MISCELLANEA

Kronika Miasta Poznania 2001 Nr2 ; Pomniki

MATERIAŁY ŹRÓDŁOWE DO BADAŃ NAD ROZWOJEM ARCHITEKTONICZNO - PRZESTRZENNYM WILDY W LATACH 1824-1920*

MAGDALENA MRUGALSKA-BANASZAK

W wykazie zamieszczono informacje opracowane na podstawie wszystkich wildeckich akt ubezpieczeń ogniowych (złożonych z 65 poszytów) przechowywanych w Archiwum Państwowym w Poznaniu (nazwa zespołu akt "SHidtische Feuer - SocieHit"). Informacje zgromadzone w tych aktach umożliwiają odtworzenie stanu zabudowy Wildy w latach 1824-1920. Prawie do każdej polisy ubezpieczeniowej dołączony jest plan sytuacyjny posesji z naniesioną lokalizacją stojących na niej budynków. Opis obiektu zawiera datę jego budowy, rodzaj użytego materiału i wymiary, a na znacznej części polis wyrysowano rzuty poziome ubezpieczanych budynków. Często zdarzało się, że budynek lub całe założenie ubezpieczane było wielokrotnie, stąd możliwość śledzenia zmian własnościowych i budowlanych, które zachodziły w ramach danej parceli, a także zmian w rozwoju przestrzennym i budownictwie na tym terenie.

* * *

Przy nazwie ulicy (obecnej i dawnej) podano sygnaturę akt, numer posesji i kolejno: l. imię i nazwisko właściciela 2. rok ubezpieczenia 3. rok budowy i rodzaj budynku Polisy pisane były odręcznie w języku niemieckim, na specjalnych blankietach, tylko naj starsze (np. Droga Dębińska) spisane zostały na luźnych kartkach. W przypadku większości ulic numeracja nieruchomości podana w ubezpieczeniach była niezgodna z dzisiejszą, większość zmian wprowadzono w latach 1914-39. Zrezygnowano wówczas z numeracji obiegającej ulicę dookoła i zastosowano podział na numery parzyste i nieparzyste. Wprowadzono go również w wykazie, głównie po to, by ułatwić zlokalizowanie miejsca, w którym stał lub stoi dany budynek. Dawna numeracja podana została w nawiasie.

* Materiały te zostały po raz pierwszy w pełni wykorzystane w książce M. Mrugalskiej-Banaszak, Wilda dzielnica Poznania 1253-1939, Poznań 1999.

Magdalena MrugaIska - Banaszak

W niektórych przypadkach zastosowano potrójną numerację: 1 [2 (3)]; 1. numer obecnie obowiązujący, 2. numer nadany około 1914 roku, 3. numeracja pierwotna. W przypadku ubezpieczeń dokonanych po 1914 roku nie podawano pierwotnej numeracji. Kolejne litery alfabetu (umieszczone również w nawiasie) oznaczają rodzaj budynku (np. dom mieszkalny, stajnia, stodoła, fabryka) stojącego na danej parceli. Do lat 90. XIX wieku niemal przy wszystkich nazwiskach właścicieli ubezpieczanych budynków pisano "gospodarz", później używano określenia "właściciel gruntu". Jeżeli wpisano konkretny zawód, został on umieszczony w wykazie. Zachowano również oryginalną pisownię imion występujących w aktachul. Gothilfa BERGERA, 1930; KreuzburgerStrasse, 1892; Kluczborska 191!1 sygn.1960 nr 1 (a) - 1. gmina wildecka; 2. 1897; 3. a - 1897, budynek straży pożarnej. jw. (a-d) - 1. miasto; 2. 1906; 3. a - 1897, jw.; b - 1897, wieża; c - 1897, stajnia; d -1902, kostnica. nr 2 (a, b) - 1. Max Mikołajewski; 2. 1920; 3. a - 1894, dom; b - 1895, stajnia. nr 5 (a, b) - 1. miasto; 2. 1906; 3. a -1905 (stan surowy), Wyższa Szkoła Budowy Maszyn; b - jw., dom woźnego i palacza.

jw. - 1. jw.; 2. 1906; 3. jw., 1906, wykańczanie wnętrz; 1907, oddanie do użytku. jw. (c) - 1. jw.; 2. jw.; 3. c -1907, hala maszyn (stan surowy)ul. BIEENIKP, 1919; An - den - Bleichen, 1911 sygn. 648 nr 2-4 (d.l a-v)3 - 1. Gustav Kartmann, murarz i cieśla; 2.1912; 3.1911 (cały kompleks), a - prasowalnia; b - pralnia; c - suszarnia; d - budynek gospodarczy; e - maszynownia; f - farbiarnia; g - studnia; h - kotłownia; i - skład węgla; k - stajnia; 1 - toaleta; m - korytarz; n - budynek gospodarczy; o - korytarz; p - wozownia; q - łaźnia parowa; r - budynek gospodarczy; s - studnia; t, u - mury graniczne; v - budynek gospodarczy. sygn.679 nr 9 (gr. 41 a-c)4 - 1. miasto; 2. 1914; 3. a - 1904, dom z salą; b - 1904, przybudówka; c - ok. 1896, stajnia z toaletąul. BOCIANKA - patrz: ul. PIASTOWSKA ul. Dezyderego CHŁAPOWSKIEGO, 1920; Willamowitzstrasse, 1900 nr 1 - patrz: ul. 28 Czerwca 1956 nr 153 sygn. 1949 nr 7 (a) - 1. Hermann Wollhin, kupiec; 2.1920; 3. a - 1902, dom. nr 15 (a) - 1. Leon Kiliński; 2. 1920; 3. a - przed 1906, domul. Mariana CHWIAŁKOWSKIEGO, 1949; Schweitzerstrasse 1982; Ignacego Prędzyńskiego, 1920 numery parzyste - północna strona ulicy nr 14 - patrz: ul. Wierzbięcice 35

Ryc. 1. Tabliczka umieszczona na wildeckiej kamienicy ubezpieczonej przez Towarzystwo Ogniowe, fot. współczesna 1. Banaszaksygn.1967 nr 26 (9 a, b)5 - 1. Adalbert Ferdz i Marianne Otto; 2. 1836; 3. a - ok. 1776, dom; b - ok. 1776, budynek gospodarczy ze stajnią. nr 30 (6b) - 1. Florian Anders; 2. 1836; 3. b - 1836, stodoła. jw. (6a) - 1. jw.; 2.1876; 3. a - 1851 , dom. jw. (6c) - 1. jw.; 2.1883; 3.1883, stodoła. nr 28-30 (7 a, b) - 1. Michael Głowiński, cieśla; 2.1892; 3. a - 1892, dom; b - 1892, stajnia. numery nieparzyste - południowa strona ulicy nr 17 (20 a, b) - 1 . Hermann Gottert; 2.1910; 3. a -1910, magazyn - skład; b -1910, dom. nr41 (5 a, b) - 1 . Katharine Paetz i Marianna Frankerberger; 2.1837; 3. a - ok. 1767, dom; b - ok. 1787, stajniaul. CZAJCZA, 1919; Kiebitzstrasse 1892 sygn.1958 nr 1 (a, b) - 1. Joseph Handschuh; 2.1877; 3. a - ok. 1767, dom; b - ok. 1787, stajnIa. nr 2(d) - 1. Florian Wittig; 2.1866; 3. d - 1865, stajnia. jw. (a-c) - 1. jw.; 2. 1879; 3. a - 1839, dom; 1879, stajnia; b - 1862, budynek gospodarczy; c -1879, stajnia.

Magdalena Mrugalska- Banaszakjw. (b, d, e, f, g, h) i ul. Górna Wilda 109 [63 (94 a, d)]; patrz też ul. Górna Wilda 109 - 1 . Anton Handschuh; 2.1901; 3. b -1885, dom; d -1901, ślusamia; e - 1895, stajnia; f - 1895, toalety; g - 1901, stajnia; h - 1898, stajnia; 94 a - przed 1901, dom; 94 d - 1886, dom.

nr 3 (a, b) - 1. Blumreder; 2. 1862; 3. a - 1812, dom; b - 1837, stajnia. jw. (a) - 1. Anton Handschuh; 2. 1920; 3.1904, a - dom. nr 12 (a-h), narożnik ul. Powstańczej 1- 1. Posener Gemeinniitzige Baugenossenschaft; 2.1913; 3.1914 (całość), a-h - segmenty bloku mieszkalnego. nr 17 (d) - 1. Severin Sulek; 2. 1895; 3. d - 1895, szopaul. Stefana CZARNIECKIEG0 6 , 1930; Gneisenaustrasse, 1900; Ignacego Prądzyńskiego, 1920 sygn.1953 nr 5 (Prądzyńskiego 6, 7) - 1. Evangelischer Erziehungverein (Ewangelickie Stowarzyszenie Wychowawcze); 2. 1912; 3. 1912 (całość), a, b - dom frontowy i tylny z internatem, c - ogrodzenieul. 28 CZERWCA 1956 ROKU - patrz ul. GóRNA WILDAul. ŚW CZESŁAWA, 1920; Caprivistrasse, 1892 sygn.1948 nr l(a), narożnik ul. Przemysłowej 3 1- 1. Spar und Bauverein zu Posen; 2.1905; 3. a - 1905, dom.

nr 2(a-c), 3 (a-c) - 1. jw.; 2.1894; 3. a - 1894, domy; b, c - 1894, stajnie (ryc. 2). nr 4 (a), narożnik ul. Wierzbięcice 21-1. jw.; 2.1907,1908,1910; 3. a - 1907, dom. nr 5 (a) - 1. jw.; 2. 1897; 3. a - 1897, d o m. nr 6 (a-c), 7 (a-c) - 1. jw.; 2.1895; 3. 1895 (całość), a - domy, b, c - stajnie. nr 8 (a-c) - 1. jw.; 2. 1896; 3. 1896 (całość), a - dom; b, c - stajnie. nr 9 (a), narożnik ul. Różanej 16 - 1. jw.; 2. 1904; 3. a - 1904, dom. nr 15 (a-c), narożnik ul. Wierzbięcice 23 - 1. Arno Tietz; 2. 1916; 3. 1905 (całość), a - dom, b - budynek gospodarczy, c - ogrodzenie. nr 19 i 19 A (a-d), narożnik ul. Przemysłowej 31- 1. Franz Suhle; 2.1916; 3. 1905 (całość) a - dom, b - mur graniczny, c - płot, d - wybrukowane podwórzeul. DĄBRÓWKI, 1920; Hornstrasse, 1900 sygn.1956 nr l(a), między ulicami Langiewicza i Chłapowskiego - 1. Deutscher Beamten-Wohnungsbau-Verein (G.m.b.H.) zu Posen; 2. 1914; 3. a - 1913/14, domul. DOLINA, 1919; Talstrasse, 1892 sygn. 1969 nr 2 (a) - 1. Katarzyna Duchowska; 2.1920; 3. a - 1920, dom. nr 3 (a, b) - 1. jw.; 2.1920; 3. 1903 (całość), a - dom frontowy, b - oficyna.

Ryc. 2. Plan sytuac)jny domów przy ul. św. Czesława z 1894 r.

Ze zb. Archiwum Państwowego w Poznaniu (dalej: APP).

nr 4 (a, b) - 1. Stanisław Michalski; 2. 1920; 3. 1885 (całość), a - dom frontowy, b - dom tylny. nr 6 - 1. Anton Staliński; 2.1874; 3. 1874; dom ze stajnią. nr 7 (a-c) - 1. Sigismund Kolanowski; 2. 1875; 3. 1875 (całość); a - dom, b - stajnIa, c - szopa. jw. (a, b) - 1. AdolfSeidel; 2.1885; 3.1875 (całość), a - dom, b - stajnia. jw. (b) - 1. jw.; 2.1889; 3. b - ok. 1879, stajnia. nr 15 (a, b) - 1. Johannes Skrzypczak; 2.1880; 3.1880 (całość), a - dom, b - stajnia. nr 16 (a, b) - 1 . Marianne Walkiewicz; 2.1870; 3. a - ok. 1840, dom; b - 1866, dom ze stajnią. nr 18 (a-d) - 1. Adalbert Raduszewski; 2. 1874; 3. 1874 (całość), a - dom; b - stajnia; c - chlew; d - stodoła. jw. (b) - 1. jw.; 2.1884; 3. b - 1884, szopa.

Magdalena MrugaIska - Banaszakul. DOLNA WILDA, 1919; do 1892 Unter Wilda; Villenstrasse, 1892 numery parzyste - zachodnia strona ulicy w kierunku południowym sygn. 1970 nr (81 a-d), narożnik Górnej Wild y 7 - 1. Joseph Jackowski; 2. 1877; 3. 1877 (całość), a - dom; b - stajnia; c, d - szopy.

nr (80 a-e) - 1. Marie Winiecka z d. Pohl; 2. 1877; 3. 1877 (całość), a - dom; b - przybudówka; c - budynek gospodarczy; d - kręgielnia; e - stajnia. nr 2 (79a) - 1. miasto; 2. 1908; 3. a - 1906, stodoła. nr 8 (76) przy ul. Głębokiej - 1. Theodor Kubaczyński; 2.1876; 3.1876, dom. jw. - 1. jw.; 2. 1909; 3. ok. 1899, stajnia. nr 20 (71 a-e) między ul. Głęboką i Chwiałkowskiego - 1. Matthaus von Ciszewski; 2.1881; 3. a - 1872, dom; b - 1872, stajnia; c - 1872, szopa; d - 1880, budynek gospodarczy; e - 1872, apartament ogrodowy. nr 26 (70) - 1. Simon Aleisfel i Hubner; 2.1836; 3. ok. 1786, dom. nr 30 (67 a-c), między ulicami Chwiałkowskiego i Czajczą - 1. Reginę Stalińska; 2.1862; 3. a - 1855, dom; b - 1860, stajnia; c - 1861, szopa.

nr 36 (64 a, b) - 1. Hieronim Skrzypczak; 2.1920; 3.1903 (całość);a - dom przedni; b - dom tylni.

Ryc. 3. Budynek gminnej elektrowni przy ul. Dolna Wilda, fot. współczesnaJ. Mulczyńskinr 38 (63 a, b) - 1. Johannes Skrzypczak - 2. 1884; 3. 1884 (całość), a - dom; b - stajnia. jw. - 1. Otto Burdę, kupiec; 2.1900; 3. 1885 (całość), a, b - jw. numery nieparzyste - wschodnia strona ulicy w kierunku południowym nr (1), przy ul. Olimpijskiej - 1. Joseph i Justine z d. Paprocka Szokalscy; 2.1871; 3. 1871, dom.

nr (4 a, b) - 1. Johannes Kosicki; 2.1862; 3. ok. 1860 (całość), a - dom; b - stajnia. nr 43 (17-18 a-c), między ul. Chwiałkowskiego i przedłużeniem ul. Czajczej - 1. Joseph Kosicki; 2. 1878; 3. a - ok. 1865, dom; b - 1875; stajnia; c -1875, stajnia. jw. (a-g) - 1. Moritz Frankel, kupiec; 2. 1904; 3. a - 1875, dom; b - ok. 1869, dom; c - ok. 1875, stajnia; d - 1875, przybudówka; e - ok. 1875, budynek gospodarczy; f - 1904, studnia z pompą; g - 1904, ogrodzenie. nr 45-47 (19/20 b) - 1. Eduard Siegmund; 2. 1883; 3. b - 1883, dom. jw. - 1. Stanislaus Bączykowski; 2. 1888; 3. 1888; dom ze stajnią. nr 49 (21c) - 1. Ernst Milich ;2.1908; 3. c - ok. 1898, budynek gospodarczy. nr 49-51 (22 a-c) - 1. Joseph Nowacki; 2. 1884; 3. 1883/1884 (całość), a - dom; b - stajnia; c - dom. nr 51 (22a, g, h) - 1. jw.; 2. 1887; 3. a - 1885/1886, dom; g - 1886/1887, dom; h -1886, stajnia. nr 53 (23 a-h) - 1. Barbara Jasiewicz; 2. 1920; 3. a - ok. 1896, dom frontowy; b - ok. 1896, dom tylny; c - ok. 1896, chlew; d - ok. 1905, wozownia; e - ok. 1900, stajnia; f - ok. 1900, wozownia; g - ok. 1890, drugi dom tylni; h - ok. 1914, szopa. nr 71 (31), po przeciwnej stronie wylotu ul. Krzyżowej - 1. Carl Rose; 2. 1884; 3.1880, dom.

jw. (b, c) - 1.jw.; 2.1889; 3. 1889 (całość), b - stajnia; c - szopa. jw. (f) - 1. jw.; 2.1894; 3. f - 1894, stajnia. nr 87 (35/36 a-f), za wylotem ul. Krzyżowej - 1. gmina wildecka; 2. 1895; 3. 1895, (całość); a - pomieszczenie elektrowni; b - akumulatorownia; c - hala maszyn; d - kotłownia; e - magazyn na węgiel; f - komin (ryc. 3). jw. (a-g) - 1. jw.; 2.1896; 3. a-f - jw.; g - 1896, stajnia. jw. (a-k) - 1. jw.; 2. 1898; 3. a-g - jw.; h - 1898, magazyn na węgiel; i - 1898, maszynownia; k - 1898, płot z desek.

DROGA DĘBIŃSKA, 1919; Eichwaldstrasse, 1820 strona zachodnia w kierunku południowym 8 sygn. 635 nr 9 "Columbia", przy narożniku ówczesnej ul. Bielniki - 1 . bd.; 2.1836; 3. ok. 1830, dom ze stajnią. jw. (a-d) - 1. Joseph Graab; 2. 1863; 3. ok. 1850 (całość), a - dom; b - stajnia; c - przybudówka; d - apartament ogrodowy. jw. (a-c, e-g) - 1. Heinrich Klein; 2. 1872; 3. a-c - jw.; e-g - 1872, pawilony ogrodowe. jw. (e) - 1. Johannes Pluciński; 2.1897; 3. e - 1896. sala z podestem i garderobą.

Magdalena MrugaIska - Banaszakjw. (f) - 1. jw.; 2.1899; 3. f - 1899, kręgielnia. jw. (a-h) - 1. Gustav Junge; 2. 1901; 3. a - ok. 1850, dom; b - ok. 1850, przybudówka; c - ok. 1850, apartament ogrodowy; d - ok. 1885, toaleta; e - 1896, sala; f - 1899, kręgielnia; g - ok. 1875, stajnia; h - ok. 1900, altana. JW. (a-n) - 1. Stanislaus Żurkiewicz i Franz Latanowicz, rzeźnicy; 2. 1910; 3. a - ok. 1850, dom z restauracją; b - 1910, sala; c - 1910, sala z podestem; d - 1910, przybudówka; e - ok. 1910, przybudówka; f - 1899, budynek gospodarczy; g - ok. 1900, budynek gospodarczy; h - 1910, budynek gospodarczy; i - 1899, kręgielnia; j - 1910, toalety; k - 1910, stajnia; 1 - 1909, szopa; m, n - 1910, ogrodzenie. sygn. 647 nr 11 (a-d) "Syberia", na wysokości ul. św. Jerzego - 1. bd.; 2. 1836; 3. a - 1827, dom; b - 1836, stajnia; c - 1836, przybudówka; d - 1836, trzy sale. jw. (a-f) - 1. Oswald Hoffman; 2.1881; 3.1881 (całość); a - dom z salą; b - stajnia; c - przybudówka; d - stajnia; e - sala z aneksem; f - dom. jw. (g, h) - 1. jw.; 2.1886; 3. g - 1886, apartament ogrodowy; h - 1886, stajnia. jw. (d) - 1. jw.; 2. 1891; 3. d - 1891, stajnia. jw. (a, c-h) -1. jw.; 2.1893; 3. a -1881, dom z salą bilardową na parterze; b -1881, stajnia; c - 1891, stajnia; d-h - 1886; d - stajnia, e - sala z aneksem, f - przybudówka z salami, g - budynek gospodarczy, h - stajnia. jw. (i) - 1 . jw.; 2.1897; 3. i - 1897, obora z mleczarnią. sygn. 661 nr gruntu 17 (a-e) "Nowa Wenecja", przy przedłużeniu ul. Chłapowskiego - 1. Hilary Stróżyński; 2. 1878; 3. a - ok. 1859, dom z restauracją; b-e - 1879, (całość); b - kręgielnia; c - stajnia; d - szopa; e - stajnia. JW. (a, e, f) - 1. Carl Martens; 2. 1909; 3. a - ok. 1859, dom z restauracją i salą; e - 1904, szopa ze stajnią; f - ok. 1900, kolumnada. sygn. 664 nr gruntu 20 "Dolina Szwajcarska", między ul. Chłapowskiego i ob. Trasą Hetmańską - 1. Walentin Vogel; 2. 1830; 1836; 3. ok. 1830, dom. jw. - 1. Marie Pllaum; 2.1850; 3. ok. 1830, dom. jw. (a-e) - 1. Richard Plewczyński; 2. 1886; 3. a - ok. 1854, dom; b-e - 1886, (całość); b - kuchnia; c - stajnia; d - toaleta; e - sala.

jw. (a-g) - 1. Carl Latuszek, restaurator; 2. 1893; 1984; 3. a-e - jw.; f, g - ok. 1890, kręgielnia. JW. (a-i) - 1. jw.; 2. 1898; 3. a - ok. 1854, dom; b, c - 1898 (obiekty nowo zbudowane); b - sala z restauracją; c - wozownia; d-f - 1898; (obiekty przebudowane); d - stajnia; e - toaleta; f - piwnice; g -1894, hala; h, i -1894, kręgielnia. strona wschodnia w kierunku południowym sygn. 645 nr 1, przy Bociance - 1. Onufry Jackowski; 2.1826; 3. bd. jw. (a, b, d) - 1. Albert Koenig; 2. 1859; 1861; 1863; 3. bd.; a - dom z salą taneczną; b - przybudówka; c - toaleta.

jw. (a, b) - 1. Johannes i Berte z d. Jacobi Plucińscy; 2. 1893; 3. bd.; a - dom z salą; b - stajnia. JW. (c-g) - 1. Fritz Theel; 2. 1901; 3. c - 1893, przybudówka; d - 1897, obora; e - 1901, stajnia; f - 1901, altana; g - 1899, scena. sygn. 652 nr 8, późniejsza "fogielka" - 1. bd.; 2.1826 lub 1836; 3. bd. jw. - 1. Johannes Roch i Thomas Kernlen; 2. 1850,1855; 3. bd. jw. - 1. Johannes Vogel; 2.1863; 1864; 3. bd. dom. jw. - 1. Emma Regenbrecht; 2. 1868; 3. bd. dom i szopa ze stajnią. jw. - 1. Obrębowicz; 2.1885; 3. bd. dom mieszkalny, stajnia. jw. (a) - 1. miasto; 2. 1916; 3. a - ok. 1896, szopa. sy gn. 656 nr gruntu 12, "Nowa Ameryka" - "Park Wolności", po przeciwnej stronie wylotu ul. św. Jerzego - 1. Carl Friebel; 2. 1828,1829,1836,1850; 3. ok. 1828, dom, stajnia, apartament ogrodowy. jw. (a-g) - 1. Berthold Hesig, restaurator; 2. 1877, 1878; 3. 1877 (całość), a - dom z salą; b - przybudówka; c - szopa; d - obora; e - stajnia; £ - toaleta; g - apartament ogrodowy. sygn. 657 jw. (d, h, i) - 1. jw.; 2. 1900; 3. d - 1878, obora; h - 1896 , przybudówka - restauracja; i - 1896, budynek gospodarczy. jw. (b, g, k-m) - 1. jw.; 2. 1902; 3. b - 1900, budynek gospodarczy; g - 1875, budynek gospodarczy; k - 1886, budynek gospodarczy; 1, m - 1902, altany ogrodowe. jw. (a-l) - 1 . August Gersternkorn; 2.1918; 3. a - ok. 1878, restauracja; b - ok. 1878, przybudówka; c -1918, dom; d -1918, przybudówka; e - ok. 1863, stajnia; f - 1878, toaleta; g, h - 1918, szopy; i - ok. 1898, weranda; k - ok. 1908, altana; 1 - ok. 1908, stajnia.

sygn.660 nr gruntu 16 "San Domingo", na terenie dzisiejszych ogródków działkowych - 1. Carl Dominik; 2.1825,1828,1836; 3. ok. 1825, dom.

jw. - 1. Petronella Graupe z d. Małolepsza; 2.1850; 3. ok. 1825, dom. jw. (a-i) - 1. Wilhelm i Luisa z d. Neumann Pletzowie; 2. 1876; 3. a - ok. 1825, dom; b-i - całość; b - budynek gospodarczy; c - kręgielnia; d - szopa; e - altana; f - apartament ogrodowy; g - sala; h - stajnia; i - apartament ogrodowy. jw. (b-d) - 1 . Richard K6nig; 2.1893; 3.1894, (całość); b - kręgielnia; c, d - budynki przy kręgielni. jw. (d) - 1. Wilhelm Roy, fabrykant ze Starołęki; 2. 1901; 3. d - 1901, sala. jw. (a-k) - 1. jw.; 2. 1906; 3. a - ok. 1876, dom; b - 1901, sala; c - 1894, pomieszczenie przy kręgielni; d - 1894, kręgielnia; e - 1894, altana; f - ok. 1900, altana; g - 1902, stajnia; h - 1901, toaleta; i - 1899, altana; k - 1902, altana. jw. (1) - 1. jw.; 2.1915; 3.1 - 1911, przybudówka ze sceną.

Magdalena Mrugalska- Banaszaksygn.665 nr gruntu 21, "Villa Nova", przy ob. Trasie Hetmańskiej - 1. Andreas Nieziałkiewicz; 2.1843; 1850; 3. ok. 1843, dom z szopą i stajnią. JW. (a, b, d) - 1. Johannes i Katharine z d. Gąsiorek Czajka; 2. 1877; 3. 1877, (całość); a - dom z salą; b - szopa ze stajnią; c - obora; d - wozownIa. jw. (a, b, d-g) - 1. Miasto; 2. 1906; 1907; 3. a - 1877, dom; b - ok. 1875, stodoła ze stajnią; d - 1889, stajnia; e - 1894, chlew; f - 1894, szopa; g - 1894, wozownIa. sygn.674 nr 30a, między ob. Trasą Hetmańską i Dębiną - 1. Posner Ren Verein (wyścigi konne) - 2. 1898; 3. a - 1898, trybuna. jw. (b) - 2.1902; 3. b - 1902, stajnia. jw. (i, k) - 1. jw.; 2.1906; 3. i, k - 1905, stajnie, jw. (e, f) - 1. jw.; 2. 1907; 3. e - 1907, trybuna; f - 1907, budynek totalizatora. sygn. 667 nr gruntu 23 "Wiktoria" (później "Park księcia Józefa") na skraju lasku dębińskiego - 1. Hoyer; 2. 1824,1834; 3. ok. 1824, dom. jw. (a-p) - 1 . Moritz iJohanna z d. Koch Zienkiewiczowie; 2.1877; 3.1877 (całość); a - dom; b - skrzydła boczne; c - stajnia; d - szopa; e - wozownia; f - przybudówka; g - apartament ogrodowy; h - budynek gospodarczy; i-p - altany. jw. (a, g, i, 1, m, q, r, s, t) - 1. Berthold Hamburger, kupiec; 2.1899; 3. a - ok. 1890, sala; g -1892, apartament ogrodowy; i -1892, kolumnada; 1 -1899, szopa; m - 1894, estrada; q - 1899, przybudówka do domu; r - 1899, kuchnia dobudowana do domu; s - 1899, taras dobudowany do domu; t -1899, stajnia. jw. (t, u) - 1 . [Rudolf?] Maliński; 2.1919; 3. t - ok. 1909, estrada - altana taneczna; u - ok. 1917, przybudówka. sygn. 677 nr 33 (a-e), na terenie Dębiny - 1. Miasto; 2. 1899; 3.1899 (a-d), a - dom; b - stodoła ze stajnią; c - toaleta; d - obora; e - 1914, szopaul. FABRYCZNA, 1919; Fabrikstrasse, 1892 sygn.1950 nr 5 (a, b) - 1. Vinzent Hołoga, kupiec; 2. 1917; 3.a - 1901, dom; b - 1901, stajnia. nr 6 (a-c) - 1. E. Rosenberg, handel drzewem; 2. 1909 3. a - 1898, dom; b - 1901, szopa; c - 1898, toaleta. nr 8 (a, b) - 1. AdolfKiihn; 2.1885; 3. a - 1884/85, dom; b - 1885, stajnia. nr 9 (a) - 1. Jan Dobrowolski; 2. 1921; 3. a - ok. 1901, dom. nr 14 - 1. Joseph Roth; 2.1884; 3.1884, dom. nr 15 (a, b) - 1. Andreas Handschuh; 2.1884; 3. a, b - 1884, dom i stajnia. jw. (c, d) - 1. jw.; 2.1886; 3. c, d - 1886, dom i stajnia. jw. (g) - 1 . Peter i Stanislaus Studzińscy, stelmach i kołodziej; 2.1908; 3. g - ok. 1893, stajnia.

JW. (a-g) - 1. jw.; 2. 1911; 3. a - 1894, dom; b - 1896, sklep; c - 1909, warsztat; d - 1909, kuźnia; e - 1909, warsztat; f - 1894, stajnia; g - 1896, stajnia. nr 18 (a-c) - 1. Ida Gallocke; 2. 1920; 3. a - 1885, dom; b, c - 1920, stajnie. nr 19 (a) - 1. dr A. Grabski; 2.1896; 3. a - 1896, dom. jw. (a-d) - 1 . Franz Książkiewicz; 2.1900; 3. a -1896, dom; b -1900, stajnia; c -1900, wozownia; d - 1900, stajnia. nr 21 (a-e) - 1. Jan Raźny, szklarz; 2. 1920; 3. a - 1900, dom frontowy; b - 1900, skrzydło boczne; c -1902, skrzydło boczne; d -1912, dom tylny; e -1912, szopa. nr 22/23 (a-c) - 1. Rotholtz & Levi, właściciele młyna; później Hermannmiihlen AG; 2. 1895; 3. 1895 (całość); a - spichlerz; b - maszynownia z kotłownią; c - budynek gospodarczy ze stajnią, remizą i pomieszczeniami socjalnymi. nr 35 (a) - 1. Jacob i Gustav Jacobstamm, kupcy; 2.1919; 3. a - ok. 1902, dom. nr 42 - patrz ul. 28 Czerwca 1956 nr 152ul. GóRNA WILDA - 28 CZERWCA 1956 ROKU, do 1892 Ober Wilda; od 1892 Kronprinzenstrasse; 28 Czerwca 1956, 1981 (od Rynku Wildeckiego do granicy miasta) numery parzyste - zachodnia strona ulicy w kierunku południowym sygn.1831 nr 54 [10 (la-c)rO, przy ul. Niedziałkowskiego - 1. Joseph Buschke; 2.1885,1889; 3. a - ok. 1872, dom; b - 1883, stajnia; c - 1883, dom.

sygn. 1962 jw. (a) - 1. prof. Józef Góral; 2. 1920; 3. a - 1905, dom. sygn.1831 nr 58 [14 (3)], między ul. Niedziałkowskiego i Spadzistą - 1. Johannes Ritzchel; 2.1836; 3. ok. 1836, dom.

jw. (b.c) - 1. miasto; 2.1905; 1908; 3. b - 1905, barak szkolny; c - 1905, toalety. sygn. 1962 nr 72 [28 a, b] - 1 . Władysław Miądowicz; 2.1920; 3. a - ok. 1900, dom; b - ok. 1900, kuchnia z pralnią. nr 76 [32 a, b], między ul. Spadzistą i Różaną - Adam Wojciechowski, przedsiębiorca budowlany; 2. 1920; 3. a - 1896, dom; b - 1896, budynek gospodarczy z toaletami. nr 80 [36 (8)] - 1. August Ebers; 2.1877; 3.1865,1868, dwa domy. nr 82[38 (9a)], przy ul. Różanej - 1. Adam Stiiber, cieśla; 2.1896; 3. a - 1896, dom frontowy. jw. (a) - 1. jw.; 2.1897; 3. a - 1897, dom tylny. nr 88 [42 (11)], narożnik ul. Chwiałkowskiego - 1. Adalbert Schneider; 2. 1881; 3.1874, dom.

jw. - 1. Alfons Bronitz; 2.1908; 3. ok. 1848, dom. nr 90 [44 (12 a-f)], przy ul. Chwiałkowskiego - 1. Rosalie Laurentowska z d. Palczewska; 2.1872; 3. bd.; a - dom z przybudówką; b - dom; c - przybudówka do domu (b); d - budynek gospodarczy; e, f - stajnie.

Magdalena Mrugalska- Banaszakjw. - 1. Johannes Kaas; 2.1885; 3. 1885, dom ze stajnią. nr 98 [52 (14a, b)], między ul. Chwiałkowskiego i Rynkiem Wildeckim - 1. Maksymilian Cedzich, kupiec; 2. 1906; 3. a - 1906, dom; b - 1906, pawilon ogrodowy. nr 100 [54 (15)] - 1. Adalbert Schneider; 2.1881; 3.1876, dom ze stajnią. jw. - 1. jw.; 2. jw.; 3.1864, stajnia. jw. (a-c) - 1. jw.; 2.1892; 3. a - 1851, dom; b - 1892, stodoła; c - 1892, stajnia. jw. (a, b) - 1. dr Sophie Broeckere; 2. 1919; 3. a - 1903, dom frontowy; b - 1903, dom tylny. nr 102 [56a] - 1. jw.; 2. 1920; 3. a - 1904, dom frontowy. nr 106 [60 (18 a-c)], na wysokości ul. Wierzbięcice, przy Rynku Wildeckim - 1 . Albert K6nig; 2. 1877; 3.1877 (całość); a - dom; b - stajnia; c - kręgielnia. nr 108-110 [64-64 (20 a, b, d)], Rynek Wildecki - 1. Friedrich Gottlib Kirscht; 2. 1836; 3. a - 1824, dom; b - 1824, stajnia; c- bd., młyn (ryc. 4).

ob. ul. 28 Czerwca 1956 nr 124 [78 (26)], między Rynkiem Wildeckim i ul. Kilińskiego - 1. Joseph Bartsch; 2.1877; 3.1874, dom.

jw. (a-d) - 1. jw.; 2. 1885; 3. a - 1884/1885, dom; b - 1885, stajnia; c - 1884/1885, dom tylny; d - 1885, stajnia. jw. - 1. jw.; 2.1889; 3.1889, stajnia. jw . (a) - 1. Emil We i dn er; 2.1897; 3. a - 1874 , do m . nr 126 [80 (27a, b)] - 1. Stanislaus Mielcarski; 2. 1877; 3. a - 1873, dom; b - 1874, stajnia.

Ryc. 4. Wiatrak na Rynku Wildeckim, pocztówka z końca XIX w. Ze zb. MHMP.

nr 130 [84 (29)] - 1. Joseph Mager; 2.1882,1886; 3. 1882, dwa domy ze stajniami. nr 132 [86 (31k)], narożnik ul. Wybickiego 16- 1. Paul Tonn, mistrz rzeźnicki; 2.1899; 3. k - 1899, pomieszczenie do zabijania zwierząt.

jw. (1) - 1. jw.; 2.1908; 3. ok. 1905, szopa. jw. (a-d) i Wybickiego 16 a, b-l. jw.; 2.1912; 3. a - 1884, dom; b - 1885, masarnia; c -1899, dobudówka; d -1889, toalety; 16a -1912, dom; 16b -1899, dom tylny nr 134 [88 (32 a-f)], między ulicami Wybickiego i Kosińskiego - 1. Thomas Młotowski, cukiernik; 2. 1912; 3. a - 1888, dom frontowy; b - przed 1912, toalety; c - 1897, wozownia; d - 1912, altana; e - 1900, dom boczny; f - 1900, dom tylny. nr 136 [90 (33)] - 1. Friedrich Gartmann, ogrodnik; 2. 1895; 3.1895, dom. nr 138 [92 (34)] - 1. jw.; 2.1888; 3. 1887/1888, dom; 1888, stajnia. nr 146 [98 (37d)], narożnik ulic 28 Czerwca 1956 i Kosińskiego - 1. Johannes Kosicki; 2.1845; 3. d - 1845, dom. jw. - 1. Anton Kosicki; 2.1879; 3.1878/1879, dom; 1897, stajnia. jw. (f) - 1. jw.; 2.1880; 3. f - 1875, warzelnia. jw. (g) - 1. jw.; 2. 1884; 3. g - 1884, stajnia, jw. (a, c, e) - 1. jw.; 2. 1886; 3. a - 1830, dom ze stajnią; c - ok. 1880, stodoła; e - 1874, budynek gospodarczy. jw. (b) - 1. jw.; 2. 1891; 3. b - 1891 , dom. jw. (h) - 1. Ignaz Jeske; 2.1894; 3. h - 1892, stajnia. nr 152 [102 (39a, b)] - 1. Joseph Strokherker; 2. 1891; 3. a - 1891, dom; b - 1891, stajnia. nr 152-154 [102-102a (39-40)] - l. Ernst Buttner; 2. 1872; 3.1872, stajnia. jw. - 1. jw.; 2. 1875; 3. 1875 , dom. nr 152 [102a], narożnik z ul. Fabryczną 42 - 1. dr Emilia Jeleńska; 2. 1920; 3. a - 1906, dom.

nr 154 [102a (40 e-h)], między ulicami Fabryczną i Pamiątkową - Andreas Deierling; 2. 1908; 3. e - ok. 1903, szopa; f - 1907, budynek gospodarczy; g - 1905, stajnia; h - 1905, szopa. nr 156 [104 (41 a-c)] - 1. Johannes Urbaniak; 2. 1898; 3. 1892 (całość), a - dom; b - budynek gospodarczy; c - stajnia. jw. (a-e) - 1. Adalbert Paetz; 2.1919 3. a - ok. 1889, dom; b - ok. 1889, dom tylny; c - ok. 1889, szopa; d - 1919, szopa; e - ok. 1889, stajnia. nr 178 [126 (43 a, b)], przy ob. Trasie Hetmańskiej - 1. Marie Paetz; 2.1898,1900; 3. a - 1898, dom; b - 1898, stajnia.

sygn. 1963 nr 180 [128 a-i], narożnik ul. Traugutta - 1. Frenzel & CO (fabryka czekolady); 2. 1920; 3. a - 1902-14, dom; b - 1902-14, budynek fabryki; c - 1912-14, kotłownia; d - 1912-14, pomieszczenia na węgiel; e - 1910, toalety; f - 1910, komin; g - 1914, szopa; h - 1920, wozownia; i - ok. 1880, dom. sy gn. 1962 nr 184 [132 (45 a-c), przy Trasie Hetmańskiej - 1. Georg Paetz; 2. 1875; 3. 1875 (całość), a - dom; b - stajnia; c - stodoła.

Magdalena Mrugalska- Banaszak

jw. (a-f) - 1. Michael Paetz; 2. 1896; 3. a-c; jw.; 1896 (pozostałe); d - budynek gospodarczy; e - szopa; f - stajnia. jw. (b) - 1. jw.; 2. 1907; 3. b - 1875, stajnia. jw. (e, g, h) - 1. jw.; 2.1908; 3. e - 1898, szopa; g - 1893, obora; h - 1893, budynek gospodarczy. nr 190 [ 134 (47 a-d)], za obecną Trasą Hetmańską, ob. tereny H CP - 1 . Bruno Hermann, handel drzewem; 2. 1895; 3. 1895 (całość), a - dom; b - stajnia z remizą; c - szopa; d - ogrodzenie. jw. (e) - 1. jw.; 2. 1897; 3. e - 1897, szopa (ryc. 5). jw. (f) - 1. jw.; 2. 1898; 3. f - 1898, stodoła z szopą. jw. (ab, bb, bc, bd, ee, g, h, hh) - 1.jw.; 2.1908;3. ab -1902, przybudówka do stajni z remizą; bb - 1898, jw.; bc - ok. 1898, jw.; bd - 1902, toalety; ee - ok. 1902, szopa z magazynem drewna; g - ok. 1905, szopa; h -1905; magazyn z rampą; hh - 1905, rampał-- 1 -i iJchr. re ***-. *& *f**r Jfć.

Ryc. 5. Plan sytuacyjny założenia Bruno Hermanna z 1897 r.

Ze zb. APP.

jw. (c, e, ee) - 1. Bruno Touissant, fabrykant; 2. 1909 3. c - 1895, główna hala fabryczna; e - 1897, szopa; ee - 1902, przybudówka do szopy. jw. (t: et) - 1. jw.; 2.1910; 3. f - przybudówka do szopy; ef - kotłownia. jw. (g) - 1. jw.; 2.1911; 3. g - 1911, budynek fabryczny (między "c" i "e"). sygn. 1963 jw. (a, b, ba, bb, be, c, ca, e, f, fa, g, ga, h, ha, i-q) - 1. jw.; 2.1913; 3. a - 1895-1900, dom (przebudowa); b - 1895, biuro i stajnie; ba - 1902, dobudówka; bb - 1898, dobudówka z klatką schodową; be - ok. 1898, jw., c - ok. 1903, toalety; ca - ok. 1910, dobudówka; d - 1910, hala fabryczna (przebudowana); e - 1911, wybrukowanie podwórza; f - 1910, stodoła; fa - 1910, szopa; g - 1910, maszynownia; ga - 1910, skład węgla; h - 1912, budynek z wagą; ha - 1912, waga; i - 1910, gnojownią; k, 1 - 1910, stajnie; m - 1910, budynek ogrodowy; n - 1910, domek ogrodnika; o - 1910, bocznica kolejowa; p - 1911, oświetlenie podwórza; q - ok. 1900, ogrodzenie. jw. (r, s) - 1. jw.; 2.1915; 3. r - 1915, szopa; s - 1915, maszynownia. jw. (a-s) - 1. Konserwenfabrik G.m.b.h. Posen; 2.1919; 3. jw. sygn.1962 nr 202 [146 (50 a-r)] - 1. Conrad Paulus, radca handlowy i fabrykant; 2. 1913; 3. a - 1898, budynek biura; b - 1912, przybudówka do budynku jw.; c - 1903, domek dozorcy z portiernią; d - 1903, przybudówka z sienią; e - 1903, magazyn; f - po 1905, ślusarnia z montownią; g - po 1905, zakład kotlarski; h - 1907, maszynownia i kotłownia; i - po1907, stolarnia i modelarnia; k - 1912, szopa na węgiel; 1 - po 1905, remiza; m - ok. 1908, stajnia z remizą; n - ok. 1898, szopa - magazyn; o, p - ok. 1898, kominy; q - ok. 1905, ogrodzenie; r - bd., bocznica. jw. (a, u, v, w) - 1. jw.; 2.1915; 3. 1914/15 (całość), a - budynek biura (nowo zbudowany); u - hala wagonów; v - szopa; w - suszarnia drzewa. sygn 1963 nr 208 [152 a, b] - 1 . Perdinand Bendix; 2.1915; 3. a, b -1914, dwie hale fabryczne. sygn. 1962 nr 214-216 [ 158-160 (51-52)] - 1. August Ebers; 2.1876; 3.1875, dom i stajnia. jw. (b, c) - 1. jw.; 2.1878; 3. b - 1875, stajnia; c - 1878, dom z wozownią. jw. (c-f) - 1. jw.; 2.1883; 3. c - 1878, dom; d -1883, dom; e - 1883, stajnia z szopą; f -1883, stajnia. jw. (g) - 1. Joseph Deierling, kupiec; 2.1885; 3. g - 1885, stodoła. jw. (t: h, i) - 1. jw.; 2.1895; 3. f - 1893, stajnia; h - 1895, dom; i - 1893, szopa. jw. (d, h) - 1. jw.; 2.1905; 3. d - 1905, szopa; h - 1905, obora. jw. (l-q) - 1. jw.; 2. 1908; 3.1 - ok. 1898, szopa; m - ok. 1902, szopa; n - ok. 1904, szopa; o - ok. 1906, szopa; p - ok. 1903, stajnia; q - ok. 1903, szopa, numery nieparzyste - wschodnia strona ulicy w kierunku południowym sygn. 1963 nr 61 [17 (113 a, b, d, e)], u zbiegu Dolnej i Górnej Wildy - 1. Oskar Rinsch; 2.1881; 3. a - 1873, dom; b - 1868, dom; d - 1881, stajnia; e - 1875, stajnIa.

Magdalena Mrugalska- Banaszakjw. (a-d) - 1. jw.; 2. 1884 (całość); 3. a - dom; b - dom z kręgielnią; c - stajnia; d - apartament ogrodowy. jw. (c) - 1. jw.; 2.1886; 3.C - sala. jw. (a-k) - 1 . Wilhelm Peterson, mistrz malarski; 2.1903; 3. a -1903, sala; b -1884, restauracja; c - 1886, sala; d - 1873, dom; e - 1868, dom; f - 1881, szopa; g - 1872, stajnia; h - 1872, toaleta; i, k - 1872, dwa budynki kręgielni. sygn.1962 nr 61-61A [19 (113a)] - 1. Stephan Krenz, architeke 1 ; 2. 1912; 3. a - 1912, dom. nr 69 [25 (110)]; między ulicami Dolna Wilda i Głęboką - 1. Wilhelm Ulrich; 2.1867; 3. a - 1867, dom.

nr 73 [29 (108)] - 1. Joseph Daub; 2.1878; 3.1878, dom. nr 83 [39 (105 a-d)], między ulicami Głęboką i Chwiałkowskiego - 1. Alexandra Weber; 2.1872 (całość), a - dom; b - budynek gospodarczy; c - apartament ogrodowy; d - stajnia. jw. (b) - 1. jw.; 2. 1883; 3. b - 1883, stajnia. jw. (b) - 1. Hugo Brodnitz 2.1908; 3. b - 1908, dom ze stajnią. nr 87 [43 (103d)] - 1. Emil Klepper; 2. 1862; 3. d - 1832, dom. nr 89 [45 (102 a, b)] - 1. Joseph Strohheiker, cieśla; 2. 1891; 3. a - ok. 1861, dom; b -1891, stajnia. nr 93-95 [49-51 (100a)], między ulicami Chwiałkowskiego i Czajczą - 1. Andreas Gensler; 2. 1857; 3. a - ok. 1835, dom.

jw. (c) - 1. jw.; 2.1863; 3. c - 1834, dom ze stajnią. jw. (b) - 1. jw.; 2.1874; 3. b - 1874, stodoła. jw. (a, b) - 1. Johannes Gensler; 2.1885; 3. a - 1885, stajnia; b - 1885, wozownia. jw. (d, e) - 1 . jw.; 2.1894; 3. d -1894, szopa z przybudówką; e -1894, stajnia z budynkiem gospodarczym. jw. (c, d) - 1. jw.; 2. 1913; 3. c - 1912/1913, dom ze sklepem i magazynem; d - 1912/13, dom tylny. nr95 [51c, d] - 1. Johannes Gensler; 2.1913; 3.1912/13 (całość), c - dom frontowy; d - dom boczny z piekarnią. jw. (a, b) - 1. Katarzyna Duchowska; 2. 1920; 3. a, b - jw. nr 97 [53 (99)] - 1. Adalbert Michalski; 2.1881; 3.1876, dom. nr 105 [59 (98d)] - 1. Joseph Witkowski; 2.1862; 3.d - 1851, obora. jw. (c, e) - 1. Johannes Witkowski; 2.1875; 3. c - 1865, stajnia; e - 1874, stajnia. jw. (a, b) - 1. jw.; 2.1878; 3. a - ok. 1855, dom ze stajnią; b - 1877, szopa. 107 [61 (97(a-e)] - 1. Vaterl. Frauenverein. Altenheim; 2. 1895; 3. 1880 (całość), a - dom; b - szopa gospodarcza z pralnią i składem na węgiel; c - pralnia; d - pomieszczenie gospodarcze; e - toalety. jw. (a, b) - 1. jw.; 2.1895; 3. jw. jw. (a-d) - 1. Richard Linke, właściciel apteki; 2.1914; 3.1904 (całość), a - dom; b - budynek gospodarczy z pomieszczeniem na węgiel i kurnikiem; c - śmietnik; d - ogrodzenie. nr 109 [63 (94 a-c)], przy ul. Czajczej; patrz też ul. Czajcza 2 - 1 . Joseph Handschuh; 2.1882 (całość); 3. a, b - domy; c - stajnia z przybudówką. dawny nr 95 i 96 12 - patrz ul. Wierzbięcice 46 i 48nr 113 [65 (93 a-e)], między Rynkiem Wildeckim i ul. Św. Jerzego - 1 . dr Stanislaus Jerzykowski; 2. 1890; 3. 1890 (całość), a - dom; b, c - stajnie; d - altana ogrodowa; e - szopa. nr 115 [67 a] - 1. Paweł Nawrocki; 2.1920; 3. a - ok. 1904, dom frontowy. nr 121 [83 (90 d - a, b)] - 1. inż. Ludwig Raków; 2.1911; 3. a - 1910/11, dom frontowy; b -1910/11, oficyna. ul. 28 Czerwca 1956 nr 125-127 [77-79 (90 a, b, c)], narożnik św. Jerzego - 1. gmina wildecka; 2. 1878; 3. a - całość - 1877, budynek szkolny; b - stajnia z wozownią i toaletami; c - chlew ze stajnią. jw.*(e) - 1. jw.; 2. 1888; 3. e - 1888, przybudówka do stajni. jw. - 1. jw.; 2. 1888; 3.1888, rozbudowa budynku szkolnego (skrzydło boczne). jw. - 1. jw.; 2. 1892; 3.1891/92; przybudówka do skrzydła bocznego. jw. (a-d) - 1. miasto; 2.1906; 3. a -1877, budynek szkoły; b - 1888; 1891, skrzydło boczne; c - ok. 1890-1896, szopa; d - 1877, toalety. nr 129 [81 (89 c)L między ulicami Krzyżową i Chłapowskiego - 1. Adam Mager; 2.1877; 3. c - 1877, stajnia.

jw. (a) - 1. Magdalena Mager 2. 1883; 3. a - 1833; dom. jw. (b, d, e) - 1. jw.; 2.1886; 3. 1885/1886, całość; b - stodoła; d - szopa; e - apartament ogrodowy. jw. (a) - 1. Andreas Mager; 2.1920; 3. a - 1885; 1898, dwa domy frontowe. nr 131 [83 (88d)] - 1. Max Dreyzehner; 2. 1877; 3. d - 1877, stodoła. jw. (c, e, f, g) - 1. jw.; 2. 1878; 3. 1877 (całość); c - dom; e, f, g - obory. jw. (c) - 1. Roch Kriiger; 2. 1908,1911; 3. c - 1905, warsztat (ryc. 6). jw. (t: g) - 1. jw.; 2.1912; 3. f - 1911, stajnia; g - 1911, budynek z biurem. jw. (c, e) - 1. jw.; 2. 1916; 3. c - 1877; dom; e - 1879, stajnia. nr 135-147 [85-89 (86 a-c)] - l. Thadeus von Garczyński; 2. 1878; 3. a - 1871/72, założenie główne; b - 1872, stajnia; c - 1878, budynek z agregatem do oświetlenia gazowego (ryc. 7, 8). jw. (d) - 1. jw.; 2.1881; 3. d - ok. 1881, budynek kotłowni parowej. nr 149 [91 (86a)] - 1. Verein Peierabwdshaus fur Erzieherinne Provinz Posen (Zakład dla Emerytowanych Nauczycielek); 2. 1902; 3. a - 1902, budynek główny. jw. (g, h, i, k) - 1. jw.; 2. 1903; 3.1903 (całość); g, h, i, k - ogrodzenie. nr 153 [95 (84 a, b)], narożnik Chłapowskiego 1 - 1. Emil Mohaupt; 2. 1896; 3. a - 1896, dom; b - 1896, budynek gospodarczy z toaletą i pralnią.

nr 181-183 [127 (74 a-f)], za ul. Traugutta 1 9 - 1. Rudolf Rehder; 2. 1909; 3. a -1895, dom ze stajnią; b -1895, szopa; c -1895, wozownia; d -1895, stajnia; e - 1898, stajnia; f - 1898, stodoła. jw. (a) - 1. Angelika Twardowska; 2.1910; 3. a - 1901, dom frontowy. nr 187 [130 (72 a-d)], przy Trasie Hetmańskiej - 1. Johannes Pllaum; 2. 1874; 3.1874 (całość); a - dom; b - stodoła; c - stajnia; d - obora.

jw. (a-e) - 1. Stephan Schneider; 2. 1904; 3. a - 1874, dom; b - 1904, dom z piekarnią; c - 1878, stajnia z oborą; d - 1904, sieczkarnia; e - ok. 1884, stodoła - szopa.

Magdalena Mrugalska-Banaszak

Ryc. 6. Plan sytuacyjny posesji Rocha Krugera z 1908 r. Ze zb. APP.

Ryc. 7. Plan sytuacyjny założenia Zakładu Garczyńskiego z 1881 r. Ze zb. APP.

Ul s! Sm frr > fuld JmiAwiBiiu»

<iar<<8»-lu'sches Słitl

Ryc. 8. Widok od południa na Zakład Garczyńskiego, po lewej Dom dla Emerytowanych Nauczycielek, pocztówka po 1902 r. Ze zb. MHMPjw. (t: g) - 1. jw.; 2. 1908; 3. f - 1904, stajnia; g - 1904, szopa. sygn.1963 nr 245-261 [183-189 (114 a_h)13 - 1. Spar und Bauverein zu Posen ; 2. 1913; 3. a-h -1913, domy.

jw. (a) - 1. jw.; 2.1914; 3. a - 1914 , dom. jw. (1-21) - 1. jw.; 2.1914; 3. 1-21 - 1914, domy. jw. (34-38) - 1. jw.; 2.1915; 3. 34-38 - 1915, domy. jw. (41-44) - 1. jw.; 2.1915; 3.41-44 - 1915, domy. jw. (14,22/23,24-33) - 1. jw.; 2.1916; 3.14,22/23, 24-33 - 1916, domy. jw. (39,40) - 1. jw.; 2.1916; 3. 39,40 - 1916; domyul. Św. JERZEGO, 1920 (w 1927przedłużona do Warty); Yorkstrasse, 1900 sygn. 1973 nr la - 1. Carl Kliche; 2.1919; 3. a - ok. 1900, budynek gospodarczyul. Jana KILIŃSKIEGO, 1920; Billzustrasse, 1900 sygn. 1947 nr 2 (a-e) - 1. Adalbert Kwiatkowski, ogrodnik; 2. 1884; 3. 1883/84 (całość); a - dom; b - stajnia; c-e - szklarnie.

Magdalena Mrugalska-Banaszaknr 3 (a-h) - 1. Martha Simon; 2. 1910; 3. a - 1900, dom; b - 1900, przybudówka; c - 1903, budynek gospodarczy; d - 1900, budynek gospodarczy; e - 1900, stajnia; f-h - 1900, budynki gospodarcze, nr 5 - 1. Garstecki, spadkobierca Steinkena; 2.1920; 3. ok. 1905, dom z oficynami. nr 8 - 1. Maria Jarnatowska; 2.1920; 3. 1906, dom. nr 9 - 1. Emma Weidemann; 2.1920; 3.1905, dom. nr 11 - 1. Zofia Kostujak; 2.1920; 3.1902, domul. Antoniego KOSIŃSKIEGO 1920; Bliicherstrasse, 1898 sygn. 1959 nr 9 (a, b) - 1. Robert Fabian 2. 1920; 3. a - 1897, dom; b - 1897, budynek gospodarczy. nr 15(a) - 1. Martha Anders; 2. 1920; 3. a - 1901, domul. KRZYŻOWA, 1919; Kreuzstrasse, 1892 nr 1 - patrz ul. 28 Czerwca 1956 nr 129 sygn. 1946 nr 3 (a, b), narożnik ul. Wierzbięcice 6 6 - 1 . Andreas Mager; 2. 1920; 3. 1904 (całość); a - dom; b - stajnia.

sygn. 1961 nr 4 (a, b) - 1. Max Dreyzehner; 2.1876; 3. a - 1876, dom; b - 1876, stajnia. nr 5 (a) - 1. Ludwik Frankiewicz, mistrz budowlany; 2. 1911; 3. a - 1903, dom. nr 6 (a, b) - 1. jw.; 2.1908; 3. a - 1903, dom frontowy; b - 1903, dom tylny. nr 18 (c) - 1. Roch Kriiger; 2.1912; 3. c - 1909, dom tylny. jw. (a, b) - 1. jw.; 2. 1916; 3. a - 1876, dom; b - 1876, stajnia i spichlerzul. Antoniego MADALIŃSKIEGO 14, 1930; Gneisenauerstrasse, 1900; Ignacego Prądzyńskiego, 1920 sygn. 1953 nr 5 (Prądzyńskiego 26 a- f) - 1 . Andreas Dębicki i żona, rentierzy; 2.1912; 3.1904 (całość); a - dom; b - oficyna; c - śmietnik; d - wybrukowane podwórze; e - ogrodzenie; f - przewody kanalizacyjne. nr9 (Prądzyńskiego 28 a, b) -1. Wojciech Czarnecki; 2.1920; 3. a-1905, domfrotowy; b - 1905, dom tylny. nr 11 (Prądzyńskiego 29a) - 1 . Maria Zaremba- Belachowicz; 2.1920; 3.1902, domul. MAGAZYNOWA, 1951; Koppenstrasse, 1900; Jakuba Wujka, 1920 sy gn. 1957 nr 1 (a-d) - 1 . Luiza Goeldberg; 2.1920; 3. a -1900, dom (stróżówka); b -1900, budynek biura; c - 1900, szopa; d - 1915, ogrodzenie z desekul. MieczYsława NIEDZIAŁKOWSKIEGO, 1946; Hahnstrasse, 1892; Stroma, 1919 sygn. 1821 nr 22 (a) - 1. Hermann Reinke; 2. 1914; 3. a - ok. 1904, domnr 28/29 - 1. J ohann Hay; 2.1870; 3. ok. 1870, dom. nr 28/29 (a-d) - l. Johannes Walter, kupiec; 2. 1890; 3. a, b - ok. 1876, domy; c - 1899, dom; d - 1899, toaleta. nr 28/29 (e) - 1. miasto; 2. 1906; 3. e - ok. 1900, toaletyul. PAMIĄTKOWA, 1920; Wranglerstrasse, 1900 sygn. 1971 nr 11 (5 a, b) 15 - 1. Gustav Albrecht; 2. 1909; 3. a - 1904/05, dom frontowy; b - 1904/05, dom tylny. nr 13 (6 a, b) - 1. Augusta Glaser, G. Goldstein, Georg Schyma; 2. 1909; 3. a - 1904/05, dom frontowy; b - 1904/05, dom tylny.

ul. PIASTOWSKA, 1929; Flussstrasse, XIX wiek; Bocianka, 1992 (odcinek od ul. Jordanu w kierunku Dębca) sygn. 669 nr 1 - 1. miasto; 2.1902; 1909; 3.1902, łazienki rzeczne. sygn. 662 nr 2 (a) - 1. Johannes Liedke; 2.1842; 3. a - ok. 1840, dom. jw. (a, b) - 1. Carl Klopsch; 2. 1853,1855; 3. a - ok. 1840, dom; b - 1853, budynek gospodarczy. jw. (a-c) - 1. jw.; 2. 1860,1862; 3. a-b - jw.; c - 1860, stajnia. sygn. 678 jw. (a-e) - 1. Adam Struber; 2.1885; 1886; 3.1885 (całość); a - dom; b - kręgielnia; c - szopa; d - łaźnia; e - kolumnada. jw. (a-i) - 1. jw.; 2.1889; 3. a-e - jw.; f-h - 1889, łazienki; i - 1889, przebieralnia. jw. (k, 1) -1. Hugoi Berta z d. LueckDoeringowie; 2.1897; 3. k-1894; sala z miejscem dla orkiestry i garderobami; 1 - 1894, apartament ogrodowy. sygn.671 nr 3 - 1. Gimnazjum Augusty Wiktorii; 2.1913; 3.1913, przechowalnia - skład łodzi. sygn. 543 brak nr (a-d) - 1. Ruder- Club- Neptun - Posen; 2. a - ok. 1905, sala; b - ok. 1905, toalety; c - 1919, przystań; d - 1919, altanaul. POWSTAŃCZA, 1920; LMzowstrasse, 1913 nr 1 - patrz: ul. Czajcza 12ul. Ignacego PRĄDZYŃSKIEGO u, 1920; Gneisenaustrasse, 1900 sygn. 1953 nr 48/49 (a_d)17 - 1. Paul Wezorke i Martha Doede; 2. 1920; 3. a - 1911/12, dom z restauracją; b - bd., budynek z mieszkaniem dozorcy i stajnia; c - 1904, masarnia z wędzarnią; d - ok. 1905-08, wozownia, (ryc. 9). nr 53 (a) - 1. miasto; 2.1908; 3. a - 1900, barak z szopą na materiały - dla potrzeb budowy szkoły. nr 53 (b, c) - 1 . miasto; 2.1909; 3. b, c - 1909, pawilony szkolne.

Magdalena Mrugalska-Banaszaknr 53 (d) - 1. jw.; 2. 1910; 3. d - 1910, pawilon szkolny. nr 53 (e) - 1. jw.; 2.1912; 3. e - 1912, sala gimnastyczna. nr 54 (a, b) - 1. E. Jarecki; 2. 1912; 3. a - 1905, dom frontowy; b - 1905, skrzydło boczne. nr 55 (a, b) - 1 . Robert Lenz; 2.1920; 3. a -1903, dom frontowy; b -1903, dom tylnyul. PRZEMYSŁOWA, 1920; Margarithestrasse, 1892 numery parzyste - zachodnia strona ulicy w kierunku południowym sygn. 1964 nr 46 (15 a_e)18, między ulicami Roboczą i Chwiałkowskiego - 1. "Paulinum" Ewangelicki Zakład Wychowawczy; 2.1899; 3. ok. 1899 (całość); a - dom; b - alumnat; c - kuchnia z pralnią; d - szopa; e - stajnia z toaletą. jw. (a) - 1. jw.; Zentralvorstand Fur inhere Mission zu Dahlen b. Berlin; 2. 1920; 3. a - 1910, główny budynek zakładu.

Ryc. 9. Kamienica przy ul. Prądzyńskiego 48/49, fot. współczesna 1. Mulczyńskinr 48 (12 a-c), między ulicami Chwialkowskiego i Roboczą - 1. Stowarzyszenie "Eben Erzer"; 2.1910; 3.1910 (całość); a - dom frontowy; b - dom tylny z kaplicą; c - ogrodzenie. nr 52-60 (6-10), przy pi. M. Skłodowskiej-Curie - 1. miasto; 2.1903; 3.1900, barak z szopą na materiały - dla potrzeb budowy szkoły. nr 62 ( 4a), naprzeciw Rynku Wildeckiego; patrz też Rynek Wildecki 1- 1. miasto; 2. 1908; 3. a - 1908, łaźnia miejska. nr 64 (3 a, b), między M. Skłodowskiej-Curie i ul. Sikorskiego - 1. Lorenz Kromolski; 2. 1879; 3. a, b - 1879, dwa domy. jw. - 1. jw.; 2.1884; 3.1883/84, dom. jw. - 1. jw.; 2.1885; 3.1884, stajnia. nr 66 (2 a, b) - 1 . Joseph Wielandt; 2.1879; 3. a - ok. 1875, dom; b - ok. 1875, stajnia. jw. (c, d) - 1. jw.; 2. 1885; 3. c - 1884/85, dom; d - 1884/85, stajnia. jw. (a, b) -1. W. Wichrowski, Centrala Oliw Mineralnych; 2.1919; 3. a-1919, szopa-magazyn; b - 1919, szopa. jw. (c) - 1. jw.; 2. 1920; 3. c - 1920, budynek biura (kantor). numery nieparzyste - wschodnia strona ulicy w kierunku południowym nr 21 (27 a-c), między ulicami Chwialkowskiego i św. Czesława - 1. Paul Fiirstenau, kupiec; 2.1903; 3. a -1893, budynek fabryki; b - 1894, szopa z magazynem; c -1893, toalety. jw. (d) - 1. Martin Kiss; 2. 1920; 3. d - 1914, dom mieszkalny z oficynami. nr23 (28 a-c) -1. Paul Seler; 2.1920; 3.1920 (całość); a - budynek biura; b -warsztat i magazyn; c - szopa. nr 31 - patrz: ul. św. Czesława 1 nr 39 (35 a-h, k-n), między ulicami Zupańskiego i Chwialkowskiego - 1. Paul Steinken, inżynier; 2.1914; 3. a -1909, budynek biura (kantor); b -1900, sień; c -1900, domek dozorcy z garażem i stajnią; d -185 O, szopa; e -1913, odlewnia; f - 1850,magazyn; g - 1850, zadaszenie przejazdu; h - 1870, kuźnia; k - 1900, budynek fabryki; 1 - 1909, warsztat stolarski z magazynem; m - 1909, remiza; n - bd., brama z opłotowaniem. jw. (t: m) - 1. jw.; 2.1916; 3. f - 1916, szopa; m - 1916, garażul. ROLNA, 1919; Ackerstrasse, 1900 sygn. 1963 nr 114 (a, b) 19 - 1 . Wildecka Gmina Ewangelicka; 2.1898; 3.1897 (całość); a - kostnica; b - remiza na karawan (ryc. 10)ul. RÓŻANA, 1920; Rosenstrasse, 1892 sygn.1966 nr 1 (a, b) - 1. Carl Studer; 2.1857; 3. a - 1891, dorn; b - 1819, szopa. sygn.1841 nr 1/3-1. miasto; 2. 1913,1914,1915; 3. 1913, budynek szkoły i sala gimnastyczna (ryc. 11). sygn. 1966 nr 6 (19a) - 1. Fritz Mewes; 2. 1904; 3. a - 1903/1904, dom z oficynami.

Magdalena Mrugalska- Banaszak

Ryc. 10. Plan sytuacyjny cmentarza ewangelickiego z 1898 r. Ze zb. APP.

nr 13 (2a-c) - 1. Beyerlein; 2. 1877; 3. a - 1877, dom ze stajnią; b - 1869, szopa z dwoma przybudówkami; c - 1877, stajnia. sygn.1841 nr 14 (4 a-c) - 1. Ludwig Giinner; 2. 1890; 3. a, b - 1887, dwa domy ze stajniami; c - 1889, stajnia z toaletą. nr 16 - patrz: ul. Św. Czesława 9sygn. 1966 nr 17 (7 e, f) - 1. Joseph Pllaum; 2. 1857; 3. e - 1857, obora; f - 1857, szopa. jw. (a-e) - 1 .jw.; 2.1865 3. a -1848, dom; b -1855, szopa; c -1853, obora; d -1853, stajnia; e - 1852, szopa. jw. (e) - 1. Lorenz Pllaum; 2.1886; 3. e - 1886, stodoła z przybudówką. jw. (d) - 1. jw.; 2. 1888; 3. d - 1861, szopa. jw. (c, h, i, k) - 1. Lorenz Kayser; 2.1906; 3. c -1905, szopa; h -1906, szopa ze stajnią; i - 1902, remiza dobudowana do stodoły; k - 1902, budynek gospodarczy z szopą, stajnią i toaletąjw. (b) - 1. jw.; 2. 1907; 3. b - bd., budynek gospodarczy. nr 18 (8a-d) - 1. Johannes Bartoszewski; 2.1857; 3. a - 1797, dom z przybudówką; b - bd., stodoła; c - 1851, budynek gospodarczy; d - 1851, obora. nr 19 (9a-c) - 1. Joseph Banner; 2. 1870; 3. 1870 (całość); a - dom; b - stodoła; c - szopa z przybudówką. jw. (d-f) - 1. Deutsche Verein-Backeri Gesellschaft mit Besehranktef Haftung; 2. 1906; 3. 1906, (całość); d, e - budynki gospodarcze - magazyny; f - stajnia. jw. (b, c, g) - 1. jw.; 2. 1907; 3. b, c, g - bd., remizy do wozów. jw. (h) - 1. jw.; 2. 1909; 3. h - 1909, budynek gospodarczy.

Ryc. 11. Szkoła przy ul. Różanej, pocztówka po 1917 f. Ze zb. MHMP.

Tosen O. 5. wiftefsdiuh AMiism&frajJe. ctm> . 'Waafasffj3jJe

Magdalena Mrugalska- Banaszakjw. (i) - 1. jw.; 2.1913; 3. i - 1913, stajnia. jw. (k) - 1. jw.; 2. 1917; 3. k - 1914, magazyn chleba. nr 21 (11 a, b) - 1. Haenisch; 2.1856; 3. a - 1794, dom; b - 1794, stajnia, jw. - 1. Johannes Witajewski, stolarz; 2. 1911; 3. a, b - 1911, dom frontowy i tylny. nr 22 (12 a) - 1. August Klaus; 2. 1911; 3. a - 1911, dom. nr 23 (13 a) - 1. Wiktor Daniel; 2.1911; 3. a - 1911, dom. dawny nr l (a, b)20 - l. Carl Stiider; 2.1857; 3. a - 1791, dom; b - 1819, szopa.

RYNEK WILDECKI, 1919; Bismarkplatz, 1900; patrz też: ul. Górna Wilda 108-110 i ul. Przemysłowa 62 sygn. 1945 nr 1 (a) - 1. miasto; 2.1912; 3. a - 1911, pawilon mleczny. jw. (b) - 1. jw.; 2. 1912; 3. 1912, szalety miejskie, jw. - 1. jw.; 2. 1912; 3. b - 1907, łaźniaul. Władysława SIKORSKIEGO, 1947; Bachstrasse, 1892; Strumykowa, 1919 sygn. 1943 nr 3 (a, b) - 1. Joseph Witkowski; 2. 1882; 3. a - 1882, dom; b - 1882, stajnia. jw. (c, d) - 1 . jw.; 2.1885; 3. c -1885, dom; d - 1885, budynek gospodarczy z pralnią i stajnią. nr 7 - 1. Paul Hoffman, architekt; 2.1920; 3.1905, dom. nr 10 (a, b) - 1. Robert Lenz; 2. 1884; 3. a, b - 1883/1884, dwa domy. nr 18 (a, b) - 1. August Graber; 2.1880 3. a - 1878, dom; b - 1878, stajnia. jw. (c) - 1. Franz Rehdanz, 2. 1883; 3. c - 1883, dom ze stajnią. nr 18 (b, c) - 1. Józef Obrembski, mistrz pilnikarski; 2. 1921; 3. b - 1920, warsztat; c -19 O 1 , jw. nr 19 - 1. Robert Lenz; 2. 1920; 3.1895, dom. nr 24- 25 - 1. jw.; 2. 1920; 3. 1895, d o m. nr 35 (a, b) - 1. jw.; 2.1920; 3. a, b - 1903, dom frontowy i tylnypi. Marii SKŁODOWSKIEJ-CURIE, 1948; Berger Platz, pocz. XX wieku; Plac Gotthilf a Bergera, 1919 sygn. 1964 nr 1 (ul. Przemysłowa 5)21 - 1 . gmina wildecka; 2.1898; 3. a -1898, budynekszkoły (w trakcie wykańczania). jw. (a, b) - 1. jw.; 2.1899; 3. a - 1898, budynek szkoły; b - 1899, toalety (ryc. 12). jw. (c) - 1. miasto; 2. 1916; 3. c - 1916, dobudowa toalet. sygn. 1960 nr 2a - 1. miasto; 2. 1908; 3. 1908 (stan surowy), budynek zakładu Bergera (Bergerstift) . jw. - 1. jw.; 2. 1909; 3.1909, oddanie do użytku zakładu Bergeraul. Romualda TRAUGUTTA, 1920; Flotwellstrasse, 1902 nr 19 - patrz też: ul. Górna Wilda 181-183

Ryc. 12. Szkoła powszechna (na górze) i Szkoła Posen Budowy Maszyn (na dole), pocztówka po 1907 r. Ze zb. prywatnychsygn.1816 nr 21 (9a)22 - 1. Valentin Gawarecki; 2.1896; 3. a - 1878, dom; b - 1877/78, stodoła; c -1878, stajnia. jw. (a) - 1. Valentin i Apolonie Gawareccy; 2.1898; 3. a - 1896, dom. jw. (b) - 1. Andreas Maciejewski; 2. 1896; 3. b - 1896, dom. jw. (c) - 1. jw.; 2.1897; 3. c - 1897, stajnia. nr 25 (11 a, b) - 1. Franz Żelazek; 2.1897; 3. a - 1897, dom; b - 1897, stajnia. jw. (b-e) - 1. jw.; 2. 1905; 3. b - 1897, stajnia; c - 1904, dom; d - 1904, stajnia; e -1904, toaleta.

Magdalena Mrugalska-Banaszakul. Jana UMIŃSKIEGO, 1920; Feiherr-von-Stein-Strasse, 1900 sygn. 1968 nr 25 (a) - 1. Johannes HenkeI; 2. 1905; 3. a - 1905, dom. nr 26 (a) - 1. Joseph Pogoda; 2. 1921; 3. a - ok. 1905, domul. WIERZBIĘCICE, 1920; Bitterstrasse, 1906 numery nieparzyste - zachodnia strona ulicy w kierunku południowym sygn. 1946 nr 13 (a, b), między ulicami Niedziałkowskiego i Św. Czesława - 1. Anna Muszyńska; 2. 1920; 3. a - 1908, dom frontowy; b - 1908, dom tylny. nr 21 - patrz: ul. św. Czesława 4 nr 23 - patrz: ul. Św. Czesława 15 nr 27 - patrz: ul. Żupańskiego 5 nr 31 (a, b), między ulicami Żupańskiego i Chwiałkowskiego - 1. Paul Steinken, inżynier; 2.1911; 3. a, b -1911, dwa domy bliźniacze w stanie surowym. nr 35 (a), narożnik ul. Chwiałkowskiego 14 - 1. Wacław Centowski; 2. 1920; 3. a - 1907, dom.

nr 45, przy Rynku Wildeckim - 1. gmina ewangelicka kościoła św. Mateusza; 2. 1913; 3.1912, dom parafialny (ryc. 13).

nr 59, narożnik ul. św. Jerzego 3 -1. Spar und Bauverein; 2.1910; 3.1910, domnumery parzyste - wschodnia strona ulicy w kierunku południowym nr 2 (a-b), narożnik ul. J. Wujka - 1. F. A. Binder, architekt; 2.1897; 3.1896/97 (całość); a - dom; b - budynek gospodarczy ze stajnią. jw. (c-e) - 1. jw.; 2. 1899; 3. 1899 (całość); c - sala ekspozycyjna; d - warsztat kamieniarski; e - budynek z urządzeniami do przesuwania bloków kamiennych. jw. (a-d) - 1. Bruno Palster, kupiec; 2.1920; 3. a - 1897, dom; b - 1897, weranda; c - 1897, budynek gospodarczy; d - ok. 1905, stajnia. jw. (a, b) - 1. Andrzej Mager; 2. 1920; 3. a - 1904, dom; b - 1904, stajnia. nr 14 (a, b), między ulicami Niedziałkowskiego i św. Czesława - 1. Teodor Reinke; 2.1920; 3. a - ok. 1905, dom frontowy; b - 1920, dom tylny. nr 26 - patrz: ul. Żupańskiego 6 nr 40 (a), między ul. Chwiałkowskiego i Rynkiem Wildeckim - 1. dr Zofia Broekerowa; 2. 1920; 3. a - 1913, dom. sygn. 1958 nr 46 (dawniej ul. Górna Wilda 95 a-e), przy ul. Czajczej - 1. Florian Wittig; 2.1874; 3. a - ok. 1804, dom; b - jw., szopa; c -1864, stajnia; d - ok. 1804, jw.; e - 1874, wozownia. sygn. 1962 jw. (a, c, d) - 1. Joseph Handschuh; 2. 1877; 3. a - 1873, dom; c - 1873, stajnia; d - 1871, stajnia. jw. (c, d) - 1. jw.; 2.1882; 3. c, d - 1881, stajnie. nr48 (dawniej ul. Górna Wilda96 a-c) - l.jw.; 2.1884; 3.1884 (całość); a, b - dom; c - wozownia ze stajnią.

Ryc. 13. Dawny dom parafialny wildeckiej gminy ewangelickiej, fot. współczesna 1. Mulczyńskijw. (g, k, 1) - 1 . Katharine Handschuh; patrz też: ul. Czajcza 2; 2.1901; 3. g-18 95; stajnia; k - 1899, stajnia; 1 - 1901, budynek gospodarczy. nr 66 - patrz: ul. Krzyżowa 3ul. Józefa WYBICKIEGO, 1920; Frobelstrasse, 1906 sygn. 1972 nr 2 (a) - 1. Maria Mendelska; 2. 1920; 3. a - ok. 1908, dom z przybudówką. nr 3 (a) - 1 - 3; jw. nr 16 - patrz: ul. 28 Czerwca 1956 nr 132ul. Jana ŻUPAŃSKIEGO, 1920; Hohenlohestrasse, 1900 sygn. 1955 nr 2 (a, b) - 1. Carl Sengpil; 2.1918; 3. a - 1905, dwa domy bliźniacze. nr 5 (a), narożnik ul. Wierzbięcice 27 - 1. Gutsche; 2.1921; 3. a - 1908. dom. nr 6 (a), narożnik ul. Wierzbięcice 26- 1 . AdolfWiderman, kupiec i Wilhelminę Widermann z Łodzi; 2.1921; 3. ok. 1910, dom.

nr 15 - 1. Wojciech Koźniak, kupiec; 2.1921; 3.1915, dom. nr 19 (a) - 1. Michał Rutkowski; 2. 1920; 3. a - 1904, dom.

Mag dalena Mrugaiska - Banaszak

PRZYPISY:

1 Przy obecnie obowiązującej nazwie ulicy podano wczesnIeJsze wraz z datą ich nadania, które ustalone zostały na podstawie materiałów archiwalnych, a także: Z. Zaleski, Nazwy ulic w Poznaniu, Poznań 1926; Z. Zakrzewski, Nazwy osobowe i historyczne ulic Poznania, Poznań 1971; Skorowidz historyczny nazw dzielnic i ulic miasta Poznania, oprać. M. Zadorożnyj, Poznań 1983; A. Gąsiorowski, Nazwy poznańskich ulic. Przemiany i trwanie: wiek XIV-xx, "Kronika Miasta Poznania", 1984, nr 3-4, s. 22-64.

2 Do 1945 roku biegła od ul. Kolarskiej, przecinała Drogę Dębińską i dochodziła do ul.

Piastowskiej.

3 Zmiana numeracji ulicy w 1936 roku - Archiwum Państwowe w Poznaniu (skrót APP), Akta miasta Poznania (skrót AmP), sygn. 4343, s. 71. Pralnia Kartmanna położona była przy narożniku ulic Kolarskiej i Bielnik. 4 W ubezpieczeniu nie podano numeru posesji, a jedynie numer księgi wieczystej; chodzi zapewne o nr 9 (narożnik ul. Bierniki i Drogi Dębińskiej); por.: APP, AmP, sygn. 4343, s. 71.

5 Zmiana numeracji ulicy w 1934 roku - jw., s. 117.

6 W 1930 roku nastąpił podział ul. Prądzyńskiego na trzy: Czarnieckiego, Prądzyń - skiego i Madalińskiego. W ubezpieczeniach ogniowych wszystkie trzy figurują pod ul. Prądzyńskiego. W niniejszym wykazie zostały rozbite, aby ułatwić konfrontację z dzisiejszym stanem zabudowy; por.: jw., sygn. 4342, s. 8. 7 Zmiana numeracji ulicy w 1934 roku - jw., sygn. 4343, s. 48. Niektóre dawne numery nie zostały włączone do nowego planu, dlatego też w wykazie podano położenie ubezpieczanych budynków. 8 Droga Dębińska przysporzyła najwięcej trudności związanych z numeracją. W ubezpieczeniach ogniowych podawano wymiennie numerację parceli, ksiąg wieczystych i ubezpieczeniowych; współczesna numeracja nie odpowiada ówczesnej. Ponadto brak planów związanych ze zmianami numeracji. W przypadku Drogi Dębińskiej, obok numeru parceli lub gruntu (numeru hipotecznego z ksiąg wieczystych), dodatkowo podano dla lepszej orientacji nazwy ogródków restauracyjnych z ich przybliżonym położeniem. 9 W 1981 roku ul. Górna Wilda (wówczas F. Dzierżyńskiego) podzielono na dwie ulice: od ob. ul. Królowej Jadwigi do Rynku Wildeckiego przywrócono dawną nazwę - Górna Wilda, a od Rynku do granic miasta - 28 Czerwca 1956 roku. W wykazie te dwie ulice potraktowano jako całość. Przy odpowiednim numerze zaznaczono, której ulicy dotyczy dane ubezpieczenie. 10 Numeracja Górnej Wildy ulegała trzykrotnie zmianom. Po raz pierwszy nadano ulicy numery w latach 90. XIX wieku. Wówczas "obiegały" one ulicę dookoła, a numer pierwszy i końcowy był przy ob. ul. Królowej Jadwigi. Około 1914 roku numeracja uległa zmianie, numery podzielone zostały na parzyste (zachodnia strona) i nieparzyste (wschodnia strona). Obecna numeracja pochodzi z końca lat 40. XX wieku, kiedy to zmieniając nazwę ul. Półwiejskiej i Górnej Wildy na F. Dzierżyńskiego, jednocześnie zmieniono numerację. Rozpoczynała się ona przy ul. Strzeleckiej. Numery w nawiasach (1-40) odnoszą się do kolejnych segmentów bloków mieszkalnych. 11 S. Krenz ubezpieczał swój dom dwukrotnie w 1912 roku; każdorazowo podany jest inny zawód - architekt, a następnie budowniczy. 12 Po zmianie numeracji ulicy parcele włączono do ul. Wierzbięcice.

13 Robotnicze osiedle położone między obecnymi ulicami: 28 Czerwca 1956, Wspólną i Hutniczą. 14 P . 6 or.: przypIS . 15 Zmiana numeracji ulicy w 1929 roku - APP, AmP, sygn. 4342, s. 7.

16 P . 6 or.: przypIS . 17 Plan numeracji ulicy - jw., s. 7; por. także przypis 5.

18 Zmiana numeracji ulicy w 1939 roku - jw., sygn. 4343, ss. 175,176.

19 Ubezpieczone obiekty zostały wpisane w księdze wieczystej - Górna Wilda 54 (księga ubezpieczeń nr 114); w tym czasie ul. Rolna nie posiadała jeszcze nazwy ani numeracji. 20 Numer nie istnieje - parcela i zabudowa zostały zlikwidowane w trakcie wytyczania ul. Żupańskiego. 21 Por.: plan numeracji ul. Przemysłowej - APP, AmP, sygn. 4343, s. 175-176.

22 Zmiana numeracji ulicy w 1930 roku - jw., sygn. 4342, s. 65.