Jw. 114. w Poniedziałek

Gazeta Wielkiego Xięstwa Poznańskiego 1846.05.18 Nr114

1\dnia 18, Mąja 1846.

Drukiem i nakładem Iłrnkarni Nadwornej II2eKem i Spółki. - Redaktor odpowiedzialny: Dr. J. Rymurlcieu:ic%.

WIADOMOŚCI KR. UOWŁ

Berlin. - Arcybiskup gnieźnieńsko-poznański Dr. Przy łuski przybył tu z Poznania. Berlin. - Powiadają z pewnością, że zapowiedziane bankowe bilety roskazera gabinetowym z I..I,. p. m. zostaną puszczone w obieg 1. Lipca t. r.

WIADOMOŚCI ZAfiBAMMNL

Rossya i Polska.

Warszawa, d. 13. Maja.- Wczorajszej nocy rozstał się z tym światem, po długiej słabości, przeżywszy lat 6 O . s', p. JW. Ludwik de Niederstetter, radzca tajny legacyjuy, b. konsul generalny N. Króla Jnici Pruskiego w Królestwie Połskićra, kawaler orderów: orła czerwonego 3.

ki., krzyża żelaznego 2. i niedala za rok 181 Ó. i 1814., oraz orderów św. Anny 2. ki. i św. Jerzego 5. ki. Przez ciąg kilkonastoletnicgo pobytu w tutejszćm mieście, ś. p. JW. Niederstetter zjednał sobie licznych przyjaciół, których zgon jego szczerze zasmuca. (Pogrążona w żalu pozostała wdowa, wraz z dziećmi, zaprasza kolegów, przyjaciół i znajoinych, na wjrprowadzenie zwłok nieboszczyka, jutro o godzinie 4. po południu, z kościoła ewanielickiego przy ulicy Królewskiej, na smetarz tegoż wyznania). Petersburg. - Radzcy stanu: hI. Kons1. Zabiełło, konsul generalny rossyjski w Brazylii, i Kazimierz Zabieł ło, doktor medycyny inspektor biura lekarskiego w Grodnie, podniesieni zostali w liczbie innych, do rangi rzeczywistego radzcy stanu. - N. Pan na raport ministra spraw wewnętrz., rozkazać raczył, aby wydawane paszporty zagraniczne dla osób, które udają się w pielgrzymkę do Jerozolimy, dla odwiedzania miejsc świętych, były wolne od opłaty. - Ukazem 10. Kwietnia I. b. N. Pan wynieść raczył do rzędu miast gubernialnych, pod względem praw handlowych i opłaty gildy, następujące miasta: Kronsztadt, Odessę, Rybińsk. Kozłów , Jelec i Katerinburg. - N. Pani nadesłać raczyła z Włoch, dar do loteryi fantowej, corocznie na dochód sal ochrony w Petersburgu urządzonej.

O stosunku bezpośredniej filozofii do religii i cywilizacji naszej, J b

III.

Słabośc, niedostateczność rozumu w rzeczach duchowych jest fundament«m objawienia, jest niezbędną potrzebą pomocy bezpośredniej Boskiej: a przeciwnie wolna wola i wrodzoua ciekawość do badania rzeczy tajeiffi,y ch służą za podstawę bezpośredniej dążności. W tym ostatnim kierunku, nierhcącym korzystać z odkupienia, odzywa się upadek pierwszego człowieka i jest chęć nieprzeparta być jak Bogowie. J ednak rozum, pomimo swego pierwotnego skażenia, zawsze jest prawdą Bożą objawioną naturalnym porządkiem. Ta siła w nim żywotna i pochodząca od Boga jest przyczyną, że rozum w jakimkolwiek kierunku, byleby sumiennie, a szczególniej rzeczywiście pracował, musi przynieść wielkie i pożyteczne ciłowieczeńslwu owoce. Jeśli za nadto wysoko f17dzi, ,z cz na uralnaA, ,te. nietrafi .d9 celu: a ję-gnak !V ty.ch koszeniach * Snad sIlę nOle zdobyc I pOspolIcIe zdoby*VllIezraIepuIe ważnewyPadki. W lakiem więc położeniu rzeczą najważniejszą bezpośredniego , eruuku jest nie sam punkt wyjścia, ani ostateczne rozwinięci€ zasady .? ai :a mftłl\ml. J\l my namieU '. !Ze wychodząc rurl q:11'i' ie 'illm.ej}"Q ,.., wvłfaczeniem l1\p.7Dośredniego w ł'y : B'6'ga " ule" .m in z JŚĆ a[ur1;1' ym. .porządkii cr6n' czego iunego jak tylko do siebie samego, i stosownie do przedmiotu i szczegółuwego kierunku będzie to materialny lub duchowy ale zawsze naturalizm, co w końcu jedną i tą samą staje się rzeczą. Wiemy równie, ic wszelka dążność rozumu przez swoje pochodzenie musi zmierzać koniecznie w swoich badaniach do najpicrwszćj przyczyny wszystkiego, a nadto do g5. n . an r.. ostatecznego celu i zamiarów Twórcy; od tego bowiem zależy

Austrya.

W i e d e ń, d. 5. Maja. - Cesarzowa rossyjska, jak mówią, przyjedzie pomiędzy 15 . a 2 O . ra. b. do Salzburga. Wątpliwą jeszcze jest rzeczą, czy cesarzowa zamieszkiwać będzie w zamku należącym do cesarzowej matki a od Salzburga ćwierć mili odległym, ofiarowanym jej uprzejmie od rządu naszego. albo czy dostojna podróżna stanie w pałacu tamecznego ksicciaareybiskupa v. Schwarzenberga. Książe Waza wybiera się za urlopem w podróż przydłuźszą, którą odbyć zamierza przez Triest do Athen a w którą dnia 9- m. b. się puści. Taki* feldmarszałek-porucznik, hrabia Wrbna, opuścił Wiedeń za urlopem. Z nad granicy węgierskiej, d. 5. Maja. -'Czterech z węgierskich kawalerów, którzy się na ochotników przeciw prawie polskiej podali, za ten krok przez członków kasyna oppozycyjnego wyzwano na pojedynek, a słychać nawet, że zaprzeczają im miejsca przy stole komitatowym. Z n a d li u n aj u 11. Maja. Depesza austryacka nie została bez skutków przesłana gabinetowi francuzkiemu względem wychodźców polskich, w której dojść ostro z powodu wolności nadanej Polakom we Francyi żalono się i odgrażauo dość dobitnie legityraistami łrancuzkimi, żyjącymi teraz; w Austryi. Guizot odpowiedział bardzo umiarkowanie na tę drażliwą notg a\.istryuc\ttł i du,viiiJI. Ac nic »IIITHa hIT<: dalece ugranicAJĆ PolakÓW, jak pragnie książę Metternich; że znaleźli wychodźcy ci gościnne przyjęcie wre Francy*!, którego niepodobna pogwałcać i że tłumaczy draźliwość tę z powodu pierwszych zagrażających wypadków w Galicyi. - Druga depesza austryacka z 18. Kwietnia, jest więcej prostująca, wchodzi w rozbiór prawa gościnności, a niezaprzeczając jej moralnej podstawy, w takich zamyka ją, granicach i warunkach. że stałaby się źródłem ciągłych nagabywań i nieprzyjemności. I na tę depeszę z Francji odpowiedziano; dowodzą w tej depeszy z mocą i umiarkowaniem, iż rząd konstytucyjny Francuzki w obliczu izb i wolnej dyskussvi pras»/ nic może rozporządzić wypędzenia Polaków do zachodnich departamentów lub wygnania zupełnego ich z Francyi i powołują .-ię na podobne postępowanie ministerstwa angielskiego, które nie mogło zabronić pobytu księciu Bordeaux w Londynie i inanifestacyom legi. tymistów, mimo największej wówczas przyjaźni, która łączyła dwór Tuil

stosunków 2 Bogiem i światem, a wreszcie tego wszystkiego co nas ota«a. Z tej przyczyny każda filozofia musi w ostatecznym wypadku rozwiązywać początek stworzonej natury, pojęcie Bóstwa, przyszłość człowieka, a tein samem jego znaczenie w obecności, bo to zależy od przeznaczenia. ]I ze te rzeczy niernogą być odgadmone samym rozumem, i ze punkt wyjścia był tylko skończony więc musi wypadać fałsz, musi być c z y S A naturalizm. co «c ":M"Y. .™OO T ubóstwieniu całego uniwersum, albo człOWIeKa jako uajCelnIejSZe dZIeło natury, gazIe 'SIę materia i duch jednoczy. A jako w Alchimii zadanie wyuałezieuia kamienia filozoficznego było całkiem niepodobne, a znowu w Astrologii odkrycie wpływu gwiazd*ua losy człowieka i wyczytanie z nich przyszłości było próznem marzeniem: jeduak zajęcie się szczere terni przedmiotami zrodziło arcy ważną uaukę chemii i wydoskonaliło astronomię. Tak filozofia bezpośrednia, lubo nigdy nieodkryje natury początku wszech rzeczy i nie odsłoni tajemnic Bożych bez pomocy bezpośredniej Boga, jeduak ukszlałci i ukształca władzy myślenia, rozwija wszystkie jego siły, rozszerza z każdą chwilą widnokrąg zicmsR, Mowein podnosi naukowość w rzeczach dostępnych rozumowi, a lem samem najwięcej przyczynia się do cywilizacji, która, jak powiedzieliśmy, może się. pracą wysnuć z jakiejkolwiek zasady. Z tego punktu widzenia filozofia jest rzeczą ważuą. a pożytki jej są lak widoczne, że korzystać z nich jest powinnością chrześciańskiego kierunku, bo nie tylko mieści w sobie objawienie ale i całą umiejętność ludzką. Rzeczywiście więc najmniej ma znaczenia w każdej filozofii bezpośredniej samo pierwsze wyjście i ostateczny wypadek i dla tego poty trwa jakiś systemat, póki się rozwija, bo wtedy ma obok błędów nie małe korzyści, ale jak przyjdzie do rozwiązania, jak wscyscy odkryją enigma i nazwą systemat długo wgłębi i. :«. .» v. ci 'I «y,''1 i\->ł,-ooK."y,e.i \i<jA,.ir.«uvJe>\..e.i!S.i.omjił_.a drjiiyjip Annww ze względu na sprawy Krakowa zwróciła na siebie uwagę Guizota. Dowiadujemy się, że przesłał notę do trzech państw naradzających się, gdzie protestuje rząd francuzki przeciw nadwerężeniu istnących traktatów. Naprzeciw temu odpowiedziano w nocie z ministerstwa pruskiego spraw zagranicznych, że trzy dwory jako państwa opiekuńcze krakowskiej rzeczypospolitej mają prawo do mieszania się w sprawy Krakowa, który to przymiot traktat wiedeński im przyznaje. Czyli z Anglii nadeszła w tej mierze nota jaka, nie wiem z pewnością. Wypada jednak z odpowiedzi pruskiej, jak to osoby dobrze zainforraowane utrzymują, iż od czasu wypadkó\v polskich zupełna zgoda panuje i utrwala się pomiędzy mocarstwami północnemiPrussy oświadczają, iż się zgadzają zupełnie z widokami austryackiego gabinetu, chociaż ze względu na ruchy polskie okazały niektóre różnice. Z nad granicy morawsko-czeskiej, d. 8. Maja. - Reakcya galicyjskich wypadków daje się czuć wszędzie, a chociaż w naszych okolicach nie masz powstania, przecie dają powód do pomysłów, aby zapobiedz podobnym wypadkom. Sami członkowie stanów czują potrzebę zmiany w robociznie i ciężarach gruntowych. O wielu projektach rozmawiają i rozprawiają w kołach prywatnych i komitetach stanowych. Chcianoby wynaleźć jakiś nowy środek, któryby i dziedziców nie bolał i zadosyć uczynił nielojalnym żądaniom chłopów. Lecz trudno o taki środkowy wynalazek. Trzeba jednak ponieść ofiarę. - A lubo chłopu potrzeba będzie dać pieniędzy na zagospodarowanie się i na spłacenie regulacyi, jednakowoż zaprzeczyć nie można, iż po zniesieniu robót, wartość pracy się podniesie i że chłopi stanowić będą o tej wartości. Teraz wszystko ulega pewnym rozporządzeniom, później tak co do zapłat jakoteź robót będzie współzawodnictwo. Obliczenie robocizny i danin musi na korzyść nastąpić chłopa, inaczej nie będzie z tej zamiany zadowolony, a kapitał abluicyjny na mierny procent ograniczony. Trudność za trudnościami goni i wiele będzie potrzeba oględności, by nic wpaść na skały. Książe kanclerz miał przeto słuszność, kiedy rzekł w nocie swej do Guizota, że przyjdzie do zawikłań socyalnycb, teraz widocznie występują: Tyle jest rzeczą pewną, że tylko rząd może przyjść w pomoc, że on ma tylko środki i siłę moraluą za sobą, a skutki uwieńczą jego usiłowania, gdyż przywiązanie ludu do niego się wzmoże i będzie gotowe tak zawsze występować, jak teraz w wypadkach się zamanifestowało. Dla tego inieyatywę pochwyci rząd na kaźden przypadek i nie znajdzie zapewne w tej mierze współzawodnictwa, jak to same za nim wypadki przemawiają.

F r a 11 c y a.

p ary ż, dn. 9. Maja. - Król duński przysłał nadkouiuszego hrabiego Dareskiold Samson z powinszowaniem szczęścia przy uniknieniu zamachu.

Hrabia p"rzy tej sposobności wręczy królowi order słonia.

Deira Abd el Kadera w marokańskićm państwie rozproszyła się, nie masz przeto przyczyny, dla czegoby mieli przekroczyć Francuzi granicę marokańską. Jussuff ciągle ściga Abd el Kadera, ale go nigdy niedogania. Kolej żelazna zachodnia przyjęta przez izbę deputowanych dopełnia wszystkie koleje centralne, które pójdą z Paryża na wszystkie strony. Kierunki ich są następujące: 1) północno-zaehodnia, przez Rouen, Havre, Caen i Cherbourg; 2) wschodnia, przez Metz, Nancy i Strazburg; 3) dośrodkowa i ku zachód południowi, przez Orleans, Bourges, Tours, Bordeaux i Nantes: 4) północna, przez Valeucicnues, Lille, Dunkirchen i Calais; 5) zachodnia przez Chartres, Alencon, Renues, Maus i Nantes. Fabrykanci założyli przed nie dawnym czasem sąd przysięgłych zachęcający robotników do wspólubiegania się, teraz urządzają takiż sąd dla szeA Azaczyna wyrabiać. Wąż jest godłem filozofii czyli mądrości, a jako ci co jedzą bez szkody węże ucinają im głowę i ogon, tak równic i w kierunku bezpośrednim potrzeba tylko korzystać z jego środka, ucinając punkt wyjścia i ostateczny wypadek. Można więc łatwo pojąć jak smutne są przejścia naszej umysłowości, kiedy my najmniejszego udziału nie bierzemy w drodze środkującej, a tylko chwytamy z zapałem ostatnie wypadki w bezpośrednim kierunku, te nędzne łupiny pozbawiane nawet ziemskiego owocu, któremi niewiele się zajmują sami stronnicy wysnutych systematów. Reforma, obaliwszy principium powagi, zmieniła się. w okręgu naukowym i swobodnego badania wszystkiego bez wyjątku, w nową postać, którą my zowiemy bezpośrednią filozofią, czyli nieprzyjmującą rewclacyi, albo jednem słowem p r z e c z ą c a, Wtenczas pierwszy Bako otworzył drogę do materializmu, wprowadzając za podstawę filozofii doświadczenie, czyli empiryzm, co drogą badania, Po strzeżenia, przychodzi do pewników ogóluych. Ten kierunek, lubo w rozmaitych syslcmatach,- posuwali dajejnobbes, Locke, Kondillak, i Wolter, a rewolucyj a francuska zakończyła ostatnie rozwinięcie materializmu. Pomimo okropnych skutków, jakie się znalazły przy zupełnem rozwinięciu tej zasady, uiemoźemy zaprzeczyć łych ogromnych korzyści, jakie rozum wlany od Boga zdobył na polu doświadczenia i postrzegania. Wszystko to bowiem, co jest podległe rzeczywiście wiedzy ludzkiej, wzrosło nagle do niespodziewanej doskonałości. Każda filozofia dąży do pierwszej przyczyny: materializm przeto musiał się głównie zająć poznaniem natury, bo w niej przeczuwał źródło swoje: czyli duch ludzki w kierunku empirycznym chciaj się ztopić z całą naturą, chciał, poznaniem jej praw i własności, znaleść usprawiedliwienie swego dążenia, chciał się uspokoić w tych zagadnieniach przyszłości i przezna - czepia ludzkiego, których rozwiązania w sobie nicznajdował. Z tychfów fabryk. Wzywają wszystkich robotników do utworzenia komitetu śledzczego, który wymieni nazwiska fabrykantów dobrze obchodząch się ze swymi robotnikami. Komitet ma co rok zdawać sprawę. Pierwszego Mąja pobiła się artylerya z piechotą w Neu-Breisach. Żołnierze bili się po uliacach, a walka nie wprzód ustała, aż 6 do 8 ludzi ciężko zostało rannych. Zawichrzenia te ponowiły się na drugi dzień z równie smutnym wypadkiem. Według kuryera francuzkiego wystawią w Caronville dwie warownie i arsenał, dla dopełnienia systematu obrończego Paryża. Zamek w Blois mąją odnowić.

N ational i pisma opozycyjne nie spodziewają się ukończenia sporu między Anglią a Stanami Zjednoczonemi na drodze pokoju, lubo senat radzi prezesowi załatwienie sprawy o Oregon na drodze zgody. Władza wykonawcza może czynić pomimo to, co jej się podoba. Constitutionel zaś sądzi, że wszystko ukończy się w drodze spokojnej. Dziennik sporów dziwi się umiarkowaniu Anglików w Pendszabie, iż tylko zatrzymują Lahorę winteressic Maharadscha i matki jego, broniąc ich przed bandami rozpuszonego wojska Seików. W madryckich dziennikach czytamy dekret a amnestyi i przywrócenia Wolności druku. Opinia była za ułaskawieniem powstańców, lecz znajdują się między starymi oficerami ludzie, którzy się gniewają, iż krwi nie przelano, i że tylko rozstrzelano pułkownika Solis, majora Velasco i 10 kapitanów. W Waladolid np. wyznaczono sąd wojenny, by sądzić podoficerów z pułków Zamora. Sąd ich uwolnił od śmierci i skazał na trzyletnie więzienie. gdyż utrzymywali, że byli posłusznymi swemu generałowi. Gcnerał-kapitan aresztował cały ten sąd z oficerów złożony i nowy zamianowa ł , lecz kiedy i ten na śmierć nie chciał skazać podoficerów i sam został uwięziony, przeto zabrakło nareszcie oficerów na dalsze sądy, a tymczasem nadeszła amnestya z Madrytu i uwolniła podoficerów śmierci poświęconych. Podobno mąją zamiar rozwiązać kortezów. Revue dc Genevc zamieściła pod 11. Kwietnia zacięty artykuł naprzeciw tajnemu układowi w Weronie względem konstytucyjnych praw ludu, któren miał podpisać Chateaubriand. Chateaubriand ujrzał się przeto zniewolonym do napisania listu do professora Luisard w Quex w Genewie, który jest następującej treści: jak ci wiadomo mój panic, jestem już bardzo stary i zaledwie mam tyle czasu. bym sobie przypominał dawne ubiegłe lata. Wszystko co mogę powiedzieć, jest to, żem nigdy nie podpisywał przeciw wolności układów i że przypisywane mnie rzeczy, są wielką na mnie rzuconą potwarzą. Dla przekonania, iż niczćm nie bytem w Weronie i tylko książę Montmorency pod którym stałem miał wyłączne prawo. do podpisania postanowień układów w Weronie. Byłem w ówczas przydany naszemu poselstwu ku ozdobie, nie miałem żadnych poleceń. W równe m zostawali ze mną położeniu panowie de Serre. de la Forronages i wielu innych. Oświadczenie to dowodzi tylko, że Chateaubriand nie podpisywał postanowień kongressu, ale nie zapiera się bynajmniej, aby J>ie miał taki układ tajny istnieć. Z Kaukazu miały nadejść wiadomości, iż dzielny Szamil (Schach Mull) uderzył na Rossyan między warowniami We:>napouaja i Grosnaja i dotkliwą im zadał stratę. G. Herwegh udaje się z Paryża ze »woja małżonką do Włoch, które zwiedzi aż do Sycylii i nie powróci do Paryża aż porą zimową. · Wczora stawiono przed sąd przysięgłych młodego GrckajJerzego Mikali, który zapomocą fałszywych weksli i listów kredkowych na domy Rotschjld, Sina. Baltazzi i inne, znaczne summy poodbierał, i uważał się za agenta

przyczyn nauk: przyrodzone zaczęły się dziwnie rozwijać, a wiele umiejętności nowych wynaleziono, jak chemię, statystykę, ekonomię, a nawet i wszystkie wiadomości ludzkie przybrały całkiem nową posiać, jako to, prawo, matematyka, fizyka, szczególniej experymentalna, mechanika i wszystkie inne gałęzie wiedzy ludzkiej. Pożytek w tym kierunku tym większy wypływał, ie nie" lubiono w samych abslrakriacb przemieszkiwać: ale każdą zdobytą wiadomość w leoryi, stosowano jak najspiesznie'j do praktyki. Tak" wyiinlazki szły za wynalazkami, podniosły się kuuszta, wyroby i przemysł najhojniejszy. A ponieważ w naturze uważali źródło i normę wszystkiego, odkryty'pizefo porządek czy w obrotach ciał niebieskich, czy w królestwach roślinnych, zwieizęcych, czy nareście we wzajemnych odnoszeniach się i wpływach, uietyiko ich wprowadzał w ogólne poznanie ducha natury, ale* jeszcze skłaniał do wprowadzenia tego samego ducha w stosunki społeczeństwa, gdzie równie szukali tych piaw koniecznych i zasadniczych, jakie widzieli w uaturze. Tym sposobem zgłębili doskonalej dueba wszelkich prawodasIw i byli picrwszęnii, co położyli kamień fundamentalny do filozofii prawa chociaż w poię«'" J 1a J'ałszyw6zeui. W tym kierunku obok wielkich prawd musiały być i błędy pochodzące z punktu widzenia materialnego, ale te błędy wcale nie zalłumiały prawd rzeczywistych. To jest oni pojmowali rzecz dobrze, tylko nic rozumieli ostatecznego wypadku: czyli szczegóły były im znajome, ale ogółu nieumicli w prawdziwej formie przedstawić. Patrząc bowiem materialnym wzrokiem postrzegali, że natura sama w sobie istnieje i sama przez siebie pozostaje w ruchu, bo niemogli dojrzeć ręki twórczej, klóraby zewnątrz na całą naturę działała: a stąd przyszli do koniecznego wniosku, że organizm natury ludzkiej musi sam sobie wystarczyć i nie potrzebuje zadne'j pomocy zewuęttzući. obia wionei. c o bv sic nin mirć <<i b w nr,!.,,-/., I.ALŁL-LAI- Tm« ,. nadto w Niemczech wiele osób oszukał, został na pięcioletnie uwięzienie skazany. Nieme y.

Drezno, 5. Maja. - Nasi ministrowie idą w zawody pod względem oświadczeń publicznych. Do panów Lindenau i N ostitz przystał jeszcze pan Zeschau, głowa wydziału finansowego, który w gazecie lipskiej powstaje przeciw pewnemu miejscu nieuzasadnionemu w ulotniku napisanym o ostatniera powstaniu polskicm. Takie zdarzenia zadawalniają mocno, i dowodzą wysokiego stopnia poważania, który nawet pierwsi urzędnicy stanu oddają opinii publicznej, jako też, że minął już czas, kiedy myślano, iż milcząc z pańska, najlepiej się usprawiedliwiamy. Zdaje nam się jednakże, że w końcu takich oświadczeń zwykle dodane wycieczki przeciw nierzetelnej i kłamliwej prassie, wyrażone tak ogólnie, chybiają swego celu i wrażenie powzięte z obrony lub sprostowania raczej osłabiają, jak wzmacniają. - Wszakże przypuszczać nie można zamiaru pisania fałszu, bez szczegółowego dowodu, a ktoby wymagał, aby każda wiadomość stojąca w roju gazet niemieckich miała się opiewać na faktach niewątpliwych, żądałby nadziemskiego stanu rzeczy. Któż policzy nieprawdy i przekrzywienia prasy angielskiej i francuzkićj. nawet w jej organacli naj celniej szych ? Ale czyżby tam mężowi stanu przyszło do głowy, chcieć dla tego nie uznawać i zaprzeczać pożytku i rzetelności prassy? Jeżeli dzienniki niemieckie podadzą coś fałszywego, wszyscy się kwapią do sprostowania - za to składamy należne dzięki - ale zaczepiać je i ganić ma prawo tylko ten, kto ich prawdziwe doniesienia, tyle przeważające, uznaje i pochwala. W ogóle rozprawy izbowe o prasie i koncessyi dały ministerstwu pochop do wyrażenia się względem dzienników i ich współpracowników takiego, jakie wszystkich w państwie konstytucyjnćm musiało dotknąć i obruszyć, i potrzeba było ze strony kilkunastu deputowanych formalnego oświadczenia, że za zaszczyt sobie poczytują, iż są współpracownikami tej lub owej gazety, aby złagodzić cokolwiek gorycz, z jaką się p. Falkenstein o »rzemiośle autorskim« wywuętrzał.

Wiochy.

Rzym, d. 28. Kwietnia. - Dnia 16. m. b. zgromadził Ojciec święty konsystorz na Watykanie, gdzie arcybiskup Xeapolski. kadyuał Riario Sforza po raz pierwszy przybył. Adwokat konsystoryalny, Mons. Gnoli, miał zaszczyt wykładania przed tronem Ojca świętego processu instruowanego względem kanonizacyi czcigodnego sługi Chrystusowego, Piotra Canisiusa z towarzystwa Jezusowego. Po ukończeniu konsystorza konsekrował Ojciec święty kilku biskupów dla chrześciaństwa katolickiego. Baron v, Hallberg (pusteluik) otrzymał od Ojca świętego insignia orderu Ś t. Grzegorza.

Neapol, ej) 25- Kwietnia. - Zdaje się, że sprawa ślubna hiszpańska zły bierze obrót i słusznie zwracają z Neapolu wzrok swój pytający ku Tuileriom. Opowiadają sobie teraz -czemu nie prędzej? -że cesarz .Mikołaj królowi stanowczo odradzał, aby hrabiego Trapani nic żenił z Izabel1ą. N owe nieszczęście spotkało kolej żelazną casertariską wczoraj wieczorem.

Kilka krów zapędziło się na kolej: lokomotywa przejechała jedną, wyszła z kolei, spadła z drogi wyniesionej, ściągnęła za sobą pięć wozów, nikt przecież życia nie stracił. Ostatni raz tego dnia jechano z Caserty, dla tego wozy mało co były zajęte; w pierwszych pięciu szczęściem nikogo nie było; szósty wóz pękł do połowy, ale nie uszkodził jedynego passaźycra, który w nim siedział; inne nie wypadły z kolei. Dwóch innych ludzi z lokomosobem człowieczeństwa jako samo sobie wystarczające podniosło się do przymiotów bóstwa: znaczenie mass przyszło do wszech władztwa wys!ępek i cnota niebyły lakierni w sobicniezaleinie, ale wypływały jCdYUIe Z powszechnej zgody, i jeśliby całe towarzystwo mogło te rzeczy. na wywró postawić, miałoby słuszność za sobą, bo się powoduje SWOIm orga"j2mcui' w ten sposób musiała oczy ludziom mniej więcej otworzyć snmi na j s traSZ1) a katastrofa francuzka. Kiedy więc duch ludzki w kieinuku materialnym zrywał rzeczywiste o:"oce przez. rozszerzeni n ukowości i podniesienie bujnei cywilizacyi, kIedy starał SIę 2 olbrzymIą pIacą wszystko widzialne zbadać, oceuić i na własną korzyść obrócić: wledy spaliśmy twardym snem i niekorzystaliśmy 2 postępu ludzkości w iy Cn rzeczach, które 'żadna religija nie tylko nie za ra ia, ale owszem zaleca: dość bowiem było wprowadzić myśl Boga ObjaWIonego, aby ten cały postęp obrócić w najrzeczywistszą korzyść.

Kiedy zaś ocknęliśmy się, ):3:rn; Dyj ruch umysłowy? Oto w jakiejś faj' U ej ociężałości zmieniliśmy łylko powagę 'Boską na powagę ludzką: m - Jest Irzymaliśmy się dawnego principium tylko tam, gdzie niemogło A lc Ć miejsca. Zamiast bowiem obrócenia sił na badanie, doświadczanie ,vu, oskowanie spostrzeżeń, zamiast zgłębienia tego co nas otaczało, zt,c'liśiny się do uwielbienia próżnego nowych mędrców i na ich po}*.RC. sotowi byli przysięgać. Nictrzeba rozumieć abysmv nawet w tym Kler"»K:Q ludniej powagi starali się poznać naukowie wszystko, co było , o II a [( e, a tern bardziej, abyśmy się starali zastosować te prawdy do :vłaściwego położenia. Byłaby to ogromna praca, do której wsIretczujemy. Lecz przeciwnie, wzięliśmy tylko to, co bez żadnej pracy można wziąć było, wzielismv tylko rzecz" najszkodliwsjA i najmniej cenioną «materializmie, to jest jego ostateczną dążność albo zaprzeczenie du™ A ''''. ... .. · Aibxogo_mai<>IVij lubiliśmy tylko z Woltcreui,

tywy wyrzuconych zostało na ZIemIę deszczem zmiękczoną I dla tego żadnego nie ponieśli szwanku. T li r C y a.

Konstantynopol, d. 22. Kwietnia. - Wiceadmirał angielskiej eskadry na morzu Sródziemnem, który okrętem liniowym »Hibernia« udał się do Dardanellów, przybył tutaj na parostatku »Virago« w dniu 21. b. m. i w towarzystwie posła angielskiego odwiedził zaraz wielkiego wezyra i Reszyd baszę. Z nad granic tureckich, d. 22. Kwietnia - We wszystkich tureckich nadgranicznych prowineyach zajmują się przygotowaniem do przyjęcia sułtana. - Jego Wysokość opuści Konstantynopol w dniu 5. lub 6. Maja a za kilka dni będzie już blisko stron naszych. Książe Serbii aż do Sylistryi posyła naprzeciw niego parostatek, on sam oczekiwać będzie na sułtana w Ruszczuku. Także austryackie towarzystwo żeglugi parowej na Dunaju wyśle naprzeciw Jego Wysokości parostatek. Nie wiadomo, czy sułtan dopłynie do tak nazwanej bramy żelaznej i czy zechce narażać się na przeprawienie przez ten niebezpieczny próg. Głoszą, że Władyka Montenegrynów znajdować się będzie także na brzegach Dunaju, dla powitania Padyszaha. Od pewnego czasu ten duchowny naczelnik gór mocno popierał swe zażalenia. Szczególniej zarzuca on baszy z Skodry systematyczną demoralizacyę mieszkańców Montenegro. Basza za pomocą darów z żywności, pieniędzy i broni złożonych potrafił sobie zjednać kilku stronników, którzy, i tak już niechętny lud podburzają przeciw rządom Władyki, czego skutkiem upadek władzy i bezskuteczne usiłowania rządu.

Książe Alexander heski francuzkim paketbotera odpłynął do Malty.

Postanowieniem porty dzienniki francuzkie przychodzące do Turcyi oddane zostały pod cenzurę. Wiadomości z S y r y i przywiezione parostatkiem »Licurgus« donoszą, że nędza straszliwa w tym kraju panuje, szczególniej w górach, a przedmioty pierwszej potrzeby, jak up. żywność, są niesłychanej drogości. Chiny.

Podajemy tutaj oryginalny list jednego z podróżujących po Chinach Niemców, który nam daje ciekawe szczegóły o życiu i zwyczajach tego narodu. »Hong-Kong 27. Stycznia 1846. r. Zeszłej nocy rozpoczął się. nowy rok chiński. straszliwy huk dział i rakiet od godziny drugiej spać mi nie dał, musiałem wstać, siąść i czytać. Wiadomo, że większa część Chińczyków są to buddyści zwolennicy Konfucyusza, a zatem bałwochwalcy.

Ich służba boża mniej zależy na modlitwach a więcej na ofiarach, a szczególniej na paleniu kadzideł i fajewerków. Nic dziwnego zatem, że w Chinach konsumują wielką liczbę fajerwerków i że artykuł tak konieczny, bez którego ani mały, ani wielki obejść się nie może, jest tak tani, źe za małe pieniądze każdy może sobie kupić, chociażby był najuboższym, mały fajerwerk. Chinczykowie nie mają niedzieli, pracują przez cały tydzień i przez cały dzień aż późno w noc. Kto tylko był w tym kraju, nie zaprzeczy, iż Chińczycy są narodem najpracowitszym na kuli ziemskiej. Przerywają tę nieustającą robotę tylko święta niektóre, a z tych najwazniejszemi są święto latarni i nowy rok. Pierwsze święto jednakże obchodzą oni tylko wieczorem, dla tego nie wstrzymuje ono roboty dziennej; tak więc tylko drugie można uważać za święto w całćm znaczeniu tego wyrazu. We środku cesarstwa dzień ten jak bayram turecki zabiera cały miesiąc, który spędzają na tańcach i zabawach. W Kantonie, mieście nader handle wem, to święto trwa tylko 14 dni, a tutaj podobnież względnie do kieszeni; ponieważ jednak tutejsi kramarze nie mogą tak długo trzymać zaralekkim i bciletrycznym, filozofować, przyznając całą różnicę między człowiekiem, psem i żabą samemu naturalnemu organizmowi, a nie jakiejś duszy. Dannobyś u uas w tej epoce szukał naukowości, albo nawet praktyczuego podniesienia kunsztów i przemysłu: owszem, postrzegasz wszystko w niemowlęctwie i gdzie niegdzie słyszysz tylko jakieś bąkania niezręcznie podrześniającc wielkich mężów zagranicznych i to jeszcze najczęściej w tern co mieli najgorszego. Jeżeli była jaka wiadomość to nic wyrobioua w sobie, ale rzeczy nam obcych: przeciwnie sami u 'siebie byliśmy największemi cudzoziemcami. Wszystko swoje leżało in crudo i tylko wyjątkowym sposobem czasem kto rękę przyłożył i jeśli najmniejszy znak zrobił, krzyczeliśmy z podziwicnia. Cała umiejętność opierała się na powadze i byt inaczej niemogło przy braku naukowości: bo któż zechce ślęczyć nad sumiennym rozbiorem pracy. Rzucili się od razu do filozofi ówczesnej, bo nielubimy V™C pośrednich przygotowawczy?h a w takim stanie przy braku doświadczenia i samodzielnego badanIa potrzeba było wierzyć na słowo mistrzów, bo jakie samym dokonać tego do czego całkiem uiebyliśwy usposobieni. Stąd nawet rzadko kto pojmował własne słowa, ale bez żadnego przeświadczenia powtarzauó słyszane łub czytane zdanie, jedynie przez modę lub wewnętrzną i ciemna' skłonność pochodzącą ze skażenia serca. Micznajdziesz tam nietylko Bakonów, Loków, ale nawet Kondy aków: nie szukaj, jak było. dawniej, Koperników, Hoziuszow Kochanowskich i Skargowo GdzIe u nas tacy badacze i uczeni jak ISewton, Linneusz, Buffon; Robertson Hnme, tiibbou; Euler, Lagrange, Laplace: Reaumur Franklin To r celli i Smith: Davy, Lavoisier; i tysiące innych, któr y przynaj mnIej dążność materialną okupili rzeczywisteini pożytkami? {Dalsty ciąg nattąpij.

kniętemi swych sklepów, dla tego święto to ogranicza się tylko na jednym tygodniu, a raczej trwa tak długo, jak komu pieniądz pozwala. Przy podobnej swobodzie nic dziwnego, źe robotnik często cały swój zarobek z roku zeszłego zmarnuje i potem na nowo zarabiać musi. By jednakże ta swoboda innym krzywdy nie przyniosła, zwyczajem jest u Chińczyków wszystkie interesa przed nowym rokiem ułatwiać, a u Chińczyków zwyczaj jest prawie prawem. Chińczyk, który na nowy rok nie ułatwił swych interesów jest nieszczęśliwy, pozbawiony honoru i rodzina jego musi zań odpowiadać. Tylko śmierć uwalnia jego rodzinę od zobowiązań, którym za życia musiałaby zadość uczynić. To narodowe uczucie było tutaj nie dawno przyczyną samobójstwa Chiński entrepener budowli, który podjął się rządowi wystawić budynki 3a minimum ceny anszlagowćj, po dokończeniu poznał, że się źle obliczył i ze

nie będzie mógł zapłacić dostawcom materyałów. To nie dopełnienie warunków tak go dręczyło, że postanowił z tej przyczyny powiesić się, i napisawszy kartkę z wyjaśnieniem powodu, uczynił to w własnym domu. W skutek tego dzienniki angielskie, których powiedziawszy nawiasem juź trzy tutaj posiadamy, powstawały mocno na rząd chiński, dowodząc, źc rząd angielski nigdy nie zawiera kontraktów, w których entreprenero wic zrujnowanemi być muszą i wezwały publiczność do składki dla zony i dzieci nieszczęśliwego. W dniu 15. Stycznia miało Ill1ejsce małe zamieszanie w wewnętrznem mieście Kantonu, które tak powiększono tutaj, źe gubernator Hong-Kong jak najspiesznićj wysłał dwie fregaty i parostatek dla obrony bawiących w Kantonie Europejczyków, a spodziewać się można, że przez drogę do Europy wiadomość ta zwiększoną zostanie.

W Poniedziałek dnia 18. Maja 1846 odbędzie się w przodkowej sali pierwszego piętra pałacu Hr Działynskich

AOICERTdanyprzezF10i. ęSzuminsK<;j. Początek wieczorem o 7. godzinie.

OBWIESZCZENIE.

Podaje się do publicznej wiadomości, źe latoś tak jak w przeszłym roku prócz miejsc prywatnych i wojskowych do kąpania: 1) publiczuc i bezpieczne miejsce do kapania w rzece War c i e naprzeciwko pierwszej cegielni Ratajskiej, 2) do spławienia koni miejsce bezpieczne w rzeczonej rzece między kąpielą Dałkowskiego a przeprawą w bliskości St. Kocha obrane, tablicami i palami oznaczone zostały. Kąpanie lub spławianie koni w innych a nie w dopiero wymienionych miejscach, a miano wicie bliżej miasta lub też wewnątrz tegoż zupełnie jest zakazane, tak źe każda kontraweneya albo w pieniędzach od 1. do 5 talarów podług prawa powszechnego krajowego części II. ty1. 20. . 183. ukaraną Zostanie.

Urzędnikom policyjnym polecono, aby każdego przestępcę niniejszego zakazu do ukarania podawali a nawet przyaresztowaii. Poznań, dnia 13. Maja 1816.

Prezez P o l i c yi; w zastęp.: Hirsch.

o BW1ESZCZENIE7 W roku 1816. postanowiliśmy początek feryów sądowych na dzień 22. Lipca, a koniec tychże na dzień % Września I. b. W czasie tych f ery ów tylko te sprawy obrabianemi będą, które podług natury swej żadnej zwłoki nie cierpią i prawem jako wymagające pośpiechu oznaczone są, jako to: sprawy wcxlowe, exekucyjne, mandatowe, alimentacyjne, aresztowe , administracyjne, sekwestracyjne, cxmissyjne, kryminalne i czynności dobrej woli. Na przedmioty zatem lego rodzaju, podania i prośby, do Sądów zanosić się mające, ograniczać należy, inne albowiem w czasie feryów tylko wtenczas załalwioticmi będą, gdy przez osobne podanie, jako sprawy feryalne oznaczoneuii zostaną, i gdy zachodzące w przewłoce niebezpieczeństwo należycie wykazanem zostanie. Poznań, dnia 4. Maja 1846. Król. Sąd Madzie ui iaii SK i.

SPRZEDAŻ KONIECZNA. · S ą d N a d z i e ni i a ii s K i w P o z n a n i u , Wydziału I.

Dobra ziemskie w powiecie Krobskiui położone, rodzeństwu B o j a u 9 w S K i c h dziedziczne: 1) Ch walkowo wraz zwielkim Wiosłowe ui, przez Dvrckcva Ziemstwa oszacowa ne na 63,458 Tal. 16 sgr. 4 fen.: 2) Mały Włostów, sądownie oszacowane na 20,272 Tal. 10 sgr. 9 fen., mają być celem uczynienia działów w drodze koniecznej subbaslacyi sprzedane. Termin licytacyjny został <:<a dzień 18. Czerwca 1846. zrana o godzinie Wtej przed Ur. de Rege Assessorem Sądu Nadziemiańskiego w naszej sali inslrukcyjnej wyznaczonym. Warunki kupna, taxa i wykaz hipoteczny w Regisliaturze naszej przejrzane być mogą. Poznań, dnia 8. Grudnia 1845.

Król. Sąd Nad-Ziemiański. I. Wydziału.

SPRZEDAŻ KONIECZNA.

Król. (i łowny Sąd Ziemiański w Bydgoszczy. Wieś szlachecka Giżewo w powiecie Ino wrocławskim położona, przez Laudszaftę oszacowana na 21,524 Tal. 20 sgr. 9 fen" ma być na dniu 12. Grudnia 1846. r. przed południem o godzinie litej w miejscu zwykłych posiedzeń sądowych sprzedaną. Taxa wraz z wykazem hipotecznym, oraz i warunki w wlaściwem biórze przejrzane być mogą. Niewiadomi pretendenci realni wzywają się pod uniknienicm prekluzyi, ażeby się najpóźniej w tymże terminie zgłosili.

Zmiana pomieszkania.

o przeniesieniu handlu mego winem do własnego domu (dawniej Wronieckich) na ulicy Wodnej i narożniku ulicy Kościelnej pod Nr.

188. obok szkoły Ludwiki, mam honor donieść niniejszem, nadmieniając, iź w moj<j winiarni zawsze dostać można śniadań na ciepło i zimno, wieczerzy, łakoci i. t. p. Składając naj czulsze dzięki Szanownym oso bom, które mię dotąd zaufaniem swojem za szczycały, zapewniam każdego odwiedzającego mnie, źe dozna skorej usługi i znajdzie jak najlepsze wino po cenach ile by<:<5 llIore umiarkowanych, budwik Kii linast.

Jqc' Szanownym ziomkom mam zaszczyt \ polecić znaczny mój zapas zegarów, zegar- < \ ków złotych i srebrnych wszelkiego ro- 5 I dzaju, a szczególniej nadesłane mi z ręko- \ S dzielni Patka i Spółki w Genewie, l i które w W r o c ł a w i u ja tylko prawdziwe I I posiadam, na co. każdego czasu dowody I 5 złożyć mogę, i wskazać, które pochodzą \ f z rękodzielni P a t k a ; polecam oraz roz- J l maite gatunki łańcuszków, kluczyków i \ l szpilek złotych. Przyjmuję także obsla- \ s luuki na powyższe wyroby, i wyobrażenia \ I wszelkie podług życzenia uskuteczniam. - * \ Proszę więc Szanownych ziomków o ła- \ l skawe zaufanie. Alfons Dyc fcld, l zegarmistiz w W r o c ł a w i u przy ulicy \ Schmiedebruckc Nr. 60. blisko rynku. \

Po powrocie z Lipskiego jarmarku u IIi )I( kompletowałem mój skład w najmodniej- JB at sze towary garderoby inczkićj, a szcze- )K t góluićj polecam: w hunti*elhl Ha*i*niei'houje. Je- II( tiivabne t gttkowe, tnai 'er Je Ha II( U spodnie i eufduly. chuelki na H f **VJe i do n06a jedtvabne i ba- li, tym ta tce, asalihi, Pary*Hie veha- V II( wice/ii, JIapzIII6Jle, ae6*e*ocJIzo- II( li; tiy, Kije, uatshnidta itgt., słowem Il( I..I, wszelkie artykuły g a r d e r o b y męz kie j, 3$ t w jak naj 1' :m t; ; .={e , 12 ulica Wilhelmowska Nr. 25 o b o k * Hotelu Bawarskiego- 19

Fabryka płócien i der niżej podpisanego poleca na nadchodzącą stryżkę owiec dobrany skład drelichów na wańtuchy i płótna, nadmieniając; źe wskutek DQmyśl n z kupień D rz e dzv m o z c d o b r e n a b 1 t e d] (', V 11::ł 1taniej sprzedawać, na co zwraca uwagę interes seutów.

&. Mianiorowicv> Ulica Wrocławska i narożnik starego rynku pod Nr. 60. , "Swieży porter poleca handel korzeni i wina

C. F. Bindera.

Nasiona koniczyny czerwonej i białej, fiancuzkiej lucerny, prawdziwego Rygskiego i biało kwitnącego Chińskiego siemienia lnianego; trawy pastewne: w mieszaninach na każdy grunt; augiciski, Francuzki, włoski owsik (Rheygras), brzanka łąkowa, kostrzewa biała, psia trawa kupkowa, miodowa, mielelnica rozłogowa i różne trawy wiecbowc, krwawnik, zawsze zieloną pimpiuellę, wszelkie gatunki nasion drzewa igliczkowego i liściowego, nasion jarzyu, kwiatów i rośliu, poleca w najlepszej dobroci Handel nasion Braci Auerbachów.

Karrt gieldy

Dnia H Mnjn 1816

HerlińeMeJ.

Sto- Na lir. kurant Pl ( ' papie- goto", · rami. wizną

Obligi długu skarbowego .. Obligi prciniów bandin morbK.

Obligi Marchii Elekt, i N owej Oliliiri miasta Merliua . . . .

Li»!}' zosta« ne. PrUKC. Zaehnd · " W. X Pozunii&k · » elito I'rnss. Wschód.

· Pomorskie.. MarcH liiek.iA.

JS/Iaskie .... dilo mI l/.lI;(Jn jrar»ulo«ane Fr.ł irytiutuory. . . . . . . .

Inne monety ziole po 5 lal. .

Uisconto. . . . . . . . . . . .

AKCJ < Olili:ri l' olsii. Maifdelinrskiej .

tliło ohliifi Lii. A . . . . . Drogi żel. Maifd. - Lipskiej Ublitri Iipierw. Magd. - Lipskie Drogi żel. Itcrl -Anliallskiej .

Obligi wpierw. Iierl.-.Viilialtskic Drogi żel. Dassel. Iilbeiield.

Obligi npier«. Djsscl. -lilberI' .

Drogi żel. Hcńskiej . . . . .

Obligi Iipierw. Iteiiskio . . .

Drogi od rządu ganiHlo<<»iie Drogi żel. (jiórno-Szłąskiej e e Obligi upierw. Górno S«i»!-k.

dilo *". u . e - Berl.-S«J* - **t.A i 8, Mng-deb.- Halbprsi Dr. żel. Wiocl-Awidri-j- Vrii" Obligi upier»- Wroc SxM.-Fr.

Dr. irl »""" «'»loiiakiei. . .

Drojri **ł; u"lno.Sxląskićj .

<>I»D#ri unitu,. Dolno Szląskiej Drogi zel WdheUua [C O )t'eiij iiirBii» e W mieicif POOASI L.

Pszenicy szef el Zyta " dt.

Jęczmienia dt.

Ow. >a . dt.

Tatarki d G roch u <rt Ziemniaków dt.

Siana celnar Słomy kopa lYl-oJI- 00'0>00:000

U7 87} 95 eJ7', 931 1 1025 Y, 9 93 . .

I 97 i mi 981 97i 97J »7J95 .

i3Vi ! . « »A IJ u 1031 971 1181 99] 116 97! 96} 95 94 97{ 96« III llbj g 116

97{ 974

Dnia 15. Maja.

18 16 r.

od do <1 NI: fcii.l'l II. nute» 21 7 2 10 - 1j20 I 22 1 2 1 5 - 28 1 I 1 l! 7 1 10 - 1 25- 2 1 3 - ! i a - 171 » -23 -26,9 20; - III -