X. 21. w Poniedziałekdiiia 26. Stycznia 1846.
Gazeta Wielkiego Xięstwa Poznańskiego 1846.01.26 Nr21
Czas czytania: ok. 21 min.Nakładem Drukarni Nadwornej W Deckera i Spółki. - Redaktor odpowiedzialny: lir. J. Rymarkietcics.
WIADOMOŚCI KRAJOWE.
Berlin.-Najjaś. Pan raczył najłaskawiej mianować prezydenta wyższego appellacyjnego senatu przy najwyższym sądzie pana Kleist, rzeczywistym tajnym wyższym radzcą sprawiedliwości; wiceprezydenta najwyższego sądu (Kammergericht) Strarapfa prezydentem instrukcyjnego senatu przy sądzie najwyższym; tajnego radzce sprawiedliwości i radzce wnoszącego w ministeryum sprawiedliwości Kocha wiceprezydentem sądu najwyższego i dotychczasowego radzce ziemiańskiego arnwaldskiego cyrkułu w departamencie Frankfortskim, Hermana Waldow radzcą regencyjnym w Królewcu. Berlin, d. 22. Stycznia. - Gazeta powszechna pruska powiada: jesteśmy upoważnieni do ogłoszenia za fałszywą wiadomość, którą umieścił hamburski korrespondent z frankfurtskiego dziennika pod artykułem z Berlina 14. Stycznia, iż tutejszy pułk 2gi gwardyi miał otrzymać rozkaz wymarszu i że w Poczdamie wzmocniono odwachy. Z nad Wezery. - Nadzwyczajna różnica w militarnćm obsadzeniu pojedynczych prowincji państwa dała już nieraz powód do wielu uwag W tej mierze. - Teraz, kiedy nieurodzaj, drogość i niedostatek pieniędzy tak mocno czuć się daje, nie od rzeczy zapewne będzie zwrócić jeszcze raz uwagę czytającej publiczności na ten przedmiot i podać j ej niektóre szczegóły w rozstawieniu wojska po kraju.- Jak wiadomo etat wojskowy zajmuje prawie połowę rozchodów państwa, jest on stałą liczbą w budżecie wydatków, na co zgadza się również panujące powszechnie zdanie, że Prussy są państwem wojsko wein, które niemniej swćj wojennej sile, jak swej duchowej potędze zawdzięcza stanowisko, jakie w rzędzie mocarstw europejskich zajmuje. - Ciekawem jest pytanie, czy pojedyncze prowineye w tym samym stosunku zyskują na wojsku w jakim na utrzymanie jego płacą. - Pan Wallenrodt wydał bardzo interesującą w tym przedmiocie broszurę, z której kilka szczegółów w skróceniu umieszczamy. - Stojące wojsko wynosi po odciągnieniu garnizonów 96,840 ludzi; to, rozdzielone na cały areał pruskiego państwa, które 5073 mil kwadratowych wynosi, daje 19 ludzi na milę K w. a 6\ na 1000 mieszkańców. - Podług tego powinnabyo spadaniu papierów, jako tez o środkach zapobieżenia temuż podług Biilowa-Kummerow.
(Dokończenie). *) Skreśliwszy aulor, w ten sposób szczegóły projektu, przystępuje do uwag w ogóluości, jakby zamierzone budowle powykończać, bez ogołoceniia handlu i przemysłu z koniecznych im kapitałów. Za najftłówniejszy warunek uważa, iżby koleie budować się mające, na rachunek państwa budowane były, i gdzie przedsiębiorcy skłonnymiby się poka A zali do odstąpienia swych praw, aby takowe rząd ponabywal. Nie małej wagi, powiada dalej autor, jest przedmiot, który już wiele piór rozebrało, przy budowli kolei żelaznej, która Prussy, Poznań, Marchią i Pomeranią ma przerzynać. Ponieważ przewożenie osób w tych okolicach nie wiele obiecywać może korzyści, dla tego, iż ludność w tych punktach jest mniejsza, stąd koleje żelazne, więcej na przewożenie produktów urządzić wypada, i wyszedłszy z tej zasady pootwiera się miejsca targowe i ułatwi się przewoź produktów i towarów, tym częściom, którym na środkach wywozu zbywa. O tern zaś, iżby pożyczka pod sterem zręcznym udać się nie miała wcale nie wąlpi. Według budżetu, znajduje się już fundusz 500,000 tal. oraz ramonent z monopolu roli, który na cel wspierania kolei żelaznych jest przeznaczonym, stąd procent pożyczki już w części byłby zakryty, a gdy w tymże budżecie, również na ten cel 1,462,000 się znajd uj, rozumi, iż tylko połowa byłaby potrzebną. Według autora zajść tylko może pylanie, skąd wziąść kapitały na umorzenie zaciągnąć się maprowineya pruska - rachując okrągło - mieć 18,000 kontyngentu, kiedy tymczasem ma go tylko 11,000, a zatem 7000 za mało; również jak go Pomerania podług równego obrachunku ma 2000 za mało, Poznańskie 3000 (a zatem tylko około 5000) Szląsk 2000, Westfalia także 3000; za to Brandeuburgia ma go 10,000 (królewskie gwardye) za wiele, Saxonia 2000, prowineye nadreńskie 6500. - Powody dyslokacyi wojska w czasie pokoju są rozmaite; są one bowiem częścią polityczne, ażeby mocniej obsadzić zbyt oddalone prowineye, częścią taktyczne i wojskowo ekonomiczne, ażeby istniejący podział korpusów uporządkować i etat dla wszystkich korpusów na równą postawić stopę, częścią administracyjne, ażeby każdemu okręgowi naczelnego prezydyuni dać korpus do rozporządzenia i na odwrót każdemu korpusowi jedne prowincyą, częścią powody lokalne ze względu na stosowne pomieszczenie wojska. - Te powody sąjedyne na które przy rozdzieleniu wojsk na prowineye w czasie pokoju wzgląd mieć można, jakkolwiek prowineye, które do swego obszaru i liczby mieszkańców nie stosowną mają liczbę wojska, wiele na tein zyskują lub tracą. - I tak wyrachował Wallenrodt, że gdyby prowineya pruska przez ostatnie 30 lat pokoju miała zawsze kompletną liczbę wojska, zyskałaby na tern 14 milionów tal. w żołdzie żywności i materyałach dla ludzi i koni. - Również Westfalia miałaby o 7 milionów większy'obieg pieniędzy, prowineya nadreńska zaś o 12 mil. mniejszy. (Gaz. kol.)
WIADOMOŚCI ZAfiRASICW
F r a n c y a.
Paryż. - Czytamy w Reformę z powodu artykułu J ournal des D ć b a t s, w którym dziennik ten oświadcza, że stronnictwo konserwatystowskie przeważa: »Nie pierwszy to raz zawrót i upojenie zwycięztwa miesza zmysły ludzi u steru rządu będących. Organa stronnictwa konserwatystowskiego dziś używają wyrazów, których nie szczędzili dworzanie Karola X. na kilka miesięcy przed dniami lipcowemi. - [wówczas mniemano, że gabinet Polignaca stał się panem ducha zmian. Jesteśmy pającej pożyczki, i tu rozbiera pytanie, czy amortyzacya jest konieczną, « w jakich przypadkach jest nieodzowną.
Gdy naród jest znacznie zadłużony i ilość procentów jest tak wysoką, że tylko przez uciążliwe podatki może być opłaconą, gdy cała adiniuislracya tylko jest w ręku urzędników, i innej nie dozwala koutrolti, jak tylko jednej władzy rządowej nad drugą, natenczas kraj sobie życzyć musi, ażeby ilość zaciągnionych długów, przez amortyzacya ubywała. Bo zwiększania podatków, nawet w narodzie najwięcej absolulnyin, niechętnie się przystępuje; naprzeciw operacyom niekorzystnym zasłania najsilniej zobowiązanie się kredytorom do umarzania długu. (idzie zaś ilość długów i procentów opłacać się mających, nie jest tak znaczną, i gdzie jest rękojmia w administracyi finansowej dubrze urządzonej, tam umorzenie długów przynosi tylko niekorzyści, gdy w lepszych czasach utrudzą umieszczenie kapitałów, właścicielom tychże, powtórc ogołaca kraj z pieniędzy, rządowi odbiera sposobność dysponowania wielkie mi summami, których korzystniej w kraju użyćby można, stąd projekt autora jest za pożyczką na niewypowiedzianą rentę. Nie można dosyć często tego zdania powtórzyć, iż nie w podatkach leży nieszczęście, lecz w złem ich zastosowaniu. - Naród bogaty przez , małe podatki może się stać ubogim. Zdanie to popierają Węgry, kraj jeden z najzyzniejszych Europy, jednakże ubogi i uie z innego jak z tego powodu. W przytoczonym jednakże projekcie, dążącym do zapobieżenia momentalnej krisis pieniężnej, dążącym do odżm ienia JM"»'»» pkotez rozkazy zdruzgotania powstańców w dwóch godzinach. Restauracja me widziała przeciwników, nie znała nieprzyjaciół, lub pogardzała niemi. I zaiste, restauracya prędzej jak ktokolwiek mogła się mamić podobnie względem położenia kraju. Boston i Caron ulegli, kilka wystrzałów rozpędziło poruszenie w przejściu Grand-Cerf; powierzchnia kraju była spokojną i milczącą. Rozpuszczono gwardyę narodową. Tak więc restauracya miała jak dzisiaj konserwatyści, wszystkie powody do zawierzenia swemu losowi, owszem miała środki, których dziś konserwatyści nie posiadają. Miała za sobą jedne wielką zasadę legitymiczności; konserwatyści dzisiejsi przedstawiają fakt tylko; ona miała za sobą związek wielkich mocarstw stałego lądu, konserwatyści mają tylko jednego sprzymierzeńca. Mocarstwa stałego lądu równie sprzyjały rządowi Karola X. jak Anglia. Czemże są małe starcia przy moście Saumur łub Befort obok dni czerwcowych, kwietniowych, majowych? Czemże jest zaburzenie w przejściu Grand Cert przy oblężeniu kia sztorów St. Mery. Restauracya była kilkakrotnie świadkiem poruszenia na prowincyi. Czyż kiedykolwiek Wypędzono jćj prefektów z Lyonu, C.lerinont lub Tuluzy? Restauracya miała nawet za sobą pewien urok wojowniczy, którego dziś nie posiadamy. Jeżeli dziś Francya wzięła Antwerpię, by ją oddać napowrót, restauracya odbyła wojnę hiszpańską, a gdy my dzisiaj pokornie znosimy zniewagę dokonaną przez lwa z pod Waterloo, ona dała przynajmniej opinii liberalnej pewien pozór zadość uczynienia przez dekret Andujar. Pod Nawarynem obok Anglii niszczyła flotę turecką, a wy połączeni z anglikami podTamatawe pobitymi zostaliście przez garstkę dzikich: zdobyła Algier, a wy nie umiecie nawet zachować jej zdobyczy. W kilka dni zdobyła miasto i zabrała deja, a od lat dziesięciu wy nie możecie schwytać naczelnika kilku fanatyków koczujących. Nakoniec, by uzupełnić to zbliżenie, spoczywała ona jak dzisiejsza władza królewska na dziedz;czności, a wypadek niespodziany' w jej dynastyi równie jak w waszej, przerwał linię prostą następstwa. - Wkrótce zapewne dostarczycie nam matcryałów do dalszego porównania; ale dziś z rozkoszą słyszymy ten wasz wykrzyknik: »Jesteśmy panami.« Restauracya tak myślała i chciała dowieść tego, czekamy od was tej próby. Jesteście panami, a więc uspokójcie Algieryę, schwytajcie Abd el Kadera i nie poz\yólcie, by Anglia żywiąc ogień powstania, dostawiała powstańcom pieniędzy i amunicyi. Jesteście panami, a więc wstrzymajcie to haniebne zepsucie poniżające kraj i władzę. Jesteście panami, wice przywróćcie kredyt. Nie dajcie wszystkim majątkom wielkim i małym tonąć w przepaści ażyoterstwa. Jesteście panami, więc zreformujcie iustytucye grożące upadkiem, lub zabrońcie narodowi pragnąc ro formy. Jesteście panami, wróćcież zatem Francyi ten kwiat dumy i honoru, który skalaliście w rękach waszych. Rozkażcie przemysłowi wydawać, handlowi wywozić, bankructwom ustać, targom zagranicznym otworzyć się, lub co jest trudniejszćm, rozkażcie słońcu jaśnieć nieustannie a zabrońcie ziemi zatruwać rzucone w nią ziarno. W dniu tym, w którym to uczynicie, zrzekniemy się naszej władzy i uznamy was za panów. Izba parów. Posiedzenie z 15. Stycznia. - HI. Pelet de la I.ozere zwraca uwagę izby, na drobne skutki usiłowań armii francuzkiej. Armia rozproszona, nie może nic zdziałać przeciw powstańcom arabskim. Książe Moskwy także uważał wypadki w Afryce za bardzo niepomyślne. Mówił, iż cesarz Abderhaman udaje więcej nieprzyjaciela Abd el Kadera, aniżeli nim jest W T istocie. Jest bowiem karbonarystoska assocyacya w Marokko, pewien rodzaj stowarzyszonej milicyi polityczno-religijnej, zwanej Muleykalnćj reformy niedokładnego organizmu całej finansowej administracji, jakolei, ażeby nie poczynił zmian w podatkowaniu. W tem miejscu projektuje autor kilka ulepszeń w adminislracyi finansowej, które rozbierać i przytaczać przechodziłoby zakres tego pIsma. N areszcie powiada, niezaprzeczona jest, źe rząd w niektórych przedmiotach wiele już zrobił, ażeby byt dobry w kraju podniósł, i na ten cel poświęcał wiele kapitałów, wybudowaniu dróg żwirowych, ale także nikt nie wątpi, iż wiele do życzenia pozostaje, i źe to się niestało, co dawno powinno było być dokonaueui; jako to: brak dokładnego budżetu, zatrzymane wiele podatków, które jako ruch handlowy i przemysł wstrzymujące się okazały, a nakoniec małą baczność, którą* poświęcano regularnemu obiegowi p.eniędzy. Pieniądz w ogólnym ruchu handlowym jest lem, czem krew w ciele.
Obadwa do życia potrzebują regularnego obiegu, i lam nie można się spodziewać wielkiego ruchu handlowego, gdzie braknie na środkach poktóreby go d'j.y wiały. Królewskie banki, którym zasług ujmować nic mamy zamiaru, nie są w sianie przez stosunek ich do państwa wszystkie wymagania zadowolić, a częstokroć są zmuszone w lej rhwili ograniczać swe czynności, gdzie publiczność ich pomocy najwięcej by potrzebowała. Assocyacye bankowe mąją dwie główne korzyści 1., źe umieszczają kapitały zbyteczne u siebie II., że w pomyślnych chwilach handel ożywiają, a w krisis wątpliwej go utrzymują. Dopóki rząd nie zezwoli na urządzenie pry walnych assoryacyi bankowych, dopóty handel i przemysł zakwitnąć nie może, bo obadwa po-. irTPhui:. LI: k.-w.lvni C7:>sii' 7:inevvnioiieao kredvl u i ncwnći MMDV nro
Tahied, od założyciela jej, która czyni zabiegi śród muzułmańskiej ludności przeciw naszemu panowaniu w Afryce. Guizot odrzekł, iż nie zna tego związku, książę zaś Moskwy zacytował mu pamiętniki Borniera z I. 1839, w których jest mowa o tym związku. Generał Cubieres także zajął swój głos w sprawach algierskich, lecz jako wojskowy, pochwalił armią i dowódzców, że swoją robią powinność, acz poganie musi tylko politykę, która nie dosyć odróżniać, umie narodowe różnice. między Kabylami a Arabami. Jedni drugich nienawidzą i z tego powodu należało korzystać Francuzom z tej nienawiści narodowej i jedne przeciw drugiej narodowości zapalić, przezcoby się osłabiły i stały się łatwiejszym łupem. Pan T este powstał przeciw nie ostrożnym uwagom księcia Moskwy, w obec posła marokańskiego. Książe Moskwy jednak obstawał przy swojćm i oświadczył, iż nie żąda, aby wojnę wypowiedziano Marokkowi, dla utrzymania traktatu nie potrzeba chwycić się tego ostatecznego środka. Guizot: w rzeczy samej, rozprawy nasze wymagają delikatności, kiedy bawi u nas poseł marokański. Z całą delikatnością powinniśmy spraw tych algicrsko-marokańskich dotykać. Paryż, 17.Stycznia - Rady generalne dla rolnictwo, fabryk i handlu ukończyły swe posiedzenia, odbywszy cztery ogólne posiedzenia pod przewodnictwem ministra handlu. Przedłożone im były główne pytania względem sprowadzania żelaza z zagranicy na stal i statki parowe, i względem pensyi robotników. Oprócz tego każda rada miał swą opinię dać względem 45 innych pytań. Wypadek narad nic jest jeszcze wiadomy. Jedno z najważniejszych sprawozdań był wniosek pan Sznejder z Autin, aby prawo z roku 1841 zastosowano i do innych zakładów, w których dzieci są zatrudniane, i aby ich do lat 10 nic przypuszczano w fabrykach. Monitor daje przegląd dochodów nie stałych za rok 1845., na 804 miliony franków; 1844. było ich 788 mil. Tr, a w roku 1843. tylko 764 mil. fi'- Powiększenie to dochodów pochodzi z podatków od napoju, soli, cukru, w ogóle z przedmiotów, których najwięcej używają. Minister handlu przedłożył towarzystwom na prowineyach pytanie, czyli dla rolników byłoby" łatwe m otrzymać pożyczki na polepszenie gospodarstwa? 45 departamentów dało przeć.wną odpowiedź, inne niepewne. Professor Lenormand podał się do dymissyi, z powodu, iż dziekan nie rozporządził dla niego dostatecznej opieki podczas prelekcyi, któraby go zabezpieczyła przed nieporządkiem i wrzaskami młodzieży i że sam zganił jego naukę wykładaną. Ministerstwo robót publicznych wysłało inżyniera rządowego, do dochodzenia przyczyn zapadnięcia się wiaduktu na kolei żelaznej do Hawru. Biura izby deputowanych zatrudniały się dzisiaj projektem do prawa, względem nadzwyczajnego kredytu z 93 milionów fr. na nową budowę okrętów i zaopatrzenie arsenałów marynarki w potrzeby; 13.000.000 fr. z nich przeznaczonych ma być na rok 1 847 . Dwa bataliony trzeciego pułku piechoty morskiej w Tulonie, przeznaczone do wyprawy na Madagaskar, ćwiczą się od kilku dni na górach okolicznych w manewrach, które nie raz po ośm godzin trwają. Według Monitora algierskiego przybył marszałek Bugeaud d. 30 Grudnia do Orleansvillc, w celu zaopatrzenia się w świeżą żywność, a następnego dnia wy maszerował do Wed cI Hardszem w* zamiarze parcia Abd el Kadera 1m południowi i obsadzenia wąwozów do S żeli fu i Mi lian y prowadzących. Generał Jus s uf otrzymał rozkaz uważania Emira, aż do 30 Grudnia nie mógł mimo nocnych pochodów i lekkości swego oddziału dogonić emiranowicie w Anglii, potwierdza to zdanie, lecz tem się najWIęcej umocni, gdy się przyzna, iź byt dobry narodu, który tylko wypływa z kwitnącego handlu, najlepszą jest podstawą finansów każdego rządu. Stąd niech każdy się o tej prawdzie przekona, że nie przezAumorzenie długów, lecz przez wzrastające bogactwo narodu finanse się poprawiają. Z każdego przychodu z rolnictwa, handlu i fabryk odbiera rząd swoją część, stąd je należy wspierać przez łatwość kredytu, a wfeuczas pomyślny skutek będzie niezawodny, przy czem szczególniej rząd skorzysta, gdy jego dochody się zwiększą. *Bank w Pomeranii (9U tt erfdiaftltro e SSanf) najlepszym jest tego dowodem, bo od powstania jego podniósł się dochód z niestałych podatków prawie o II miliona, a również istniejący tamie bank królewski, odbywa s w e czynności, które jeżeli dobrze jesteśmy zainformowani, znacznie się powiększyłyo wpływie towarzystw agronomicznych na gospodarstwo wiejskie.
Zwiedzającemu gospodarstwa w zachodniej Europie, a mianowIcIe w niektórych stronach górnći Szkocji, B elgj i i t. d trudno się wstrzymać od podziwienia: naj nieurodzaj niej sza ziemia, która przed kilkudziesięciu jeszcze lały pokryła była dzikim wrzosem i nieuźytecznein zielskiem, jest 'teraz lak żyzna, jak ziemia ogrodowa. Szczęśliwą tę zmianę zawdzięczają tamte kraje nauce, pilności, a nadewszyslko przewodnictwu towęrzyslw gospodarskich, im lo w Europie powszechnie PMIY»" znany został niezwiedly w ieiiiec. chwal y: oneto wytrwałościa pokotulV J z Afryki li{ dla nas nie pomyślne. Mówią o nowćj i śmiałej inwazyi Abd eł Kadera do Algieryi. W izbach opowiadano sohie szczegół}' bitwy między Abd el Kaderem a Jussufem stoczonej, której skutki daleko mniejsze były, aniżeli podano. Nie warto o tein wspominać, bo podrzędne takie wypadki powtarzają się w wojnie. Koniec dla nas tylko może nastąpić korzystny. Ale ta długa, niszcząca i odnawiająca walka oskarża rząd nasz o niezdolność przewidywania wypadków. Przed kilku dniami miało sią odbyć posiedzenie generałów w Tuileriach pod przewodnictwem księcia Nemoura. Sprawy Algieru miały być przedmiotem narad. Zaręczają, iż marszałek Bugeaud miał pisać wprost do króla, aby go zwolnił z gubernatorstwa Algieru, gdyż niczego nie może dokazać przeciw Abd el Kaderowi. Nadto nieporozumienia z marszałkiem Soult i z generałami Lamoricićre i Cavaignac, a nadewszystko próżność swych usiłowań w dotychczasowej walce miały go spowodować do podania się do dymissyi. Ibrahim basza za kilka tygodni tu spodziewany. W Elysee Bourbon przygotowano dla niego pokoje. Z Londynu zapytano Nationala z powodu zakładu jednego, jak wielkim jest dług narodowy francuzki,: obrachowany na kapitał. National odpowiada na zapytanie, że dług narodowy francuzki wynosi 4,788,8b9,040 fr. Jeżeli zaś dodamy do tego długu zkonsolidowancgo procenta, które budżet ociążają jak fundusz amortyzacyjny, pożyczki, jako procenta od spłacalnych kapitałów, jako dożywotnie długi i t. d., natenczas mamy rocznego wydatku blisko 380 milionów, co na kapitał obracliowane daje 8 miliardów. I summa ta coraz więcej rośnie pod tanim rządem lipcowym. Wiele pięknych i osobliwych obrazów spaliło się w tych dniach w pomieszkaniu Markiza de Biencourt na elizejskich polach. Dwieście jednak obrazów i znacznie uszkodzoną bibliotekę uratowano. Przedwczoraj schwytano na ulicy św. Antoniego złodzieja, który z wystawy jednego szklarza ukradł porcelanową wazę; przetrząśnięto jego mieszkanie i znaleziono piękne u niego meble, 1000 fr. gotówki, książeczkę kassy oszczędności w której 3,000 fr. było zapisanych i nako nie kontrakt kupna jednej kamienicy. Widząc komissarz nadto wielkie zapasy cukru, kawy, szynek, sardeli itd. zapytał go, czy to też kradzione, odpowiedział Laruare (tak się zwał ten poczciwy człowiek): mości koraissarzu, między nami mówiąc, przyznać się muszę, iż ja nic nie kupuję. Anglia.
Londyn. - Chronicie donosi z Dublinu co następuje: «Z wiarogodnego bardzo źródła mam wiedomość, że rząd w ostatnim tygodniu na sery o zatrudniał się pytaniem, czy by nie było dobrze przedstawić parlamentowi bill przymusowy dla Irłandyi. - Żądano już często objaśnień w tym względzie od tutejszej władzy wykonawczej i spodziewać się przeto należy, że sir Robert Peellub inny minister na początku sessyi wspomniony bill zapowie. - Bezprawny i niespokojny stan wielu okręgów irlandzkich, gdzie żadna familia nic jest bezpieczną od napaści i gwałtów usprawiedliwia niestety przedsięwzięcie tego surowego kroku. Londyn, 16. Stycznia. - Wczoraj przybył do Liverpool statek parowy »Acadia« z wiadomościami New-Yorku do dnia 4. Grudnia. Przywiezione nowiny są bardzo ważne, pytanie oregońskiegroźniejszą bowiem przybiera postać; senat wyraził się już bardzo energicznie i jednozgodnie przyjął podane przez generała Cas wojenne propozycie. - Sami wigowie ogłosili się za tem dla tego podobno, aby demokraci nie zrobili z kwestyi oregońchodzące z położenia miejscowego dla rolnictwa niedogodnego, a tak gołe skalv, piasczyska, mokrzawy, znikły na zachodzie z wielu miejsc iprzemiciiiłysic w"zyżne »iwy, bujne łąki i pastwiska; poprawiła się rasa bydła wszelkiego rodzaju, poprawił się znacznie dobry byt rolnika. Piękny len przykład nie zoslał bez naśladowania: zawiązały się i w innych krajach podobne towarzystwa: urządzały one wystawy zwierząt domowych, ziemiopłodów i rozmaitych wyrobów'gospodarskich: nagrodami pieniężneuń, medalami i pochwałami pobudzały gospodarzy do emnlacyi: rozdawały wypróbowane narzędzia rolnicze: wydawały pisma gospodarskie zastosowane do pojęcia rolnika; naradzały się nad ulepszeniem każdej gałęzi gospodarstwa; robiły próby i o skutku ich donosiły powszechności w czasopismach, zachęcając ją do naśladowania, lub ku przestrodze, aby ją wstrzymać od niepoj.ytecznych wydatków: rozpisywały konkursa do rozpraw nad kwestyami gospodarstwa się tyczącemi, "przeznaczając znaczne nagrody za najlepsze dzieła; przyjmowały do swego grona ludzi uczonych i mających doświadczenie w zawodzie gospodarskim: słowem nie szczędziły one ani kosztów ani pracy, aby gospodarstwo podnieść z grubego einpiryzmu do rzędu nauki i sztuki. Przeznaczenie towarzystw gospodarskich nie doszło jednakże cło ostatecznego kresu: odkrycia za naszych czasów w chemii, fIZjologii, fizyce, mechanice, powiększają co chwilę pole działań i zwiastują gospodarstwu wiejskiemu piękniejszą przyszłość! Towarzystwa te idAc z duchem postępu pilnie Śledzą każde nowe odkryck;, doświadcza ą go, i udzielają sobie wzajemnie rezultatów prób przez się robionych; piowadzą gospodarstwa wzorowe, gdzie uczą, jak przy naj mniej szych wydatkach można osiągnąć największy czysty doebód - ten jedyny cel wszelkich usiłowań gospodarzy. Robią przedstawienia rządom do odskięj pytania swej partyi. Tak więc obie strony ogłosiły się w myśl pisma prezydenta. - New-yorkski Kuryer, który dla handlowych widoków pokoju pragnie, następujące czyni nad tćm uwagi: Żądania wyrażone w piśmie prezydenta, względem Oregonu, nie wychodziły po za granice tego, coby nastąpić mogło bez uszkodzenia traktatu zapewniającego wspólną posiadłość; lecz w obydwóch izbach wniesiono bille, które daleko wyżej sięgają z uszkodzeniem warunków traktatu. Są one wprawdzie dotąd tylko billami i a i e 'nją jeszcze prawnej sankcyi, ale bill, o którym pan Douglas jdał sprawozdanie w izbie reprezentautów, pochodzi od komitetu terytoryalnego, ma zatem wielką w izbie powagę. Proponuje on niezwłoczne rozciągnienie rządu terytoryaluego na cały kraj Oregonu, a zatem chce prawa własności Stanów Zjednoczonych nad krajem, nie zaś" jakbyśmy słusznie żądać mogli, władzy nad mieszkającymi tam obywatelami unii. Również zamysia ou o udzieleniu gruntów dla osadników, co również byłoby znakiem prawa własności. Propozycie te mogą wprawdzie być zmodyfikowane, liiin je radzie prezydenta oddadzą, ale już samo ich podanie jest złowrogim znakiem.« Tak się wyraża jeden z umiarkowanych organów handlu. Zadziwia to, je senat tak się pokazał wojennym, kiedy po jego przywiązaniu do pokoju słusznie spodziewano się, że utrzyma na wodzy wybryki reprezentantów. Teraz pozostaje tylko pytanie, czy rząd Stanów Zjednoczonych pozwoli się opanować demokracyi, lub też obawiając się okropnych skutków wojny, pytanie to w sposób łagodniejszy załatwi. W Cityi wszyscy prawie są tego zdania, że tylko energicznem wystąpieniem skłonić można unią do konsessyi.
Ił O 1 a n d y a.
Amsterdam, d. 14. Stycznia. -Ostre środki odwetu, jakich Holandya i Belgia przeciw sobie użyły, wywarły szkodliwy wpływ nie tylko na handel, lecz również i na giełdę. - Sprzedających było wielu, kupujących , na ło wskutek czego wszystkie papiery spadły. - Dziennik handlowy (cl>aH* belabhltt) umieścił kilka surowych artykułów przeciw ministrom van Hall i de la Sarraz i zganił postanowienie z d. 5. Stycznia, które opłakano sprowadzi skutki i zniszczy dobre porozumienie dwóch narodów, co wzajemnie koncessye sobie robić powinny i które przez układy od tak dawna dążyły do ustalenia pomiędzy sobą przyjacielskich stosunków. Amsterdam, dn. 16. Stycznia.- Dziennik handlowy mówi w jednĆffi doniesieniu giełdowćm:« Wartość pieniędzy znowu się podniosła i trudno ich było dostać; ta okoliczność, która zawsze szkodliwe skutki wywiera na ceny papierów, i tą rażą nie była bez wpływu i wszystkie tak krajowe jak zagraniczne papiery sprzedawano po niższych cenach. Sąd cyrkułowy w Zwollc uznał pana Hiilst wydawcę »politycznego kuryera« winnym i skazał go za obrażenie umyślne osoby królewskiej na dwa lata więzienia. Sąd był bowiem tego zdania, że lubo król przy układaniu mowy od tronu zasięga objaśnień swych ministrów, całość jednak uważać należy, jako dzieło monarchy. BelgiaBruxella, d. 14. Stycznia. - Izba deputowanych zajmowała się dzisiaj wotowaniem artykułów budżetu rozchodów finansowych. Rozmaite artykuły tegoż budżetu, w których sekeya centralna wicie porobiła poprawek, a których minister 1irEnOAV przyjąć nie chciał, przyjęto wraz z wymienionemi poprawkami większością około 20 głosów. - Wielu członków dało się przy glosowaniu z tćm słyszeć, że belgijski system monetowy potrzebuje koniecznie ostatecznej organizaeyi i że kwestya wkrótce powinna przyjąć pod rozwagę izby. - Minister był tego samego zdania i miał nadzieję, że
gospodarskiemu; dają im objaśnienia w różnych kwestyach administracyjnych, ściągających się do ulepszenia szkół] stosunków gospodarskich H. p. słowem, podobne towarzystwa wyświadczyły największą przysługę dla rolników, a tem samem przyczyniły się do dobrego bytu całych krajów. Powstanie więc u nas podobnego zakładu powinniśmy uważać za dobrodziejstwo dla kraju wyświadczone: witamy leź go z prawdziwą radością! Zadanie onego jest wielkie, szczytne; czekają go prace i niemałe poświęcenia, lecz przy wspólnem usiłowaniu gorliwych o dobro powszechne gospodarzy wiejskich spodziewane skutki i owoce niebawem się pokażą. T. yg . R. P. ze Lwowa.
Środek przeCIW zwarzenIu SIę mleka lub śmietanki, W lecie, gdy większy jest w powietrzu napływ inateryi elektrycznej, niłe-kO i śmie"tanka łatwo się warzy: najpewniej się temu zauobieże, gdy się zaraz po wydojeniu doda do mleka nieco soku z utartej na miazgę rzadkwi zimowej. Smak mleka bynajmniej się przez to nie odmieni. Tam zaś gdzie znaczny jest wydój, powinny misy lub sagany drutem być oplecione, i na półce lub ławie, na których się sagany stawiają, drót w jednej lub dwóch lunach lak być przeprowadzony, aby jego końce w ziemię przechodziły. 'I ym sposobem materya elektryczna po drucie na saganach i ich dnach spływa na drut wdluź półki pociągnięty i w ziemię wchodzi. uprasza sie, aby raczył wprzódy listem franko wanyiu obslalownć, bo gdy gips palony długo słoi, Iraci moc, i czćin świeższy lem lepszy. Cetnar palonego bardzo miałko melonego kosztuje na miejscu w kopalni Po 20 sgr. prócz beczki. Wapno, dnia 10. Slycznia 1816'.
Flory nu Wilkoński.
N owo wybudowany na należącym do wsi dziedzicznej" G u l e n e i n» folwarku" Sy l kto w o IBo.ścinjec, . prłv drodze żwjrowyj Berhńskiei, o I l L lC , .,. ]l I ,,'A;:t... · pol mIh od PoznanIa oClległy, 1: sauem I trzema morgami roli miary Magdeburskie), natychmiast lub od Sgo. Wojciecha r. b. na lat 3 albo leź więcej lat, jest do wydzierżawieniaizba rozbierz* raz jeśzcz, * projekt dólprawa * tym., względnie c którty<ju,żiijfc diluart w JV1183&. < izbic padał. --.Postanowiono «atnidniósię jutro w sekcyach rozbieraniem,ipMJektu..do!'prawa mającego na-eelu zmodyfikowanie cła przywozf1wego;-j- Minister robót publicznyth wydał postanowienie w skutek podwyiszoaej ppiaty* .w.Niderlandach od wywozu zboża, że opłata od przewozm zboża, koleją żelazną natargi w Liittich i Verviers ma być od '20. t. m. o 7 5 A zniżoną. .uJ6J ' Jłi ii e fi c v -li,,- Monachium.! -4?. Rozeszła sic tu wiadomość, jak utrzymują z dobrego źródła, że prezes naszej izby deputowanych baron R o t e n h a n miał prywatnę posłuchanie ) U króla i oświadczył mu otwarcie życzenie kraju, aby minister Abel z posady swojej ustąpił i że tylko tym sposobem nieporozumienia między rządem a narodem uchylonćmi być mogą. Różne krążą wieści, jak to oświadczenie przytętćm zostało. L i p s k, d. 13. Stycznia. - Raz przecież obchodzono w Lipsku urodziny wielkiego męża bez obiadu i szampańskich toastów, to jest stóletnią uroczystość ku pamiątce Pestalozzego. - Program dyrekcyi szkół miejskich zaprosił tylko na skromny obchód szkolny, który się odbył wczoraj przed południem. Oprócz uczni i nauczycieli nie było wielu przytomnych.- Pomiędzy mówcami, wystąpił także pewien zagraniczny duchowny, uczeń Pestalozzego. Wieczorem zgromadzili się wszyscy tutejsi nauczyciele celem naradzenia się nad utworzeniem towarzystwa nauczycieli, do czego podał pierwszą myśl dyrektor V ogel, który także przedłożył zgromadzonym gotowy już plan, naukowe przedewszystkiem wskazujący towarzystwu cele. - Inni przecież wzięli się daleko praktyczniej, wiedząc że naukowego towarzystwa nie można sainemi frazesami utworzyć ani utrzymać. - Postanowiono zatem utworzyć związek towarzyskiemu tylko poświęcony pożyciu, z którego wygnano wszelkie czysto naukowe dążenia.- Wzajemna wymiana zdań i pomysłów W sposób niewymuszony, towarzyska pogadanka, daleko jest użyteczniejszą jak sztywne towarzystwo uczonych, bez życia i zapału. Hanover, 12. Stycznia. - Jak słychać, ukończono już układy z magistratem. o odstąpienie władzy policyjnej, czego skutkiem jest, że miasto odstąpiło swego najważniejszego prawa. - O nastąpić mającem obsadzeniu królewskiej teraz policji rozmaite chodzą pogłoski. - Król bardzo był chory i do zdrowia jeszcze nie wrócił, lubo już ma się lepiej, jak przed kilku dniamI. Zwołanie stanów jednak nie przez chorobę królewską spóźnione został o, lecz raczej przez to, że ministrowie jeszcze swych prac nie pokończyli, Mówią, że zwołanie w połowie przyszłego miesiąca nastąpi.
T U r c y a.
Konstantynopol, d. 24. Grudnia. - Nasze wiadomości z Libanu dochodzą do 10. Grudnia. Rozbrojenie mieszkańców Bziry, którzy chcieli się opierać temu postanowieniu porty, nic zostało jeszcze dokonanćm, ponieważ seraskier N amik basza udał się dla obchodzenia święta Bejramu do Tripolis. Szekib Efiendi przystąpił nareszcie do wyboru wekilów w okrę gach mieszanych. Po długich sporach i protestach tak druzyjskiego jak maronickiego stronnictwa, wybrano 24 kandydatów. Komissarz porty, wysłany do Dzcsiii przez Szekib Efiendego dla zbadania gruntowności oskarżeń o okrucieństwa popełnione w czasie rozbrojenia, oświadczył, że tylko takichskarg słuchać będzie, które tyczą się druzów i jazdy nieregularnej, a jeżeli tego postanowienia trzymać się nie będą, wówczas powróci ilDruzom odda okręg Dzesin. - M i r H a i d er, chrześciański kajmakwi, już przed tygodniem prosił Szekib Efiendego o udzielenie mu dymissyi z jego urzędu. Nietylko moralna siła tego człowieka, który przez lat pięć dowodził ośmiu tysiącami ludzi, zupełnie złamaną została, ale jego zasoby pie niężne i zdrowie wyczerpały się ze wszy-, tkiem. Szekib Effendi początkowo opierał się temu, wreszcie przystał na mianowanie kajmakanem siostrzeńca żądającego dymissyi. Druzyjskiego kajmakana Szekib bez żadnego wahania
U Aszera i Spółki W Berlinie: o Towarzystwie Jfezttsmvein przez O y ca Miavianaii Soc. *BTes. p r z e kł a d JSaa. Mresy.
NiechI órf.
Kloby do 300 Tal. z prowizją na Ni ech lodzie poWialu Wachowskiego, pod działem III. liczbą 2 dla F r a n c i s z ki» eh ta mm in zapisanych, mniemał jeszcze mieć prawa, wzywa się, a y do mnie jako pełnomocnika dziedziczki CJ « , g "c 11 SIę zg oSIł. .
Poznan, dnia 11. blyczma 1846.
.lakób K rauiliofcr, Rzecznik.
UWIADOMIENIE.
W roku bieżącym jest wielki zapas gipsu marmurowego miaiko lnelonego w naszej kopalni krajowej w Wapnie pod Kcynią do mierzwienia koni >- fIochów, \ vik, lnów, zi Q _ J fśig<złożył z urzędu i mIejSCe jego oddał komu innemu. Widzimy z tego, że Szekib wcale nie myśli o dopełnieniu obietnic danych przez porte wielkim mocarstwom i że działa zupełnie samowolnie, jakkolwiek bez żadnego planu. Teraz powiem słów kilka o postępowaniu gabinetu w Konstantynopolu.
Abdul Mdzid mówi w liście 14. Stycznia do swoich ministrów, że stan państwa jest dlań powodem bezsennych nocy; cieszy go wprawdzie reforma armii, ale dodaje, że armia wymaga koniecznie pomyślności kraju. Pragnie, by położenie jego ludu polepszyło się. W skutek tego widzimy ruch znaczny w stolicy, budują się szpitale, zakładają szkoły wojskowe i mówią o banku i uniwersytecie. Wezwano delegowanych z prowincyi, wysłano komissye do zbadania stanu uprawy gruntów. Jednakże Anatolia i Rumclia, wystawione na wszelkie uciski chciwych złota urzędników. Cztery pułki wojska wysłano na granicę grecką, 'ponieważ Wf sukni jakiegoś emisaryusza znalczio zaszytą grecką gazetę. Nakoniec upada Riza i Safweti basza a sułtan, wysłuchawszy prośby przyjaciół reszyda baszy, jemu kierunek gabinetu oddaje. - Tutaj mamy tylko młodego sułtana, który pragnie dobra swego ludu (patrz hatyszeryf z 14. Stycznia 1845 roku) mamy mlńktra spraw zagranicznych, którego wejście do gabinetu pozdrawiają życzliwie rządy europejskie; dywan, który w swoim dzisiejszym składzie, przynajmu»ej przez swych naczelników, posiada zaufanie naro d u; czegóż brakuje w tym nowym roku '1262. (1846.) by z pewnością rokować Turcyi nową szczęśliwą erę? Oto brak zaufania w istnienie tak szczęśliwych stosunków, Głoszą, że sułtan od swego nowego tajnego sekretarza uczy się po francuzku. Przy tej okoliczności podobał mu się wielce wyraz c a n a l i zdziwił się dla czego w jego kraju nie ma żadnych kanałów. W skutek tego podobno wyprawiono kilku oficerów sztabu generalnego dla dokonania kilku prac podobnych. Część udaje się do Nikomedii dla wybudowania kanału od morza do jeziora Sabandża i od jeziora Sabandża do rzeki. Część udaje się do Adryanopola, by urządzić brzegi rzeki Mafna i uczynić ja spławną aż do morza. Z Rodosto do Adryanopolu ma być założonym trakt pocztowy, podobnież z Warny i Rusznuku itp. - Statek parowy ma się udać na morze Czarne dla oczyszczenia portu Warny i innych portów morza Czarnego. Sir Stratford Canning przesłał porcie notę tyczącą się turecko perskiego sporu. Jakkolwiek porta przyjęła układ zawarty za pośrednictwem Ilossyi i Anglii, jednakże zdarzyła się w nim jedna kwestya. Tureckie wojska gubernatora riagiladu, ścigając powstałego gubernatora Solimanii przekroczyły perską granice, spaliły wioski, zniszczyły pola i t. d. Xa żądanie P e rsj i, dla ocenienia rzeczywistego stanu rzeczy wysiano rossvjskie»o i angielskiego oficera; ci przysłali swe sprawozdanie, z którego się pokazuje, że szkoda przez Turków wyrządzona, wynosi 10 O O tomanów (toman równa się 70 złp.) a sir Stratford radzi porcie jak najrychlej Stimme te zapłacić, by żadnej juz zwłoki nie było dla ukończenia stanowczo sporupomIedzy obydwoma mocarstwami sąsiednicmi. ·
ROZMAITEJimDtHIOSrJ.
Z Komo rza, d. 18. Stycznia. - W dniu 16. b. m. rozstała się z tym światem ś. p. Helena z Lipskich Skórzewska, Starościna Gnieźnieńska. L w ów, d. 19. Stycznia. - Dotąd z Poznańskiego żaden nie przybył prenumerant na Tygodnik Rólniczo-przcmysłowy. Bieda wszędzie wielka, ale tego w stolicy naszej nie czuć. Zabawy idą bez przerwy, wyższe klasy stroją się i skaczą, ubogim rozdają polewkę na pokrzepienie smutnej doli. To jest karnawał.
Od R e d a k c y i. - Listy z artykułami do Gazety nadsyłanemi, nieprzyj - mują się, skoro nIe są na poczcIe o p ł a c o n e ; pod adressem wyraźnym: Do Re dakcyi Gaz. Wici. Ks. Pozn.
Wyborne półgęski Pomorskie i bulion Warszawski w tabliczkach odebrali znów Bra c ia Mes v uscy. Nowy fortepian z najlepszegtTwyboru i dźwięku sfoi łanio do sprzedania na placu Wjlbjdmojys kiui Nr. 16. n ajgiem Dietrze DO 1. ręce. Dwa pomieszkania są do wynajęcia od Wielkiejnoey w Hotelu Wiedeńskim, , -- -' - -'-"- .' -I - - - · --=*-" siĆtu Termometru i .Barometru, Qraz' k{erunek ictatru te Poznanl"
Dzień.
Slau trrnionielrnblan
]l . .. ,
U enotę dzierżawienia mający mogą każdego dnia od 8 do 10. godziny ziana warunki dzicrzawy u innie przejrzeć." Poznań, dn il .
Prfi c ni. .! 1:6:I.:..i .
18. Stycz.
13.
20.
21.
naj niższy - I ,0" 1 30 + 1'2 o 1,01 +1najwyz. KMOTe rn.J + «,5 0 .&.' 0,0"' Wschodni.
+ 0,6 0 27 "11, T' Pol ud. w.
+ 3,3 o 27" 9,5 "' Polnd.
+ 5« o 27" 11,6 "' dilo + 5'0 0 27" 5 O'" dito , , 7,6" 27" Polud. z.
Powyższy artykuł jest częścią publikacji Gazeta Wielkiego Xięstwa Poznańskiego 1846.01.26 Nr21 dostępnej w Wielkopolskiej Bibliotece Cyfrowej dla wszystkich w zakresie dozwolonego użytku. Właścicielem praw jest Wydawnictwo Miejskie w Poznaniu.