KTO DZISIAJ PAMIĘTA SZKOŁĘ PRZYGOTOWAWCZĄ PANI KUSZTELANOWEJ?nóżno by szukać w opracowaniach dotyczących historii Poznania informacji r o instytucji, po której pozostał do dziś jedyny materialny ślad w postaci szklanych negatywów umieszczonych w zniszczonej, szarej kopercie z odręcznym napisem: "Szkoła Przygotowawcza p. Kusztelanowej" i przechowywanych w Muzeum Historii Miasta Poznania w Ratuszu. Nieznanajest dokładna data założenia szkoły, najprawdopodobniej nastąpiło to na początku lat 30. XX wieku. Placówka nie figuruje jeszcze w Księdze Adresowej z 1930 roku, ale pojawia się w kolejnej edycji z 1933 roku (ryc. l). Szkoła mieściła się w nieistniejącej obecnie kamienicy przy ul. Ogrodowej 12, wybudowanej na początku XX wieku. Jej właścicielem był wówczas dr Józef Kusztelan, on też założył spółkę o nazwie "Ulica Ogrodowa", której celem była zabudowa znacznej części ulicy. Udziałowcy całego przedsięwzięcia zakupili tereny po dawnej fabryce Moegelina i rozpoczęli stawianie czynszowych kamienic l . Józef Kusztelan (1843-1907) był jednym z najwybitniejszych polskich spółdzielców, ale i wielce zasłużonym poznańskim nauczycielem 2 . Studiował w Berlinie i Rostocku matematykę, nauki przyrodnicze, filozofię i filologię klasyczną. Gdy władze pruskie za odmowę nauczania religii w języku niemieckim zabroniły mu nauczania w szkołach państwowych, został nauczycielem w placówkach prywatnych. Wykładał fizykę na pensji Anny i Anastazji Danysz. Jego uczennica, Paulina z Mottych Cegielska, po latach wspominała, że "lekcje fizyki były bardzo zajmujące, ponieważ profesor Kusztelan przynosił często różne aparaty i przyrządy do demonstrowania doświadczeń fizykalnych i elektrycznych"3. W ślady ojca poszła jego córka Janina, nauczycielka i przełożona szkoły mieszczącej się przy ul. Ogrodowej 12, w mieszkaniu pod numerem ósmym. Niewiele wiadomo o pannie Janinie. Niewykluczone, że pobierała nauki na pensji panien

Kronika Miasta Poznania 2001 Nr4 ; Pensje gimnazja licea

Ryc. 1. Uczniowie Szkoły Przygotowawczej Janiny Kusztelanowej, fot. z lat 30. XX w.

Ze zb. MHMP.

Ryc. 2. Uczniowie Szkoły Przygotowawczej Janiny Kusztelanowej, fot. z lat 30. XX w.

Ze zb. MHMP.

Szkoła Przygotowawcza im. Marji Brownsford Poznań, ul. Ogrodowa 12

Ryc. 3. Reklama szkoły zamIeszczona w Księdze Adresowej Stołecznego Miasta Poznania Z 1933 r.

Kierowniczka! J. Kusztelanówna

Danysz, w której uczyła m.in. Maria Brownsford (1855-1924), późniejsza patronka szkoły Kusztelanówny. Obie panie z pewnością znały się osobiście, jeżeli nie z pensji panien Danysz, to poprzez Józefa Kusztelana, który pracował z Marią Brownsford. Poza tym pani Maria mieszkała po sąsiedzku, przy ul. Ogrodowej 9.

Janina Kusztelan musiała wysoko cenić Marię Brownsford, skoro wybrała ją na patronkę swojej szkoły, i nie była w swych sądach odosobniona. Z wielką atencją i szacunkiem wyrażała się o niej również Paulina Cegielska 4 . O pannie Marii, bo tak nazywały ją uczennice, pisano, że "była mistrzynią w kształceniu serc i charakterów uczennic"s. Na pensji panien Danysz, a później w szkole Lucyny Sokolnickiej, uczyła z wielkim talentem języka polskiego, historii i religii. Szkoła Janiny Kusztelanówny działała prawdopodobnie zaledwie kilka lat.

W 1939 roku w mieszkaniu numer 8 przy ul. Ogrodowej 12 nie było już szkoły, mieszkała tutaj Aleksandra Słomińska, która przy ul. Słowackiego 18 prowadziła "Gimnazjum i Liceum żeńskie z pełnymi prawami szkół państwowych i szkołę powszechną żeńską pw. Najświętszego Serca Jezusa". Tak to ul. Ogrodowa połączyła wybitne nauczycielki, kobiety niezwykle ważne w historii poznańskiego szkolnictwa. Szklane negatywy z muzealnych zbiorów (ryc. 2 i 3) przedstawiają wnętrze szkoły pani Kusztelanowej przy ul. Ogrodowej. Nie wiemy, kiedy i z jakiej okazji zdjęcia zostały wykonane. Czy młoda kobieta siedząca wśród uczniów to pani Janina? A dzieci z fotografii? Zapewne część z nich żyje i pamięta tamte czasy. Być może znajdzie się ktoś, kto opowie o szkole z ul. Ogrodowej więcej niż kilka starych fotografii?

PRZYPISY:l Dr. Józef Kusztelan szkic monografii wygłoszony na Akademii w auli W.S.H. w Poznaniu dnia 1.3.1934, Poznań 1934, s. 24. 2 Polski Słownik Biograficzny, Wrocław- Warszawa- Kraków-Gdańsk 1971, T. XVI, s. 310-311; Wielkopolski Słownik Biograficzny, Warszawa-Poznań 1981, s. 398-399. 3 P. Cegielska, Z moich wspomnień. Przechadzki po mieście, Poznań 1997, s. 112.

4 Ibidem., s. 109-110.

s Polski Słownik Biograficzny, Kraków 1931, T. I, s. 479.