GRANICE PARAFII ŚW. MARII MAGDALENY przez księdza LEONA PRZYŁUSKIEGO z Boskiego Zmiłowania i z Łaski Jej Stolicy Apostolskiej Arcybiskupa Gnieźnieńskiego i Poznańskiego, Legata Urodzonego, Prałata Domowego, Assystenta Tronujego , , Swiątobliwości Ojca Sgo i t. d.
Kronika Miasta Poznania 2003 Nr3 ; Stara i nowa Fara
Czas czytania: ok. 10 min.spIsane
Każdemu, komu o tern wiedzieć należy, czynimy wiadomo. Granice trzech parafii Ś. Marcina, S. Wojciecha i Ś. Maryi Magdaleny w Poznaniu, podlegały od dawnego już czasu niepewności i zaciemnieniu. Zmieniona postać przestrzeni miasta; zburzenie pierwotnych murów i budowa nowej warowni; zaprowadzenie nowych, wzrost lub zupełny upadek dawniejszych ulic i przedmieść, zmieniony odpływ dawniejszych wodocieków, które niegdyś naturalne tworzyły granice; spowodowały niepewność na przestrzeni granicznej rzeczonych parafii i wywołały przez to liczne nieporozumienia i zatargi. Dla uchylenia wszelkiej z tego powodu niepewności i celem zniesienia wątpliwości w zarządzie parafialnym tudzież w wykonywaniu czynności urzędowych, nader szkodliwej, poleciliśmy przez Konsystorz nasz tutejszy, zamianowanej w tej mierze Kommissyi rozpoznanie przedmiotu spornego i przywiedzenie do skutku dobrowolnej ugody pomiędzy przerzeczonemi parafiami, na podstawie granic pierwotnych, z uwzględnieniem jednakże właściwości, wywołanych potrzebą odmiennej w czasach ostatnich przestrzeni i rozciągłości obszaru miejskiego, i poza obrębem warowni położonego. W myśl rozporządzenia naszego przedłożono nam czynności zdziałane z przełożonymi rzeczonych trzech parafii, z których powzięliśmy przekonanie, że pomiędzy Kollegium Kościelnem S. M. Magdaleny z jednej aKollegiami Kościelnymi Ś. Marcina i Ś. Wojciecha z drugiej strony stanął dobrowolny układ,ks. Leon Przyłuski
i że jedynie Kollegium Kościelne Ś. Wojciecha z Kollegium Kościelnem Ś. Marcina pod względem rozciągłości granic swych porozumieć i ułożyć się nie zdołały. Zatwierdzając przeto zawarte układy dobrowolne, które w całej osnowie gołosłownie przytoczymy i rozstrzygając wątpliwe okoliczności w przedmiocie granic pomiędzy parafiami S. Wojciecha i Ś. Marcina, na podstawie wizyt Rogalińskiego z dnia 16 Stycznia 1780 r. kościoła S. M. Magdaleny, Grudowicza z roku 1662 i Zalaszowskiego z roku 1695 i Rogalińskiego z roku 1779. Kościoła S. Marcina; Zalaszowskiego z roku 1695 i Rogalińskiego z roku 1781. Kościoła Ś. Wojciecha, dotyczących, które jednakże nie opiewają szczegółowo miejsc łub znaków graniczących z sobą parafii, wyrażając jedynie ogólne nazwy ulic nieistniejących już obecnie w części lub całości, uwzględniając nadto teraźniejszy stan miasta i położenie ulic tudzież wygodę ludu pod względem posług parafialnych i mając w końcu na uwadze, ażeby przez oznaczenie granic stałych i zmianie nie ulegających do nieporozumień w przyszłości nie pozostawić powodów; następujące stanowimy i zatwierdzamy rozgraniczenie.
I. Pomiędzy parafią Ś. Wojciecha i parafią S. Maryi Magdaleny. Układ tyczący się granic parafii zdziałany pomiędzy Kollegiami kościołów parafialnych Ś. Maryi Magdaleny i S. Wojciecha. Kollegia kościołów parafialnych Ś. Maryi Magdaleny i Ś. Wojciecha widząc niemożebność przestrzegania dawniejszych granic parafii, zanim mury, otaczające miasto Poznań, i odłączające go od Przedmieść S. Wojciecha i Ś. Marcina, zniesione zostały; widząc dalej, ze rów, Flissą zwany, który płynął poza murami miasta, lubo dziś prawdopodobnie zatrzymał dawny kierunek, lecz przez różne budowle przy, i nad nim wykonane, nie może także być stanowczą granicą obydwóch parafii; zapatrzywszy się jeszcze na czynność w dniu 8 kwietnia 1829 r. urzędownie zdziałaną i na zatwierdzenie tejże postanowieniem Najprzewielebniejszego w Bogu spoczywającego X a Arcybiskupa Wolickiego z dnia 23 Września 1829., co najmocniej trafia do przekonania układających się Kollegiów kościelnych to wszystko dobrze rozważywszy, zgodziły się na samprzód na tę zasadę, że tylko ulice mogą dziś stanowić pewne i stałe granice dla każdej parafii, że nawet podziały ulic nie przyczyniłyby się do pożądanego porządku i utrzymania zgody zobospólnej. Z tych więc zasad wychodząc Kollegia kościołów Ś. Maryi Magdaleny i S. Wojciecha umówiły pomiędzy sobą następujące granice.
A. Do parafii Ś. Wojciecha odtąd należeć mają: 1. Cała ulica Szyferska, nie wyłączając gruntu, na którym stał dawniej tak zwany Schifferhaus, tudzież tych gruntów, które dawniej wśród murów miasta leżały, a które dotychczas punkta sporne stanowiły. 2. Całe małe Garbary począwszy od młyna do pp. Rabbow i Wilk należącego, wraz z przyległemi ulicami Piaskową i Krzywą. Wybudowany przed kilkunastu laty przy małych Garbarach dom dla szkoły miejskiej elementarnej trzech wyznań przeznaczony, lubo leży po za rowem, a tern samem dotychczas do parafii Ś. M. Magdaleny należał, ma odtąd być wcielonym do parafii Ś. Wojciecha, a to szczególnie dla swego położenia, również i z tego względu, że szkoła ta, miano
Ryc. 1. Granice parafIi św. Marii Magdaleny na planie Poznania dołączonym do dokumentu ks. Przyluskiegowicie oddziały Katolickie, uważają się za szkołę parafialną Ś. Wojciecha i zostają pod inspekcyą każdoczasowego Proboszcza kościoła S. Wojciecha. 3. Ulica Magazynowa, poczynająca się przy dawniejszej bramie Wronieckiej, czyli teraz od mostu murowanego na rowie Flissą zwanym, gdzie się także stykają krańce ulic Krzywej i Ś. Wojciecha. B. Do parafii Ś. Maryi Magdaleny zaś odtąd należeć będą: 1. Wielkie Garbary z N2 26, 27, 28 i 29, które leżą pomiędzy ulicą Szyferską a mostem na rowie Flissa I:Bogdanka:1 płynącym do młyna pp Rabbow i Wilk, która to woda na rzeczonej ulicy, jak była tak będzie punktem ostatecznym granicznym pomiędzy obydwoma parafiami. 2. Ulica Stawna.
3. Ulica Wroniecka, począwszy od dawniejszej bramy Wronieckiej o czem już się powiedziało wyżej pod lit. A N2 3. 4. Ulica Masztalska, przy której dawniejszy Kościół i klasztor Panien Katarzynek, dziś własność Fiskusa wojskowego. 5. Plac Kamelaryjny z I\R 1 i 2 I:Baszta czyli Szafarskie podwórze:1 które dotychczas do punktów spornych należy. Z Nfi 1. Placu Kamelaryjnego kończy się drugi punkt ostateczny graniczny dla parafii Ś. M. Magdaleny. Dotykający tego NA Fronfest pod N2 39 leży już przy ulicy Frydrychowskiej i z tym Nfi rozpoczyna się parafia S. Wojciecha, jak to już z dawien dawna bywałoks. Leon Przyłuski
N admienia się jeszcze w ogólności, że do gruntów, które przy wymienionych tu ulicach i placach są położone, należy cała przestrzeń, do jednego głównego Nnależąca. N admienia się dalej, że przestrzeń oznaczona powyższemi granicami służyć będzie na przyszłość za normę zależności parafialnej t.j. domy i zakłady, któreby powstały na przestrzeni odgraniczonej do Kollegiów kościelnych układających się, należeć mają bez sporu do parafii, dla której odgraniczona przestrzeń układem niniejszym jest przeznaczona. Przypuszczając jeszcze to, że przędzej czy później powstaną nowe domy w powyżej oznaczonych granicach, które z położenia swego będą mogły obudzać wątpliwość, czy do pierwszej lub do drugiej parafii należeć mają na taki przypadek Kollegia kościołów rzeczonych zastrzegają sobie przedewszystkiem wzajemne porozumienie się, ewent. zaś rozstrzygnienie sporu oddadzą decyzji Władzy Archidiecezjalnej. Poznań dnia 2. Lipca 1853. roku.
Kollegium Kościoła parafialnego Ś. Wojciecha pd: X. Bażyński. Sobieski Lewandowicz Krzyżanowski.
Kollegium Kościoła parafialnego Ś. Maryi Magdaleny.
pd: X. Amman. Kolanowski Leitgeber. Batkowski.
II. Pomiędzy parafią Ś. Maryi Magdaleny i parafią Ś. Marcina.
Układ. Na skutek porozumienia się wzajemnego pomiędzy Kollegium Kościoła S. M. Magdaleny a Kollegium kościoła S. Marcina, następująca stanęła ugoda co do granic parafii. Odtąd parafia Ś. M. Magdaleny ma mieć za punkt graniczny swej granicy kamienicę inclusive: stykającą się z gruntem i klasztorem pobernardyńskim, skąd idąc prostą drogą ulicą zieloną i strzelecką prowadzącą ku przedmieściu S. Marcina, wszystkie zabudowania ku prawej ręce tych ulic będące i mogące jeszcze być wystawione inclusive: Wrocławskiej bramy i naprzeciwko kamienicy Beckera należeć mają do kościoła Kollegiaty i parafii S. Maryi Magdaleny. W tern położeniu począwszy od rzeczonej bramy wrocławskiej ciągnie się granica parafii Ś. Maryi Magdaleny obok murów do dzisiejszego dnia istniejących aż do klasztoru niegdyś Panien Teresek, który znów stanowi granicę i wraz z ogrodem i tylnem zabudowaniem należeć ma do parafii S. Maryi Magdaleny, od rzeczonego klasztoru idąc prostą linią ulicą sierocą, dalej górą ku kościołowi pofranciszkańskiemu i znów dołem ku fronfestowi wszystkie zabudowania po prawej stronie będące, należeć będą do parafii Ś. Maryi Magdaleny. Stąd w prostej linii postępując tuż przy domie Fronfest zwanym jednakże z wyłączeniem tego domu i młyna tuż za nim będącego, idzie granica po za kościołem niegdyś Panien Katarzynek, po za Wroniecką bramą aż do rowu, dalej tymże samym wodociekiem po za klasztorem XX. Dominikanów z wyłączeniem jednakże młyna Reicha i całej ulicy zwanej szyperską, a ztamtąd ciągnie się granica w prostej linii przez całe Garbary aż do klasztoru X.X. Bernardynów, który należy do parafii S. Marcina. Kródzej mówiąc, do parafii Ś. Maryi Magdaleny należeć będą odtąd całe miasto ze wszystkie mi ulicami, Garbary poczynające od kamienicy niegdyś Ertla inclu
sive, aż do klasztoru pobernardyńskiego exclusive, połowa ulicy po prawej stronie od Bernardynów ku wrocławskiej bramie to ta strona, gdzie jest teraźniejszy ogród Naczelnego Prezesa, ulica po za bramką i Grobla cała. Poznań dnia 15. Lipca 1853 Kollegium kościoła S. Maryi Magdaleny podp: X. Amman. Kolanowski. Batkowski. J. N. Leitgeber.
III. Pomiędzy parafią S. Marcina i parafią Ś. Wojciecha.
A. Do parafii Ś. Marcina należeć mają: 1. Począwszy od gruntów byłego klasztoru Bernardyńskiego czyli od narożnika domu Eigla na Garbarach pod N2 409755. położonego. Plac przed Bernardynami i Siostrami Miłosierdzia. Ulica zielona z lewej strony, podobnież od narożnika Placu zielonego, idąc ulicą strzelecką z lewej strony, począwszy od Gimnazyum Fryderyka pod N- 23. położonego, do ulicy Pólwieś od Hotelu pod Złotą gęsią N2 9973. i 4. wszczynającej się i dalej do ulicy Ś. Marcina i Podgórnej.
2. Ulica Podgórna z obydwóch stron od domu przy ulicy Wrocławskiej pod N2 325./15. położonego począwszy, do ulicy Wilhelma.
3. Ulica Wilhelma z obydwoma połaciami od ulicy nowej i w dalszym ciągu do przecinającej tęż ulicę, Fryderyka ulicy, t.j. do gmachu zjednej strony poczty N2 168./15., z drugiej zaś Ziemstwa kredytowego N2 136727.
4. Ulica N owa z obiema połaciami aż do narożnika przy ulicy Sierót.
5. Ulica Sierót od Klasztoru dawniej Panien zakonu Teresek z lewej strony, przecinająca część uliczki Koziej, dalej ulicę N ową w górę po nad śpitalem pofranciszkańskim, w dalszym ciągu w górę z zabudowaniami poklasztornemi, z budynkami na wyniosłości przy kościele Franciszkańskim położonemi, z zamkiem dawniejszym, obecnie królewskim Sądem Apelacyjnym, poniżej tegoż z zabudowaniami do muru sądowego przyległemi, również po lewej stronie pod N2 287./6 i 28772. położonemi, aż do narożnika ulicy Fryderyka, czyli domu Nadburmistrza N aumana pod N2 288./3 położonego.
6. Ulicy Fryderyka połać lewa począwszy od domu N- 288./3. oznaczonego do narożnika domu pocztowego N2 168./15. włącznie, dalej przechodząc ulicę Wilhelma od narożnika Ziemstwa kredytowego N2136727. oznaczonego, do narożnika przy ulicy Lipowej pod N2 19. i przeciwległego pod N2 251720 położonego i w dalszym ciągu aż do narożnika Rynku nowego miasta pod N2 280./9. położonego. 7. Rynku nowego miasta strona lewa, od narożnika domu właściciela Riebkiego N2 28079. aż do przeciwległego narożnika przy ulicy młyńskiej pod N213173 i 13273. położonego. 8. Ulicy Młyńskiej połać lewa począwszy od domu N213173 i 13273. oznaczonego, aż do narożnika ulicę Młyńską z ulicą Berlińską łączącego; i w dalszym ciągu lewa i prawa połać ulicy młyńskiej aż do wpływu tejże do ulicy S. Marcińskiej. 9. Ulica Wałowa od kończyn ulicy Berlińskiej poczynając od bastyonu warownią Wrocławską zwanego, idąc pod wałami, bramami Wrocławską, Wildy i Dębińską, przeciętemi, aż do mostu fortecznego, który do miasteczka prowadzić będzieks. Leon Przyłuski
10. Droga do lasku Dębiny prowadząca włącznie z Dębiną, Pokarmelitańską zwaną, i z lewemi nadbrzeżami rzeki Warty aż do grobli. 11. Ulica długa z zabudowaniami Pobernardyńskiemi i z gruntami tegoż klasztoru; Instytut Sióstr Miłosierdzia, dalej klasztor Pokarmelitański i ulica Długa w dalszym ciągu aż do ulicy Piekar i nowych Ogrodów. 12. Ulica Strzelecka z prawej i z lewej strony od mostu Pokarmelitańskiego począwszy, do placu zielonego, dalej lewa tejże ulicy połać aż do narożnika przy Półwiejskiej pod N2 9973. i 4. położonego. 13. Rybaki całe.
14. Ulica Półwieś od narożnika ulicy Strzeleckiej N2 9973. i 4. aż do bramy, Wildeńską zwanej.
15. N owe ogrody.
16. Ulica Piekary.
17. Ulica Ś. Marcińska od Hotelu Wiedeńskiego pod N°-1./20. położonego, począwszy w górę idąc aż do fortecznej bramy Wrocławskiej. 18. Ulica stara i nowa Rycerska.
19. Plac Wilhelma przed Teatrem cały.
20. Ulica Lipowa cała.
21. Ulica Berlińska, z wyłączeniem części prawej tejże połaci od narożnika przy dawnej drodze źwierowej Berlińskiej pod N°- 26 położonego, aż do wału warownI. 22. Wsie: Wilda dolna, Wilda górna, Ś. Łazarz i Górczyn z wszystkie mi gruntami, nieruchomościami i zabudowaniami na obszarze włości rzeczonych położonemi. B. Do parafii Ś. Wojciecha należeć mają ze względu na odgraniczenie tejże od parafii S. Marcina. 1. Począwszy od więzienia kryminalnego, czyli Fronfestu pod N2 39. położonego, włącznie, ulicy Fryderyka połać prawa cała, do narożnika przy ulicy Wilhelma, dalej przecinając rzeczoną ulicę, aż do narożnika Rynku nowego miasta, czyli domu Sikawki. 2. Prawa strona, czyli połowa Rynku nowego miasta, począwszy od domu Sikawki, stanowiącego narożnik ulic Fryderyka i młyńskiej, aż do kamienicy Radzcy Sprawiedliwości Guderina pod N°- 314./3. położonej. 3. Kundorf czyli ulica Królewska.
4. Ulica Młyńska od wypływu z ulicy Magazyńskiej po obu stronach; dalej po za Rynkiem nowego miasta, idąc w górę od Kundorfu, ulicy Młyńskiej połać prawa, aż do ulicy Berlińskiej, czyli kamienice Namibieżącemi 18. 17. 16. 15. 14 a . 14 b i 13 oznaczone, tudzież polać prawa ulicy Berlińskiej od N fu 26. aż do warowni "Berlińską" zwanej Azobacz wyżej III. A. 21 7 5. Wieś Jeżyce z wszystkie mi gruntami, nieruchomościami i zabudowaniami na obszarze wsi rzeczonej położonemi.
Dla uniknienia wszelkiego na przyszłość nieporozumienia, jako też dla łatwiejszego rozpoznania granic parafialnych, sporządzoną będzie przez ziemiomiercę mappa, czyli plan sytuacyjny, na którym granice parafii Ś. Maryi Magdaleny odznaczone będą barwą jasno niebieską; granice parafii Ś. Marcina, kolorem jasno zielonym a granice parafii S. Wojciecha kolorem karmozynowym. Mappa czyli plan rozgraniczenia będzie w trzech exemplarzach sporządzony i oddany każdemu z trzech wymienionych powyżej kościołów do zachowania i dla wiadomości Duchowieństwa i Prowizorów Kościelnych. Poznań dnia 21. Marca 1856.
Arcybiskup Gnieźnieński i Poznański podp.: X. Przyłuski. I:L.S.:I Działo się w Poznaniu dnia 15. Maja 1856 w Konsystorzu Jeneralnym Arcybiskupim.
W przedmiocie dotyczącym rozgraniczenia trzech parafii na lewem brzegu rzeki Warty w Poznaniu położonych stawiły się w terminie dzisiejszym podpisane Kollegia kościelne. Stawającym przeczytano przesłany przez JW. Arcypasterza przy wysokiej odezwie z dnia 28 Marca r.b. akt rozgraniczenia z dnia 21. Marca r.b. Poczem Kollegia kościelne stawające oświadczają po poprzedniem porozumieniu się i z roważnym namysłem jedno zgodnie. Przeczytany nam akt rozgraniczenia z dnia 21. Marca r. b. przyjmujemy w całej osnowie, uważamy takowy za właściwy i odpowiedni tak obecnej potrzebie Parafian, jako też nieprzedawnionym prawom, służącym kościołom naszym i zrzekając się wszelkich z tego powodu odwołań dla pozyskania postanowienia odmiennego, zatwierdzamy go bez zastrzeżenia. Przyrzekając sobie wzajemnie ścisłe i stateczne przestrzeganie postanowień, objętych przyjętym przez nas aktem rozgraniczenia, upraszamy o wygotowanie takowego z czynnością obecną w trzech exemplarzach i o przesłanie nam tychże do ogłoszenia Parafinom i do zachowania w właściwych archiwach kościołów pieczy naszej powierzonychp.-p.-p. 1. Kollegium kościoła Ś. Maryi Magdaleny podp: X. Amman. J. N. Leitgeber. Batkowski. 2. Kollegium kościoła S. Wojciecha podp: X. Bażynski. Lewandowicz. Sobieski A. Krzyżanowski.
3. Kollegium kościoła Ś. Marcina podp: X. Kamieński. Macudziński. Pietrowicz.
1. - u. - s.
podp: X. Kiliński. Wegner. Powyższy Akt rozgraniczenia z dnia 21. Marca r.b. przyjęty w czynnoscl z dnia 15. Maja r.b. przez Kollegia kościołów: Ś. Marcina Ś. Wojciecha i Ś. Maryi Magdaleny z mappą załączoną, zaopatrzoną własnoręcznym moim podpisem pod dniem dzisiejszym, zatwierdzam w całej osnowie niniejszem. Poznań dnia 12. Sierpnia 1856.
Arcybiskup Gnieźnieński i Poznański.
Powyższy artykuł jest częścią publikacji Kronika Miasta Poznania 2003 Nr3 ; Stara i nowa Fara dostępnej w Wielkopolskiej Bibliotece Cyfrowej dla wszystkich w zakresie dozwolonego użytku. Właścicielem praw jest Wydawnictwo Miejskie w Poznaniu.