całego uprawnego gruntu. Karol Russell utrzymuje, że 2 miliony akrów nie będą uprawne, a zatem żadne zboże, żadne jarzyny, kartofle, ani siano nie urośnie, z któregoby dla ludzi, koni i bydła jaką paszę lub pożywienie przyjaciele cła opiekuńczego zyskać mogli. Jeszcze jest dosyć zielska w Anglii, które samo z siebie rośnie, a które wolny handel wykorzenić może. Prawdziwie zachwycająca przyszłość. Nieszczęśliwy Baring lęka się, że dowóz zagranicznego zboża może corocznie do 4 mil. kwarterów dochodzić, ale wieleż dzisiaj mamy? Oto najwięcej przywożą milion kwarterów. Otwórzcie wszystkie porty, użyjcie wszystkich środków możliwych, płaćcie za kwarter zagranicznego zboża po 5 f sz1. to ten przywóz przy tak umiarkowanych środkach zapewne się wzniesie. W 10 latach mieliśmy niezawodnie cztery miliony ludzi do wyżywienia -więcęj jak przedtem, zatem musimy konsumcyę powiększyć o 4 miliony kwarterów, musimy zkądkolwiek bądź dostać te 12 mil. f szt., które na zakup obcego ziarna są potrzebne, a są stratą, według Baringa, 'przez naszych rolników ponoszoną, bo w odpowiedniej ilości uprawy gruntu tej summy pozbawiamy, jak gdyby nie wiedziano powszechnie, że uprawa pszenicy w Anglii jest uajdoskonalszą w świecie. A więc grunt miałby tam leżeć odłogiem. Strapionemu Quaterly przykład przytoczymy? Kiedy
i władze miejskie, kościół panujący, i stosunki jego nie cierpiały na takiem zlaniu się w jedno ciało kościoła i państwa. Stan rzeczy zmienił się i gdy 1828. roku ministerstwo Wellingtona przeprowadziło bil emanc.ypacyi innowierców bez żadnego ograniczenia, i gdy odtąd tak katolicy, jak dyssydenci, wraz zprawowiercami stauowili w rzeczach kościoła anglikańskiego. J cdynem zastrzeżeniem przeciw możliwym nadużyciom jest przysięga, którą wykonywa każdy członek parlamentu, że na szkodę kościołi« panującego nic stanowić nie będzie. W izbie lordów wszedł zwyczaj, nie prawem, ale względnością sainychźe lordów katolickich zachowany, że opuszaczają izbę, skoro ua slot wprowadzoną bywa sprawa kościoła anglikańskiego. (DalszY ciąg nastąpi.)
O jedwabnictwie w Przeworsku. Nieprzestając trudnić się ciągle tą gałęzią przemysłu w tein przekonaniu, iż jedwabuictwo w Galicji zaprowadzone być może, podaję niniejszem do wiadomości publicznej rezultaty lnoicb tegorocznych czynności: Rok bieżący był bardzo przyjaznym dla moich jedwabnie (robaków), tak, iź w tej mierze równał się rokowi 1836., w którym gąsienice nie podpadały zwyczajnej chorobie, i bez najmniejszej pomocy sztucznego ciepła, co się rzadko trafia, oprzędły się, - gdy i we Włoszech czasem się zdarza, iż przynajmniej w porze oprzędzenia, miejsce, gdzie się robaczki pielęgnują, musi być sztucznie ogrzane. Żywiłem ja w tym roku moje robaczki liściem morw własnego chowu, przezeinnie posianych, przesadzonych i pielęgnowanych. Robaczki te wydały mi jak nigdy jeszcze, wielkie i wcale obfite oprzędy (kokony), z których uzyskałem jedwab, ze wszech miar zadowalający.
milion robotników w Lancashire przez 1840., 1 841. i 1842. r. poprzestawać musiało na połowie a nawet czwartej części racyi dziennych, jakżeby chętnie każden z nich zamienił ogromne zapasy wyrobów i towarów za pszenicę z nad Wisły, Dniepru i Missisipi i w tejże chwili w całej wielkiej okolicy jak Suflolk ustałaby uprawa. Jednakże porzucamy to niewczesne rozumowanie a sprostujemy tylko jeden błąd. Quaterly Rewiew przypomina sobie, że 800 mil. f. sz1. długu państwa opiera się jedynie na gruncie i lądzie Anglii, który jest jedyną rękojmią dla wierzycieli. W takich trudnościach i niebezpieczeństwach nie ma środka wybawienia, skoroby zniesiono prawo zbożowe a dług żadnej kompensatyby nie otrzymał. Tak więc grunt Anglii jest zastawiony za dług narodowy. Czyż toż samo nie dzieje się z przemysłem Anglii? Czyż nie on płaci cła i akcyzy? Czyż grunt płaci cokolwiek więcej jak drobny podatek stemplowy i podatki stałe? Czyż płaci chociaż połowę podatku gruntowego i dochodowego? Największa część podatków gruntowych płynie od konsumentów z ich pracy, dochodu; a wyrobnik, który swoje 30 szylingów na tydzień zarabia, przyczynia się zapewne więcej do dźwigania podatku narodowego jak rolnik z swojemi 8 szylingami. Kiedy więc grunt jest jedyną rękojmią wierzycieli krajowych, dla czegóż rolnicy ciągle dążą do tego, aby się uwolnić od ciężarów miejscowych, które opłacać muszą ze swego gruntu na pokrycie ukonsolidowauego długu? Dla czego z drugiej strony robotnik i pracownicy żywić mąją ubogich, policyę wiejską, opłacać podatki na utrzymanie drogi mostów, ponosić koszta na ubogich i złoczyńców, nie zaś posiadacze ziemscy. Rękojmia ta, na którą Q u a t e r l y się powołuje i z której drwi tak silnie, ponieważ zdaje mu się małą: ta rękojmia, mówi dowodnie, że dług narodowy nie opiera się jedynie na własnościach gruntowych, ale na przemyśle angielskim.
Niemcy.
Rottenburg. Dnia 8 Stycznia, o godzinie 8. z rana odbyła się msza śpiewana w tumie, poczem duchowieństwo zaintonowało Veni Creator i kapituła udała się do zakrystyi. W pół godziny wrócił do głównej nawy kościoła kanonik Laiber, w towarzystwie proboszcza katedralnego Haas, i ogłosił z kazalnicy osobom w kościele zgromadzonym, iż obrano kanonika Stroebele biskupem.
Sztutgard, d. 10. Stycznia. - Nasz następca tronu uda się do Palermo. Wkrótce usłyszemy o zawartych zaręczynach między nim a wielką księżniczką Olgąp e r s y a. Trebisonda, d.26.Listopada. - Stan Persyi nigdy nie był smutniejszym, nędzniejszym, nieszczęśliwszyra jak dzisiaj, wyjąwszy Tauris, Teheranu i Szyras, wszystkie miasta perskie leżą w ruinach, a ludności prawie w nich żadnej nie ma. Ispahan, kiedyś najpiękniejsze miasto Persyi, dziś przedstawia obraz zwalisk, po których się wlecze nędzna, zgłodniała ludność. W tysiącu miejsc grunt leży odłogiem, jakkolwiek za rządów Fet Ali Szaha, miejsca te wydawały najpiękniejsze plony. Od rozpoczęcia rządów Wezyra Hadzi Mirza Agassi, który w chciwości nawet w Persyi równych sobie nie znajdzie, ucisk Serdarów, to jest właścicieli wiosek, oraz małych i wielkich urzędników tak wzrósł, że nieszczęśliwi wieśniacy tłumami opuszczali swe chaty i uciekali w góry i pustynie, gdzie wolą znosić głód i nędzę, jak w domu niegodne postępowanie swych panów, których chciwości ci nieszczęśliwi zaspokoić nie mogli. Prowincya Aszerbidzam, kiedyś tak żyzna, tak dobrze uprawna, tak bogata, przedstawia teraz podróżnym wielki i suchy step. Tauirs, stolica prowincyi, ma jeszcze dość
Co zaś do posiewu drzewek morwowych, rok 1815. zdał się być dogodniejszy od roku 1814., jednak nieporównanie gorszy od innych lat; albowiem w początku czerwca noce były zimne, a od 5. czerwca było parę lekkich przymrozków, które zeszłe już flance w większej części poniszczyły; zawsze przecie roczne i starsze krzewy morw ryskały ua wzroście i rozkrzewieniu się nieporównanie więcej, niż w roku 1814. Nawet te morwy, które na pożywienie gąsienic jedwabuiczych z liści oberwano, pokryły się wkrótce powtórnym, jędrnym i gęstym liściem. Ze wszystkich gatunków morw. które posiadam, 2 mego IOletniego doświadczenia zapewnić mogę, że w naszym kraju najlepiej odpowiada zamiarowi Morus elata, po niej, już nie fyle wprawdzie,Morus ino re ttiana, a uajgorzej M o rus alba chinensis. J O. książę Jerzy Lubomirski, Ordynat i pan na Przeworsku, zajęty gorliwie zaprowadzeniem u siebie choaowli jedwabnie, mając już znaczną liczbę drzewek morwowych, zapisał z Paryża znaczna «'ość nasienia morwowego Morus elata. Oby tylko to drzewko wplennem powschodzeniu z posianego nasienia, odpowiedziało tak, jak mnie, bo i ja przed pięcia latami stamtąd moje nasienie sprowadziłem. Gdy już żadnej nie podpada wątpliwości, że i w naszej prowincji chodowauie drzew mormowych, tudzież pielęgnowanie jedwabnie, przy należnem około tego chodzeniu, tak jak w innych krajach utrzymać się moźc, przeto co do tego perjodu kończę moje w tym roku sprawozdanie. Na przyszłość zaś nie zaniedbam udzielać corocznie wiadomości, jak dalece zaprowadzona u nas przemysłowość jedwabuiclwa, przynieść może pożytek i korzyść, byle tylko starannie około tego chodzić. W Przeworsku, daia 18. grudnia 1815. roku. F. Ks - Kuh o.
wiem za stanowisko główne ruchu handlowego pomiędzy Europą i Azyą środkową. Wojsko perskie liczy najwięcej 5000 ludzi piechoty regularnej i 4 bataliony artyleryi. Wojska te rozłożonerai są po kraju, w Tauris naprzykład znajduje się 500 piechoty, jakkolwiek miasto owo jest uważanem za najważniejszy wojenny punkt w Królestwie. Persowie są ludzie dobrego wzrostu, silnej budowy ciała i uczą się mustry europejskiej łatwiej jak Turcy. Ale organizacya tego wojska jest nieznośna, żołnierze źle płatni, źle karmieni i łachmanami są okrycie; perski pułkownik mógłby rzec z Falstaffem: »w mojej całej kompanii ledwo się znajdzie półtory koszuli.« . Z tak słabem co do liczby i źle utrzymanera wojskiem jakżeby mogła Persya oprzeć się najmniejszemu mocarstwu. Plagą Persyi jest administracya wezyra Hadzi Mirzy Agasis, na pół szalonego starca, który o tern tylko myśli by swoje piwnice napełnić workami perskich dukatów, kiedy skarbiec państwa jest pusty, a żołnierze i urzędnicy żadnej płacy nie dostają i muszą rabować ubogi lud wiejski dla wyżywienia siebie. Mohamed Szach pozwala swemu wielkiemu wezyrowi robić co mu się podoba i zamyka oczy na upadek państwa; jest on prawie waryatera. W południowych prowiucyach Persyi gorzej jeszczcze idzie jak w północnych; wyjąwszy Gilaus, która jeszcze jedwab i bawełnę wyprowadza, inne prowincye prawie nic do Europy nie wysyłają. Prowincya Korozan tak zubożała, że zarząd tego wielkiego okrętu ciągle jest zmieniany, bo gubernator nie może ściągnąć tyle podatków jak dawniej. Polityczny wpływ, jaki dawniej perscy monarchowie na środkową Azyę wywierali, ustał zupełnie i ani Yar Mahomcd, Han Haraut, ani panujący książęta w Kandacharze i Kabulu nie myślą złożyć hołdu osłabionemu władcy Teheranu.
ROZMAITEAWUDOMOSCI.
Z pod Książa. - Staropolskim obyczajem, przepędziłem wraz 2 całą rodziną Święta Bożego Narodzenia w rodzicielskim domu. - Podzieliwszy się opłatkiem, siedliśray do wieczerzy; a widząc siano pod obrusem, snopki w kątach jadalni, i stół dziewięcią przcpisanćmi potrawami zastawiony, myśl każdego z nas zwróciła się mimowolnie na dawne lepsze i szczęśliwsze czasy, z których podobne zwyezaje tylko, pozostały nam, na lubą i gorzką zarazem pamiątkę. - Westchnienie wydobyło się z każdej piersi, jakby przeszłość' się cichym odzywała jękiem. - Po tym westchnieniu, rozmowa nie mogła przybrać obojętnego toku i wchodząc w myśl każdego, zwrócić się musiała ku rzeczom rodzimym, ku pamiątkom ojczystym, wreszcie ku powodom zguby i upadku. - Moja matka pamiętająca Stanisławowskie czasy, przypomniała skażenie ówczesne obyczai i języka, mówiąc: że odkąd zarzucono swoją piękną, czystą mowę, zapomniano i czuć pięknie i szlachetnie. - »Prawda, (rzekł ktoś z boku) - lecz lubo się dziś wyśmiewamy z ojców naszych i potępiamy ich, za to nastrzępitnie języka obcymi wyrazami, wyznać musimy przecież, że nie wiele postąpiliśmy odtąd w tyra względzie.« - »Jakto?« (pochwycił inny) »czyż nie mówimy, czyż nie piszemy jedynie po polsku? czyż nie płacimy pogardliwem spojrzeniem, a nawet i przykrym przekąsem, małej już dzisiaj, dzięki Bogu, liczbie tych, co to trzema francuzkiemi wyrazami cztery polskie przeplatają?« - «Zleś się wybrał, mój kochany, z przedawnionemi wymówkami, na które doprawdy nie zasługujemy, bo i sam Witwicki przyznałby, żeśmy się poprawili.« _ »Ija to wszystko przyznaję« -odrzekł znowu pierwszy- »a1e jeźli się dziś już wstydzimy, mieszania całych ustępów francuzkich w polską rozmowę, to przecież nikt z Was nie zaprzeczy, że zawsze używamy mnóstwo przyswojonych obcych wyrazów, którym dorobiliśmy polskie końcówki, chociaż mamy bardzo dobre szczero-polskie wyrażenia na wszystkie; - i nawet nie nowo ukute, ale bardzo dawne i znane. Tylko żeśmy tak przywykli do tej obczyzny, iż nas razić prze
.u W. ,S.tefańsk.
ego W s iv,L.alK " Dla W roznych llrocasysłosclacn, powiedziane w Wilnie urzez )K. J F. ] ?i» Są do nabycia po wszystkich księgarniach krajowych i zagranicznych. Cena 1 Tal.
stała, i dla tego nie postrzegamy się już nawet, gdy błąd podobny popełniamy.« - «O, co w tym, masz zupełną słuszność« - wtrąciłem,-»bo i nasze pisma nie są wolne od tych usterek.- Najlepsi nasi pisarze, przez dawne przywyknienie, czasami pośpiech, a może i obawę stania się niezrozumiałymi dla niektórych, zaniedbują wykreślania obczyzn z dzieł swych, przez co wielki uszczerbek językowi przynoszą, uświęcając niejako te wyrażenia powagą swoją, i zwlekając tym sposobem o wiele ich zupełne wyrugowanie z potocznej mowy.«- »Nawet nasza Gazeta, t. j. Codziennik« dodał ktoś znowu, »któraby w tym względzie wzorem być powinna, zaniedbuje bardzo ten obowiązek, i mógłbym wam tam wskazać na każdej stronnicy mnóstwo przyswojonych obcych wyrażeń, w miejsce których mamy od dawna swoje, znane dobitne, a nieużywane, jedynie z nawyknienia do obcych. - Lecz jestem pewien, że gdyby kto wydawcy tego pisma uwagę nad tym zrobił, przyjąłby ją bez urazy i nawet unikałby ile możności wpadania w podobne błędy. Rozmowa ciągnęła się jeszcze dość długo i żwawo O tym przedmiocie, a owocem jej, było postanowienie, aby użyć czas świąt, na spisywanie wyrazów obcych używanych niepotrzebnie w naszym języku, zamieszczając obok nich wyrażenia szczeropolskie, na zastąpienie pierwszych. - Ochoczo wzięliśmy się do pracy, a gdy nam się przypomniał wyraz podobny, lub gdy się udało schwycić kogo w rozmowie na gorącym uczynku, daliśmy napisać chłopcom, przybyłym na święta ze szkół wyraz ten, wraz z zastępującym go polskim. Na końcu świąt, policzyliśmy wyrazy, których liczba doszła już była do 500. - Widząc taką ich ilość, uznaliśmy potrzebę przesłania tego spisu Szanownemu Wydawcy Gazety Polskiej, z proźbą o zamieszczenie wyrazów tych w oddzielnym dodatku, aby czytelnicy osądzić mogli, które z nich godne uzyskania prawa obywatelstwa w narodzie. - Nie taimy oraz, że raiłoby nam było, gdyby usiłowania nasze zdołały ogólny udział wywołać i współdziałanie w tak ważnej sprawie, oczyszczania języka naszego z wszelkiej obczyzny. Dla tego prosimy, aby wszelkie uwagi, nad możliwą niewłaściwością niektórych wyrażeń, zastępujących obce, a tu podanych, tą samą drogą ogłaszane być mogły Tudzież spodziewamy się, iż niektórzy gorliwsi, prześlą także spis innych obcych wyrazów wraz z zastępującymi je polskimi, któreśmy pominęli, niedojrzawszy ich w tak ogromnej ilości. Tym sposobem doszlibyśmy nakoniic do zupełnego oczyszczenia naszego pięknego i tak bogatego języka, któryobfitością wyrażeń przechodzi o wiele różne inne. L.
Sala handlowa iv Poznaniu» Ceny targowe dnia 19. SIjcj.nia 1846.
Pszenica . . 3 Tal - sgr. do 3 Tal 2- \ sgr Zylo . . . . 2" 24" do 2 " 5 " Jęczmień. . 1 " 17/\" do 1 ,,20 ,.
Owies . . . 1 " 5 " do 1 " 7/\" Tatarka 1" 12 " do 1 ,,15 " Groch 2" " do 2 " 5 " 8 <<ierlcli redukujo sie na 9 szefli.
Beczka spirytusu J20 kwart $0£ Trallesa Uf Tal. za gotówkę w większych ilościach Dowóz pszenicy był dzisiaj znaczny i ceny tego gatunku zboża zniżyły się o 2£ sgr. na wiertelu. - Niepewność względem cła wchodowc£o w Anglii, i niższe ceny Berlińskie i Szczecińskie utrzymały dotychczasowy ruch w tym artykule. - Ceny żyta bez zmiany. Dowiadujemy się, iż i Ameryki północnej płynie około 900 węspli żj'ta do Szczecina. - Płacono za nie w Ameryce z odstawą na okręt 42 Tal za węspel. Wiadomość ta pochodzi z pewnego źródła, i uczyniła już wielkie wrażenie, gdyż to jest pierwszy transport zboża Amerykańskiego płynący do porta morza Bałtyckiego. Z Krakowa piszą nam z dnia 12 t. m.: Wywóz żyta, jęczmienia, owsa, grochu i kartofli 2 królestwa Polskiego do ziemi Krakowskiej zakazany. Rozporządzenie to sprawiło, iż ceny pszenicy i żyta podniosły się o b' Złtp. na korcuza wierteł. dito. dito. dito. dito. dito.
lecz w sianie nie jest przystawić kwitu na wymazanie zdalnego. Na wniosek teraźniejszego właściciela wsi Dziewierzewa wzywają się sukcessorowie Jana Markwardta, sukcessorowie ich, cessyonaryusze łub ci, którzy w prawa ich wstąpili, i do intabulatu wymazać się mającego pretensye fi' e c mniemają, aby takowe w terminie na dzień 9. Maja r. b. zrana o g o dz i n i e II s t ćj wyznaczonym przed Delegowanym Wym. Ulrici Radzcą Sądu Głównego w Izbie naszej instrukcyjnćj zameldowali, gdyż w razie przeciwnym z lakowe mi zostaną w ykluczeai i im nakazanem będzie wieczne milcZ1r agoszcz, dnia 27. Grudnia 1845. Król. Główny Sąd Ziemiański. Wy dz. 1.
Zawiadomiamy Szanownych członków, że na mocy . 48. ustaw dany będzie na cele dobroczynne bal maskowy na wielkiej sali Bazarudnia 22 Lutego r. b. za opłatą biletu po l Talarze.
Dyrekcya kasyna pol skiego w Poznaniu.
Losów premjalnych Darmstadzkich po 25 Złt. konw., Sardyńskich po 36 franków, Elektorsko-Heskich po 40 talarów, Badeńskich po 05 i 50 złt. konw.. każdego czasu dostać można u Leopolda Katt; Garbary Nr. 44.
Prawdziwie świeży Astrachański K a wi a r i Warszawski bulion W tabliczkach co tylko otrzymali Bracia Andersch.
Swieźe Holsztyńskie ostrzygi odebrali Bracia Meszyńscy.
OBWIESZCZENIE.
W księdze hipotecznej położone'] w pow Wągrowieckim wsi szlacheckiej Dziewierzewa zapisaną jest w skutek rozrządzenia z dnia 3. Czerwca 1797. r. \ v rubryce III. pod liczbą 2.
protestacya de non amplius intabulanilo dla sukcessorów Jana Markwardta waględem zameldowanej na dniu 13. Lutym roku 1797., lecz przez ówczasową właścicielkę Michalinę Radzimińską zaprzeczonej pretensyi w ilości złotych polskich 694. exinscriptionedejeria postjestum sancti LaurentiiYlb Y i złotych polskich 694. zaległych prowizyów. Właściciel teraźniejszy wsi zastawionej twierdzi, że intabulat ten już dawno jest zaspokojony,
Obce.
Abdykacja Abjuracja Abolicja Absolutny
Abnegacja Abominacja Absolucj a Abrewiacja a conto Adoracj a Administracj a Adwersarz Adwokat Adoptować
Admirować Aekwator Afektacja Agraryjne Agio Agitator Afront Album Aljans
Alfabet Ambona Ambicja
Amator Amortyzacja Ambasada Ambaras Amalgamacja Amant Antykwarjusz Antreprener Antaba Anibilować
Anarchja Anszlag Annale Antypoda Asekuracja Armata Architekt Arterja Arka Arkada Armja Arystokracja Aparat Akta Autoryzacja wyrazowobcychzabierającychmIejscefntsliiu:
Złożenie.
Odprzysiężenie.
Zagłada.
Samowolny. - Samowładny. Zaparcie.
Obrzydzenie. ' Rozgrzeszenie.
Skrócenie.
na poczet. Ubóstwienie.
Rząd.
Przeciwnik.
Rzecznik.
Przyswoić. - Przyjąć za swoje. Uwielbiać.
Równik.
Przysada.
Rolnicze.
Naddatek, Poruszaj ący.
U chybienie.
Imionnik.
Sojusz. - Przyrnie rze. Abecadło.
Kazalnica.
Duma! - Pycha. - Wyniosłość.
Miłośnik.
Umorzenie.
Poselstwo.
Kłopot.
Zlanie.
Kochanek.
Starożytnik.
Przedsiębiorca.
Klamka.
Unieważnić. - Zui weczyć. Bezrząd.
Kosztorys.
Roczniki.
Przeciwnożny .
Zabezpieczenie.
D ziało.
Budowniczy.
Żyła.
Korab.
Łuk.
Wojsko.
Możnowładztwo.
N arzę dzie.
Zeszyt.
Upoważnienie.
Obce.
Audytor Ap etyt Al tana Audjencja Autor Akademja Akwadukt Akompanjować
Apartament Akcent w graniu Apokalipsys Akt Atmosfera Akcent w mowie Awantaż Atrybucja
Baterja Balkon Bagaża Bard Barelief Blanż Baletnik Balalja B arikada Bajwagen Baryłka Balbierz Banicja Bryftreger Baza Bil Bolwark Buks Barj era Berejter Bufon Bj ografia Becik
Cyrkularz Cyrkulacja Celibat Ccremonja Czynsz Cytadella.
Dymissja Drukarnia Drukarz Determinacja Deportacja Diwtong Dizmembracja
JPoleKie.
Słuchacz.
-Łakność.
Chłodnik.
Posłuchanie.
Pisarz.
Umiejętnia.
Wodociąg.
Wtórować. - Towarzyszyć. Pokój.
Przypiew.
Objawienie.
Czyn.
Powietrze.
Przycisk.
Korzyść.
Własność.
Działobitnia.
Wypust.
Obłogi.
B oj an.
Płaskorzeźba.
Bielidło.
Skoczek.
Bitwa.
Zasieki.
Wóz dodatni.
Sadek.
Golarz.
Wygnanie.
Listonosz.
Podstawa.
Prawo.
Ostróg.
Panwia.
Poręcz.
Uj eżdżacz.
frefniś. Żywot.
Pierzynka.
Okólnik.
Obieg.
Bezżeństwo.
Ceregiele.
Danina.
Nadrnieście.
Odstawka.
Tłocznia.
Czcionko składnik.
Postanowienie.
Wywiezienie.
Dwugłoska.
Rozdzielenie.
wyrazom
Obce.
Dresiarz Dyspensa Dependuje Dekret Dubeltówka Distans Dyferencja Dyslokacj a Dyslrakcj a Denuncjacja Donacja Durszlak Dyplom Dylacja Demokracja Demonstrować Deliberacja Dukat Dezerter Dominium Dywan Dychtowny Domiuować Dyalog Dyssymulacja Dekarz Dyametr Dysponent
Embrion Egoizm Egotyczność Emulacja Ekonom
Exhalacj a Excepcj a Expens Examin Exekutor Experiment Extrem Exercicie Exini towac Emancypacja Elablować Expedycja Exaktor Extrakt Exystowac Emigrant Exhumowac En groset cetera Exceutrycznyojczystym.
M*olahic.
Tokarz.
Pozwolenie.
Zależy.
Wyrok.
Dwururka.
Odległość.
Różnica.
Rozłożenie.
Rozstargnienie.
Oskarżenie.
Darowizna.
Cednik.
Nadanie.
Odwłoka.
Gminowładztwo .
Udowodniać.
Rozmyślanie.
Czerwony złoty.
Zbieg.
Dwór.
Ko bierzec.
Nabity.
Górować.
Rozmowa.
U dawanie.
Krywacz.
Średnica.
Przełożony.
Pierwocie.
Samolubstwo.
Samoistność.
Spółubieganie.
Podstarości. - G o - spodarz. Wyziew.
Wyjątek.
Rozchód.
Popis.
Wykonawca.
Doświadczenie.
Ostateczność.
Ćwiczenia.
Wywłaszczać.
U samowolnieuie.
Usadowić.
Wyprawa.
Poborca.
Wyciąg.
Istnieć.
Wychodźca.
Odkopać.
Ryczałtem. - Hurtem. tam dalej.
Przesadzony.
Energia Sprężystość. Gifes Rękojeść. Katedra Mównica.
Elew Wychowaniec. Galopować <cwałować. Konfesjonał Spowiednia.
Exageracja Przesadność. Ieologja iSicmiorodztwo. Kongregacja Zgromadzenie.
Exkrement Odchód. ilacis Stok. Kaprys Dziwactwo.
Entuziazin . Sapał. gladiator Szermierz. Kredyt Powierstwo.
Element J iywioł. ieneracja 'okolenie. Kubik Sześcian.
Explozja ybuch. Genialny Twórczy. Kwadrat Czworobok.
Expozycja ystawa. » irlanda lenIec. Konduktor Pieronociąg.
Exkuza ymówka. Grajcarek yrwICZ. Koma Przecinek.
Ekran Zasłona. Genealogia E\odowod. Kalumnia Potwarz.
Exportacja , Huba łóka. Kolba flint. Łoże.
ywoz. Etymologja , Horyzont idokrąg. Kolie Naszyjnik.
Zródłosłów.
Engażować Zamówić. HisloIja Dzieje. Kawalerja Konnica.
Ekwilibria Równowaga. Hermetyczny Szczelny. Kolega Towarzysz.
Echo Odgłos. Horyzontalny Poziomy. Koterja Zbiór.
Elita Wybór. H armonja Dźwięk. Kompanja Towarzystwo.
Hipoteza Domniemanie. Kwest ja Pytanie.
Faksimile Podobizna. Humus Pruchnica. Karbouarjusz Węglarz.
Forteca Twierdza. Handlować Kupczyć. Kanion Popis woj.
Fabryka Rękodzielnia. Honor Cześć. Kantonista Popisowy.
Fontanna Wodotrysk. Halsztuch Nagarlik. Kolonista Osadnik.
Forszpan Stangret. Hierarchja Księzowładztwo. Kardynalny Główny.
Filc Pilśń. Haos Zamęt. Kurenda Okólnik.
Ferdek Łub. Inwentarz Dobytek. Kwalifikacja Zdolność.
Forszus Zaliczenie. Jarmark Roczniotarg. Kursa kon. Wyścigi.
Fant Zastaw. IndustIja Przemysł. Konsumcja Spożywanie.
Filozof Mędrzec. - InfanteIja Piechota. Kombinacja Porównanie.
Fatygować Trudzić. Intabulacja Zapis w księgę. Korekta Poprawa.
Fakultet Wydział. Intryga Podstęp. Kontrakt Ugoda.
Fortrag Wykład. Interregnum Bezkrólewie. Kreować Mianować.
Fajka Lulka. Inkarnacja Wcielenie. Komornik Zagrodnik.
Facjata Występ. Infuzja N alanie. Konstytucja U stawa.
Filantrop Ludolub. Insurekcja Powstanie. Konsekracja Poświęcenie.
Febra Zimnica. Idvla Sielanka. Kongres Zjazd.
Fotel Krzesło. Inkwirować Badać. Komplanacja Układ.
Flinta Strzelba. Indywiduum Oso bnik. Komenda Dowództwo.
Fajerzajg Krzesiwo. Identyczność Tożsamość. KancelaIja Pisarnia.
Fuszer Partacz. Idiot Niedołęga Kurtyna Zasłona.
Fusag Ciepłonóg. linaginacja Wyobraźnia. Komparent Stawaigcy.
Fontenela Zawłoka. Idea Myśl. Konkurencja S półtibieganie.
Feler Błąd. Indeks Skazówka. Kanonada Grom. - Huk.
Familiarny Poufały. Iluminacja Oświetlenie. Koncesja U stąpienie.
Fajerkasa Tow. ogniowe. Inwencja Wynalazek. Kontrawencja Przestąpienie.
, Kontrabandzisla Gisernia Lalnia. Indagacja Sledztwo. Przemytnik.
Inllamacja Zapalenie. Konserwatysta Zachowawca.
Gzyms Okraj nik. Kapitał Zasób Garnirować Bramować. Korespondencja Listowanie . Koneser Znawca.
Garderoba Szatnia. Konsekwencja Awożność. Kafra Dymnik.
Geometra Miernik. Kwirla Kołotewka. Konwój Zasłona.
Generalny Główny.-Walu v Kasjer Skarbuik. Konwencja Umowa.
Geograf Ziemiopis. J Klimat Podniebie. Kuplerka Swacha.
Gemejna Szeregowiec. Katarakty Porochy. Kompozycja Porównanie.
Garnizon Załoga. Kurjer Goniec Kls Żwir.
Grabarz Kopacz. Kuśnierz Czapnik. Kuracja Leczenie.
Gwarancja Zaręczenie. Konfitury Smazeniny. Komunikacja ?- wiązek.
Ganek Chodnik. Kaskada Wodospad. Kancionał Spiewnik.
Guwernantka Ochmistrzyni. Kapitele . Słupogłów. Kolekta Składka.
Gastronom Łakotniś. Klinga Głownia. Konduita Sprawowanie.
Gradus Stopień. Kopja jWtórat. Kryzys Przesilenie.
fliber bAlJ t eszale S oll a [ «ofciarz JWnawał katarakta oka Ihvrezony lichtarz Lokomotywalazaret J-'Ot malarski Iaboratorjum litera litograf lektor ludwisarnia la ury liberalny lingwista I-aiidwera luxu s lampa legalny I-andszafta literatura letarg logika Luft Liwerant Laudemium J -ustracja JAombard liga '_ . aI...I,ca Makaronizm Mizantrop Mielcuch Menażerja Mappa Meteor Merkurjusz
Mesa Metal Munsztuk Mocja Memoir Melioracja Moderat Monument Monopol Manewra Missia Merkantylny Marjaż Monstrum Medjator
M*olekie.
Wagomiar.
Drobianka.
Szczepa.
Kularz.
Zapusty.
Łuszczka.
Poszyty.
Świecznik.
Parochód.
Prawowitość.
Lekarnia.
Pion.
Pracownia.
Głoska.
Rytownik.
Czytelnik.
D ziałolalnia.
Wawrzyny.
Wolnomyślny.
Językoznawca.
Obrona kraju.
Zbytek.
Kaganiec.
Prawny.
Xow. Powierstwa.
Piśmiennictwo.
Zajmanie.
M yślini.
Przewiewnik.
Dostawiacz Zdawne.
Przegląd.
Pozyczalnia.
Związek.
Dzida.
Obczyzna.
Odludek.
Piwowarnia.
Zwierzętarnia.
Krajobraz.
Zjawisko, Rtęć, - Żywe sre bro. Stolnia.
Kruszec.
Wędzidło.
Wniosek.
Pamiętnik.
Ulepszenie.
Umiarkowany.
Pomnik.
Samokupstwo.
Obroty.
Posłannictwo.
Kupiecki.
Małżeństwo.
Potwór.
Pośrednik.
Obce.
Manuskrypt Magik Mycka Masztalerz Medjacja
Nerwy Naturalizować N eu tralny Nawigacyjny Numer Norma Nemezis N acj onalny Ortografia Omnibus Oraużerja Oktawa Orator Obcęgi Ornitologja Opera Ornament Ombrelka Okazja Organizować Organ ! Oryginał Obserwatorjum Owalny Oficjalista Obskurantyzm Orjentalny Pcrpendykuł Perspektywa Pleni potencj a Portret Ajsbok Parasol Poeta Procent Perpeiidykularne Paralela P erj od Port Portyk Percepta Prospekt Prenumerata Pistolet Perfumy Petycj a Plika Part ja Pamflet Perjodyczay Possessor Pajaco.
JPoisMe.
Rękopism.
Czarnoksiężnik.
Czapka.
Stajenny.
Rozmyślanie.
Czuj niki.
Uobywatelnić .
Rezstrouny.
Spławny.
Liczba.
Zasada.
Pomsta.
Narodowy.
Pisownia.
Wielowóz.
Roślinarnia.
Ósemka.
Krasomówca.
Kleszcze.
Plasznictwo.
Spiewogra.
Ozdoba Ciemnik.
Nagoda.
Urządzać, i Narzędzie. ! Pierwotwór.
iGwiazdamia. Obłąkowaty.
Urzędnik.
Ciemnota.
Wschodni.
Wachadło.
Dalowidnia.
Pełnomocnictwo.
Wizerunek.
Izbica.
Deszczochrou.
Rymotworca.
Stowe - od sta.
Prostopadłe.
Równoległość.
Okres.
Przystań.
Prze dsionek.
Dochód.
Widok.
Przedpłata.
Krucica.
Pachnidła.
Prośba.
Zwitek.
Stronnictwo.
Ulotne pismo.
Czasowy.
Dzierżawca.
Błazen.
Obce.
Pontyfikalny Proboszcz Pupka Peregrynacja Protokół Probierne Parentezis Prowizoryjny Profesja Profit Prolougacja Panslawizm Protekcj a PokaI Putersznita Puc macherka Prozelityzm Patrjarcha Pedagogika Pilaster P o rto Plac Procesja PraceI Pretext Produkta Proces Prezent Prelekcja Preferować Parapet Passja Pozycj a Pejzaż
Rajtszula Rewolucja Rafinerja Regulacja Ruiny Respekt Regiment Ranga Reforma Rudować Republika Redaktor Rabat u sukni " w ogrodzie Reguła Renegat
Rasa Reserwoir Rezolucja Rezonować Rekwizyta Reperkusja Rychtyg
Polakie.
Uroczysty.
Ple ban.
Łątka - Lalka.
Pielgrzymka.
Wywód słowny.: J Zagadnienie.
Nawias.
Tymczasowy.
Rzemiosło.
Zysk.
Przedłużenie.
Moskiewczyzua.
Opiekuństwo.
Roztruchan.
Skibka.
Strojarka.
Nawracanie.
Rodoojciec.
Chowanna.
Płaskosłup.
Listowe.
Obszar. - Majdan.
Pochód.
Obwarzanek.
Pozór.
Ziemiopłody.
Sprawa.
Podarunek.
Odczyt.
Przenosić.
Przedpiersie.
Namiętność.
Postawa.
Krajobraz.
Ujeżdżalnia.
Rokosz.
Czyszczalnia.
Porządkowanie.
Zwaliska.
Poszanowanie.
Pułk.
Stopień.
Zmiana.
Karczować.
Rzeczpospolita.
Wydawca.
Wyłoga.
Grzęda kwiatowa.
Prawidło.
Bisurman. - Odstępca. Ród Zbiornik.
Odpowiedź.
Rozprawiać.
Sprzęty.
Odbicie.
Słusznie.
Rekonesans Re szta Rynsztok Rezultat Rygiel Rekurs
SIosarz Szyper Szlafmyc Szema Szkoła Spazmy Scena Szyld
Szneka Spichrz Sznelpoczta San fason Spacer Stelmach S talaktit SzIachtus Stenograf Synonim Skulptor Sztych S ta tua Szteluga Szlam Spirytus Sekret Spekulant Spektator Subordynacja Szosa Sztuka teatralna SzefeI- WiertełjPoHkie.
Zwiady.
Pozostałość.
Ściek.
Skutek.
Zasuwa.
Odwołanie.
Zamkarz.
Łóduik.
Duchenka.
Wzorzec.
Uczelnia.
Kurcze.
Widownia.
Znak. - Godło.
Wywieszka.
Sorbacz.
Sypanie.
Skorowóz Bez przymusu.
Przechadzka.
Kołodziej.
Sopleniec.
Rzeżnica.
Skoropis.
Bliskoznaczny.
Rzeźbiarz.
Rycina.
Posąg .
Kobylica.
Stawiarka.
Wyskok.
Tajemnica.
Przemyślnik.
Widz.' Karność.
Droga żwirowa.
Przedstawa.
Półkorczyk.
Obce.
Szpula Szyna Summa System Spirytualny Suplement Serwilizm Sonda Szlus Sztandar S urpryza Substytut Subaltern Suspendowany - Strofa » w muzyce Szlafrok Skala Sygnał S ytuacj a Szedewr Sufler Skica Szlak na polu » w leśnictwie
Trotoar Toaleta Telegraf Trianguł Teza T art uf Tapety Tablo Trybularz Translator Tendencja Transze Teroryzm
JPoleMe.
Cewka.
Sztaba.
Ogół.
Zasada.
Duchowny.
Dodatek.
Służalstwo.
Szukadło.
Zamknięcie.
Chorągiew.
Niespodzianka.
Zastępca.
Podrzędny.
Zawieszony.
Kara.
Wrotka.
Tatulek.
Podziałka.
Znak.
Położenie.
Arcydzieło.
Podpowiadacz.
Pierworzut.
Dział. - Poletko.
Poręb.
Przybruk.
Gotowalnia.
Dalopis .
Trójkąt.
Twierdzenie.
Świętoszek.
Obicia.
Obraz.
Kadzielnica.
Tłómacz.
Dążenie.
Przykopy.
Postrach.
Obce.
Tortura Turysta Teokracja Trenzla Typ, Tambor Transport Tragarz Topograficzny Uniwersytet Ul tra
Utopja Ulokować Uniwersał Urna We gw ej zer Wulkan Wojażer Wakujący Winszować Wideta Wokalny Wolumen Wexlarz Wylegitymowanie
W oIontarjusz Wegetacja Warjat Wasersupa Warta Wizyta Wasztysz Wiktuały Zajghaus Żołd Zupa Gazeta
JRolahie.
Katusze.
Podróżujący.
Bogowładztwo.
Uzdeczka.
Czcionka.
Dobosz.
Przewóz.
Drążnik. - Drw* Miejscowy, Wszechnia.
Zagorzały. - Ost' teczny. Marzenie.
Umieścić.
Ogłoszenie.
Popielnica.
Drogoskaz.
Zgorzalec.
Podróżny.
Opróżniony.
Życzyć.
Stójka.
Głosowy.
Objętość.
Zmieniacz.
Wywiedzenie. 4 Wywód.
Ochotnik.
Roślinność.
Obłąkany.
Suielka.
Straż.
Odwiedziny.
Umywalnia.
Żywność.
Zbrojownia.
Płaca.
Polewka.
Codziennik.
Powyższy artykuł jest częścią publikacji Gazeta Wielkiego Xięstwa Poznańskiego 1846.01.20 Nr16 dostępnej w Wielkopolskiej Bibliotece Cyfrowej dla wszystkich w zakresie dozwolonego użytku. Właścicielem praw jest Wydawnictwo Miejskie w Poznaniu.