, )J( 204. w Srodędnia 1. VVrześnia 1852
Gazeta Wielkiego Xięstwa Poznańskiego 1852.09.01 Nr204
Czas czytania: ok. 20 min.Drukiem i nakładem Drukarni Nadwornej W. DeckeD> i Spółki w Poznaniu. - Redaktor o dpowiedlialny: N. Kamieński w Poznaniu
Telegraficzne wiadomości.
P a ry i, d. 28. Sierpnia. - M o n i t o r powiada o podróży prezydenta rzpliej do południowej Fraucyi, co następuje: odjazd prezydenta z Paryża nastąpi d. 16. Października. Tylko w 5 miastach dłużej się zatrzyma: w Lionie, Grenoble, Marsylii, Toułonie i Bordeaux. - Rada jeneralna, w wyższych Pireneacb, której Fould przewodniczył, wniosła o przywrócenie "dynastyi cesarskiej sukcesyjnej, w prostym, prawnym, a nawet przybranym spadku. - Larochejaquelin wyznaczony przez rząd na przewodniczącego radzie jenei alnej w departamencie des Deux Sevres, wyrzekł się legilymizmu na pierwszem posiedzeniu legilymizmu, w celu połączenia się z rządem, który wypłynął z wypadków 2. Grudnia. - Według pogłoski ma jenerał Casłeilane nastąpić w miejsce jenerała Gcmeau, zbyt przywiązanego do papiestwa. B o m b aj, d. 24. Lipca. - Korpus wojska w Ranguu będzie o 12.000 cłów zwiększony. Wyprawa na Awę nastąpi w Lstopadzic. Kroki nieprzyjacielskie na północne zachodniej stronie zawieszono do lepszej pory. Jenerał Colin Campbell złożył dowództwo, z powodu zaszłych nieporozumień z władzami cywilnemi w Peszauer. Jenerał Robert ma zostać jego następcą.
B e r l i n, d. 31. Sierpnia. - N. Pan raczył zamianować: adwokatów i uolaryuszów Stunua w Drezdenku, Borne w Fricdebergu, Schulze W Kiestrzynie i Kellera w Frankfurcie n. O dra rndzcnini sprawiedliwości.
B e r l i n, d 29. Sierpnia. - Dziennik wojskowy berliński M i l i l a i r W o c h e n b l a t t donosi teraz, o czem juz wcześniej wspominano, ze na dniu 3 - Sierpnia zamianowanym został jenerał porucznik Badowilz jeneralnym inspektorem wszystkich naukowych instytutów wojskowych w Prusach i że pod jego rozporządzenie oddano najwyższą komisyą egzaminacyjną wojskową. Od tych funkcyi zaś uwolniono jenerała porucznika Reyhera, który je z dniem I. Października złoży.
Zaraz po 'fervarh sądowych będzie sprawa wniesioną towarzystwa szlucerowego, o fr6re*j niemal zapomniano J ak odkrycie tego tajnego towarzystwa naiobiło w swoim czasie wiele wrzawy, lak i sprawa sama zapewne wiele ciekawych szczegółów odkryje. W Gdańsku wybudował budowniczy okrętów Klawilcr wojenną korwelc parową dla pruskiej marynarki Maszynę parową złożyli angielscy inżynierowie i będzie miała silę 450 koni. Opalanie roczne tej maszyny będzie kosztowało 46,610 tal. - Rząd pruski oddawna miał na celu postawienie stałego mostu na Renie pod Kolonią. Projekt ten ma teraz przyjść do skutku i z tego powodu towarzystwa żeglugi parowej i żeglarze, tudzież przewoźnicy ua Renie, zanieśli protestacyę, zebrawszy się w tym celu w Moguncyi, a to z powodu uwłaczania prawom ich i przywilejom. Jeżeli interesem któreOo z rządów niemieckich będzie przeszkodzić budowie mostu pomienionego, to zapewne proteslacya ta znajdzie u niego poparcie i przyjdzie na Bundestag. Dowódzca gwardyi pruskiej jenerał porucznik P r i l t w i l z, bawiący obecnie na ćwiczeniach wojskowych w Rossyi, otryinał od cesarza kosztowną szpadę w złoto oprawną z napisem: »Przywódzcy gwardyi pruskich w lalach 1848, 1849, 1850, 1851 i 1852 ku pamięci i uczczeniu od Mikołaja.« D e u t s c h e V o l k s h a 11 c donosi, że gdy niedawno dziedzic pewien przeszedł na wiarę katolicką i przyjął w dom swój księdza dla odprawiania mszy w zamkowej swojej kaplicy, rząd nakazał oddalenie księdza wciągu tygodnia, »albowiem rząd nie widzi się być spowodowanym Cierpić w "kraju księdza katolickiego, wyjąwszy przy kościele w Szwery nie i Ludwigslust,« (jedna stolica, drugie rezydeneya wielkiego księcia Hcssyi. ) Mlrolestwp eolskie.
War s z a w a, 26. Sierpnia. - Gdy wyrokiem polowego audytoryalu przez jen. feldmarszałka głównodowodzącego armią czynną, księcia warszawskiego hI. Paskiewicza Erywańskiego, na dniu II. Stycznia 1852 I. konfirmowanym, Jan N epomucen Borucki, mieszanin z miasta Lubrańca, za przestępstwa polityczne na karę konfiskaty majątku skazanym został; · w zastosowaniu się przeto do art. 8. postanowienia rady administracyjnej 2 dn. 14. Kwietnia 1835. r. w dzienniku praw w tomie XVI., jako też do postanowienia radyadmin. z 12. Paźdz. 1838. I. w dz. praw w tomie 22. zamieszczonego, komissia rządź, przychodu i skarbu, zawezwała wszystkich kogo lo dolyczeć może, ażeby zgłosili się z preleusyami, jakiemieć mogą do rzeczonego majątku, w terminach prawem oznaczonych, to jest naj dalej do dnia 13. Paźdz. 1852. r., jeżeli mający pretensye zamieszkuje w królestwie polskiem; zaś naj dalej do dnia 13. Kwiel. 1853. r., jeżeli zagranicą lecz w Europie zamieszkuje; nakoniec naj dalej do 13. Kwietnia 1854 r., jeżeli za obrębem Europy jest zamieszkały. K. W.
Dnia 21. w Teatrze wielkim po raz pierwszy przedstawiono w języku włoskim operę z muzyką pana Verdi, pod tytułem Atylla. Rozszerzać się z pochwałami nad jej pięknością, byłoby zbytecżnem, szczególniej dla tych, którzy znają tyle innych utworów tegoż kompozytora, a które z lakiem powodzeniem przedstawiane są na naszej scenie. Oddać tylko nam wypada najsumieuniejszą sprawiedliwość, doskonałemu wykonaniu lego dzieła, przez cały skład opery, a mianowicie przez pannę Vallesi i pana Dobrskiego. Piękne te dwa lalenta jaśniały fam najmocniej. Nowa dekoracya przedstawiająca W enecj ę, jest pędzla p. Michała Grońskiego, i zasłużone zyskała pochwały. Operą dyrygował pan Qua> irini. Po ukończeniu przywołani zostali: panna Valesi 7kroć, p. Dobrski 8kroc\ oraz pp. Steiler i Anconi po 3kroć.
War s z a w a, d. 29. Sierpnia. Rada administracyjna Królestwa postanowiła co następuje: Marcelu Chraszczewski, który zbiegłszy za granicę, miał udział w spisku buntowniczym zawiązanym w roku 1846, w W. Ks. Poznańskiem, i dla tego za wygnańcafrz kraju uznanym został, ulega karze konfiskaty majątku bąć już zasekwestrowanego, bąć uasląpnie jeszcze wykryć się mającego, a to wedle prawideł postanowieniem z dnia 14. Kwietnia 1835. I. wskazanych. Tytuły własności dóbr nieruchornych, tudzież kapitałów i praw hipotecznych, należących do MarcelIego Chraszczewskiego, winny być na mocy niniejszego postanowienia, we właściwych księgach wieczystych na imię skarbu Królestwa przepisane. Wczoraj zachorowało na cholerę osób 73; wyzdrowiało 83; umarło 51; ogólna liczba pozostaje chorych 596.
Francya.
P a ryż, 27. Sierpnia. - U czucia armii francuskiej, szczególniej oficerów, są zawsze te same, co na dniu 2. Grudnia. Część znaczna wieśniaków francuskich uważa zawsze Ludwika N apoleona zawsze za spadkobiercę człowieka, pod którym panował pałasz w najwyższej potędze. Sądzą, że z nazwiskiem Bonapartego, także jenerała Bonapartego otrzymali. Wierzą uporczywie z próżnością właściwą wszystkim Francuzom w powodzenie i zwycięstwo broni francuskiej i w restauracyą cesarstwa. Francuski oficer ma teraz za inaxymc: Jobeis u mon superieur! lo jest cale wyznanie wiary politycznej. Oprócz karności zna on tylko N apoleona, który stanowi żołnierskiemu znów władzę oddał. Wynoszą absolutyzm cesarstwa, który ich baronami poiobił , niecierpią legityinizmu, klóry schlebia poplecznictwu rodowemu. Nie masz dla nich nic wonniejszego nad zdanie N apoleona, że każdy żołnierz nosi buławę marszałkowską w swoim tornistrze. Nienawidzą orlcanizmu, który ich poddał burżuażyi czyli gwardyi narodowej i nie chcą nic widzieć o republikanach, którzy zwyciężyli armią francuską na ulicach Paryża. Z tych tedy powodów francuscy oficerowie uważają L u d w i k a N a p o l e o n a za wybawiciela swego z długiego pokoju i odnowiciela cesarstwa. Ludwik Napoleon jeszcze niezlożyl żadnej próby wojennej, alej ą złoży, jak mi zaręczał niedawno jeden z wyższych oficerów, dodając, że i armia tak samo wierzy. Niejaki Dauny skazany przez trybunał marynarki na dożywotnią deporlacyą do Kajenny, został wysadzony na niezamieszkałą wyspę diablą, z powodu zamachu na życic człowieka I jednego. Z rozkazu komisarza rządowego Sarda Carrygi, odziano go w koszule i spodnie czerwone i wyprowadzono z okrętu »Styx,« kajdanami obciążonego ua tę «yspę, na której sam tylko będzie przebywać.
Koresp. - P a ryż, 21. Sierpnia. - Echo uroczystości napoleońskiej jeszcze się rozlega. U roczystość la obchodzoną była wszędzie, tak we Francyi jak za granicą, a nawet po więzieniach. Tego dnia, urzędnicy ministeryum spraw wewnętrznych i policyi jeneralnej otrzymali gratyfikac , ye, "jak za czasów cesarstwa. Robotnicy uprzątają ulice P a ryż a z gruzów uroczystości. N ajpilniej pracują około zniesienia sali balowej, w której parę diii temu, jak mówi z przesadzeniem l'indepcndancc, odbyła sic ingens orgia, na której miejscu za parę dni będą się kłócić przekupki l cierpi ICfiO llic DrZVC rondissement) 6swTadczajVsic z sympalyą dla niego 1 za restauracyą ce Gdyby ks. prezydent chciał, ro jest wąlpliwem, formalność legalna restauracyi cesarskiej mogłaby być" skończoną przyszłej wiosny w senacie, a parę. miesięcy później 8 milionów głosów wyniosło by nowego cesarza. Partye monarćhiczne pragną tego jak najmocniej, w nadziei, że tym sposo bem opinie się uklasyiikuja» i że znaczna część lcgitymistów oddzieli się od ks. prezydenta. Zaudarmerya ruchoma w bcrmicach, przyszła gwardya cesarska, przedstawia piękny widok, chociaż się z niej C h a r i v a r i wyśmiewa. Zandarmerya jest dziś osią losów Fraucyi, bo wywiera wpływ na armią, a przez nią na cały naród. Ks prezydent nic znajduje nigdzie rzeczywistej trudności. Dzienniki doznały w łych dniach jeszcze mocniejszego rygoru i utrzymały tyle ostrzeżeń, że wyliczać je byłoby niepodobna. Pod ciosem ostrzeżeń przestał wychodzić le M i di, dziennik lulżański.
Kilka egzemplarzy pisma Wiktora Hugo N e p o l e o n le P e ti t wcisnęło się do Paryża a nawet do St. Cloud. Przerzuciwszy pismo, ks. prezydent rzekł' do swych przyjaciół: »Oto Napoleon Mały, opisany przez Wielkiego Wiktora Hugo«. Jak widzicie, ironia była dobrego tonu.
Inne *mno: Ies Nuits dc St. Clou d ou le s deu'x Cours, zostało przya A eszlowanc w Helgii na żądanie ambasadora francuskiego. Wszyscy niemal ułaskawieni emigranci, wrócili natychmiast do Francy i, dając przez to rozumieć, że wygnanie uważali za gwałt. Wczorajszy M o n i t o r kładzie na liście relrelowauych z pensyą 6000 fr. jenerałów Changarnier i Bedeau. Moiiiito-t atć tote wspomina o jenerałach Lamoriciere i Lefló. Ułaskawieni orleauiści mają zamiar czekać w milczeniu wypadków i niełączyć się z legilymistami. Według (i a z. franc., jeden z k"siążąt orleańskich miał powiedzieć: »raczej soeyalizm niż Henryk Vty.« Familia orleańska ma kupić majątki w Węgrzech, za wyco fałie sumy z likwidacyi rodzinnego majątku. Mówią, że te sumy będą znaczne, i że sama sukcesya księżny Adelajdy przyniesie czystego 40 milionów fr. Pa)); Fould wzgardził jak wiadomo, nawet względami dla dartyi orleańskiej, i stał się jednym z filarów cesarstwa. Jako minister stanu, używa on wyższości nad innymi ministrami. Mówią, że walka jego zp. dc Persigny jest zawsze żywa. L\ de Pcrsigny wrócił do Dieppe, a p. Bineau udał się na wieś. Wkrótce wyjadą dla prezydowania rad departamentowych, Fould do Tarbes, Forloul do Digue, Abbatucci do Orleanu, dc St. Arnaud do Bordeaux, Magne do Vcrpignan a de Maupas do Troyes. Pozostaną w Paryżu tylko: pp. Ducos i Lfrouyn de Lhuys, arcybiskup pary z ki wyjechał do Niemiec; parę dni temu znajdował się w Strasburgu. Lord Cowley znajduje się w Londynie, a książę Kalimaki w Pirencach. Słowem, wszystko używa wakacyi.
Ciszę Fraucyi przerywają tylko sprzeczki między duchowieństwem katolickicm a pastorami protestanckimi: w Lucon o pochowanie na cmen tarzu katolickim protestanta, a w N otrc Dame de Liege o pochowanie przez pastora protestanckiego katolika, który przeszedłszy na protestan tyzm, wyparł się protestantyzmu przed śmiercią w ręce księdza katolickiego. Suizcczka w Lucan dala puwiiil do gwałtownego wystąpienia biskupa i odmówienia Te Dcuin w dzień uroczystości napoleonskte) Czas dżdżysty wzbudza ciągle obawę o urodzaj, chociaż żniwa w znacznej części zostały juz skończone Giełda baczy pilnie na każde podwyższenie się cen zbożowych tak we Fraucyi jak Anglii, ale i ona doznaje wakacyi i spoczywa. Traktat z Belgią najwięcej ją zajmuje. Południowa Francya pragnęła odnowienia traktatu dla posiadania targu na swe wina. J ej dzienniki nie przestają zanosić 010 skargi i błagania. W Belgii opinia się podziela: drukarze są przeciw traktatowi, a-fabrykanci lniani za nim Przyczynę takiej różnicy opinii, każdy z łatwością odkrywa J o u r n a l d e s E c o n o m i s t e s ogłosił w tych miesiącach kilka ciekawych artykułów we względzie traktatu. Zapewniają, że p. Drouyn de Lhuys jest bliskim zawarcia tegoż traktatu. Zdaje się to podobnem do prawdy, gdyż odmówienie traktatu, rzuciłoby Belgią W ręce Zollvere 'uui.
Bok bieżący jest dla pracującej młodzieży polskiej szczęśliwy. Po pp. Rodakowskim i Ordędzie, ziomek Gajewski z Sieradza, otrzymał pierwszy dyplom z całej szkoły centralnej sztuk i rzemiosł. Dziennik le P a y s ogłasza listy z Wiednia, z podpisem Juliusza Wisłoticha.
Oddawna panuje mniemanie, że książę prezydent cierpi na kolumnę pacierzową. Wezwał on doktora Brelloneau, jednego z najznakomitszych lekarzy a len zbił podobno zdanie dawnych lekarzy L. Napuleo na, ale mówił o znacznem sił wycieńczeniu, mogącćm wypaść szkodliwe, jeżeli powód choro by nic zostanie usuniętym. Jest zaś t nim bczprzerwanc palenie cygar, klórych Lud. Napoleon zużywa dziennie najmniej 25 sztuk 2 najmocniejszego gatunku, a jak mówi, "nałogu lego nabył w więzieniu w H am, i dziś niernoże wytrzymać bez cygary w ustach. Na dniu 4. b. iii. umarł w Paryżu pan Tony Johannot na apopleksyą w 48 roku życia. Lubownicy illustrowanych wydań, w jakich znakomity ten malarz a zwłaszcza rysownik był prawdziwie mistrzem, będą umieli ocenia stralę, którą poniosła sztuka w zgonie tego europejskiego arlysly.
JInyHa.
L o n d y n, A /. Sipipnin We względzie stanowiska Anglii do swych kolonii amerykańskich czyni T i m e s uwagi następujące. Nic wiele brakło, iżbyśmy się byli w wojnę zawikłali z ludem, kliiry jako nasz pobralyniec tym samym językiem mówiący siać by się mógł wrogiem istotnie straszliwym - z ludem morskim i handlowym, któryby nas własną naszą bronią, na własnym naszym żywiole był zwalczał, i handlowi naszemu, jak my jego, też same rany zadał. Ob"ydwa państwa te w związku lak ścisłym pomiędzy sobą zos(a)ą, iz cios każdy, klórybyśmy nieprzyjacielowi naszemu zadali, kupców naszych niemal (ak'ciekob'y doiknąl, jak gdybyśmy własne miasta nasze bombardowali lUD w I n s n e okręty nasze zatapiali. I niebezpieczeństwo lo zagrażało Anglii z powodu kwestyi, która mieszkańców Anglii bynajmniej nieobchodzi. Monopol slokfiszu w koloniach nicczyni nas ani bogatszymi ani uboższymi, ani silniejszymi ani słabszymi, niewzbudza ani więcej podziwienia ani postrachu. An»lia uienakłada na kolonie owe żadnych ograniczeń handlowych; a rozdawnictwo posad kolonialnych, źródło tak obfite korrupcyi parlamenlarne'j, przynajmniej zo względu na Amerykę północną, zupełnie poświęciła, Sprawami każdej z kolonii tamtejszych zarządza gabinet odpowiedzialny większości uslawodawslwa kolonialnego. Innemi słowy: kolonie północnoamerykańskie są prawie tylko z nazwiska od kraju macierzystego zawiśleini, i znamię jedyne zawisłości stanowi okoliczność rzadko się przytrafiająca, że czynnościom parlamentu miejscowego sankeya królewska była odmówiouą. Ale jak mało Anglia miesza się do rządu wewnętrznego kolonii, tak mało też obrady i poslanowienia parlamentu państwa na nie wpływają. W tejże samej chwili, gdzie Anglia po raz drugi zasadę wolnego handlu uroczyście proklamowała, zamyślają sejmy kolonialne zasadę prolekcyi w jej najprostszych i rażących" formach adoptować, udzielają bowiem rybakom swoim premie, i dla nich opieki miecza naszego żądają! - Przy tern z uwagi spuszczać nietrzeba, żo obrona obojętnego dla nas monopolu wyłącznieby na nas ciężala, wyłącznie by majątki i krew nasze ko.-ztowała. Parlament angielski niernógłby ani szylinga nałożyć na kolonie dla opędzenia kosztów wojny. Od Ich dobrej woli zależałoby, czyby nas do rozstrzygnienia ich sporu choćby jednym człowiekiem wesprzeć chciały. A jednakże kolonie te tworzą część .państwa naszego najwięcej na razy wystawioną; pierwszą myślą Jankesów w przypadku siarcia się jest, z 300,000 obywatelów amerykańskich wpaść do Kanady. Oceanem potężnym zasłonieni od starcia się nieprzyjemnego z wielką rzeczą pospolitą amerykańską, moglibyśmy jedynie przez kolonie nasze być w spór z Ameryką zawikłani. Dawniej niebezpieczeństwo lo mnicjszem było, gdyż angielski urząd kolonialny sejmom miejscowym mniej władzy pozostawił, a zląd politykę kolonii z polityką państwa zawsze pogodzić było można. Einancypacya polityczna* kolonii miata z jednej strony skutek błogi, że powody do nieporozumień pomiędzy niemi a krajem macierzystym zmniejszyła, z drugiej strony jednak następstwo szkodliwe, iż leraz koloniom ułatwiła wywieranie wpływu zakłócającego stosunki nasze do mocarstw zagranicznych. Anglia więc znajduie się w położeniu najkrylyczniejszcm w świecie. - Mnóstwo praw nader ważnych poświęciliśmy na korzyść i pożytek dla kolonii, i w tym względzie dobrześmy postąpili. Ale zachodzi tu pytanie, czy słuszną jest rzeczą, abyśmy wciąż brali na siebie odpowiedzialności, jakie z prawami owemi w styczności zostają? Mamy za wiele albo za mało solidarności z koloniami w Ameryce północnej. Principia dawne są zaniechane, węzły dawne potargane; w miejsce centralizacyi wstępuje lokalny rząd własny, w miejsce nieodpowiedzialnych, przez koronę mianowanych urzędników, ministrowie odpowiedzialni nastąpili. J c dynem, co pozostaje i zniknąć niechce, są owe z żelaza ulane maksymy i Iradycye uparte adminislracyi, które w izbach urzędowych jedna generacya ministrów drugiej przekazuje, a które starodawna polityką pozostają, dopóki jakie nieprzewidziane zawikłanie niedoslarczy dowodu, iż one się przeżyły i do zmiany i odrzucenia dojrzały. To nowe i zajmujące zagadnienie zasługuje na uwagę parlamentu, i pewnie rozwiązanie stosowne znajdzie, skoro w czasie pod rozwagę wzietem zostanie, bez odkładania go nadal, iiby znów w przyszłej epoce strach i kłopoty pogorszyło. Włochy.
We względzie nieporozumienia pomiędzy Turynem a kuryą rzymską piszą z Wiednia pod dniem 23. Sierpnia, co następuje. Wiadomości, które król. sardyński minister hI. do St. Marsan z Turyn u przywiózł, każą się spodziewać że pomiędzy Turynem a Rzymem przynajmniej co do głównych zasad zgoda nastąpi; ale wydaje się, że nadzieja ta jest płonną, gdyż w chwili lej w ogóle wiedzieć niernożna, w jaki sposób nieporozumienia le załatwione być mają. Powiadają wprawdzie, że papież konsyslorz tajny zwołał dla naradzenia się nad tą rzeczą, ale nie przypuszczają, aby przez lo kwestya owa bliżej do rozstrzygnienia ostatecznego doprowadzoną być miała; obecnie bowiem nicchódzi już o załatwienie sporu względem obsadzenia na nowo slolicy arcybiskupiej w Turynie albo z powodu ustawodawslwa Siccardego, klórego zmiany kurya papieska żąda, ale powód główny rozdwojenia teraźniejszego leży w nowem prawie o małżeństwach, klóre leż za główną przyczynę tak nagiego zerwania układów uważać należy. Papież osobiście objawił niezadowolenie swoje we względzie projektu do prawa małżeństw, i wyrażenia w tym przedrnocie przez urzędowy (ii orna le di Rime przytoczone w istocie za ściśle urzędowe uważać należy, a lo jest powodem wystarczającym do twierdzenia, że wtedy jedynie spór pomiędzy obydwoma mocarstwami włoskami załatwionym być może, kiedy przyczyna główna, nowe prawo małżeństw, usuniętą zosianie. - Jeżeli papież ogłosi w allokucyi kroki wszelkie poczynione w sporze z Sardynią, jak lo istotnie uczynię' zamyśla, postępek laki tylko by jeszcze pojednanie Irudniejszem, a nawet niepodobneiu uczynił. Zyczyćby więc trzeba, aby trzecie mocarstwo pośrcdniclwa się podjęło, aby raz już len spór gorszący zakończyć. Francya i Auslrya podobno uczynioną im w lyni względzie propozycją odrzuciły. Do N eap6Tu przypłynęła eskadra francuzka dnia 12. I. ukończywszy wyprawę na Tripolis; składa się ona z 4 okrętów trzy pokładowych i 2 parowców. - Dwór opuścił przed kilku dniami (iattę i bawi w Neapolu obecnie. Po uroczystości 15. Sierpnia wyjedzie król do Caserly. Ko re s p - a u s l ry a c k a I> i sze: »prawo dotyczące małżeństw zajmuje wciąż jeszcze umysły w Piemoncie w wysokim stopniu. Wkrótce więc spodziewać się można dyskussyi burzliwej w senacie. HI. Girolamo Cardenas w liście swoim do redakcyi dziennika Armonia wyzywa formalnie ministerstwo, aby osobę jego sądownie ścigano. Cardenas jesl eekrclarzem legicyi i s"zambelanem królewskim. Z B zy mu donosi list jeden prywatny pod dniem Ifigo Sierpnia, źe olj 3 dni krąży nad brzegami neapolilańsKiemi, pomiędzy Terraciną j Iscbią kilka korwet francuskich o pewnych czasach w nocy, w brew ewyczajowi. Listy nadchodzące tułaj z N eapolu przepełnione są domysłami najsprzeczniejszemi w tym względzie. U dworu także lękają się nowych podstępów Muratoskich z lej strony. "W obec widoków na dobry sprzęt tegoroczny wina, słychać prawie wszędzie, zwłaszcza w okolicach naszych, skargi liczne na nadzwyczaj zły stau oliwek. W roku tym mało pewnie oliwy będzie można za gra oliwa jest lulaj dwa razy droższą, aniżeli zwykle o tym czasie. l \zym, d. 17. Sierpnia. - Francuskie wojska okupacyjne, od chwili przybycia swego do Uzymu, używały wiele swobód celnych pod względem wewozu koniecznych potrzeb aż do najdelikatniejszych artykułów zbytkowych, a'bo raczej robili w tym względzie, co chcieli, a papieskie urzędy celne ze względów wyższych milcząco się temu przypatrywały. Domyślić się można, że w obec okoliczności takowych artykułami mody i fabryknnlanii z Lyonu w ten sposób zarzuceni zostaliśmy, iż nareszcie dla ministra finansów niemogło to być rzeczą o boj ętną, zwłaszcza że skarb i tak juz z powodu przemytnictwa nad granicą stratę wielką ponosi. N a życzenie papieża więc jenerał Gcineau był przymuszony zawrzeć ugodę z ministrem finansów, która zawsze jeszcze korzystnie dla wojska wypadła. Gdyż z spisu długiego dzisiaj ogloszoucgo pokazuje się, że rząd papieski nietylko , co słusznie jest, zrzeka się cła wszelkiego od sprowadzanych żywności dla armii okupacyjnej, ale leż pozwala ua wolny wewóz wszelkich artykułów zbytkowych pod banderą francuską przez morze i w górę Tybru, tudzież win zagranicznych, innych spirytusów, kawy, cukru, kart do grania, krótko powiedziawszy, w'szystkicgo tego, co do użycia codziennego potrzebne. Minister finansów przyrzeka wszelką względność dla artykułów prywatnych, a wszystkie iime bez wyjątku, które rząd osobom pojedynczym przesyłać będzie, za wolne od opłaty cła uważane być mają. Tylko przy dowiedzionem zbyt grubein przemycaniu, ma także niby to własność żołnierzy francuskichkon fiskacie podlegać. Rozporządzeniem papieskiem z 21. I. poprowadzoną być ma linia telegraficzna z Terraciuy przez Rzym do Wyższych Włoch, za pomocą której Neapol z Wiedniem w komuiiikacyi zostawać będzie. Turyn, 23. Sierpnia. - Gazelta Piemontese ogłasza w swej części urzędowej, że hI. Cardenas utracił stopień swój sekretarza legacyjnego (z powodu listu wiciekroć wspomnianego przeciw prawu ślubów cywilnych); w części uieurzędowej wspomina dziennik ów, że hrabiemu tyluł szambelana Karola Alberta także odjęto Angielskie dzienniki donosiły, iż papież Pius IX. ma woduą puchlinę.
To dało powód Gaz. a ugs. do sprostowania. Korespondent jej rzyin ki pisze, że papież najlepszem cieszy się zdrowiem. Radko minie dzieli, żeby nic odbył popołudniowej przejażdżki tą lub ową bramą za miasto. Dostawszy się w pole, przechadza się nieraz po Q godziny w towarzystwie kardynałów Media Ottajaui lub iiarromeo. Lekarz JŚ. nic nie wie o kuracyi, O której mówią po mieście. Wszakże z ogólnych względów lekarskich życzono sobie lubo nie poraź pierwszy, ale jeszcze prSed dwoma laty, aby papież przeniósł się z Watykanu do Kwiryuału; gdzie zdrowsze "i czyściejszc powietrze jako w punkcie wyższym, bo w Watykanie nigdy nie dochodzą wiatry, któreby wyczyściły powietrze głębokiej doliny Tybru. Z drugiej strony otyłość papieża uderza wszystkich, którzy go już dawno nic widzieli. Jedyną chorobą jest pojawiający się często wrzód na nodze, klóry nagle zawsze znika; ale żadnych on nic zostawia po sobie szkodliwych następstw.
W i e d e ń, d. 24. Sierpnia. - Cesarz rozporządził, aby ordynacya prasowa, począwszy od 1 Września 1852. lakże w krajach owych, które się obecnie w stanie oblężenia znajdują, zupełnej mocy prawa nabrała, i władze w ordynacyi prasowej wymienione zaprowadzone zostały. N astępnie więc z dniem 1. Września władze polityczne i policyjne, prokuratorsiwa i sądy zwyczajne ze względu czuwania nad prasą tudzież karania czynów przeciwnych prawu przez prasę popełnionych wstąpić mają w zakies działania przepisany prawem kaniem, rozporządzeniami konipetencyi i ordynacya prasową, a działalność władz wojskowych i sądów wojskowych rc względu na prasę z tymże dniem ustają. Znad Odry, d. 25. Sieipnia. - Ojganizacya uowa armii austryackićj jest widocznie naśladowaniem pruskiej. N azwy wprawdzie unikano, gdyż landwera w Austryi jest zniesioną. Ale teraźniejsza rezerwa austryacka jest właściwie lem samem, tylko na mniejszy rozmiar. Jak landwera pruska tak rezerwa auslryacka wychodzi z runi i z dotychczasowemi pułkami swojemi w związku zostaje. Podczas kiedy landwera auslryai ka dotąd tylko z piecholy się składała i w tein jakoteż w innych jeszcze częściach od pruskiej istotnie się różniła, rezerwa obecna składa się ze wszystkich rodzajów broni, co teraz szczególniej na korzyść jazdy wypada, gdyż jak wiadomo kawalerya austryacka była dotąd zawsze bardzo dobrą, ale niedosyć liczną, dla lego leż w siedmioletniej wojnie często przed 1 'rusakarni, a w późnicj.-zych wojnach napoleońskich przed Francuzami ustępować musiała, jako co do liczby przeważającemu Od(ąd zaś rozporządzać będzie mogła w rezerwie swojej piątą częścią jeźdźców wyćwiczonych, co już jest znacznem powiększeniem. Przeciwnie zaś piechota traci na liczbie o tyle, o ile jazda zyskuje. Gdyż nowa rezerwa piesza niewyrównywa owym 70 batalionom landwcry dotychczasowej. loniewaz piechota treść nowszych armii stanowi, zasługuje to zawsze na uwagę. Interes finansowy stanowi główny powód nowej organizacyi wojska austiynckiego. fl'yrn sposobem oszczęduości znaczne pozyskane być mają. Go jeduakowoż jest nader zagadkowem. Landwera podczas pokoju, jako na urlopie będąca, także niewiele kosztuje. Chcąc zaś jazdę powicksj.yc, trzeba będzie znaczne ofiary finansowe na uzbrojenie ponieść, jeżeli owa rezerwa jazdy niema stać lylko na papierze; a chociaż przybory wszelkie sprawione zostaną, zkąd, Ha przypadek zru. cbo 4iicnia, *tak spiesznie wezmą się konie przydatne? Ulżeniem pewni")sze,n dla finansów Austryi byłoby, ftdyby stosunkowo w linii czas służby .-.kzre,i1lkownl)Oi jak W Prusiech.
I I I fU t t t li" V' s l r y a c k a, podaje następujące dala statystyczne O szkołach i zakładani, dobroczynnych w monarchi austI.
Z wykazów o szko a c 11 w £ A () k a z u je srkodliwy wpływ wywierały slosunk. polityczne I. 1848 na zakłady naukowe monarcho austryackiej. Liczba zakładów szkolnych okazywała z końcem I. 1849 małe pomnożenie w porównaniu z rok.em 1847: 35,603 przeciw 35,537, i to głównie w szkołach dla ludu, podczas "gdy niektóre wyższe zakłady naukowe zostały zniesione. W I. 1849 liczono w Austryi wyższych zakładów naukowych: 9 uniwersylelów z 466 profesorami 12,776 uczniami, 41 akademii, 33 liceów, 89 zakładów teologicznych, 73 zakładów filozoficznych, 313 gimnazyów, 320 szkół specyalnyeh, 1385 zakładów naukowych dla nauk ogólnych; szkół dla lodu: 388 szkól głównych 18,181 szkół trywialnych, 2868 szkół dla dziewcząt, 11,772 szkól niedzielnych i 128 ochron dla małych dzieci. Szkoły dla ludu z wyjątkiem szkółek niedzielnych i ochron dla małych dzieci, liczyły w I. 1849 43,381 nauczycieli i nauczycielek. Do szkól ludowych uczęszczało 1,057,137 chłopców i 831,793 dziewcząt, razem 1,888,929. W szkółkach niedzielnych pobierało naukę 629,377 uczniów i uczennic od 13 do 17 lat. w ochronach było było 12,629 dzieci. Koszta utrzymauia publicznych zakładów naukowych, szkół naukowych, szkół dla ludu, ochron dla małych dzieci i publicznych zakładów edukacyjnych, obliczono w r. 1819 na 8,977,029 zlI. W ogóle uczęszczało do publicznych zakładów naukowych 2,713,135 uczniów.
Oprócz publicznych zakładów naukowych liczono w I. 1849 w państwie auslryackiein 588 zakładów wychowawczych z 22,200 uczniami męzkiemi a 7976 żeńskieaii, mianowicie: 59 ogólnych zakładów wychowawczych, 143 zakładów wykształcenia duchownego, 56 dla wojskowych, 18 domów sierot i 56 prywatnych instytutów dla młodzieży inęzkiej; tudzież 92 zakładów wychowawczych dla ogólnego wykształcenia, 39 domów sierot i 99 instytutów prywatnych dla młodzieży żeńskiej, jeden instytut wychowawczy, 7 domów sierot, 10 zakładów dla głuchoniemych, 6 dla ciemnych i 2 prywatnych zakładów dla obojej płci. Co do sanilarności i zakładów dobroczynności znajdujemy w roku 1849 następujące dala liczbowe: 5935 lekarzy, 6393 chirurgów, 15,673 akuszerek, 2309 aptek, 634,513 szczepionych dzieci, 330 szpilalów cywilnych, 159 szpilalów wojskowych, 40 domów położniczych obłąkanych z 6244 chorymi, 40 domów położniczych, 33 domów podrzutków, 1351 domów zaopatrzenia i 7173 instytutów dla ubogich. Na wszystkie zakłady dobroczynne wydano w I. 1849 około 11,700,000 złI. Cały majątek zostający pod adminislracyą auslryackich kas oszczędności bez Węgier, wynosił w roku 1849. 58,309,162, a w roku 1850. 69,212,496 zlI. Wykazy zabezpieczenia od szkód ogniowych są mniej dokładne, ponieważ dotychczas nieogłoszono jeszcze wykazów z najważniejszych izb asekuracyjnych, np. z Assicurationi generali w Tryeście. Zyczyćby Ukże wypadało, aby w tych wykazach uwzględniano na przyszłość także zakłady ku zabezpieczeniu od szkód na morzu. N egocyacye sanitarne między panem D a v i d ministrem Francyi i tutejszym gabinetem zupełnie ukończonemi zostały. Austrya przystąpiła do kouwencyi paryskiej z małemi zaslreżeniami. Decyzyą tę odebrał p. David urzędowuie d. 14. tego uiies. W końcu tygodnia wyjeżdża on do Włoch w tymże samym celu.
W tych czasach w nadwornej drukarni Braumóllera zajmują się drukiem dzielą »Porównawcza gramatyka słowiańskich narzeczy przez Fr. Miklosicza.« Pierwszy zeszyt już wyszedł i zajmuje on przedmiot o brzmieniu dźwięków słowiańskich, za co już autor olrzymał nagrodę od akademii wiedeńskiej. Języki, jakie autor rozbiera, są: 1) starosfowiński (nie słowiański), 2) nowosłowiriski, 3) bułgarski, 4) serbski, 5) inałoruski, 6; wiclkoruski, 7) czeski, 8; polski, 9) górnołużycki, 10; dolnoluży cki. Całe lo dzieło napisane po niemiecku. Gaz. Krzyżowa donosiła niedawno o uwięzieniu G6r A eya. Tutejsze dzienniki odpowiadają jej, że G6rgey bawi ciągle w Klagenfurcie. Wyrokiem sądu wojennego w Hermanstadzie skazani zostali: 1) Józef hI. Haller lat 33 dziedzic dóbr; 2) Franc Nagy lat 63 reformow.
proboszcz, obaj za zdradę główną na szubienicę i konfiskatę majątku; kara ta złagodzona bylu przez cesarza u Hallera ua lat 10 twierdzy, U Nagyego na lat 4 z policzeniem odsiedzianego czasu i utrzymaniem wyrzeczonej konfiskaty; '8) Jerzy Kadar32 lat; 4) Jan Tolvay 43 lat i 5) Franc. Rajka 43 lat włościanie, za morderstwo popełnione ua kilku Komunach we wsi Kurtikasz, Kadar i Bajka na lat 5, Tolvay na lat 7 robót przy szańcach w lekkich kajdanach. Cesarz karę tę złagodzić kazał u Kadara na lat 3, u Tolveya na lat 3, u Bajki na 2 lata robót z policzeniem odsiedzianego czasu. Aa dniu 7. b m. wydany został wyrok wiedeńskiego sądu wojen nego na Ruszczaka, o którego uwięzieniu w Hamburgu w czasie po bytu W Altouie korpusu feldm. Legedycza wiele już pisano. Wyrok ten brzmi: "Ignacy Buszczak rodem z Koszyc w Węgrzech, lat 45 liczący, katolik, powtórnie ożeniony, ojciec dwojga dzieci, który w I. 1827. bez zezwolenia kraj opuścił, w ostatku osiadły w Hamburgu majster krawiecki, po prawnie rozpoznanym stanie czynu w śledztwie prowadzonem przeciw "iciiiu przez c K. sąd wojenny 4. korpusu armii w Allonie, częścią za własnem przyznaniem się, częścią zaś przekonany zbiegiem okoliczności, w mieszkaniu swo J .em w Hamburgu potajemnie miewał schadzki z byzC łeini olicerami od Honwedów, którzy jako przymusowo dostawieni żołnierze umieszczeni byli wek. wojsku, i z takowymi umawiał się nad podniesieniem zbrojnego powstania na obalenie c. k. rządu w Węgrzech przy wzajemiiem zapewnieniu przystąpienia doń, bywających u niego częslo exhonwedow umacniał w zasadach przeciwnych ich obowiązkom, i zaraz w Październiku 1851. jako przewodniczący w stowarzyszeniu węgierskiem islniejqccm w Hamburgu przesłał do Londynu do agitatora L. Koszula zbrodnic7.y adres przez kaprala Aleksandra Dawida na własne Ruszcziika żądanie zredagowany i następnie wielu c. K. żołnierzy zaopatrzył odzieżą cywilną i pieniędzmi celem ucieczki do Anglii; w dniu 16. Listopada 186L I. z Michałem Hiringerem emisaryuszem agilacyi węgierskiej w ścisłe wszedł związki przez osobiste pośrednictwo w swoim domu, ułatwiał zaznajomienie się tegoż z b. oficerami od Honwedów pozyskanemi dla zamierzonej nowej rewolucyi, a przy tej sposobności stracony w d. 5. Lulego r b Michał Piringer przywiezione z Londynu podburzające odezwy czytał i takowe dał kapralowi Dawidowi celem rozpowszechnienia ich" w zamiarze namówienia całych oddziałów wojska do złamania wiary, przez legoż dostał imienny spis wszyslkich exhonwedow przychylnych ich sprawie wraz z zupełnym obrazem stanu 4. korpusu armii dla "udzielenia go agitatorowi Koszulowi i takowy istotnie mu posiał i nakoniec w d. 17. Listopada 1851. I. Michała Firingera, który przy
Powyższy artykuł jest częścią publikacji Gazeta Wielkiego Xięstwa Poznańskiego 1852.09.01 Nr204 dostępnej w Wielkopolskiej Bibliotece Cyfrowej dla wszystkich w zakresie dozwolonego użytku. Właścicielem praw jest Wydawnictwo Miejskie w Poznaniu.