GLONY NASZYCH WÓD*

Kronika Miasta Poznania 2002 Nr3 ; Wśród zwierząt i roślin

ELŻBIETA SZELĄG-WASIELEWSKA

O kreślenie "glony" wprowadził do polskiej literatury naukowej Józef Rostafiński w 2. pol. XIX wieku. Pochodzi ono z gwary góralskiej i zastąpiło wcześniej używany termin wodorosty, który już od dość dawna nie funkcjonuje jako naukowe pojęcie taksonomiczne. W Polsce naukę zajmującą się glonami nazywa się popularnie algologią, lecz poprawna nazwa to fykologia (greckie słowo algos oznacza ból, natomiast glon tofykos). Obecnie organizmy zaliczane do glonów dzieli się na kilkanaście gromad, a liczbę współcześnie żyjących gatunków ocenia się na ponad 20 tys. W ekosystemach słodkowodnych jest ich ok. 6 tys. Do glonów zalicza się bardzo różnorodne organizmy, głównie autotroficzne (samożywne - posiadające zdolność fotosyntezy). Niektóre zbudowane są z komórek prokariotycznych (czyli niemających wydzielonego jądra komórkowego), ale większość - z eukariotycznych (posiadających jądro). Występują w różnych miejscach, głównie jednak w środowiskach związanych z wodą. Te, które żyją w toni wodnej, nazywa się planktonem roślinnym (fitoplanktonem), osiadłe na organizmach lub przedmiotach ponad dnem zbiorników - peryfitonem, natomiast osiadłe na dnie - bentosem. Glony spotykamy także np. na korze drzew (glony epifi tyczne) lub skałach (epili tyczne). Wraz z grzybami tworzą porosty, przy czym dla gatunków glonów, które są ich komponentami, przyjęto nazwę fikobiontyl. Poznańjest bardzo urozmaicony pod względem ukształtowania powierzchni terenu. Na terenie miasta znajdują się liczne zbiorniki wodne o różnorodnym charakterze (Gołdyn i in. 1996). Stanowią one bardzo dogodne miejsca dla rozwo

* Autorka dziękuje za udostępnienie prac magisterskich bibliotekom w Zakładzie Hydrobiologii, Ekologii Roślin i Ochrony Środowiska oraz Ochrony Wód Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza. Zdjęcia mikroskopowe wykonano przy pomocy elektronowego mikroskopu skaningowego (SEM 515, Philips) w Pracowni Mikroskopii Elektronowej UAM.

Elżbieta Szeląg- Wasielewskaju glonów, nic więc dziwnego, że stały się głównym obiektem zainteresowania fykologów 2 . Za najważniejsze grupy glonów występujące w wodach śródlądowych uważa się: sinice, eugleniny, kryptofity, bruzdnice, chryzofity i zielenice.

Sinice (cyjanobakterie, cyjanoprokariota) Sinice żyją we wszystkich zbadanych do tej pory zbiornikach wodnych Poznania; w każdej próbce wody znajdowano na ogół od kilku do kilkunastu gatunków. Pod względem morfologicznym stwierdzano zarówno pojedyncze komórki sinic, kolonie, jak i formy nitkowate. Sinice występują przez cały rok, przy czym w zbiornikach żyznych lub zanieczyszczonych rozwijają się niekiedy bardzo intensywnie, powodując tzw. zakwity objawiające się zmętnieniem i zmianą barwy wody. W Jeziorze Maltańskim latem 1990 roku gatunkiem dominującym była sinica nitkowata - Aphanizomenonflos-aque, a w następnych latach ponadto inne, również nitkowate formy: Anabaenaflos-aquae, Planktothrix agardhii i Pseudanabaena limnetica, oraz forma kolonijna, o kulistych komórkach połączonych wspólną śluzowatą otoczką - Microsystis aeruginosa. W szczytowym okresie zakwitu wody, w końcu lipca 1994 roku, koncentracja chlorofilu, będącego miarą wielkości biomasy fitoplanktonu, osiągnęła rekordową wartość 0,18 mg w jednym litrze wody (Gołdyn 1996). Dominacja sinic w planktonie rozpoczynała się w maju lub czerwcu i trwała do września lub października (Gołdyn i in. 1994, 1997, Kozak 1999). Zakwity wody wywołane przez sinice można obserwować latem również w innych zbiornikach wodnych Poznania, np. w Rusałce (Kowalczyk 1961, Kotlińska 1976, Szeląg-Wasielewska 1986, 1999a), Jeziorze Kierskim (Dusoge i Simm 1990, Krzywonos 1998) czy w stawach w parku Sołackim (Jurgońska i Messyasz 2001). Z punktu widzenia jakości wody sinice są niekorzystnym składnikiem fykoflory. Produkują ogromne ilości biomasy, przy czym niektóre z nich wydzielają związki toksyczne dla innych organizmów wodnych, a niekiedy również dla człowieka (Szyper i Gołdyn 2000). Zmniejszają przezroczystość wody (niekiedy do zaledwie kilkunastu centymetrów), nadają wodzie specyficzny, nieprzyjemny zapach, a z powodu obecności w komórkach wodniczek gazowych długo nie opadają na dno i tworzą przy powierzchni wody nieestetyczne warstwy zielonkawo zabarwionej substancji. Sinice są w niewielkim stopniu zjadane przez zwierzęta wodne, a procesy ich rozkładu są przyczyną zmniejszania ilości tlenu do granic powodujących śmierć wielu grup zwierząt.

Eugleniny Te jednokomórkowe, poruszające się dzięki wiciom glony są w cyklu rocznym stałym, aczkolwiek ubogim pod względem gatunkowym składnikiem fykoflory poznańskich wód. W wodach rezerwatu Meteoryt Morasko występują cztery gatunki euglenin (7 proc.) na 75 stwierdzonych gatunków glonów (Messyasz 1996), w sześciu gliniankach doliny Strumienia Junikowskiego ich udział w fykoflorze wynosi 4 proc. (Olejniczak, Szeląg 1979), w Rusałce - 6 proc, a w Jeziorze Strzeszyńskim - jedynie 2 proc. (Szeląg- Wasielewska 1986). Liczniej pojawiają się na ogół latem.

Ryc. 1. Eugleniny z rodzaju Trachelomonas o gładkich (T. volvocina) lub ornamentowanych (T. sp.) domkach są ważnym składnikiem fykotlory małych zbiorników wodnych, fot. E. Szeląg- Wasielewska

Spośród kilkuset gatunków, zgromadzonych w 40 rodzajach, w zbiornikach wodnych Poznania najczęściej występują przedstawiciele rodzajów: euglena (Euglena), fakus (Phacus), trachelomonas (Trachelomonas) i kolacjum (Colacium).

Komórki glonów z rodzaju Trachelomonas występują w domkach o charakterystycznej ornamentacji i żółtym lub brunatnym zabarwieniu powodowanym przez związki żelaza, dzięki czemu są łatwe do zaobserwowania w mikroskopie świetlnym. Rodzaj Colacium prowadzi osiadły tryb życia, min. na skorupiakach planktonowych. Znajdowany byl np. w stawie na terenie rezerwatu Meteoryt Morasko (Messyasz 1996) i w toni wodnej Jeziora Strzeszyńskiego (Szeląg-Wasielewska 1986).

Elżbieta Szeląg - Wasielewska

Eugleniny częściej występują w małych zbiornikach wodnych obfitujących w substancje organiczne i humusowe. Są uważane za wskaźniki organicznego zanieczyszczenia, a ich masowy rozwój wskazuje na bardzo wysoką żyzność wód, określaną mianem hypertrofii. W małych stawach i kałużach eugleniny pojawiają się niekiedy masowo, jednakże z uwagi na krótkotrwałość tego zjawiska pozostaje ono na ogół niezauważone.

Kryptofity Jednokomórkowe, przeważnie dwuwiciowe kryptofity są niewielkich rozmiarów (0,007-0,08 mm), dlatego można je oglądać jedynie pod mikroskopem przy przynajmniej pięćsetkrotnym powiększeniu. W poznańskiej fykoflorze pospolicie występują przedstawiciele rodzajów Cryptomonas i Rhodomonas. Z rodza

Ryc. 2. Komórki kryptofitów Cryptomonas marssonii w zbiorniku wodnym obok rezerwatu Żurawiniec (czerwiec 2002), fot. E. Szeląg - Wasielewska

ju Cryptomonas, spośród ok. 50 znanych z wód słodkich gatunków, w wodach Poznania najczęściej występują C. erosa, C. marssonii, C. obovata, C. ovata i C. reflexa. Znajdowane były w różnych zbiornikach, mniej i bardziej zanieczyszczonych, a niektóre z nich również w przydennych warstwach wody zawierających siarkowodór. W jeziorach rozwijają się przez cały rok, w rzekach i płytkich zbiornikach mniej jest ich w miesiącach letnich, natomiast pojawiają się obficiej w niższych temperaturach wody. Przedstawiciele rodzaju Rhodomonas często występują razem z wymienionym wyżej rodzajem - Rh. lacustris pojawia się w dużych ilościach wiosną i jesienią, z kolei Rh. lens rzadziej i mniej licznie (Kozak, Gołdyn, w druku). Oba te gatunki, podobniejakinne małe wiciowce, sązjadane przez zwierzęta planktonowe (zooplankton), m.in. dafnie i oczliki. W wodach Poznania obserwowano również formy bezbarwne kryptofitów z rodzajów Cryptaulax i Chilomonas (Szeląg-Wasielewska 1986). Niektórzy przedstawiciele kryptofitów są wskaźnikami pomocnymi przy ocenie stopnia zanieczyszczenia zbiorników (Burchardt, Szeląg-Wasielewska 1995).

Bruzdnice Dzięki charakterystycznym cechom budowy, tj. obecności dwóch bruzd na komórce i dużemu jądru komórkowemu, bruzdnice wyraźnie odróżniają się od innych grup glonów. Poruszają się do przodu przy równoczesnym obracaniu się dookoła własnej osi. Bruzdnice żyjące w wodach Poznania są jednokomórkowe, o rozmiarach nie przekraczających 0,5 mm. Większość z nich posiada celulozowe ściany komórkowe w postaci pancerzyka złożonego z tarczek połączonych szwami. Ta grupa wiciowców roślinnych w zbiornikach wodnych Poznania reprezentowana jest przez kilkadziesiąt gatunków, które w większości należą do trzech rodzajów: Ceratium, Gymnodinium i Peridinium. W Jeziorze Strzeszyńskim na uwagę zasłu

Ryc. 3. Ceracjum (Ceratium hirundinella) - bruzdnica występująca w dużych ilościach w Jeziorze Kierskim, fot. E. Szeląg-Wasielewska

Elżbieta Szeląg- Wasielewska

Ryc. 4. Rzadko notowany w polskiej fykoflorze gatunek bruzdnicy Diplopsalis acuta ma swe stanowisko w Jeziorze Strzeszyńskim, fot. E. Szeląg-Wasielewska

guje obecność rodzaju Diplopsalis, z jednym tylko, lecz rzadko notowanym w Polsce gatunkiem - Diplopsalis acuta. W cyklu rocznym w fykoflorze większości badanych zbiorników na ogól pojawia się kilka taksonów, przy czym największe zagęszczenie komórek obserwowane jest latem. Najczęściej podawane gatunki (Ceratium h irun din ella i Peridinium cinctum) powodowały niejednokrotnie tzw. zakwity wody, jednakże w przeciwieństwie do zakwitów sinicowych substancje wydzielane przez bruzdnice nie są toksyczne. Ponadto zarówno Ceratium jak i Peridinium należą do organizmów o mieszanym sposobie odżywiania (miksotroficznych), tzn. są zdolne zarówno do fotosyntezy, jak i do korzystania z materii organicznej zawartej w środowisku. Jest to ważna ekologicznie cecha, która pozwala im na przetrwanie i wzrost w szerokim zakresie świetlnych i pokarmowych warunków środowiskowych. W latach 20. i 30. ubiegłego wieku w Jeziorze Kierskim intensywnie rozwijał się Ceratium (Rzóska 1933). Gatunek ten był później wielokrotnie obserwowany

w tym jeziorze (Prokopowicz 1981, Podolski 1982, Dousoge i Simm 1990, Krzywonos 1998) oraz w innych zbiornikach wodnych, w których wytwarzał dużą biomasę, powodując wzrost mętności i niekiedy intensywne brązowe zabarwienie wody. Jest gatunkiem ciepłowodnym, dlatego późnym latem i jesienią, gdy temperatura wody spada, tworzy wewnątrz komórek cysty, które po rozpadnięciu się pancerza opadają na dno, gdzie zimują. Zachowują one zdolność kiełkowania przez kilka lat, a dzięki wiosennej cyrkulacji wód powracają w następnych latach do toni wodnej.

Chryzofity Spośród tej gromady glonów w wodach Poznania występują głównie przedstawiciele złotowiciowców, okrzemek i różnowiciowych. Złotowiciowce pojawiają się we wszystkich zbiornikach wodnych Poznania, stanowiąc pod wzglę

Ryc. 5. Domki złotowiciowców z gatunku Dinobryon divergens tworzą drzewkowate, rozgałęzione kolonie, fot. E. Szelag- Wasielewska

Elżbieta Szeląg- Wasielewska

Ryc. 6. Cylindryczne, male okrzemki, występujące obficie w strefie otwartej wody, są wbudowywane przez orzęski w ściany ich domków (Jezioro Strzeszyńskie, czerwiec 2000), fot. E. Szeląg - Wasielewska

dem bogactwa gatunkowego jednak dopiero trzecią, czwartą lub piątą w kolejności grupę glonów. Najczęściej spotykani są przedstawiciele rodzajów, których komórki z wiciami znajdują się w domkach występujących pojedynczo (Chrysococcus, Kephyrion) lub tworzących drzewkowate kolonie (Dinobryon). Największe zagęszczenie komórek złotowiciowców obserwowano z reguły wiosną i latem, a w zbiornikach z dominacją sinic, np. w Jeziorze Maltańskim - w miesiącach jesienno-zimowych. W zbiorniku Maltańskim do gatunków dominujących zaliczono Chrysococcus rufescens, Erkenia subaequciliata, Synum uvella; ten ostatni gatunek stanowił ponad 40 proc. wszystkich organizmów fitoplanktonowych (Joniak 2000). Z kolei przedstawiciele Dinobryon (D. divergens, D. bavaricum D. sertularia) stanowili znaczący ilościowo składnik fitoplanktonu w gliniankach doliny Strumienia Junikowskiego (Olejniczak, Szeląg 1979, Borys 1995, Szeląg- Wasielewska i Ziętkowiak 2000) i w Jeziorze Strzeszyńskim (Ciachera-Raduła 2002). Wśród "poznańskich" złotowiciowców odnotowano kilka gatunków rzadko podawanych w polskiej fykoflorze: Chrysococcus skujae (Szeląg- Wasielewska 1986, Kozak 1999), Chrysolykos planctonicus (Kozak 1999), Dinobryon crenulatum (Ciachera-Raduła 2002), Kephyrion starmachii (Kozak 1999) i K valkanovii (Szeląg- Wasielewska 1986).

Okrzemki to grupa glonów, którą najwcześniej zainteresowali się badacze poznańskiej fykoflory. Krzemionkowe skorupki z charakterystyczną ornamentacją

w sposób zasadniczy odróżniają ją od innych grup glonów. Okrzemki posiadające walcowate i beczułkowate skorupki zgromadzone są w rzędzie promienistych (Centrales), natomiast wydłużone w rzędzie pierzastych (Pennales). Przedstawiciele obu tych rzędów występują pospolicie w zbiornikach wodnych Poznania. Żyją pojedynczo albo tworzą kolonie, unosząc się w wodzie lub przyczepiając do zanurzonych podłoży. Te ostatnie, czyli formy osiadłe, jako swobodnie unoszące się komórki często znajdowane są również w toni wodnej, szczególnie w przybrzeżnych partiach jezior i stawów oraz w rzekach.

Ryc. 7. Okrzemka z gatunku Gomphonema acuminatum w stawach rezerwatu Meteoryt Morasko (listopad 1997), fot. E. Szeląg- Wasielewska

Elżbieta Szeląg - Wasielewska

Ryc. 8. W jeziorach i stawach występują pospolicie okrzemki z gatunku Fragilaria crotonensis o wstęgowatych koloniach złożonych z wielu komórek, fot. E. Szelag-Wasielewska

Pod względem bogactwa gatunkowego okrzemki najczęściej stanowią drugą, a niekiedy nawet pierwszą w kolejności grupę glonów. Jej udział w fykoflorze często zbliża się do 50 proc, np. w gliniankach doliny Strumienia Junikowskiego (Olejniczak, Szeląg 1979), w Jeziorze Umultowskim (Kraska i Szyszka 1985) czy w rzece Samicy (Miszczuk 1985). Okrzemki na ogół występują liczniej w okresie wiosennym ijesiennym niż w pozostałych porach roku. Niektóre z nich, z uwagi na charakterystyczny układ komórek w kolonii, można zobaczyć już przy niewielkich powiększeniach w mikroskopie. Astenonella formosa tworzy gwiaździste kolonie złożone z pałeczkowatych komórek rozszerzonych na końcach, wstęgowate kolonie złożone z licznych komórek charakterystyczne są dla wielu gatunków z rodzaju Fragilaria, zygzakowate - dla rodzaju Diatoma, nitkowate - dla Aulacoseira. Te duże kolonijne formy są w niewielkim stopniu zjadane przez Zooplankton, lecz łatwo opadają, dzięki czemu ich skorupki znajdowane są w osa

dach dennych 3 . Mimo tak bogatej gatunkowo grupy, jaką są okrzemki, w wodach Poznania tylko niewiele gatunków występuje masowo. Należą do nich przedstawiciele wyżej wymienionych rodzajów oraz centryczne okrzemki: Cyclotella i Stephanodiscus. Różnowiciowe należą do glonów słabo poznanych w wodach Poznania. Ich udział w ogólnej liczbie gatunków w większości zbadanych zbiorników nie przekraczał 1 proc. Często, z uwagi na trudności identyfikacji gatunków, są one pomijane w spisach florystycznych. W strefie otwartej wody stwierdzano w poznańskich jeziorach gatunki z rodzajów Gon ioch loris, Ophiocytium i Tetraedriella, zaś w strefie przybrzeżnej jezior i w stawach - przedstawicieli rodzaju Tribonema. Ostatni wymieniony rodzaj tworzy nici początkowo osiadłe na podłożu, które następnie odrywają się i podpływają ku powierzchni wody. W dużych ilościach Tribonema vulgare znajdowana była w niektórych gliniankach doliny Strumienia Junikowskiego (Olejniczak, Szeląg 1979) i w rezerwacie Meteoryt Morasko (Messyasz 1996).

Zielenice Jest to grupa duża, bardzo zróżnicowana pod względem kształtu i budowy plechy oraz wielkości. Zielenice występują w postaci jednokomórkowej, nitkowatych plech lub wielokomórkowych kolonii. Większość z nich to organizmy samożywne, niektóre funkcjonują w związkach symbiotycznych, n p. powszechnie znana Chlorella spotykana jest w komórkach orzęsków.

Ryc. 9. Zielenice z gatunku Pediastrum simplex tworzą płaskie cenobia zawieszone w toni wodnej, fot. E. Szelag-Wasielewska

Elżbieta Szeląg- Wasielewska

Ryc. 10. Drobne zielenice z gatunku Scenedesmus ąuadricauda często występują w wodach żyznych zbiorników, fot. E. Szeląg- Wasielewska

W wodach Poznania zielenice są z reguły najbogatszą gatunkowo grupą w fykoflorze - w Jeziorze Maltańskim w minionym dziesięcioleciu w kolejnych latach dominowały pod względem liczby gatunków (Kozak 1999, Joniak 2000, Gołdyn 2000), potwierdzając tym samym wyniki wcześniejszych badań nad strukturą fitoplanktonu z lat 1969-70 (Kozłowska 1961, Stefko 1971,1976). Były również najliczniejszą grupą glonów w Jeziorze Kierskim (Prokopowicz 1981, Podolski 1982, Krzywonos 1998), Jeziorze Strzeszyńskim (Ciachera-Raduła 2002), w stawach w parku Sołackim (Hoffmann 1998) i w wodach je zasilających (Gajdus 1998). Do zielenic najczęściej występujących na terenie Poznania należą chlorokokowce (Chlorococcales), toczkowce (Volvocales), wstężnicowce (Ulotrichales), sprzężnicowce (Conjugales) i ramienicowce (Charaies). Przedstawiciele chlorokokowców należą do naj pospolitszych glonów. Można je spotkać we wszystkich porach roku,jednakże szczególnie sprzyja ich rozwojowi wiosna i lato. W tym czasie w wielu zbiornikach obserwowano gatunki z rodzajów Scenedesmus, Chlorella, Monoraphidium, Pediastrum, Oocystis i in. tworzące niekiedy liczne populacje (Szeląg- Wasielewska 1991, 1999a, 1999b, Reiter 1998, Gołdyn 2000). Są to zielenice o niewielkich rozmiarach, na ogół od kilku do kilkudziesięciu mikrometrów, bytujące w toni wodnej. Z kolei największe nasze glony - ramienice, o rozmiarach od kilku centymetrów do jednego metra, żyją na dnie zbiorników wodnych, a ich wysycone węglanem wapnia plechy przypominają wyglądem skrzypy. Informacje o występowaniu w Poznaniu ramienic pojawiły się już w latach 30. ubiegłego stulecia (Rzóska 1933). Tworzyły one w tym czasie w Jeziorze Kierskim rozległe podwodne łąki. Dokładne badania tej grupy glonów (Dąmbska 1952,1966) wskazały na ich obecność w bardzo różnorodnych zbiornikach, szczególnie w wodzie stojącej lub wyjątkowo wolno płynącej, o zasadowym lub obojętnym odczynie. Spośród 12 gatunków opisanych ze zbiorników wodnych w obrębie dzisiejszych granic Poznania, 10 należy do rodzaju ramienica (Chara), a pojednym do rodzajów krynicznik (Nitella) i krynicznica (Nitellopsis). W jeziorach Kierskim i Strzeszyńskim występuje sześć gatunków, po trzy w torfiankach w Kiekrżu i Strzeszynku, a pozostałe różnego typu zbiorniki (jeziora, glinianki, stawki, sadzawki) zasiedlone były przez jeden lub dwa gatunki (Dąmbska 1952, 1966). Większość tych gatunków żyje w prawie całej Europie. Na uwagę zasługuje jednak Chara tenuispina, znana tylko z Europy środkowej, i Charajubata, której zasięg obejmuje Europę północną. Ponadto kilka z nich należy w Polsce do gatunków mocno zagrożonych (Siemińska 1992).

Glony w zbiornikach wodnych terenu Poznania cechują się sporym bogactwem gatunkowym i obecnością gatunków rzadko notowanych w polskiej fykoflorze. Liczba gatunków podawana dla różnych typów wód nie jest z pewnością ostateczna, wielu badaczy, głównie z uwagi na trudności metodyczne, nie identyfikuje bowiem okazów rzadkich lub trudnych do oznaczenia. Ponadto często pomijane są taksony o bardzo małych rozmiarach (Gołdyn i in. 1999, Szeląg-Wasielewska 2001). Skład gatunkowy i zagęszczenie glonów zależą głównie od stopnia żyzności wód, warunków świetlnych i termicznych, zmieniając się zarówno w ciągu roku, jak i w kolejnych latach - zgodnie ze zmianami charakteru wód. Wymaga to kolejnych badań i weryfikacji wcześniej uzyskanych wyników. Niestety, bogactwo flory glonów maleje, bowiem wraz z osuszaniem terenów zanikają siedliska wodne i wilgotne, a z nimi bytujące tam glony (Koczorowska 1985, Siepak i in. 1995).

PRZYPISY:l Por. tekst Andrzeja Kepela o porostach. 2 Fykologiczne badania wód Poznania zapoczątkował ok. 150 lat temu Sypniewski (1860). W T. I "Roczników Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego" wydał rozprawę Okrzemki okolic Poznania wraz Z krótką charakterystyką wszystkich rodzajów okrzemek w wodach slodkich żYjących. Jest to jednocześnie pierwsza praca poświęcona fykoflorze Wielkopolski.

Elżbieta Szeląg- Wasielewska

Opracowanie zawiera spis 85 gatunków poprzedzony ogólną charakterystyką okrzemek.

Następne badania pochodzą z 1. poło XX w. i dotyczą okrzemek Warty (Torka 1908,1928), Jeziora Kierskiego i Strzeszyńskiego (Torka 1909) oraz całego roślinnego planktonu Warty (Hoppówna 1925). Badania Hoppówny objęły odcinek rzeki między Dębiną i Starołęką, z którego autorka oznaczyła łącznie 166 taksonów glonów, podając dla okrzemek dwie odmiany nowe dla nauki (Pinnularia lata var. Sypniewska, Cocconeis placentula var. elliptica). W 2. poło XX w. badania fykologiczne prowadzono przy okazji oceny stanu sanitarnego Warty na terenie Poznania. Pochodzą one lat 1950-52 (Kniat i Kołaczkowski 1963), 1953-60 (Kołaczkowski i Preis 1962) i z 1967 r. (Jaskowski 1969). Począwszy od lat 60. ubiegłego wieku zaczęły pojawiać się prace magisterskie w całości lub częściowo poświęcone glonom różnych zbiorników wodnych Poznania. Dotyczą one głównie fitoplanktonu jezior (Prokopowicz 1981, Podolski 1982, Krzywonos 1998, Ciachera-Raduła 2002), zbiorników zaporowych (Kowalczyk 1958, Kozłowska 1958, Kotlińska 1971, Stefko 1971, Domka 1993, Starczewska-Porada 1995, Joniak 1998, Kamińska 1999), stawów (Grochowski 1979, Smolarkiewicz 1980, Reiter 1998, Hoffmann 1998, Jurgońska 2002), glinianek (Olejniczak 1976, Szeląg 1976, Borys 1995), torfianek (Wroniak 1978) i rzek (Wroniak 1978, Grochowski 1979, Miszczuk 1985, Kostka 1993, Kręcigłowa 1994, Węgrzak 1997, Gajdus 1998). Nieliczne natomiast przedstawiają inne formacje ekologiczne glonów: peryfiton (Smektała- Kręgielska 1976) i bentos (Smolarkiewicz 1980). Wiele z tych prac zawiera obszerne spisy gatunków i rysunki glonów. Informacje na temat glonów, traktowanych jako wskaźniki zanieczyszczenia wód, zawierają również liczne opracowania prowadzone w ramach kontroli stanu czystości wód stojących i płynących. W latach 60. i 70. były to prace wykonywane w Instytucie Kształtowania Środowiska, Ośrodku Badań i Kontroli Środowiska, później w Wojewódzkim Inspektoracie Ochrony Środowiska w Poznaniu (np. Pułyk, Tybiszewska 1995).

3 Okrzemki to jedyna grupa glonów badana w fykoflorze kopalnej Poznania. Jako pierwszy, przy okazji omawiania szczątków makroskopowych kilku gatunków roślin naczyniowych, wymienia je Pfuhl (1911). Przedstawia on spis 86 gatunków okrzemek pochodzących z mułu międzylodowcowego na Szelągu w Poznaniu oznaczonych przez Torkę. Ponownie mikroflorą z Szeląga zajął się Namysłowski (1921), lecz uznał ją za wyczerpująco opracowaną, podkreślając jednocześnie małe podobieństwo współczesnej flory bentosowej (dennej) i międzylodowcowej.