KRONIKA SZKOŁYW GÓRCZYNIE

Kronika Miasta Poznania 2002 Nr1 ; Górczyn

TŁUMACZYŁJÓZEFSZAFARCZYK WSTĘP I OPRACOWANIE MAGDALENA WARKOCZEWSKA

W górczyńskiej szkole przy u. Bosej 9 zachowała się Kronika spisywana w latach 1871-1908 przez nauczyciela Tadeusza Pawlaka, który pracował w tej szkole przez ponad 30 lat, zaliczając wszystkie szczeble kariery zawodowej do stanowiska rektora włącznie. W 1908 roku przeszedł na emeryturę i wówczas zakończyły się wpisy w zachowanym tomie. Kronika jest pisana po niemiecku wg określonego schematu, zapewne uzgodnionego lub może nawet wręcz zalecanego przez władze szkolne. Liczy 159 kart w zeszycie formatu A3. Każdy rok kalendarzowy jest wyraźnie wyodrębniony. Karty księgi podzielono na trzy rubryki - w dwóch pierwszych wpisywano kolejny dzień i miesiąc, a trzecia, która zajmuje najwięcej miejsca, zawiera zapisy dotyczące realizacji rozporządzeń zwierzchnich władz szkolnych, notatki na temat ważniejszych wydarzeń w szkole, a czasem także w gminie Górczyn w ogóle. Przed 1871 rokiem szkoła w gminie Górczyn działała w miejscu położonym niedaleko stawu zwanego przez mieszkańców " Siam" (obecnie mniej więcej w okolicach skrzyżowania ulic Palacza i Arciszewskiego). Później, po pożarze, została przeniesiona do niewielkiego budynku stojącego nieopodal tzw. marchijskiej linii kolejowej i pola szkolnego. W Towarzystwie Ubezpieczeń Ogniowych budynek ubezpieczono już w 1841 roku 1 . Pod stromym dachem znajdowały się cztery izby i klatka schodowa wiodąca na poddasze. W tym obiekcie, później zamienionym na przytułek dla ubogich gminnych, nauka odbywała się do 1880 roku, gdy zbudowano istniejącą do dziś, przygotowaną - jak zapisano w Kronice - przez Wojciecha Palacza szkołę przy ul. Bosej 9 (wówczas Schulstrasse). Nowy budynek (neuerbaut)2, ubezpieczony w 1880 roku, już wkrótce okazał się zbyt mały. W 1897 roku kronikarz po raz pierwszy zapisał informację o budynku szkolnym przy Mittelstrasse 10 (obecnie ul. Kosynierska), gdzie znajdowały się izby szkolne i mieszkanie dla nauczyciela. Natomiast na posesji przy ul. Bosej 9 w 1908 roku, po kolejnych rozbudowach, poza szkołą stały szopa, stajnia i ustępy, a na środku dziedzińca - studnia (fontan - na?) na postumencie (ryc. 4). Od 1871 do 1908 roku szkoła kilkakrotnie zmieniała nazwę. Pierwotnie nazywana była Szkolą Gorczyńską, od 1897 roku, czyli od momentu połączenia gmin Górczyn i Św. Łazarz, zwała się II Gminną Szkołą im. Św. Łazarza, w 1900 roku, po przyłączeniu Górczyna i Łazarza do Poznania, otrzymała nazwę X Szkoły Miejskiej w Poznaniu, by w 1905 roku wrócić do starej nazwy Szkoła Gorczyńska.

Tadeusz Pawlak prowadził Kronikę starannie, choć bez polotu, posługując się schematem, którego kanwę stanowiły zarządzenia władz szkolnych. Odnotowywał więc szczegółowo wszystkie wizytacje szkoły, obchody świąt państwowych, m.in. coroczne uroczystości tzw. Sedanfeier, czyli obchody rocznicy bitwy pod Sedanem, urodziny i rocznice małżeńskiej pary cesarskiej oraz ważne wydarzenia dotyczące monarchii pruskiej. Znajdują się tu także liczne zapisy o świętach kościelnych, katolickich i ewangelickich. Sporo uwagi poświęcono uczniom, ich liczbie, narodowości, wyznaniu. Często pojawiają się informacje o dziesiątkujących uczniów chorobach i epidemiach, powodujących nawet czasowe zamykanie szkoły. Najgroźniejsza, w świetle zachowanych zapisków, była epidemia chorób oczu, o której pierwsza wzmianka pojawia się w 1889 roku. Z tajemniczą epidemią walczono do końca stulecia. Kronikarz pisze też w sposób bardzo zwięzły, lecz dokładny o gronie nauczycielskim, które powiększało się wraz ze wzrastającą liczbą uczniów. Stale powtarzają się informacje o organizacji roku szkolnego, feriach letnich, zwanych żniwnymi, i jesiennych, tzw. wykopkowych. O rygorystycznym przestrzeganiu obowiązku szkolnego przypominają zapiski podające liczbę dzieci ukaranych za opuszczanie lekcji. Zauważalna jest w kronice troska władz o powierzone ich opiece dzieci - dbano o zdrowie uczniów, udzielano pomocy materialnej i prowadzono dożywianie dzieci z ubogich rodzin. Z biegiem lat pojawiły się nawet dążenia do zapewnienia prawidłowego rozwoju fizycznego dzieci przez upowszechnienie ćwiczeń gimnastycznych i gier sportowych. Ciekawie rysuje się w świetle zapisów kronikarza walka o używanie i nauczanie języka polskiego. Informacje na ten temat są wprawdzie nad wyraz oszczędne i w zasadzie sprowadzają się do odpowiedzi na urzędowe zapytania szkolnej władzy, ale zdarzają się, i to nawet dość często, informacje o przeniesieniach dzieci o niemieckich nazwiskach do klas z językiem polskim (zapewne na życzenie rodziców), a na zakończenie roku kalendarzowego 1907 Tadeusz Pawlak zapisał, że strajk szkolny w szkole górczyńskiej trwał od 26 czerwca 1906 r. do 20 czerwca 1907 r. Tak długotrwały opór górczyńskich dzieci poświadcza fakt, że środowisko mieszkańców Górczyna miało wybitnie polski charakter.

Przygotowując do druku wybór tekstów z Kroniki, dokonano znacznych skrótów.

Opuszczono przede wszystkim zapisy dotyczące powtarzających się okresowo wydarzeń, jak obchody kościelnych i państwowych świąt, wizytacje szkoły, wakacje itp. Zachowano je tylko wówczas, gdy opatrzone były dodatkowym komentarzem rzucającym szersze światło na stosunki panujące w szkole. Pominięto także bogatą i skomplikowaną, a czasem wręcz nieprzetłumaczalną na język polski tytulaturę urzędników czy władz szkolnych. Skróty uczytelniły zapisy Kroniki - z powodzi mało istotnych szczegółów wyłoniły się sprawy ważne, jak trudności lokalowe szkoły, braki w kadrze nauczycielskiej, charakterystyka społeczności uczniowskiej, która była w przytłaczającej większości polska i katolicka, oraz niektóre kwestie dotyczące gminnego zarządu szkoły.

* * *

Do obwodu szkolnego Górczyn należy wyłącznie gmina Górczyn, a ona sama liczy wg spisu ludności z 1871 roku nieco ponad 1200 dusz. Pierwszy budynek szkolny, który spłonął w dużym pożarze razem z całą miejscowością, stał na zachodnim końcu wsi, naprzeciwko stawu nazywanego "ślam". N owy obiekt szkolny został wybudowany na wschodnim końcu, nieopodal szkolnego pola. Teraz (w 1873 roku) dla dużej liczby uczniów (240) nie stanowi odpowiedniego zaplecza. Najdostojniejsza Królewska Rejencja jak i Gmina przyzwalają na to; w przyszłym roku (1874) mają zezwolić na urządzenie wygodniejszego budynku przystosowanego dla dwóch nauczycieli (doszło do tego dopiero w 1879 roku). Poprzedni nauczyciele, jacy działali w tutejszej szkole, to: Stefański, Dadziński, Jan Nepomucen Dałkowski i Michał Jankowski. Ten ostatni postarał się

Kronika szkoły w Górczynie

o przeniesienie od l października 1870 r. do wsi Czarnotki obok Środy. Na wniosek tutejszego zarządu szkolnego (do którego należeli Marcin Banach - miejscowy sołtys, Wojciech Palacz i Stanisław Witt) oraz miejscowego inspektora szkolnego, proboszcza w parafii św. Marcina ks. Pędzińskiego, został powołany przez Najdostojniejszą Królewską Rejencję na nauczyciela w Górczynie teraźniejszy nauczyciel Tadeusz Pawlak, jako tymczasowy od l stycznia 1871 f., a ostatecznie zatwierdzony w dniu 21 marca 1871 r. Pawlak był dotychczas nauczycielem w Dubinie, powiat Krobia. Zarządzał tamtejszą placówką od l września 1864 r. do l stycznia 1871 r. - 7 kwietnia - odbył się na zarządzenie miejscowego Inspektora Szkolnego, ks. proboszcza Pędzińskiego, urzędowy egzamin [promocja do następnych klas], któremu przysłuchiwało się wielu członków gminy. - l maja - szkołę wizytował radca szkolny Królewskiego Departamentu, pan Luke, i zastał 120 dzieci szkolnych.

- 31 maja - rozpoczęły się wakacje z okazji Zielonych Świąt.

- 11 czerwca - nauczyciel otrzymał zawiadomienie z Prześwietnej Królewskiej Rejencji o wynikach przeprowadzonej l maja 1873 r. przez Królewskiego Radcę Departamentowego Szkolnego, pana Luke, wizytacji. S twierdzono, że nauczyciel postarał się, mimo znacznej liczby uczniów, aby braki [w języku niemieckim], które zostały wykazane w trakcie wizytacji w listopadzie ub. roku, wedle swoich sił usunąć, i to tak, że pozostałe przedmioty nauczania nie były zaniedbywane. - 2 września - w tutejszej szkole zebrało się 116 dzieci, z którymi obchodzono Święto Sedanu. Nauczyciel odśpiewał z dziećmi kilka niemieckich i polskich pieśni, wygłosił odpowiedni wykład na temat wydarzeń w latach 1870 i 1871 oraz odprawił mały spacer do pobliskiej brzeziny. 13 września - tutejszą szkołę odwiedził Królewski Powiatowy Inspektor Szkolny, pan Laskowski, nie zastał jednak Żadnych dzieci, gdyżb / £ r"" ss , t, -.. y S ts'

;>

Ryc. 1. Strona tytułowa Kroniki szkoły górczyńskiejwszystkie, nie bacząc na surowy zakaz ze strony nauczyciela, udały się ze swymi rodzicami do kościoła parafialnego Świętego Marcina, gdyż tam odbywała się wizytacja kościelna abpa Ledóchowskiego. - 25 września - zaczęły się wakacje kartoflane i trwały do 13 października.

- 5 grudnia - nauczyciel Pawlak został przez Królewskiego Powiatowego Inspektora Szkolnego pouczony o nakazie wydanym przez Jego Ekscelencję nadprezydenta pana Guntera; na jego podstawie język niemiecki został wprowadzony jako wyłączny język nauczania. - 21 kwietnia - w tutejszej szkole odbył się urzędowy egzamin, który był przeprowadzony przez Królewskiego Powiatowego Inspektora Szkolnego, pana Laskowskiego, w obecności dwóch członków gminy.

- 20 lipca - na pisemne zarządzenie pana Powiatowego Inspektora Szkolnego, dra Laskowskiego, ferie żniwne trwały trzy tygodnie. - 12 grudnia - uczeń Jakub Bandurski na podstawie zarządzenia Królewskiego Starostwa z 4 sierpnia został ukarany w obecności dzieci szkolnych za uszkodzenie drzewek na szosie. - 23 grudnia - rozpoczęły się wakacje gwiazdkowe i trwały aż do 2 stycznia następnego roku włącznie. - 22 marca - uroczyście obchodzono dzień urodzin Jego Majestatu Króla Prus i Cesarza Niemiec Wilhelma I. - 5 kwietnia - w tutejszej szkole odbył się urzędowy egzamin, a uczestniczyło w nim 140 dzieci. Obecni byli nauczyciel Walther z Dębca, Wojciech Palacz z Górczyna, jako członek zarządu szkolnego, i niektórzy inni członkowie gminy. - 10 czerwca - nauczyciel wypełnił formularz dla niemieckiego towarzystwa antropologicznego, w którym zostały podane: kolor oczu, kolor włosów oraz kolor skóry dzieci szkolnych. - 21 czerwca - w tutejszej szkole o godzinie 2 po południu dzieci zostały zaszczepione przez lekarza, pana Grunwalda. - 28 czerwca - zaszczepione dzieci musiały o godzinie 4 po południu zjawić się w szkole dla oględzin i przy okazji otrzymały świadectwa powtórnego zaszczepIenIa. - 4 października - nauczyciel uczestniczył w zapowiedzianej powiatowej konferencji nauczycieli w szkole w J eżycach. - l grudnia - odbył się spis ludności gminy i spis rzemiosł, w którym uczestniczył także nauczyciel. -10 marca - w tutejszej szkole odbyła się uroczystość stulecia urodzin dostojnej Królowej Luizy, przy czym niektóre dzieci otrzymały na pamiątkę nagrody. - 29 marca - w tutejszej szkole odbyły się urzędowe egzaminy, w których uczestniczyło 146 dzieci.

Kronika szkoły w Górczynie

- l 7 lipca - na podstawie pisemnego zarządzenia rozpoczęły się wakacje żniwne, trwały 3 tygodnie i zakończyły się 6 sierpnia. - 16 października - rozpoczął się semestr zimowy. Dla ułatwienia nauki rachunków zostały oddane do rąk dzieci z oddziału wyższego i średniego zeszyty rachunkowe Boehmego. - 20 października - wybory uprawnionych do głosowania.

- 28 marca - odbyły się w szkole urzędowe egzaminy.

- 30 kwietnia - został osobiście pożegnany przez nauczycieli dotychczasowy Powiatowy Inspektor Szkolny, p. Laskowski, albowiem udaje się na objęcie kierownictwa seminarium nauczycielskiego w Rawiczu jako dyrektor. - 24 czerwca - zawiadomiono nauczyciela Pawlaka, że jego pobory zostały ustalone na 1000 marek. Godne zauważenia sprawy szkolne: Nauczyciel Pawlak został l stycznia 1877 r.

mianowany urzędnikiem stanu cywilnego dla obwodu Górczyn, do którego zostały włączone gmina Górczyn z Kopaniną, gmina Junikowo z Rudniczem, gmina Ławica z Marcelinem i Edwardowem. - 22 marca - urodziny cesarza, w uroczystości wzięło udział 182 dzieci.

- 16 kwietnia - odbyły się urzędowe egzaminy, w których uczestniczyli: nauczyciel Dałkowski z Wildy, Walter z Dębca, Cynka i Przybylski z Poznania oraz niektórzy członkowie gminy. - 22 maja - Królewski Powiatowy Inspektor Szkolny, pan Lux, zatrudnił przy tutejszej szkole nauczyciela pomocniczego, pana Stanisława Schultza. Wzrastająca liczba dzieci i ograniczone pomieszczenia szkolne stanowiły powód do podziału dotychczasowej jednokłasowej szkoły na trzyklasową. - 18 czerwca - nauczyciel Pawlak otrzymał z Królewskiej Rejencji w Poznaniu zarządzenie, że na wniosek Królewskiego Powiatowego Inspektora Szkolnego, pana Luxa, ma się odbyć w Górczynie kurs lekcyjny w czasie od l do 13 lipca. - 18 czerwca - tutejszą szkołę wizytował Wyższy Tajny Radca pan Waelzold z Berlina, w towarzystwie Królewskiego Powiatowego Inspektora Szkolnego pana Luxa. Wizytacja wypadła zadowalająco. - l lipca - pod kierownictwem nauczyciela Pawlaka rozpoczął się w szkole metodologiczny kurs nauczania. Uczestniczyli w nim nauczyciele: Rakowski z Morawska [Moraska?] , Mojzykiewicz z Gołusek oraz Stereubel z Wierzonki. Trwał do 13 lipca włącznie.

- 10 lipca - szczepienia dzieci szkolnych na miejscu.

- 23 września - ferie kartoflane.

- 5 grudnia - na zarządzenie Inspektora Szkolnego w tutejszej szkole odbyły się uroczystości dziękczynne za cudowne uratowanie i ozdrowienie J.M. Cesarza Wilhelma I i z tego powodu najpilniejszym uczniom zostało podarowanych, jako najdroższe pamiątki, 30 fotografiijego Majestatu. W tak rzadkim święcie wzięło udział, w bogato ozdobionej sali szkolnej, 194 dzieci. - 27 marca - nauczyciel sporządził listę dla powtórnego szczepienia za rok 1878 i przekazał ją do Królewskiego Urzędu Obwodowego II w Poznaniu.

- 4 kwietnia - Królewski Urząd Obwodowy przesłał wykaz, z którego wynikało, że w gminie Górczyn 319 dzieci zobowiązanych jest do uczęszczania do szkoły. - 8 kwietnia - w tutejszej szkole odbył się urzędowy egzamin.

- 30 maja - rozpoczęły się ferie zielonoświątkowe.

- 11 czerwca - szkolna uroczystość ku czci Ich Majestatów, niemieckiego Cesarza Wilhelma I i jego żony Cesarzowej Augusty, z okazji 50-lecia małżeństwa. - 18 czerwca - nastąpiło kolejne szczepienie dzieci szkolnych.

- 17 września - nauczyciel Pawlak, który wnioskował w Królewskiej Rejencji o zmianę wynagrodzenia i przeliczenie należących się mu naturaliów na pieniądze, spotkał się na rozprawie z gminnym zarządem szkolnym w osobach Witta, Heigelmanna i sołtysa Gryski. Porozumienia w tej sprawie nie osiągnięto (...).

- 12 listopada - odbyła się rozprawa u obwodowego komisarza Rosenbauma w Poznaniu, na której wnioskowano o wymierzenie przez zarząd gminy pola szkolnego i pola nauczyciela Pawlaka. - 15 grudnia - III klasa, którą nauczyciel Stanisław Schultz nauczał w starym budynku szkolnym od 4 do 7 godziny po południu, została przeniesiona do nowego budynku szkolnego przygotowanego przez Wojciecha Palacza. Uwagi końcowe: W czasie roku 1879 we wschodniej części wsi, niedaleko szosy, został postawiony nowy obiekt szkolny z 3 izbami klasowymi oraz z trzema mieszkaniami nauczycielskimi i został zasiedlony po feriach żniwnych w roku 1880. Stary dom szkolny, postawiony przy linii kolejowej marchijsko-poznańskiej, w bliskości roli szkolnej, z jedną izbą klasową i jednym mieszkaniem nauczycielskim, został zamieniony na dom dla biednych [ryc. 2]. -14 czerwca - w tutejszej szkole odbyło się ponowne szczepienie dzieci szkolnych z Górczyna, Dębca i Żabikowa. - 2 lipca - odbyło się urzędowe wprowadzenie trzeciego nauczyciela, pana Bolesława Schultza, przez Królewskiego Powiatowego Inspektora Szkolnego pana Luxa. Przy tej okazji nauczyciel Pawlak został mianowany głównym nauczycielem i została mu wręczona odpowiednia instrukcja. Kolega B. Schultz był przez pół roku zatrudniony jako nauczyciel w Piotrówce, powiat Ostrzeszów. - l grudnia - odbył się spis ludności, z którego wynikało, że gmina Górczyn liczy 2 053 dusze i że powiększa się rocznie o około 120 dusz. Ponieważ nauczyciele zostali powołani do liczenia, zatem musiały być zawieszone zajęcia szkolne. Uwagi końcowe: Z dniem l października nauczyciel pomocniczy Stanisław Schulz, który pracował w tutejszej szkole od 22 maja 1878 f., został przeniesiony do Ławicy, a cztery klasy tutejszej szkoły zostały obsadzone dwoma pozostałymi nauczycielami i nauka obejmowała 64 godziny tygodniowo. Za większą pracę każdy z nauczycieli otrzymuje, na mocy zarządzenia Królewskiej Rejencji z 6 listopada 1880 r., 30 marek dodatkowego wynagrodzenia miesięcznie.

Kronika szkoły w Górczynie

- 26 października - tutejsza gmina wybrała do zarządu szkolnego gospodarza Jana Greka, na miejsce Stefana Heigelmanna, wcześniej gospodarza, teraz chałupnika, po wygaśnięciu jego trzyletniej kadencji. Grek wzbraniał się przyjąć to stanowisko, ponieważ członek zarządu Stanisław Witt został na wniosek właściciela gospodarstwa rolnego Marcina Tomasza Palacza ponownie wybrany, chociaż wcześniej, podczas dziewięcioletniego urzędowania, niemal we wszystkich przypadkach, gdy chodziło o poprawienie stosunków szkolnych, bez posiadania właściwej racji, jako opozycjonista dał się wszystkim we znaki, a przez to zarówno dla całej gminy, jak też w stosunku do nauczycieli był poważnym obciążenIem. - 9 stycznia - mój wierny przyjaciel i kolega Bolesław Schultz, niepomny na liczne ostrzeżenia z mojej strony, poszedł na bieganie na łyżwach na Łęgi Dębińskie i tam znalazł śmierć około godziny 3 1/2 po południu, przypuszczalnie w ten sposób, że wszedł na lód, pod którym stała woda na głębokość 7 do 8 stóp, a lód załamał się. Ponieważ miejsce wydarzenia nie było dokładnie znane, dlatego też cały poniedziałek i wtorek zeszły na intensywnych poszukiwaniach. W środę o godzinie 1/2 12 [!] zatrudniony przy poszukiwaniu chałupnik Franciszek Czarnecki zauważył w znacznej odległości kapelusz nieszczęśnika leżący na lodzie. Wtedy udało się robotnikowi Lewandowskiemu przy pomocy bosaka ogniowego natrafić na ciało, które wydobyto i przy pomocy sołtysa z Dębca na wozie przetransportowano do szkolnego domu w Górczynie. - 15 stycznia - w sobotę odbył się pogrzeb na cmentarzu św. Marcina w Poznaniu. Udział wzięła rodzina zmarłego, dzieci szkolne i znacząca liczba mieszkańców gminy; to dowód, jak bardzo Zmarły zdobył sobie uznanie przez nauczanie i przykład, i zasłużył sobie na miłość zarówno dziatwy, jak i dorosłego społeczeństwa w czasie urzędowej, półrocznej pracy. - 13 stycznia - na miejsce opuszczone przez zgon Kolegi B. Schultza zgłaszali się kandydaci na nauczycieli, z tych Janowski z Gorzkowa k. Witkowa i Mickiewicz z Promna koło Pobiedzisk zostali dopuszczeni do zamierzonych wyborów. - 4 lutego - wybór padł na nauczyciela Janowskiego. Na wniosek pana Powiatowego Inspektora Szkolnego, za zgodą zarządu szkolnego w Górczynie, Prześwietnej Rejencji została przedstawiona do zatwierdzenia prośba o przekazanie nauczycielowi Janowskiemu drugiego stanowiska, które było przeznaczone dla nauczyciela ewangelickiego, a temu ostatniemu przekazać trzecie miejsce nauczycielskie. Ostatecznie Prześwietna Rejencja zatwierdziła wybór pana Janowskiego na drugiego nauczyciela; jako trzeci nauczyciel został zatrudniony pan Adolf Knothe, syn nauczyciela Knothego z N owej Wsi koło Leszna, który ukończył symultanne seminarium w Rawiczu. - 12 kwietnia - odbył się urzędowy egzamin; szkołę ukończyło 13 dzieci, nowo przyjętych zostało 72 dzieci. - l maja - utworzono V klasę.

- 10 czerwca - szczepienie przeciw ospie.

- 29 sierpnia - inspektor zawiadomił pisemnie głównego nauczyciela, że pan pastor Schlecht z Poznania będzie nadzorował nauczanie religii ewangelickiej. - 13 kwietnia - po feriach świątecznych szkołę opuściło 34 dzieci, przyjętych zostało 91 dzieci. Liczba dzieci w poszczególnych klasach na początku roku szkolnego tak się przedstawiała: Klasa I liczyła 63 dzieci, Klasa II liczyła 58 dzieci, Klasa III liczyła 64 dzieci, Klasa IV liczyła 72 dzieci, Klasa V liczyła 90 dzieci, razem 347 dzieci. Ponieważ wg wykazu zobowiązanych do nauki szkolnej w gminie Górczyn na rok szkolny 1882/83 było 456 dzieci, a z tego poza wyżej wykazanymi wiadomo jeszcze o 49, które w części uczęszczają do innych szkół, a częściowo nie mieszkają na Górczynie, to jeszcze pozostaje 60 dzieci, które nie podlegają żadnemu nauczaniu. Tym powodowany pan inspektor Lux wnioskował do Prześwietnej Rejencji o zatrudnienie w szkole czwartego nauczyciela i poinformował o tym głównego nauczyciela. - l maja - dzieci z niemieckimi nazwiskami zostały przydzielone do specjalnej klasy, a nauczyciel pan Janowski został zobowiązany, aby im udzielał nauki religii katolickiej w języku niemieckim. Cały oddział liczy 24 dzieci. - 16 maja - o godzinie 4 po południu [odbyło się] ponowne szczepienie dzieci szkolnych z Górczyna, Dębca i Żabikowa. - 22 maja - o 11 godzinie przed południem oględziny zaszczepionych dzieci.

- 3 czerwca - komisarz obwodowy pan Hoffmann "odprawił termin" z reprezentantami, zarządem szkolnym i 3 nauczycielami tutejszej gminy. Rzecz dotyczyła podziału ogrodu szkolnego, o co już w marcu wnioskował pan Janowski. Przez różne manipulacje udało się panu nauczycielowi Janowskiemu spowodować, że 5 reprezentantów (Marcin Tomasz Palacz, Banach, Kaczmarek, Palacz Marcin - sołtys i Witt - członkowie zarządu szkolnego) głosowało za, ajeden (Jan Grek, reprezentant i członek zarządu szkoły) był przeciw temu podziałowi.

Pierwszy nauczyciel (Pawlak) już od mniej więcej dwóch lat miał nowy ogród, ponieważ stary ogród członkowie zarządu szkoły przeznaczyli na piaskownicę. Pawlak nie chciał podziału, a w protokole rozprawy zaznaczył, że to on zażądał uregulowania dotacji ziemskiej przeznaczonej dla pierwszego nauczyciela. - 6 lipca - wskutek zarządzenia Królewskiego U rzędu Ziemskiego (Starostwa) z dnia 6 lipca Królewskiemu Urzędowi Obwodowemu II w Poznaniu podano do wiadomości, że: a) dnia l kwietnia 1881 ogólna liczba dzieci z obowiązkiem szkolnym wynosi 346, z tego uczęszcza do szkoły dzieci 313, zatem obowiązkiem szkolnym nie zostało objętych 33 dzieci; b) dnia l października 1881 r. ogólna liczba dzieci wynosiła 364, z tego uczęszczało do szkoły 326 dzieci, nie objęto 38 dzieci; c) dnia l marca 1882 r. ogólna liczba dzieci wynosiła 407, z tych uczęszczało do szkoły 347 dzieci, więc brakowało 60 dzieci. Owe zaniedbania w uczęszczaniu do szkoły spowodowane były brakiem miejsca w izbach. - 5 sierpnia - nadeszło pismo od inspektora Luxa z dnia 28 lipca, które zawiadamiało nauczyciela Pawlaka, że nie ma żadnych podstaw do tego, aby dzie

Kronika szkoły w Górczynie

ci przydzielone do niemieckiego oddziału nauczania religii były nauczane w języku polskim. - 8 sierpnia - wskutek prośby ferie żniwne zostały przedłużone do 21 sierpnia.

Uwagi końcowe: 23 września otrzymałem wiadomość z Królewskiej Rejencji, że nauczyciel Janowski nie może wnosić żadnych pretensji do ewentualnej dotacji na ziemię albo ogród (patrz wyżej dnia 3 czerwca). - 28 stycznia - w połowie miesiąca stycznia wybuchła między dziećmi nauczyciela Janowskiego szkarlatyna i dyfteryt, o czym wiadomość przesłano 28 stycznia Powiatowemu Inspektorowi Szkolnemu panu Lux. - 10 stycznia - odbył się powszechny spis bydła, w którym brali udział nauczyciele i dlatego zawieszono zajęcia. - 4 lutego - inspektor Lux zarządził, aby dzieci niemiecko-katolickie z tutejszej szkoły zostały zameldowane na naukę przed I Komunią św. do kościoła Franciszkanów.

- 15 lutego - tutejsze dzieci, a właściwie biblioteka, otrzymały 15 tomów młodzieżowych pism, które zostały wpisane do inwentarzowego wykazu pod numerem 38. - 20 lutego - klasy, korytarze i ubikacje tutejszej szkoły z powodu epidemii szkarlatyny były każdego dnia dezynfekowane. - 13 marca - rozporządzeniem landrata tutejsza szkoła została zamknięta.

- 10 kwietnia - na mocy doniesienia Królewskiego Urzędu Obwodowego II w Poznaniu tutejsza szkoła po przejściu choroby szkarlatyny została ponownie otwarta. Przeprowadzone badanie w sprawie rozprzestrzenienia się choroby nie wykryło jej. - 11 kwietnia - rozpoczął się nowy rok szkolny. Poszczególne klasy liczą, jak następuje: I klasa - 64, II klasa - 56, III klasa - 70, IV klasa - 77, V klasa - 104 dzieci; łącznie 371 dzieci; między nimi było 68 nowo przyjętych dzieci. - 16 lipca - wakacje żniwne trwały od 16 lipca do 4 sierpnia, po czym zajęcia rozpoczęto. Na prośbę zarządu szkolnego pan Lux przedłużył wspomniane ferie o 8 dni, mianowicie od 11 do 18 sierpnia. Uwagi końcowe: W trakcie roku szkolnego zwolniono ze szkoły 9 dzieci.

W roku szkolnym 1883/84 tutejszą szkołę odwiedzono albo kontrolowano 13 kwietnia i 4 czerwca 1883 r. Na początku nowego roku szkolnego, mianowicie dnia 13 kwietnia 1883 f., inspektor pan Lux zarządził, że nauczanie religii katolickiej w klasach wyższych (I, II, III, IV) będzie odbywało się wyłącznie w języku niemieckim, a w klasie V w językach niemieckim i polskim. - U stycznia - zeszyty do wypracowań klasy I (niemieckie) oraz wykaz dzieci z podaniem wieku, ich ojczystej mowy oraz klasy, do której uczęszczają, zostały wysłane do inspektora Luxa. - 20 kwietnia - rozpoczął się nowy rok szkolny. Na zakończenie starego roku nie odbyły się urzędowe egzaminy, prawdopodobnie z powodu choroby pana

Ryc. 2. U sytuowanie starego budynku szkolnego obok tzw. marchijskiej linii kolejowej, przerobionego na dom dla ubogich, stan z 1906 r. Ze zb. APPinspektora Luxa. Szkołę ukończyło 40 dzieci, a ich świadectwa szkolne zostały zapisane do albumu świadectw pod numerami 86 do 125. N owo przyjętych zostało 64 dzieci. Poszczególne klasy liczyły: I klasa - 53 dzieci, II - 56, III - 78, IV - 72, V - 104 dzieci, razem 363.

-1 września - w tutejszej szkole został zatrudniony pan Bolesław Jagsch jako IV nauczyciel. Wprowadzenie tegoż w urząd nastąpiło 9 września.

- 3 września - utworzenie VI klasy.

- 28 października - zajęcia odwołano z powodu wyborów do Reichstagu, lokal wyborczy mieścił się w izbach na parterze. - 30 marca - odbył się urzędowy egzamin, na którym zjawił się cały zarząd szkoły i kilku członków gminy. Na zakończenie, po rozdzieleniu świadectw

Kronika szkoły w Górczynie

ukończenia szkoły i odebraniu książek szkolnych, zostało zwolnionych ze szkoły 31 dzieci. Ich świadectwa znajdują się w odpisie w albumie świadectw pod numerami 126 do 156. - 31 marca - nastąpiło przyjęcie 63 nowych dzieci.

- 29 maja - sporządzono zawiadomienie o wprowadzeniu lekcji religii w tutejszej szkole dla mniejszości wyznaniowej. - 9 czerwca - wskutek zarządzenia Powiatowego Inspektora Szkolnego Schwalbe z 2 czerwca nauczyciele tutejszej szkoły zostali zobowiązani do tego, że bez specjalnego zezwolenia władzy służbowej nie będą się wypowiadali w sprawie stosunków panujących w szkole. -15 września - do szkoły trafiło zarządzenie Królewskiego Urzędu Landrata, wedle którego dzieci chore na odrę jeszcze przez 10 dni od zakończenia ich choroby nie mają prawa przyjścia do szkoły. - 27 września - rozpoczęły się ferie jesienne. Z powodu niezakończonych na czas napraw w budynku szkolnym ferie zostały przez Królewskiego Powiatowego Inspektora Szkolnego pana Gaertnera przedłużone aż do 25 października. - 11 listopada - na podstawie zarządzenia Królewskiej Rejencji Inspektor Szkolny pan Schwalbe pismem z 11 listopada zarządził, aby nauczanie religii katolickich dzieci używających języka polskiego w klasach V i VI było odtąd udzielane w polskiej mowie, a dzieci niemiecko-katolickich wymienionych klas - w języku niemieckim (w wyznaczonych godzinach). - l 7 listopada - na mocy powyższego zarządzenia nauczanie religii w klasie III i IV, które prowadził dotychczas pan Janowski, przejął główny nauczyciel Pawlak, a panu Janowskiemu przekazał rachunki w II klasie. Nauczanie religii wśród niemiecko-katolickich dzieci niższego stopnia ma przejąć pan J agsch. - 28 lutego - na polecenie inspektora Schwalbego z 22 lutego 1886 r. dzieci Stanisław Himmer, Michał Heigelmann, Paweł Stefan, Maria i Pelagia Henikei i Helena Hannebohn zostały z powrotem przeniesione do oddziału polsko-katolickiego. - 6 marca - królewski inspektor Schwalbe zawiadomił nauczycieli Pawlaka i Knothego o tym, że za ich zaangażowanie w nauczanie języka niemieckiego w mowie przyznano im gratyfikacje w wysokości odpowiednio 90 i 80 marek. - 6 marca - w dniu 5 lutego w tutejszej szkole było 16 chłopców ewangelików, 183 katolików i l żyd oraz 22 dziewczynki ewangelickie i 189 katolickich, 4 nauczycieli i 6 klas. - 31 marca - w szkole pod przewodnictwem inspektora Schwalbe odbył się urzędowy egzamin. Szkołę ukończyło 29 dzieci. Ich świadectwa znajdują się w odpisie w albumie świadectw. Przyjęto 52 nowych dzieci. Poszczególne klasy liczyły na początku tego roku szkolnego, jak następuje: I klasa - 47 dzieci, II - 70, III - 71, IV - 70, V - 79, VI - 93; razem 430 dzieci.

- 14 lipca - na wniosek sołtysa Wojciecha Piechowiaka głównemu nauczycielowi Pawlakowi zostało udzielone odwołalne upoważnienie do przejęcia urzędu . .

gmInnego pIsarza.

Ryc. 3. Grunty szkolne, położone przy linii kolejowej, ze starym budynkiem szkoły, fragment planu wsi Górczyn z 1898 r. Ze zb. APP.

- 6 maja - w tutejszej szkole wśród 411 dzieci 44 dzieci (20 chłopców i 24 dziewczynki) pochodzi z rodzin mówiących po niemiecku i 367 dzieci (180 chłopców, 187 dziewcząt) - z rodzin mówiących po polsku. Zostało to podane do wiadomości inspektorowi Schwalbemu. - 17 września - na żądanie Królewskiego U rzędu Landrata z 15 września zawiadomiono, że w tutejszej szkole działają nauczyciele Pawlak, Janowski, Knothe i Jagsch. Mają 439 dzieci do nauczania w 6 klasach. Podano też wiadomości o stanie zdrowia nauczycieli oraz o ich stosunku do służby wojskowej. -15 października - zarządzeniem inspektora Schwalbego uczeń Haussa Franciszek został przeniesiony do polskiego oddziału religijnego. - 6 listopada - odbyło się wprowadzenie na urząd czwartego nauczyciela Augusta Hoffmanna, który dotychczas był czynny w Kębłowie. - l 7 grudnia - uczeń Michał Witt, na polecenie królewskiego inspektora Schwalbe, został dopuszczony do udziału w nauce polskiego języka.

- 21 lutego - w tutejszej szkole odbywały się wybory do Reichstagu.

- 24 marca - Królewski Urząd Obwodowy II w Poznaniu doniósł, że Królewska Rejencja ustaliła ryczałt za mieszkanie pierwszego nauczyciela w wysokości 22 marek, a drugiego i trzeciego na 200 marek.

- 22 marca - w ustrojonym barwnymi wieńcami lokalu szkolnym obchodzono bardzo uroczyście 90. rocznicę urodzin naszego cesarza Wilhelma I. Mowę świąteczną wygłosił nauczyciel Knothe. W uroczystości uczestniczyły czynnie

Kronika szkoły w Górczynie

dzieci wszelkich klas w świątecznych ubiorach, ich nauczyciele i tutejszy nadzorca szosy, pan Leifeld, jako gość. - 31 marca - odbył się urzędowy egzamin, który prowadził inspektor Gartner oraz członek zarządu szkolnego Antoni Sellmann, a obecni byli niektórzy ojcowie rodzin. - l kwietnia - szkołę ukończyło 41 dzieci. Przyjęto nowych uczniów, tak że klasy obejmują następującą liczbę dzieci: I klasa - 50, II - 62, III - 68, IV - 78, V - 80, VI - 91; razem stanowi to 429 dzieci.

- 26 lipca - główny nauczyciel Pawlak na wniosek pana inspektora Gartnera został ustanowiony kierownikiem okręgu konferencyjnego Górczyn i kierował konferencją okręgową w Górczynie w dniu 16 sierpnia. - l października - nauczyciel August Hoffmann opuścił tutejsze czwarte stanowisko nauczycielskie. Uzyskał stanowisko nauczycielskie w katolickiej szkole w Lesznie. - 16 listopada - w dniach 16,17 i 19 listopada tutejsza szkoła była wizytowana przez inspektora. W drodze wyjątku nastąpiło - z powodu braku sił nauczycielskich - uwolnienie dzieci szkolnych. Szkołę opuściło 33 dzieci. Z pozostałych dzieci klasy I i II została utworzonajedna II klasa. Od tego czasu trzech nauczycieli będzie prowadzić pięć klas. - 9 marca - od inspektora Gartnera nadeszła smutna wiadomość o tym, że nasz stary, dobry, kochany cesarz Wilhelm I zmarł. Z powodu tej straty wszystkim dzieciom w tutejszej szkole zostało to podane do wiadomości i do przemyślenia. Inspektor zarządził, aby zajęcia szkolne w dniu 12 tego miesiąca zawiesić, a między 10 i 12 godziną przed południem odprawić uroczystość żałobną. Żałobną przemowę miał główny nauczyciel Pawlak. W uroczystości uczestniczyły dzieci II, ID i IV klas i około 30 mieszkańców wsi. - 23 marca - od pana inspektora Gartnera przysłano rozporządzenie, iż corocznie w dniu l marca należy dostarczyć wykaz dzieci niemych i niewidomych mieszkających w okręgu szkolnym. - 27 marca - w szkole odbył się egzamin urzędowy. Szkołę ukończyło 22 dzieci.

- 28 marca - zostały przyjęte nowe dzieci. Liczba ich w pierwszych dniach kwietnia wyniosła 63. Wskutek tego poszczególne klasy liczyły: I - 40, II - 63, ID - 63, IV - 74, V - 93; razem 334 dzieci. N owo zameldowanym dzieciom szkolnym do mającej powstać IV klasy naukę odroczono na czas jednego roku z powodu braku sił nauczycielskich. Pozostające w najniższej klasie dzieci zostały również uwolnione od obowiązku szkolnego. - 15 czerwca - wszechpotężny Cesarz i Król Fryderyk ID zmarł po ciężkich cierpieniach. - 9 kwietnia - odbył się urzędowy egzamin. Jako goście zjawili się miejscowy sołtys Wojciech Piechowiak, rolnik Jan Bajerlein i chałupnik Marcin Zieliński. Szkołę ukończyło 34 dzieci.

- 11 kwietnia - poszczególne klasy na początku roku szkolnego liczyły: klasa I - 49, II - 54, III - 69, Na - 58, IVb - 65; razem 295 dzieci. Z powodu braku sił nauczycielskich nowych dzieci nie przyjmowano. W pierwszych dniach czerwca zostało przyjętych 136 dzieci i z tego powodu utworzono klasy V a i b. - 15 czerwca - odbyło się wprowadzenie na urząd pana Englera, który w tutejszej szkole jest czynny od l czerwca 1889 r. Dnia l lipca 1889 r. panna Marta Schultz została przyjęta do tutejszej szkoły jako nauczycielka. Jej urzędowa działalność rozpoczęła się po skończeniu ferii letnich. - 9 lipca - królewski landrat, pan dr Baarth, zarządził, aby dzieci cierpiące na choroby oczu były usadzane w specjalnych ławkach i aby nie pozwalano im na zbliżanie się do zdrowych dzieci.

"t 7A C- .>, =zBś- fi I 1 o , .(,i. w- I Ił . I te « .

, , ' I littft >fegi \ ' .< \\ . 1n1 S': \ £T> 7/ \ i& 1 ' ,\.I \ ii 1...- "ii I' .. ....: .,.,. y , \. , j' "? - 1*\ Di w l \ /\ El . »}'. / · Ji iii ( I . .Ił i I . \ * fr 1 ,1 v ]I.... a» "1/\ *- \ - - . 1- _ 1 < " ,/ , ' . ".' .....J l.II . -1\ .. < X II $i .. <-n II I .

f Id ,,, t ., [ · fi '" N IJI.4 J L r I\A I r I J I -- 1'11 * i u.: y.

*!=) . .. I/k A i 1= 0/r, I J\ ni IfTI FR - r 1\' i i i 11 .': - . "" I , I IT I -h - Q1 F; . .

II ) : .% I f ; ,C/;n »a &» ',= t\ *; - \Al C' IM ii <> '- p ii .111 114 Af ... -1 -1 I I

Ryc. 4. Nowy budynek szkoły (40a) przy Bossestrasse 9 (obecnie ul. Bosa) szkolne pomieszczenia gospodarcze, fontanna i ogrody, w tym ogród warzywny położony przy ul. Myśliwskiej, stan z 1908 r. Ze zb. APP.

Kronika szkoły w Górczynie

-1 września - tutejsze trzecie stanowisko nauczycielskie objął pan nauczyciel Grabs Ludwig.

- 11 października - tutejsza szkoła otrzymała "świetlny drukowany obraz" (heliograwurę) jego Majestatu Cesarza Fryderyka III jako dar jego Ekscelencji pana Ministra. - 12 stycznia - od 12 do 25 stycznia szkoła była zamknięta z powodu rozprzestrzenienia się między dziećmi szkolnymi odry, szkarlatyny i kokluszu. - 29 marca - pod kierownictwem pana inspektora Gartnera odbył się egzamin szkolny. Szkołę ukończyło 66 dzieci. Przyjęcie kolejnych 52 dzieci nastąpiło l kwietnia. Na początku nowego roku szkolnego poszczególne klasy wykazywały: la klasa chłopców I i II oddział - 59 uczniów, Ib klasa dziewcząt I i II oddział - 42 uczennic, klasa III - 65 dzieci, klasa IV - 54 dzieci, klasa Va - 65 dzieci, klasa Vb - 62 dzieci, klasa VI - 92 dzieci; razem 439 dzieci. - 14 kwietnia - głównemu nauczycielowi Pawlakowi podano do wiadomości, że nauczanie religii ewangelickiej w szkole będzie nadzorował pan pastor Biichner, o czym został powiadomiony pan nauczyciel Grabs. - l czerwca - odszedł nauczyciel Engler.

- l listopada - opuściła szkołę panna Schultz. Nauczyciel pan Bross przejął czwarte stanowisko nauczycielskie w tutejszej szkole i został wprowadzony w urzędowanie razem z panną Reder, na którą przeniesiono piąte stanowisko nauczycielskie. -1 grudnia - odbył się spis ludności, w którym udzielali się nauczyciele. Gmina Górczyn posiada 2545 mieszkańców. Przed świętami gwiazdkowymi, a mianowicie dnia 15 grudnia, tutejsza szkoła musiała zostać zamknięta, gdyż u mieszkającego w budynku szkolnym nauczyciela pana Janowskiego pojawił się krup, jemu samemu zmarło czteroletnie dziecko, a poza tym między uczniami we wsi okropnie grasował dyfteryt. Zajęcia zostały podjęte dnia 5 stycznia 1891 r. - 24 marca - odbył się urzędowy egzamin szkolny w obecności sołtysa Wojciecha Piechowiaka oraz członka zarządu szkoły Antoniego Sellmanna. - 16 czerwca - nauczanie religii katolickiej będzie nadzorował proboszcz św. Marcina ks. dr Lewicki i odtąd wszystkie plany nauczania religii katolickiej muszą zostać do niego wysyłane w ciągu 8 dni. - 25 czerwca - szkołę odwiedził proboszcz ks. dr Lewicki i egzaminował katolickie dzieci z religii. - 2 lipca - l lipca 1891 r. wyszło zarządzenie, że do dyspozycji szkoły są polskie elementarze dla zorganizowanego w ostatnim okresie w Górczynie nauczania języka polskiego. - 11 września - główny nauczyciel Pawlak był urlopowany z powodu pogrzebu syna. - 21 grudnia - ewangelickie nauczanie religii wizytował pan pastor Biichner.

- 31 marca - w szkole odbyły się urzędowe egzaminy, ale bez udziału gości.

- l kwietnia - w tym dniu nastąpiło przyjmowanie nowych dzieci. I klasy w ogóle nie utworzono. Pozostałe klasy liczyły: Klasa II - 69 dzieci, klasa III - 59 dzieci, klasa Na - 61 dzieci, klasa IVb - 56 dzieci, V - 75 dzieci, Via - 87 dzieci, VIb - 62 dzieci; razem 439 dzieci.

- l maja - jako szósty nauczyciel w szkole został zaangażowany pan Kiihnel Paul.

- 16 sierpnia - z powodu rozprzestrzeniającej się między tutejszymi dziećmi szkolnymi jakiejś choroby oczu zostały one zbadane. Jedynie 10 uznano za zdrowe. - 4 października - pan inspektor Gartner podał, że Królewska Rejencja zaangażowała jako szóstą siłę nauczycielską w Górczynie pana Salbacha z Kąkolewa. - 13 października - nauczyciel Pawlak został zobowiązany do opracowania wniosków w sprawie przygotowania ciepłych posiłków dla biednych uczniów w gminie Górczyn. Uwagi końcowe: W roku 1892 szkołę ukończyło 75 dzieci, a przyjęto 148.

- 29 marca - szkołę ukończyło 43 dzieci.

- 6 kwietnia - nastąpiło przyjęcie nowych dzieci; klasy liczyły: 1- 3 l dzieci, II - 41, Ilia - 47, lUb - 50, N - 73, Va - 54, Vb - 70, Via - 48, VIb - 41; łącznie 455 dzieci. - 12 kwietnia - badanie lekarskie wszystkich dzieci pod kątem świerzbu i zaburzeń wzroku. - 29 kwietnia - badanie dzieci chorych na oczy.

- 13 maja - badanie wszystkich dzieci z powodu chorób ocznych.

- 3 czerwca - badanie dzieci chorujących na oczy.

- 15 czerwca - wybory do Reichstagu; odwołanie zajęć szkolnych.

- 17 czerwca - diagnozowanie chorób oczu u wszystkich dzieci szkolnych.

- l lipca - badanie dzieci z chorobami oczu.

- 11 lipca - od godziny 11 zostały zawieszone zajęcia szkolne z powodu bardzo wysokiej temperatury powietrza. - 13 lipca - wycieczka klas I, II, Ilia, lUb i IV do Dębiny.

- 15 lipca - badanie oczu wszystkich dzieci szkolnych przez radcę sanitarnego dra Hirschberga. - 6 września - badanie wszystkich szkolnych dzieci w celu ustalenia liczby osób z chorobami oczu. - 18 października - badanie wszystkich dzieci chorych na oczy.

- 4 listopada - badanie dzieci z chorobami oczu.

- 16 listopada - ukazało się rozporządzenie Królewskiej Rejencji polecające nauczycielom najsurowiej, aby zwracali młodzieży i dzieciom szkolnym uwagę na to, że należy szanować sadzonki drzew przy drogach. - 17 listopada - badanie chorób oczu przez radcę sanitarnego dra Hirschberga.

- 20 grudnia - badanie dzieci dotkniętych chorobami oczu. Wakacje gwiazdkowe trwały od 23 grudnia 1893 r. do 2 stycznia 1894 r.

Kronika szkoły w Górczynie - 3 stycznia - lekarskie badanie dzieci z chorobami oczu.

-19 lutego - pan pastor Biichner kontrolował nauczanie religii ewangelickiej.

- 5 marca - Królewski Prezydent Rejencji wydał polecenie, aby dzieci chorujące na oczy w lżejszych przypadkach były dozorowane przez nauczycieli, a w wymagających szybkiego działania były leczone - na ich koszt - w klinice ocznej. Powiatowy lekarz ma przeprowadzać kontrole co 14 dni. - 21 marca - lekarskie badanie wszystkich dzieci szkolnych dla ustalenia liczby dzieci z chorobami oczu. - 22 marca - rozpoczęły się ferie wielkanocne i trwały do 28 marca. Egzaminów wielkanocnych nie było. - 21 marca - zakończenie roku szkolnego. Szkołę ukończyło 52 dzieci, przyjęto 77 dzieci. - 28 marca - klasy liczyły: I - 30 dzieci, II - 69, III - 66, IVa - 56, IVb - 66, Va - 50, Vb - 41, Via - 46, VIb - 42; razem 466 dzieci.

- l kwietnia - placówka szkolna na Św. Łazarzu została powierzona Bernardowi Sal bachowi; na jego miejsce do Górczyna przyszedł nauczyciel Beisert Karol, syn nauczyciela Józefa Beiserta w Winiarach, absolwent seminarium nauczycielskiego w Rawiczu. - l kwietnia - miejsce panny Reder w tutejszej szkole objęła panna Luiza Mehring z Poznania.

- 28 kwietnia - dzieci ewangelickie i ich nauczyciel zostali zdyspensowani od 8 godziny, aby wszyscy mogli uczestniczyć w poświęceniu ewangelickiego kościoła w J eżycach. - l lipca - pracujący dotychczas w Spławiu nauczyciel Edward Płaza został zatrudniony w tutejszej szkole i 14 lipca został zaprzysiężony. - 8 grudnia - Święto Niepokalanego Poczęcia NMP. Ewangelickie dzieci uczestniczyły w tym dniu w święcie Gustawa Adolfa. - 4 stycznia - w rodzinie głównego nauczyciela Pawlaka wybuchł dyfteryt.

Koledzy zastępowali go w szkole od 4 do 12 stycznia.

- 2 marca - poczynając od 10 godziny odbywało się badanie oczu dzieci szkolnych - 30 marca - koniec roku szkolnego, bez urzędowego egzaminu. Szkołę ukończyło 37 dzieci. Poszczególne klasy liczyły: klasa l - 5 8 dzieci, wychowawca Grabs, klasa II - 60 dzieci, wychowawca Płaza, klasa Ilia - 62 dzieci, wychowawca Beisert, klasa lUb - 63 dzieci, wychowawca Mehring, klasa IVa - 54 dzieci, wychowawca Janowski, klasa IVb - 45 dzieci, wychowawca Bross, klasa V - 74 dzieci, wychowawca Bross, klasa Via - 41 dzieci, wychowawca Beisert, klasa VIb - 45 dzieci, wychowawca Płaza; razem 492 dzieci. - 20 kwietnia - badanie oczu przez dra Hirschberga.

- 11 maja - oględziny zaszczepionych dzieci.

- 14 czerwca - nauczyciele zostali urlopowani w dniach 14 i 15 czerwca, aby wziąć udział w liczeniu zawodów mieszkańców gminy.

- 20 czerwca - w dniach 20 i 21 czerwca odwołano zajęcia szkolne od 10 godziny z powodu wielkich upałów. - 5 sierpnia - od l października w szkole została zatrudniona zastępczo panna Flosky. - 19 sierpnia - od 19 do 31 sierpnia została zastępczo zatrudniona w tutejszej szkole panna Schild. - 2 września - uroczystości "Sedanfeier" . Na zakończenie wszystkie dzieci poczęstowano kawą i plackiem. - 2 września - po południu o godzinie 7 48 chłopców z l i 2 klasy przedstawiło cykl ćwiczeń przy lampionach. Przyglądała się temu z największą radością spora liczba mieszkańców Górczyna. - 3 września - nauczyciele, wielu uczniów i liczni mieszkańcy wsi uczestniczyli w ludowym święcie w św. Łazarzu, na Wzgórzu Św. Łazarza (Wilhelmsh6he) . - l listopada, 2 listopada - dzień Wszystkich Świętych; Dzień Zaduszny; zajęcia szkolne wypadły. Dzieci ewangelickie zebrały się 2 listopada w szkole na Święto Reformacji.

- 28 grudnia - Kolegium nauczycielskie szkoły zwróciło się do Rejencji z prośbą o uzupełnienie funduszów gminnych na uregulowanie płac dla nauczycieli. Przyszła odpowiedź odmowna, ponieważ fundusze państwowe zostały wyczerpane na cele budowlane (?). - 6 marca - ks. proboszcz dr Lewicki wizytował nauczanie religii dzieci katolickich. - 30 marca - odbyło się urzędowe egzaminowanie w obu najwyższych klasach.

- 31 marca - szkołę ukończyło 59 dzieci, a 98 nowych przyjęto. Poszczególne klasy liczyły: I - 47, Ha - 42, IIb - 57, III - 74, IVa - 55, IVb - 42, V - 77, Via - 49, VIb - 52 dzieci; razem 495 dzieci.

- 25 kwietnia - na mocy zarządzenia Królewskiej Rejencji z 25 kwietnia 1896 r.

w IV klasie tutejszej szkoły nauka języka polskiego ma odbywać się jedną godzinę tygodniowo, fakultatywnie. - 15 lipca - synowie rymarza Wojcieskiego mogą być doprowadzani na zajęcia z nauczania religii katolickiej. - 9 września - najwyższym rozporządzeniem z 31 sierpnia 1896 r. głównemu nauczycielowi Pawlakowi został przyznany orzeł Królewskiego Orderu Krajowego Hohenzollernów z pismem okolicznościowym nadprezydenta prowincji Poznań.

Uwagi końcowe: Zarządzeniem z 12 października Królewska Rejencja przydzieliła każdemu z tutejszych sił nauczycielskich jednorazowe wsparcie po 60 marek.

- 5 stycznia -sługa szkolny Wawrzyniec Grzegorzewicz podpisał instrukcję opracowaną dla sług szkolnych [woźnych]. To samo uczynili członkowie szkolnego zarządu: Bajerlein (sołtys), Sellmann i Karpiński.

Kronika szkoły w Górczynie

Ryc. 5. Budynek filii szkoły przy ul. Kosynierskiej (dawniej Gosslersrrasse 10), fot. N. KIybus

- 31 marca - koniec roku szkolnego bez urzędowego egzaminu. Szkołę ukończyło 20 chłopców i 24 dziewczynki. Pan nauczyciel Beisert został przeniesiony do Jeżyc. Przyjęcie nowych dzieci szkolnych (80 dzieci). Utworzone klasy liczą od teraz: I klasa - 60, Ha - 49, IIb - 50, III - 66, IVa - 67, IVb - 50, Va - 53, Vb - 44, Via - 60, Vlb - 69 dzieci; razem 568 dzieci.

- 11 maja - znowu szczepienia dzieci szkolnych w lokalu szkolnym przy Mittelstrasse 10 [obecnie Kosynierska]. - 14,15, 24 i 25 czerwca były ferie upałowe.

-1 lipca - wprowadzenie na urząd nauczyciela, pana Stusche Bernarda. Dzieci w wieku szkolnym, które dotychczas nie mogły zostać przyjęte z braku nauczycieli, będą mogły uczęszczać do szkoły. - 8 lipca - porządek ferii dla tutejszej szkoły na wniosek zarządu szkolnego został ustalony tak, jak dla szkoły w św. Łazarzu. - 25 września - dzieci szkolne Walenty Przybyła i Maciej Korcz zostali na mocy wyroku pierwszej Izby Karnej Sądu Krajowego w Poznaniu dnia 25 września prawomocnie skazani na naganę. - 21 września - dzieci z klas I i II odwiedziły Ogród Zoologiczny w Poznaniu.

-1 grudnia - spis zwierząt - tym spośród nauczycieli, którzy byli przy tym zatrudnieni, wypadły zajęcia szkolne. Uwagi końcowe: Zarząd szkolny tutejszej szkoły tworzą: l) naczelnik miejscowości pan Walther, 2) właściciel ogrodnictwa pan Menke, 3) właściciel ziemski Jan Bajerlein i 4) główny nauczyciel Pawlak. Dnia l stycznia 1899 r. urząd stanu cywilnego w Górczynie, którym dwadzieścia lat kierował pan główny nauczyciel Pawlak, przeniesiono do św. Łazarza i przekazano pod zarząd panu naczelnikowi miejscowości Waltherowi. - 15 marca - w związku z tym, że na przedmieściach Poznania rozprzestrzenia się epidemia odry, grono nauczycieli zostało wyczulone na ochronę dzieci przed chorobą. - 3 kwietnia - początek ferii wielkanocnych, które zakończono 17 kwietnia.

Szkołę ukończyło 64 dzieci.

- 18 kwietnia - przyjmowanie nowicjuszy (72 dzieci) i tworzenie nowych zespołów. Na początku roku szkolnego wprowadzono podział na klasy chłopców (eh) i dziewcząt (d). Klasyliczyły: klasa 138 eh, 43 d, razem 81 dzieci; klasa II, niedzielona wg płci, 51 dzieci; klasa III 52 eh, 47 d, razem 99 dzieci; klasa IV 60 eh, 42 d, razem 102 dzieci; klasa V 54 eh, 56 d, razem 110 dzieci; klasa VI 51 eh 61 d, razem 112 dzieci. Razem 555 dzieci. Ferie wielkanocne, zielonoświątkowe i gwiazdkowe zostały ustalone wedle porządku obowiązującego w szkołach Poznania. Ferie letnie i jesienne - jak poprzednio praktykowano - po trzy tygodnie każde, mają rozpoczynać się wtedy, gdy będą w toku żniwa i wykopki ziemniaków. -11 czerwca - wprowadzono na urząd nauczyciela Paula Simmerta, od l czerwca przydzielono mu nowo ustanowione, dziewiąte stanowisko nauczycielskie. - 14 lipca - po południu dzieci wzięły udział we wspólnej, towarzyskiej wycieczce z muzyką do Dębiny. Część kosztów pokryła kasa gminy, a drugą część uczestniczące w wycieczce dzieci. -12 września - wyrokiem z dnia 25 sierpnia 1898 r. uczeń Ludwik Jakubowicz został przez sąd wójtowski skazany za kradzież polną na zapłacenie 10 marek kary albo na dwa dni więzienia. - 12 września - nauczycielowi Brossowi zwrócono uwagę i zobowiązano go do umiarkowania przy karaniu młodszych dzieci. - 16 września - klasa I chłopców oraz dziewcząt odwiedziła Ogród ZoologIczny. - 20 września - klasa II odbyła wycieczkę do ogrodu zoologicznego, to samo zrobiły dnia 22 września klasy IV a i b. Każde takie odwiedziny odbyły się pod kierownictwem właściwego nauczyciela klasowego. - 22 września - zgodnie z postanowieniem z 17 września 1898 r. głównemu nauczycielowi Pawlakowi przekazano od l października do użytkowania mieszkanie po pannie Flosky na drugim piętrze domu szkolnego przy ul. Szkolnej 9 [obecnie ul. Bosa].

- 30 września - radca szkolny Schwalbe zwrócił uwagę tutejszemu gronu nauczycieli, że policzkowanie i wyzywanie dzieci szkolnych jest nie dopuszczalne . - 22 października - pan radca Schwalbe wprowadził na urząd nauczyciela pana Pawła Klepkę [dziesiąty nauczyciel]. Spośród członków zarządu byli obecni naczelnik pan Walter i właściciel ogrodnictwa pan Menke. Z dniem 17 października 1898 r. zostały przekazane do użytku cztery pomieszczenia szkolne, dzięki temu jedenaście klas nie będzie musiało mieścić się w siedmiu izbach szkolnych. - 22 października - wszystkie jąkające się dzieci będą mogły uczestniczyć w nowo uruchomionym w Poznaniu kursie zdrowotnym dla jąkających się.

Kronika szkoły w Górczynie

- 15 listopada - przygotowano sprawozdanie z rozbudowy i odnowienia tutejszej szkoły, począwszy od 1893 roku. - 18 listopada - inspektorowi Schwalbemu podano do wiadomości, że w nauce przygotowującej do spowiedzi i komunii w parafii Św. Marcina uczestniczy tylko jedno dziecko (Woitscheski Otto) od rodziców czysto niemieckich. - 18 listopada - główny nauczyciel został upoważniony, aby dzieci katolickie niemieckie, które biorą udział w nauczaniu do I Komunii Św., zwalniać ze szkoły już o 12 godzinie. Uwagi końcowe: 29 grudnia w tutejszej szkole było 11 klas z 10 siłami nauczycielskimi. Z tego na pełnym etacie jest jeden ewangelik i jedna ewangeliczka oraz 8 nauczycieli katolików. - 27 stycznia - w szkolnej uroczystości urodzin Wilhelma II uczestniczyli pan Rehdanz jako zastępca zarządu gminy i panowie Menke i Bajerlein jako członkowie zarządu szkolnego. - 24 marca - szkołę ukończyło 56 dzieci. Przyjęcie nowicjuszy nastąpiło 10 kwietnia; zostało przyjętych 97 dzieci. Poszczególne klasy liczyły:

Klasy chłopców Klasy dziewcz ą t Razem Klasa 1 3} 72 dzieci Klasa II 3} 82 dzieci Klasa III m 3} 89 dzieci Klasa IV fa 4} 108 dzieci Klasa V 44 fa 103 dzieci Klasa VI 61 Bl 123 dzieci razem 296 chłopców 281 dziewcząt 577 dzieci

- 24 marca - do pana inspektora Brandenburgera wystosowano zawiadomienie, że I stanowisko nauczycielskie jest dotowane ziemią o powierzchni 1,25 ha i że główny nauczyciel Pawlak tę ziemię własnoręcznie uprawia (wartość 21 marek). - l maja - przy tutejszej szkole został zatrudniony jako 11. nauczyciel pan Wojciech Warmiński.

- 30 czerwca - uczennica klasy VIb Rozalia Pięta, która pobierała naukę religii w języku niemieckim, została po wakacjach letnich skierowana do oddziału z polskim językiem religijnym. - 11 sierpnia - nauczycielka panna Maria Brock z Poznania została wprowadzona na urząd. - 17 sierpnia - Ogród Zoologiczny w Poznaniu może być odwiedzany przez szkolne dzieci bezpłatnie i bez uprzedniego zgłaszania we wszystkie dni, pod kierownictwem nauczyciela, z wyjątkiem popołudnia w środy i w soboty. - 27 sierpnia - chłopcy i dziewczynki klas I do IV urządzili wycieczkę z muzyką do Dębiny. W celu pokrycia kosztów za muzykę, zakup podarków oraz dla ugoszczenia biednych dzieci zarząd gminy z kasy gminnej wypłacił 100 marek. - 30 października - w dniach 2 i 3 listopada odbyło się badanie dzieci chorych na oczy przez lekarza powiatowego, pana radcę sanitarnego dra Hirschberga.

Wynik: 33 dzieci zapadło na [wyraz nieczytelny], a 63 dzieci na inne dolegliwości oczu. - 17 listopada - doniesiono do zarządu gminy, że w II szkole gminnej w św. Łazarzu pracuje 9 nauczycieli i 2 nauczycielki, w 12 izbach uczą 553 dzieci. - 20 grudnia - obchodzono uroczystość początku nowego stulecia - 16 stycznia - badanie oczu przez lekarza powiatowego pana dra Hirschberga. Wynik: 93 dzieci choruje na dolegliwości oczne. - 20 stycznia - królewski urząd stanu cywilnego w św. Łazarzu zawiadamia, że nazwiska uczniów szkolnych Schulz i Paulus należy pisać i stosować w podanym sposobie. - 17 lutego - należy podać imiennie wszystkie nieme dzieci, które ukończyły 7 i 8 rok życia. Uwzględniono dziecko Ignacego N owaka.

- 19 lutego - podano do wiadomości, że z chorobami oczujest teraz 103 dzieci.

- 20 lutego - wysłano podanie o zatrudnienie 12. i 13. nauczyciela oraz o urządzenie jeszcze jednej izby klasowej. - 20 marca - przesłano doniesienie w sprawie użytkowania szkolnej ziemi służbowej (główny nauczyciel Pawlak użytkuje 1,125 ha ziemi szkolnej za czystym zyskiem 21 marek). - 23 marca - nie jest dopuszczalne wykorzystywanie dzieci szkolnych przez nauczycieli do jakichkolwiek robót. - 31 marca - w obecności całego zespołu nauczycieli pożegnano kończących szkołę 15 dziewcząt i 25 chłopców. - l kwietnia - przedmieścia Św. Łazarz, Górczyn, Jeżyce i Wilda zostały włączone do miasta Poznania i tworzą wspólną gminę miejską Poznań. - 30 marca - po włączeniu do gminy przedmieść Św. Łazarz, Jeżyce i Wilda gminna szkoła II na Górczynie otrzymała oznaczenie: X szkoła miejska. - 18 kwietnia - przyjęto 94 uczniów rozpoczynających naukę.

Ogólna liczba rozdziela się na poszczególne klasy, jak następuj e:

Klasy <hłop<ów Klasa 1 42 uczniów Klasa II 41 uczniów Klasa III 53 uczniów Klasa IV 54 uczniów Klasa V 70 uczniów Klasa VI 71 uczniów r a z e m 331 uczniów

Klasy dziewcz ąt 1. 40 uczennic 2. 43 uczennic 3. 45 uczennic 4. 50 uczennic 5. 60 uczennic 6. 67 uczennic 305 uczennic

Razem 82 dzieci 84 dzieci 98 dzieci 104 dzieci 130 dzieci 138 dzieci 636 dzieci

- 20 kwietnia - odebrano pieczęć służbową łącznie z poduszką.

- 18 kwietnia - od 19 kwietnia do 7 lipca 1900 r. do X szkoły miejskiej zostali przydzieleni: l) nauczyciel Walther Hófer; 2) nauczycielka panna Else Scharffenorth i 3) nauczycielka panna Diana Pflug. - 11 maja - nauczyciel Klepka za wybitne osiągnięcia w nauczaniu niemieckiej mowy otrzymał wynagrodzenie w wysokości 100 marek.

Kronika szkoły w Górczynie

- 23 maja - należy informować władze szkolne o liczbie dzieci, które uczą się polskiej pisowni i czytania i uczęszczają na polskie lekcje religii. N a życzenie władz szkolnych odpowiedziano, że w nauczaniu religii w polskim języku uczestniczy 177 chłopców i 161 dziewcząt. W nauce czytania i pisania po polsku uczestniczy 15 chłopców i 13 dziewcząt. - 23 maja - na polecenie z 22 maja 1900 r. doniesiono, że X szkoła miejsca liczy 6 rozwijających się klas chłopców i 6 rozrastających się klas dziewcząt. - 30 lipca - zarządzeniem z 30 lipca podano do wiadomości kierownikom szkół ludowych, że na polecenie Królewskiej Rejencji na lekcjach religii i śpiewu kościelnego stopnia średniego i wyższego w szkołach ludowych, łącznie ze szkołami obywatelskimi i szkołami średnimi, ma być wprowadzony język niemiecki. N auczanie w polskim czytaniu i pisaniu zostaje usunięte.

- 15 sierpnia - w czasie dyżurów na dziedzińcu szkolnym nie należy używać trzcinki do karcenia uczniów. Palenie tytoniu w budynku i na dziedzińcu szkolnym zostało zakazane. - 20 sierpnia - od 20 do 25 sierpnia z powodu nieznośnego upału od godziny 11 zajęcia lekcyjne zostały zawieszone.

- 21 sierpnia - badanie oczu u wszystkich dzieci szkolnych przez pana radcę medycznego, dra Schmidta, lekarza powiatowego, dra Hirschberga, i dra Pinkusa. - 3 września - wyznaczeni chłopcy X szkoły miejskiej mogą uczestniczyć bezpłatnie w kursie zręcznościowym w Poznaniu. - 5 września - zamówiono tablicę ścienną "Niemieckie okręty wojenne".

- 7 września - badanie oczu dzieci szkolnych.

- 21 września - l grudnia 1900 r. odbędzie się spis ludności, w którym mogą zatrudnić się nauczyciele. - 7 października - zawiadomiono, że przed zniesieniem nauczania katolickiej religii w języku polskim udzielano: a) w języku niemieckim 28 godzin, b) w języku polskim 24 godziny, a po zniesieniu: a) w języku niemieckim 36 godzin, b) w języku polskim 16 godzin. - 7 października - zawiadomiono Magistrat, że w 1898 roku rozpoczęło naukę 98 uczniów, w 1899 - 97, w 1900 - 96. W 1898 roku ukończyło szkołę 64 dzieci, w 1899 roku - 56, w 1900 roku - 44 dzieci. - 12 października - X szkoła miejska liczyła 338 chłopców i 297 dziewcząt, razem 635 uczniów, między nimi było 69 dzieci ewangelickich. W październiku tego roku w X szkole było 5 jąkałów. - 18 października - 7 nauczycieli, którzy zasłużyli się w krzewieniu niemieckiego nauczania, zostało przedstawionych do odznaczenia. -1 grudnia - nastąpił spis ludności, a także liczenie zwierząt oraz drzew owocowych. Zatrudnieni przy tym nauczyciele zostali zwolnieni z obowiązków szkolnych aż do 3 grudnia. - 10 grudnia - należy szanować i chronić urządzenia telegraficzne.

Uwagi końcowe: Od 25 września 1900 r. do 26 stycznia 1901 r. około 100 dzieci chorujących na oczy zostało przebadanych w budynku szkolnym przy Gosslerstrasse (Kosynierskiej) 10 przez lekarzy dra Pinkusa i dra Collmanna. - 12 lutego - podstawowa pensja głównego nauczyciela została podwyższona z l 700 marek do 2 000 marek, a czynsz mieszkaniowy wzrósł z 500 marek na 600 marek. Podwyższona należność zostanie wypłacona l kwietnia 1900 r.

- 30 marca - szkołę ukończyło 34 chłopców i 25 dziewcząt. W ciągu roku zostało zwolnionych przedwcześnie 4 chłopców i 9 dziewcząt. Razem naukę ukończyło 72 dzieci. - 9 kwietnia - uposażenie sługi szkolnego N owaka zostało podwyższone do 800 marek, należność za mieszkanie ustalono na 180 marek, a opalanie na 50 marek rocznie. Na mocy tego zarządzenia zatrudniono też nowego nauczyciela, kupiono szafę do akt (70 marek), szafę do przechowywania aparatów fizycznych (75 marek) i 2 skrzynie do papierów (15 marek).

- 11 kwietnia - od l kwietnia 1901 r. zarządzeniem Królewskiej Rejencji nadzór nad nauczaniem religii ewangelickiej przekazano pastorowi Herzkowi. - 16 kwietnia - rozpoczęcie nauki szkolnej; liczba dzieci w poszczególnych klasach po przyjęciu 94 rozpoczynających naukę jest następująca:

KI asy chłopców Klasa 1 44 II 44 III 60 IV 61 V 56 VI 55 Vlb 41 razem 361

Klasy dziewcząt 1 41 2 41 3 4 ffi 5 6 6 13 zespoly mieszane 314 w sumie 675 dzieci

- 17 maja - lekcje gimnastyki prowadzić będą panowie Engler, Simmert, Grabs, Klepka i Warmiński. Grami młodzieżowymi kierują panowie Bross, Klepka i Warmiński. - 15 czerwca - od l sierpnia X szkole miejskiej, zgodnie z wcześniejszą obietnicą, przekazano nauczycielkę pannę Elsę Schmidt. - 23 czerwca - z powodu odry w rodzinie nauczyciel Pokorny był wyłączony z prowadzenia zajęć od 23 czerwca do 7 sierpnia. - 14 września - nauczycielom Klepce i Pokornemu zaproponowano przyznanie dodatku marchii wschodniej. - 17 września - szkoła złożyła wniosek dotyczący urządzenia 14. izby lekcyjnej i zatrudnienie 15. siły nauczycielskiej. - 8 lutego - dzieci szkolne należy pilnie ćwiczyć w sporządzaniu prawidłowych niemieckich adresów. - 9 lutego - do biblioteki nauczycielskiej wprowadzono dzieło Kurschnera Cesarz Wilhelm IIjako żołnierz i marynarz.

- 22 marca - szkołę ukończyło 29 chłopców i 31 dziewczynek. Przyjęto 122 dzieci po ukończeniu 6 roku życia. Liczba klas na początku roku szkolnego wynosiła:

Kronika szkoły w Górczynie

Klasy chłopców Klasy dziewcząt Klasa 1 40 1 33 Klasa II 48 2 39 Klasa III 59 3 55 Klasa W 55 4 52 Klasa V 55 5 51 Klasa Va mieszana 39 53. 2) Klasa VI 58 6 46 Klasa Via mieszana 26 fa Z3 381 cht. 428 dziew. Iqcznie 709 dzieci.

- 2 kwietnia - zawiadomiono Magistrat, że urządzenie wieczorów dla rodziców w X miejskiej szkole, z powodu braku przestrzeni z odpowiednim oświetleniem, również w 1902 roku będzie zaniechane. - 2 czerwca - w tym dniu i 5 czerwca wolne upałowe od 11 godziny.

- 18 czerwca - Królewska Rejencja zarządziła, aby dzieci z rodzin, u których w domu rozmawia się tylko po polsku, nie były dopuszczane do niemieckich oddziałów V i VI klasy; może to nastąpić jedynie na wyraźne życzenie rodziców. - 15 sierpnia - do Magistratu przesłano wniosek o ustanowienie 16. i 17. siły nauczycielskiej i o zorganizowanie 15. i 16. izb lekcyjnych. - 26 sierpnia - należy od czasu do czasu zwracać uwagę dzieciom szkolnym na niebezpieczeństwa, jakie mogą grozić wskutek rzucania kamieniami do jadących pociągów kolejowych oraz na to, co może stać się wskutek wbiegania na szyny albo układania na nich jakichś przedmiotów. - 29 sierpnia - w związku z przygotowaniami do uroczystego przyjęcia pary cesarskiej: cesarza Wilhelma II i cesarzowej Augusty Wiktorii, odwiedzającej Poznań w dniach 2-5 września 1902 r., dla dzieci szkolnych, które zostały wyznaczone do szpaleru, Magistrat przesłał 282 medali cesarskich. W dniu 3 września dzieci klas I, II i III, ozdobione medalami, utworzyły szpaler przed Bramą Berlińską. - 19 grudnia - pan dyrektor teatru Thiesfiir podarował biednym dzieciom 30 kart wolnego wstępu na przedstawienie teatralne w dniu 24 grudnia 1902 r.

Dzieci odwiedziły teatr pod nadzorem jednego nauczyciela.

Zarządzeniem Królewskiej Rejencji z 23 stycznia 1902 r. główny nauczyciel Pawlak został mianowany miejscowym inspektorem szkolnym.

- 10 stycznia - nadeszło zarządzenie z 8 stycznia, wedle którego synowie ślusarza Krausego Romana mają być wychowywani w religii katolickiej, a córka - w religii ewangelickiej.

- 15 stycznia - wskutek palenia w jednym z pieców w izbie lekcyjnej na pierwszym piętrze budynku przy Gosslerstrasse (Kosynierskiej) 10, wybuchł ogień. Przywołana straż ogniowa ten pożar ugasiła. - 26 stycznia - w przeddzień uroczystości urodzinowej J.M. cesarza i króla chłopcy i dziewczęta pod nadzorem nauczycieli klasowych Alejskiego i Warmińskiego za umiarkowaną opłatą odwiedziły teatr.

- 28 marca - 10 egzemplarzy wydanych przez Drukarnię Merzbacha w Poznaniu książek, które zawierają przemówienie (...) cesarza (...), zostały przy końcu roku szkolnego rozdzielone między lepszych uczniów i uczennice. Dnia 31 marca 1903 r. szkołę ukończyło 38 chłopców i 22 dziewcząt. N owo przyjętych zostało, po ukończeniu 6. roku życia, 65 chłopców i 66 dziewcząt, czyli 131 dzieci. Liczebność poszczególnych klas na początku nowego roku szkolnego była następująca:

A.

I II III N V Va (mieszana) VI

Via (mieszana)

Kłus v <hło c <ów 39 50 41 74 64 41 58 21 388 chłopców

B. Klasy dziewcząt 1. 4) 2. 95 3. 45 4. B2 5.

58.

6. ffi Sa. 4) 390 dziewczqtr a z e m 778 dzieci.

- 5 sierpnia - w dniu 11 sierpnia odbędą się w Poznaniu odwiedziny Jej Majestatu cesarzowej i królowej, która zapozna się ze szkodami powodziowymi w Poznaniu. Od godziny 10 począwszy, wszystkie miejskie budynki muszą być oflagowane. - 23 września - postawiłem wniosek, aby uhonorować nauczycieli Alejskiego, Bierwagena, Grabsa, Klepkę, Pragera, Simmerta i nauczycielkę Schmidt, którzy przyczynili się do rozwoju nauki niemieckiej mowy. - 28 października - do l lutego każdego roku należy wykazać, którzy nauczyciele albo nauczycielki w trakcie przyszłego roku mogą być brani pod uwagę przy przyznawaniu dodatku wschodniomarchijskiego. Formularz został dołączony. - 29 października - uroczystość inauguracji Królewskiej Akademii odbędzie się 4 listopada 1903 r., X szkole miejskiej przyznano do wykorzystania 2 karty wstępu. W uroczystości uczestniczyli Pawlak i Bierwagen. - 5 listopada - trzeba pouczać uczniów w sprawach niebezpieczeństw związanych z zabawami na torach polnych kolejek. - 8 listopada - 8 grudnia 1903 r. Królewska Rejencja zarządziła, aby nauczyciele nie trzymali swoich wkładów oszczędnościowych w polskich bankach. - 16 listopada - pan Prezydent Policji zabrania klaskać w ręce i głośno krzyczeć, ponieważ straszy to jeźdźcom konie. - 21 grudnia - dyrektor Miejskiego Teatru przekazał X Szkole Miejskiej 32 bezpłatne bilety na gwiazdkowe przedstawienia w dniu 23 grudnia. Dzieci uczestniczyły w przedstawieniu Frau Halle [?]. Uwagi końcowe: Zarządzeniem Królewskiej Rejencji z 18 grudnia 1903 r. nauczyciel główny Pawlak został mianowany rektorem X szkoły miejskiej. - 23 lutego - w projekcie budżetowym na rok 1904/05 należy uwzględnić jedną siłę nauczycielską i jedną izbę klasową więcej.

Kronika szkoły w Górczynie

- 23 marca - dla ustanowionego rektorem szkoły w dniu 18 grudnia 1903 r.

dotychczasowego głównego nauczyciela Pawlaka Magistrat, wg miejskiej karty wynagrodzenia, ustalił: 2500 marek zasadniczej pensji, 750 marek dzierżawy mieszkania, 1800 marek dodatku za starszeństwo w służbie, razem 5050 marek [rocznie?], pierwsza wypłata l kwietnia 1904 r.

N owy rok szkolny rozpoczęto 12 kwietnia 1904 r. Przyjęcie dzieci do szkoły nastąpiło 11 kwietnia. Było ich 133. Szkołę ukończyło w dniu 24 marca 1904 r. 21 chłopców i 27 dziewcząt.

Liczba uczniów w poszczególnych zespołach 12 kwietnia była następująca:klasa klasa klasa klasa klasa klasa klasa klasa klasaa) Klasy chłopców 1 41 II 41 III 63 rJ 66 IVa 32 (mieszana) V 60 Va 23 (mieszana) VI 72 Via 47 (jw.) 445b) Klasy dziewcząt 1. 49 2. 42 3. 52 4. 63 4a. 16 ( mieszana) 5. 60 5a. 35 (mieszana) 6. 72 6a. 25 (mieszana) 414 =

859 dzieci

- 19 maja - zaleca się gronu nauczycielskiemu zwiedzenie wystawy rysunków w Gimnazjum Króla Fryderyka Wilhelma. - 24 czerwca - nastąpiła uroczystość położenia kamienia węgielnego pod ewangelicki kościół na Świętym Łazarzu. - 12 lipca - nauczyciel Paweł Wichmann przystąpił do służby szkolnej w mieście Poznaniu i został przydzielony do X szkoły miejskiej. Będzie dostawał 800 marek uposażenia, 366,67 marki odszkodowania za mieszkanie i 400 marek za wysługę lat. - 30 września - od l kwietnia 1905 r. rektorowi Pawlakowi wypowiedziano mieszkanie w budynku szkolnym przy Bossestrasse 9, gdyż będzie ono użyte dla celów szkolnych. - 25 października - na mające się odbyć 26 października 1904 r. w miejskim teatrze przedstawienie [sztuki] klasycznej pan dyrektor teatru Thies podarował niezamożnym dzieciom tutejszej szkoły 15 biletów. - 3 listopada - w wydawnictwie ojczyźnianym w Berlinie zamówiono 20 obrazów cesarzowej Fryderyki i 20 królowej Luizy, po 25 pfg, aby te rozdzielić między najpilniejszych uczniów. - 7 listopada - w październiku tego roku malarz Ziegler będzie prowadził kurs dla uzdolnionych dzieci z wyższych klas w Muzeum Cesarza Fryderyka. - 27 listopada - wnioskowałem o zgodę na dodatek wschodniomarchijski dla panien Schmidt i Poturalskiej. - 12 stycznia - na dożywianie biednych uczniów grono nauczycielskie ofiarowało 16,50 marki.

- 20 stycznia - dla uboższych dzieci tutejszej szkoły Magistrat przeznaczył dziennie po 5 litrów mleka. Woźny N owak został zatrudniony przy rozdzielaniu tego mleka. - 11 lutego - rektor Pawlak złożył w Magistracie wniosek o powiększenie placu zabaw przy budynku szkolnym na Bossestrasse [Bosej] 9. - 23 lutego - począwszy od Wielkanocy 1905 roku 12 szkół ludowych miasta Poznania ma otrzymać nowe nazwy. Tutejsza szkoła będzie nazywała się Gurtschinschule (Szkoła Gorczyńska). - l marca - otrzymaliśmy zawiadomienie, że dla dwóch pomieszczeń klasowych, które mają być uruchomione na Wielkanoc, zostały przydzielone następujące sprzęty: dwie katedry ze stopniami, ławy szkolne 14-siedzeniowe i 8 dwusiedzeniowych, 2 tablice szkolne ze stojakami, dwie tablice bez stojaka, 2 kosze do papierów i inne. - 3 marca - od l kwietnia 1905 r. poczynając, potrzebne księgi i formularze Szkoły Gorczyńskiej muszą być drukowane i nabywane w księgarni Leitgebera.

- 31 marca - koniec roku szkolnego. Szkołę opuściło 35 chłopców i 39 dziewcząt. Liczba nowo przyjętych dzieci wyniosła 143. Urządzono klasy dziewcząt. Liczba nowo przyjętych dzieci wyniosła 143. Urządzone klasy liczą:a. Klasy chłopców Klasa 1 J1 Klasa II 41 Klasa lila ffi Klasa lUb 1) Klasa Va ff) Klasa MJ 34 Klasa \B 61 Klasa \b :E Klasa VB 53 Klasa Vb ffi 470 c/1Iqx:ńNb. Klasy dziewcz ą t 1. m 2. 4Z 53 aJ. 10 4a. 53 41 16 fa !h 25 00.

61 $ 433 dzievvczqt

9 o 3 dzieci.

Od l kwietnia zarządzeniem Magistratu z 19 marca 1905 r. pan Hampel objął stanowisko lekarza w Gorczyńskiej Szkole. W czasie zimy 1905 roku rozdzielono wśród potrzebujących dzieci szkolnych 3700 porcji zupy z bułkami.

- 5 czerwca - dni 5 i 6 czerwca były wolne od zajęć z powodu upałów.

- 23 czerwca - Magistrat zamierza pozwolić na nie odpłatne zajęcia w pływaniu dla uczniów szkół średnich i ludowych. Doręczono wykaz chłopców. - 17 lipca - zgromadzenie rajców miejskich ponownie wybrało rektora Pawlaka na rozjemcę w XVII obwodzie (na 3 lata). - 14 sierpnia - nadeszło zarządzenie Królewskiego Prowincjonalnego Kolegium Szkolnego dotyczące reguł postępowania w trakcie epidemii tyfusu. - 31 sierpnia - 22 egzemplarzy pism antyalkoholowych rozdano podczas szkolenia matek. - 15 października - w dniu 15 października w domu Hoffmanna w Górczynie uruchomiona została szkoła Fr6bla dla dzieci [przedszkole].

Kronika szkoły w Górczynie

- 30 listopada - w okresie zimowym 1905/06 roku dla biednych dzieci szkolnych Magistrat przeznaczył pięć litrów mleka dziennie. Pedel będzie musiał je codziennie przegotować i rozdzielać dzieciom po 1/3 litra. - 7 grudnia - rozpoczęto akcję rozdzielania ciepłego śniadania dzieciom ubogim.

- 21 grudnia - zamówiłem dla Gorczyńskiej Szkoły 25 egzemplarzy arkuszy o grzybach (otrzymano jeden egzemplarz). - 8 lutego - należy zauważyć, że wychowanie szkolne, przy wszelkiej zalecanej surowości, musi być przyjacielskie i w pełni zadowalające. - 12 lutego - oficjalne, urzędowe, pokazowe ćwiczenia szkolne odbędą się w czwartek 22 marca po południu o godzinie 3 w miejskiej hali gimnastycznej. Do udziału zostało zaproszone grono nauczycielskie.

- 14 lutego - doniesiono, że Związek Ornitologiczny w Poznaniu od 2 do 5 marca urządza wystawę ptaków śpiewających w sali tarasowej teatru Apollo.

Większa liczba dzieci w dniu 5 marca 1906 r. pod kierownictwem nauczyciela odwiedziła tę wystawę (otrzymano 15 kart wolnego wstępu). - 27 lutego - we wszystkich klasach odbyła się uroczystość związana ze srebrnym weselem pary cesarskiej. Radość dzieci wzrosła zwłaszcza wtedy, gdy zostały obdarowane 120 książkami Miillera-Bohna Niemiecka para cesarska, a klasy niższe - 100 obrazami pary cesarskiej. - 28 lutego - Centralny Komitet dla Dożywiania Biednych Dzieci w czasie od 11 grudnia do 28 lutego 1906 r. zapłacił 216 marek za przygotowane 2700 porcji, które składały się z zupy i bułek dla 50 dzieci. - 26 lutego - przy nadarzającej się okazji należy zwrócić dzieciom uwagę na okropne następstwa, jakie mogą za sobą pociągnąć takie wybryki, jak układanie kamieni na torach kolejowych. - l marca - zamówiono 200 arkuszy dotyczących szkodliwości alkoholu do rozdzielenia między matki. - 8 marca - uczniom i uczennicom należy od czasu do czasu okazjonalnie zwracać uwagę na niebezpieczeństwa, na jakie mogą być narażeni ze strony przejeżdżających automobilistów, przepędzanych zwierząt, a także ze strony pojazdów przewożących towary na drogach. -10 marca - należy określać jako dwujęzyczne te dzieci, w których rodzinach rozmawia się tak po niemiecku, jak i po polsku. - 31 marca - zakończenie starego roku szkolnego. Szkołę opuściło 33 chłopców i 38 dziewcząt. Przyjmowanie nowo rozpoczynających naukę odbyło się 18 kwietnia. Przyjęto 154 dzieci. Wszystkie zostały rozmieszczone następująco: Od l kwietnia zatrudniono kolejnego nauczyciela i urządzono nową (18.) izbę.

- 21 czerwca - od l sierpnia w Szkole Gorczyńskiej zostanie zatrudniony nauczyciel Paweł Rogusch [Roguś?] z Ujścia. - 24 września - od l października stanowisko nauczycielskie w Szkole Gorczyńskiej otrzymała panna Maria Nawrocka z Poznania. - 2 października - do 3. i 18. każdego miesiąca należy dostarczać spis uczniów, którzy na lekcjach religii katolickiej nie chcą odpowiadać po niemiecku.

- 6 listopada - Magistrat zezwolił lekarzom szkolnym, aby lekarstwa i pozostałe środki lecznicze i wzmacniające dla potrzebujących dzieci szkolnych mogli używać na koszt zarządu biednych. - 26 listopada - dla potrzebujących, słabszych dzieci szkolnych Magistrat przydzielił na czas od 15 grudnia 1906 r. do 28 lutego 1907 r. na każdy dzień po dziesięć litrów mleka. W 1907 roku rozdzielono potrzebującym dzieciom 3080 porcji zupy z bułką.

Był to wydatek 246,40 marki ze środków pomocowych.

Zakończenie roku szkolnego odbyło się w dniu 22 marca 1907 r. Szkołę ukończyło 43 dzieci. Liczba nowo przyjętych uczniów wynosi 142. Wszystkie dzieci zostały przydzielone do następujących oddziałów:

ChłO DCV klasa 1 klasa II klasa III ffi klasa IVa 63 klasa IVb ff) klasa Va ffi klasa Vb klasa Via 53 klasa Vlb 55 razem 510 chłopców

Dziewczeta 1. 3:t 2. 45 3.

4ł ff) 4b ffi fa 51 5J 53 fu fu 51 4>1

- 30 kwietnia - w dniu 12 czerwca odbędzie się powszechny spis zawodów i liczenie zakładów. - 11 maja - zabawa w tzw. kijki na ulicach jest zabroniona.

- 16 maja - należy przesłać wykaz strajkujących dzieci.

Uzupełnienia: strajk szkolny w Szkole Gorczyńskiej wybuchł 25 wrzesnla 1906 r. i zakończył się 20 czerwca 1907 r. Uczestniczyli w nim niemal wszyscy uczniowie polscy katoliccy wyższego i średniego stopnia. - 2 marca - począwszy od l kwietnia panna Anna Steffan została przekazana do Szkoły Gorczyńskiej. - 6 marca - w czasie zimy tego roku zostało rozdzielonych 3100 porcji, składających się z zupy i bułki, dla potrzebujących dzieci szkolnych i na to wydano 248 marek. Poza tym dla słabszych dzieci Magistrat zafundował 440 l mleka.

- 12 marca - w celu popierania kolonialnych zdobyczy i poszerzania wiedzy o niemieckich koloniach postanowiłem zamówić dla tutejszej szkoły 5 książek zalecanego tytułu. - 31 marca - koniec starego roku szkolnego 1907/08 i przyjęcie nowicjuszy.

Szkołę opuściło 50 uczniów, przyjęto 156 nowych. Liczba klas wyniosła:

Kronika szkoły w Górczynie

Chłopcy Dziewcz ę ta klasa 1 :rl klasa 1 klasa II 44 klasa 2 4J klasa III m klasa 3 klasa III 29m klasa 111-3 3l klasa IV 71 klasa 4 71 klasa IV-4 Sl klasa IV-4 klasa Va 51 klasa 5a $ klasa Vb klasa 5b $ klasa Via 53 klasa 6a ffi klasa Vlb 53 klasa 6b 53 razem SB 4J1

- 13 kwietnia - dzieci katolickie, które ukończyły 10. rok życia, przez dwa kolejne lata nauki, w określonych dniach, mają być zwalniane z lekcji dla pobierania kościelnej nauki religii. - 21 sierpnia - rektor Pawlak złożył wniosek o stworzenie nowej (czwartej) klasy i o sprowadzenie i wyposażenie nowego lokalu szkolnego oraz o zaangażowanie jeszcze jednego nauczyciela. - 21 listopada - na wyżywienie dzieci potrzebujących i chorowitych Magistrat w okresie od 16 grudnia 1908 r. do 24 lutego 1909 r. przeznaczył dziennie 12 litrów słodkiego mleka. - 2 grudnia - odbyła się kontrola budynków szkolnych w Górczynie.

- 4 grudnia - stanowisko rektora w Szkole Gorczyńskiej zostanie, poczynając od l stycznia 1909 f., powierzone nauczycielowi szkół średnich Ruszczyńskiemu. - 7 grudnia - począwszy od l stycznia 1909 r. sługom szkolnym nie będą przysługiwały bezpłatne karty tramwajowe. Na mocy zarządzenia Królewskiej Rejencji z dnia 13 listopada 1908 r. dotychczasowy rektor Szkoły Gorczyńskiej Tadeusz Pawlak, po 44 lat i 4 miesiącach działalności urzędowej, najego własny wniosek zostanie przeniesiony od 31 grudnia 1908 r. w stan spoczynku, z ustawowym wynagrodzeniem 3957 marek. Pawlak był czynny w Szkole Gorczyńskiej przez 38 lat. W dniu 23 grudnia został odznaczony Orderem Korony (?) 4 klasy.

* * *

Szkoła górczyńska po 1918 roku W1908 roku kończą się zapiski najstarszej Kroniki szkoły górczyńskiej. Prawdopodobnie po przejściu rektora Pawlaka na emeryturę nikt jej nie kontynuował, dlatego o dziejach szkolnej placówki na Górczynie w latach 1909-18 niewiele wiadomo. Dopiero kolejna księga kroniki, spisywana od 1918 roku, już w języku polskim, opowiada o dalszych losach szkoły. W 1919 roku, po opuszczeniu Poznania przez wojska niemieckie, do szkoły wróciły dzieci - chłopcy rozpoczęli naukę przy ul. Bosej, a dziewczęta w budynkach filialnych przy ul. Kosynierskiej. Budynki nie były uszkodzone, a inwentarz na razie wystarczający. Inspektorzy szkolni Poprąwski i Przyłuski skompletowali szczupłe grono nauczycielskie. Kierownikiem szkoły na bardzo krótki okres zo

Ryc. 6. Dziecigórczyńskie nad stawem "Ślum", fot. z 1918 r. Ze zb. archiwum szkolnego.

stał rektor Alejski, po nim funkcję tę objął Jan Krośniak, który w kwietniu 1919 roku zatrudnił nauczycieli z Małopolski. Szkoła została przebudowana w 1929 roku i odtąd chłopcy uczyli się w pięknym, obszernym gmachu przy ul. Bosej, dziewczęta nadal w szkole nr XXN przy ul. Kosynierskiej, natomiast szkoła koedukacyjna nr XCIV znajdowała się przy ul. Palacza. Do zamknięcia szkoły we wrześniu 1939 roku kierownikiem placówki był pan Kwaśnik. W dniu 13 października 1939 r. Niemcy w budynku przy ul. Bosej otworzyli szkołę z wykładowym językiem niemieckim, ale - nie dowierzając polskiemu gronu nauczycielskiemu - szybko, bo już 12 listopada, ją zamknęli. Nauczycieli zmuszono do opuszczenia mieszkań, część młodzieży wywieziono do Niemiec, a pozostałych wykorzystano do ciężkiej pracy w fabrykach przemysłu wojennego. Chłopców z Górczyna wcielono m.in. do oddziałów kopiących jesienią 1944 roku rowy przeciwpancerne. Budynek szkolny zamieniono na przytułek dla Niemców, którzy przybyli z Łotwy i Estonii. Pod koniec wojny, w 1944 roku, budynek zajęły niemieckie oddziały kobiece, natomiast w styczniu 1945 roku umieszczono w nim 500 żołnierzy batalionu pancernego. Wtedy właśnie, w wyniku ostrzału, został uszkodzony budynek szkoły. W dniu 29 stycznia 1944 r. urządzono w nim szpital, w którym hospitalizowano 3 tys. rannych żołnierzy radzieckich; 38 z nich znalazło miejsce wiecznego spoczynku w ogródku szkolnym.

Kronika szkoły w Górczynie

Ryc. 7. Grono pedagogiczne szkoły górczyńskiej na wycieczce w Puszczykowie, 1919 r. Zezb.

archiwum szkolnego.

Po zakończeniu wojny w lutym 1945 roku obowiązek organizacji siedmioklasowej szkoły podstawowej na Górczynie powierzono Leokadii Góralowej. Zapisy dzieci odbywały się w zarekwirowanym do celów szkolnych budynku przy ul. Głogowskiej 147, a naukę, tymczasowo, rozpoczęto w X Publicznej Szkole Powszechnej przy ul. Jarochowskiego. Dopiero 14 marca 1945 r. ks. dr Roman Mieliński uroczyście poświęcił budynek szkoły przy ul. Bosej, w którym na honorowym miejscu wisiał obraz św. Stanisława Kostki, przedwojennego patrona szkoły. Do szkoły zapisano 500 uczniów. W pierwszym powojennym roku szkolnym pięć nauczycielek objęło 10 oddziałów niższych, a dwie pozostałe i kierowniczka - trzy najwyższe. Szkoła dysponowała ośmioma salami, pięcioma na I piętrze i trzema na II piętrze; III piętro oddano do dyspozycji filii Gimnazjum im. Jana Kantego. W dniu 25 października w klasach VI i VII odbyła się pierwsza lekcja języka rosyjskiego prowadzona przez prof. Marię Spytkowską W grudniu górczyńskie dzieci zorganizowały Gwiazdkę dla rannych żołnierzy leżących w poznańskich szpitalach. Harcerki i przedstawiciele PCK zawieźli do szpitala garnizonowego 36 kilogramowych paczek. Uczniowie dołączali do paczek listy.

Rok później, 25 września 1946 r., wyższe klasy zwiedziły pierwsze powojenne Targi Poznańskie odbywające się pod hasłem "Odzież i dom". Odtąd budy I

! II II

PilnABIIĄ£..;im iu I H

":1''' ,

Ryc. 8. Dziewczynki z klasy IVb filii szkoły przy ul. Kosynierskiej, fot. z 1931 r.

Ze zb. Janiny Tomalik.

Ryc. 9. Klasa lic szkoły przy ul. Bosej z wychowawcą Stanisławem Prądzyńskim (zginął w czasie wojny), fot. z 1938 r. Ze zb. Jerzego KroIla.

Kronika szkoły w Górczynie

ZAŚWIADCZENIE SZKOLNE

SWIADB rw

** DII

Je )7

«Wtem*, data J&L /»»?««<*»-» ,

KTy«A. A« M

>ij

Publiczna Szkota Powszechna stopna II'.

NrI.6 1\

N<f

Ryc. 10. Świadectwo szkolne Geni Horemskiej, uczennicy szkoły przy ul. Kosynierskiej, 1938 i. Ze zb. Piotra Wawrzyniaka.

Ryc. 11. Zaświadczenie promujące Jerzego Krolla do drugiej klasy szkoły przy ul. Bosej. Ze zb. Jerzego Krollanek szkoły często służył za kwaterę gościom targowym i zdarzało się, że rok szkolny z tego powodu trwał krócej. We wrześniu 1947 roku górczyńska szkoła została podzielona na dwie odrębne placówki: 10. szkołę powszechną i szkołę ogólnokształcącą. Dyrektorem szkołyogólnokształcącej został Leon Macniak, a "dziesiątki" - Kazimiera Kałamajska, pełniąca również obowiązki kierownika w Szkole Powszechnej nr 30. Szkoła nr 10 liczyła wówczas 18 klas, w których naukę pobierało 896 uczniów, w tym 466 chłopców i 430 dziewcząt. Szkoła Powszechna i Liceum Ogólnokształcące nr 8 przez prawie 10 lat współistniały w jednym budynku. Dopiero 20 grudnia 1956 r. szkoła ogólnokształcąca otrzymała nowy gmach przy ul. Głogowskiej 86. Od tego momentu Szkoła Powszechna nr 10 stała się wyłącznym gospodarzem budynku przy ul. Bosej. W roku szkolnym 1954/55 została oddana do użytku nowo wybudowana świetlica, a w 1956 roku otwarto szkolną pracownię geograficzną. Cztery lata

Ryc. 12. Klasa 4c szkoły górczyńskiej z wychowawczynią Herminą Janicką, fot. z 1945 r.

Ryc. 13. Nauczyciele szkoły przy ul. Bosej, fot. z 1945 r. Ze zb. archiwum szkolnego (2x).

Kronika szkoły w Górczynie

Ryc. 14. Klasopracownia w budynku Szkoły Podstawowej nr 10, fot. z lat 60.

Ze zb. archiwum szkolnego.

później wyremontowano pomieszczenia piwniczne I zorganIzowano w nich szkolną stołówkę. Pod koniec roku szkolnego 1960/61, po 42 latach pracy nauczycielskiej, odeszła na emeryturę kierowniczka górczyńskiej szkoły Kazimiera Kałamajska. N owym kierownikiem placówki został Karol Ceptowski. Lata 60. to okres aktywnej działalności szkolnego koła Ligi Ochrony Przyrody, która przyniosła "dziesiątce" wiele nagród i dyplomów. Koło pod opieką wspaniałej nauczycielki pani Heleny Dereniowej, aż cztery razy zdobyło w krajowym konkursie pierwsze miejsce i w ten sposób przechodnia statuetka "Żubra" przeszła na własność szkoły. W tych latach w budynku "dziesiątki" umieszczono Specjalną Szkołę Zawodową. W latach 70. odnowiono elewację szkoły, położono asfalt na boisku szkolnym, a szkole nadano imię Milicji Obywatelskiej. MO było patronem szkoły przez kolejne 15 lat. Od 1971 roku szkołą kierowała Krystyna Kutko. Fronton gmachu szkolnego odmalowano ponownie w latach 80. Wtedy też szkole wręczono sztandar ufundowany przez Milicję Obywatelską. W latach 90. powstała gazetka szkolna" TU.. .10". Szczególnie ożywioną działalność prowadził teatr szkolny: wystawił Jasełka oraz przedstawienia Malutka czarownica, Pchła Szachrajka, O Jacku, co nie chciał pracować. Szkołę odwiedzili akto

Ryc. 15. Budynek szkoły przy ul. Bosej, fot. z lat 60.

Ze zb. archiwum szkolnego.

rzy August Kowalczyk i Łucjan Rabski oraz pisarze Włodzimierz Ścisłowski, Stanisław Machowicz i Urszula Kosicka-Węcławska. W dniu 15 czerwca 1990 r. rada pedagogiczna podjęła uchwalę o rezygnacji z dotychczasowego imienia szkoły, natomiast 19 czerwca wręczono nominację na dyrektora Danucie Matuszak. W 1999 roku, po przejściu Danuty Matuszak na emeryturę, Zarząd Miasta Poznania powierzył w drodze konkursu funkcję dyrektora szkoły Magdalenie Katarzyńskiej. Obecnie szkoła liczy 260 uczniów w 13 klasach, nad którymi opiekę sprawuje 39 nauczycieli. Od czerwca 2002 roku szkoła będzie miała nowego patrona - Arkadego Fiedlera. (Na podstawie archiwum szkolnego opracowała Sławomira Sworek )

PRZYPISY:

1 Archiwum Państwowe w Poznaniu (dalej: APP), Towarzystwo Ubezpieczeń Ogniowych, 1811, bp. 2 Ibidem