POZNAŃSCY KUPCY BUDUJĄ

Kronika Miasta Poznania 1998 R.66 Nr1; Budowniczowie i Architekci

ROMAN DERA

D o roku 1989 kupcy poznańscy zorganizowani w Wojewódzkim Zrzeszeniu Handlu i Usług handlowali w placówkach otrzymanych na zasadzie przydziału lokalu użytkowego. Niewielu z nich posiadało własne sklepy schowane w najmniej atrakcyjnych pod względem handlowym miejscach, daleko od handlowego centrum miasta, gdzie dominowały placówki państwowe. Oficyny, piwnice i pawilony, pod wieloma względami nie spełniające swojej funkcji, uosabiały rolę, jaka w owych czasach przypadła prywatnym kupcom - stanowili uzupełnienie uprzywilejowanego handlu uspołecznionego. Po roku 1989 miał miejsce niekontrolowany przyrost jednostek handlowych, których jednak żadną miarą nie można utożsamiać ze sklepem. Miasto obrosło w stoliki, łóżka polowe i stragany, zwane szczękami. Na każdej ulicy, w centrum i na przedmieściach, na każdym skwerze i przed każdym sklepem można było kupić praktycznie wszystko. I kupowano, bo było taniej. Staliśmy się jednym z większych bazarów Europy, bowiem każdy, kto posiadał jakieś pieniądze, chciał je teraz pomnożyć, a sytuacja temu sprzyjała. Sklepy, w których ten sam towar oferowano częstokroć po znacznie wyższej cenie, ponieważ właściciel ponosił koszty jego utrzymania, nie miały żadnych szans. Spowodowało to upadek szeregu kupieckich placówek handlowych. Od roku 1990 działacze związani ze Zrzeszeniem zaczęli zastanawiać się, jak przeciwstawić się kryzysowi. Postanowiono, że jedynym wyjściem z sytuacji jest budowa nowoczesnych, zintegrowanych placówek handlowych przyciągających klientów funkcjonalnością i estetyką wnętrza. N a wniosek skierowany do Wydziału Architektury, Urbanistyki i Nadzoru Budowlanego Urzędu Miasta Poznania Zrzeszenie otrzymało siedem wskazań lokalizacyjnych z możliwością wybudowania pawilonów handlowych. Wybrano teren przy ul. Starowiejskiej, równoległej do ul. Słowiańskiej. Powstała grupa inicjatywna inwestorów - członków Zrzeszenia. Przyjęto projekt autorstwa arch. Jarosława Kaszuba i po uzy

Ryc. 1. Pawilony handlowe przy ul. Starowiejskiej. Fot. A Szozda.

skaniu zezwolenia na budowę, w roku 1991 rozpoczęto realizację inwestycji, którą ukończono we wrześniu 1992 roku. Powstało 16 pawilonów o łącznej powierzchni handlowej 550 m kw. Do dziś służą one mieszkańcom Winograd i na trwałe wpisały się w krajobraz infrastruktury handlowej Poznania. Najważniejszą inicjatywą, która wyszła z Wojewódzkiego Zrzeszenia Handlu i Usług, było uczestnictwo w przetargu na zagospodarowanie czasowe (na okres trzech lat) placu u zbiegu ul. Św. Marcina i Al. Marcinkowskiego. Przetarg ofertowy dotyczył sposobu zagospodarowania oraz stałej, miesięcznej opłaty dzierżawnej. Celem ogłoszenia przetargu była też chęć uporządkowania tego ważnego fragmentu centrum miasta. Ofertę Zrzeszenia uznano za najlepszą. Projekt zlecono zespołowi pod kierownictwem inż. arch. Marka Pawlaka. W roku 1992 rozpoczęto budowę Pasażu MM, a już w kwietniu 1993 roku obiekt oddano do użytku. Zgodnie z zezwoleniem na budowę zastosowano system jednokondygnacyjnego chodnika, po obu stronach zabudowanego sklepami. W jednej części wykorzystano naturalne obniżenie terenu, które umożliwiło dobudowę drugiej kondygnacji. W Pasażu MM znajduje się 51 sklepów o łącznej powierzchni ok. 2 tys. m kw. Pawilon miał istnieć trzy lata, prosperuje do dziś. Samorząd Zrzeszenia przyjął plan perspektywiczny, który przewiduje powstanie w tym miejscu cztero- lub pięciokondygnacyjnego Domu Kupiectwa Poznańskiego z parkingiem podziemnym. Powierzchnia handlowa (ok. 8 tys. m kw.) współistniałaby z powierzchnią biurową (ok. 12 tys. m kw.) o standardzie A. Prace studialne rozpoczną się latem 1998 roku, później nastąpi szereg czynności związanych z zatwierdzeniem projektu.

Roman Dera

Przykładem porozumienia kapitałowego kupców poznańskich jest pomysł budowy Centrum Handlowo- U sługowego z częścią parkingową na pi. Wiosny Ludów. Powierzchnia całego terenu wynosi 6 tys. m kw. Wl996 roku ośmiu kupców odkupiło od inwestora zagranicznego 2 tys. 300 m kw. gruntu. Pozostała część była własnością miasta Poznania (3 tys. m kw.) oraz dwóch prywatnych właścicieli. Zawiązana spółka Kupiec Poznański wystąpiła z wnioskiem o scalenie tych gruntów. Komisja Zagospodarowania Przestrzennego i Budownictwa, po burzliwych dyskusjach z udziałem architektów z SARP-u, oceniła koncepcję pozytywnie. Na sesji Rady Miejskiej przedstawiono wniosek dotyczący wejścia aportem miasta Poznania do spółki. Inwestycję proponowaną przez Kupca Poznańskiego uznano za jedyną, która umożliwi zgodne z potrzebami mieszkańców miasta zagospodarowanie przestrzenne tej części centrum Poznania. Od tego momentu rozpoczęły się intensywne prace projektowe. Ogłoszono dwa konkursy, w których uczestniczyło sześć biur architektonicznych. Wyłoniono projekt powstały w pracowni projektowej architektów Piotra Litoborskiego i Piotra Mar

Ryc. 4. Budowa Centrum Handlowego "Wiktoria" u zbiegu ulic Garbary i Kazimierza Wielkiego. Fot. A. Szozda.

ciniaka. Na początku 1998 roku projektanci przedstawili założenia techniczno-ekonomiczne inwestycji, do czerwca tego roku powinien powstać plan finansowania Centrum. Koncepcja przewiduje wybudowanie od strony pi. Wiosny Ludów trzykondygnacyjnego kompleksu handlowego o powierzchni 7 tys. 700 m kw. oraz również trzykondygnacyjnej powierzchni podziemnej z podziałem na część handlową (10 tys. m kw.) oraz część parkingową, gdzie jednocześnie parkować będzie 400 aut. Przewidziano miejsce na działalność gastronomiczną, miejsca zabaw dla dzieci i inne ważne dla tego typu obiektu funkcje. Budowa ma się rozpocząć pod koniec 1998 roku, a oddanie gotowego obiektu do użytku nastąpi na powitanie roku 2000 (być może jest to też sugestia, aby obiekt nazwać Centrum Handlowe" Poznań 2000").

Przy skrzyżowaniu ulic Garbary i Kazimierza Wielkiego powstaje, znów z inicjatywy kupców ze Zrzeszenia, kolejna inwestycja o charakterze handlowym. Obiekt, który przyjmie nazwę Centrum Handlowe "Wiktoria", zaprojektował inż. Wojciech Ryżyński. Pomieści 100 sklepów, restauracje oraz punkty usługowe na powierzchni ok. 3 tys. 500 m kw. na dwóch kondygnacjach. W ostatnim czasie doprojektowano trzecią kondygnację z przeznaczeniem na biura. Pod ziemią powstanie parking na 100 samochodów. Współinicjatorem oraz właścicielem obiektu jest spółka Euroimpex Trade i jej prezes Piotr Kaźmierczak. Pierwsi klienci mają się pojawić w Centrum jeszcze w roku 1998. Doświadczenia poznańskie wskazują, że w spółkach kapitałowych należy upatrywać szans dla rodzimego handlu i dzięki nim być może uda się wygrać kolejną "bitwę o handel", bitwę o obecność poznańskich kupców w atrakcyjnych punktach Poznania.

T BS-y, czyli Towarzystwa Budownictwa Społecznego funkcjonują w oparciu o U stawę o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego (DzU Nr 133, poz. 654 z dn. 27 XI1995 r.). Zadaniem TBS-ów jest budowa mieszkań na najem i ich utrzymanie. Mieszkania te charakteryzują się umiarkowanym czynszem i służą zaspokajaniu potrzeb rodzin o średnich dochodach. W założeniach ustawy Towarzystwa mają być również szansą dla młodych rodzin, których nie stać na kupno mieszkania lub budowę domu. Towarzystwa tego typu mogą być zakładane np. przez gminy, związki gmin, przedsiębiorstwa gospodarki komunalnej, lokalne banki czy też przedsiębiorstwa i mogą przybierać formę spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki akcyjnej lub spółdzielni osób prawnych. Działają na zasadach non profit, czyli nie dla zysku. Wszystkie zyski muszą być przeznaczone na budowę kolejnych mieszkań. TBS-y, posiadając taką formułę działalności i certyfikat rejestracyjny U rzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast, mogą ubiegać się o kredyty z Krajowego Funduszu Mieszkaniowego, na który składają się środki budżetowe określone w ustawie budżetowej. Aktualnie KFM może udzielać TBS-om nisko oprocentowanego i długoterminowego kredytu do 70 proc. kosztów przedsięwzięcia (10 proc. kwoty kredytu podlega umorzeniu).

POZNAŃSKIE TOWARZYSTWO BUDOWNICTWA SPOŁECZNEGO Poznańskie Towarzystwo Budownictwa Społecznego zostało powołane do życia w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, akt notarialny spółki został sporządzony 22.05.1995 r. Udziałowcami Towarzystwa są: Biuro Projektowo- Badawcze Miastoprojekt- Poznań, reprezentowane przez dyrektora Michała Paryska oraz Unia Wspólnego Inwestowania, reprezentowana przez prezesa Jacka Cenkiela. 20.05.1996 r., podczas wizyty w Poznaniu ministra gospodarki przestrzennej i budownictwa pani Barbary Blidy, nasze Towarzystwo otrzymało z jej rąk Uako pierwszy TBS w Polsce) certyfikat rejestracyjny. Poznańskie Towarzystwo Budownictwa Społecznego ma w planach rozpoczęcie budowy mieszkań czynszowych przede wszystkim na terenie gminy Poznań.

Ryc. 1. Makieta osiedla PTBS u zbiegu ulic Murawa-Słowiańska

W dniu 5.11.1996 r. Zarząd Miasta Poznania podjął uchwalę o wejściu do PTBS-u wraz z aportem w postaci terenu przy ulicy Słowiańska-Murawa. 18.02.1997 r. Rada Miejska podjęła uchwałę o przystąpieniu do PTBS-u, a 16 września o przekazaniu nieruchomości. Poznański TBS, aby osiągnąć planowane cele, zamierza prowadzić dozwoloną przez ustawę działalność gospodarczą. Bierzemy pod uwagę przede wszystkim wynajem lokali użytkowych, które będą znajdować się w realizowanych przez nas obiektach. Planujemy również, w ramach pozyskiwanych środków własnych, budowę mieszkań komercyjnych, głównie domków jednorodzinnych. Miastoprojekt-Poznań, jedna z frrm będących udziałowcami PTBS-u, majuż za sobą pierwsze doświadczenia w realizacji tego typu zamierzeń. W latach 1993-95 wspólnie z Zarządem Miasta Poznania przygotował i zrealizował, po ponad 30-letniej przerwie, budynek komunalny o 120 mieszkaniach. Kapitał zakładowy Poznańskiego Towarzystwa Budownictwa Społecznego po przewłaszczeniu gruntu (2,3 ha) o wartości ok. 6 min zł i zasileniu przez budżet miasta kwotą 2,5 min zł wyniósł na dzień 31.12.1997 r. 9 min zł. Pierwszą planowaną inwestycją PTBS-u jest zespół mieszkaniowy przy ul. Słowiańska-Murawa, liczący 440 mieszkań. Autorami projektu są architekci Krzysztof Wehr i Jan Płoskoń. Jest to największe przedsięwzięcie prowadzone przez TBS w kraju.

Pierwsza koncepcja zespołu mieszkaniowego powstała ponad dwa lata temu, w momencie kiedy budowa mieszkań w ramach TBS-u zaczęła przybierać realne kształty, a Zarząd Miasta wstępnie obiecał teren przy skrzyżowaniu ulic Murawa-Słowiańska. Lokalizacja bowiem miała decydujący wpływ na główne założenia

Ryc. 2. Makieta osiedla PTBS u zbiegu ulic Murawa-Słowiańska. Na pierwszym planie tzw. punktowiec.

Ryc. 3. Makieta osiedla PTBS u zbiegu ulic Murawa-Słowiańskaprzestrzenno-funkcjonalne. Atrakcyjnie położona działka w centrum Winograd, doskonałe relacje w stosunku do centrum miasta, bliskość dużego zespołu parkowego, eksponowany przestrzennie narożnik dwóch ważnych ulic, ajednocześnie architektoniczna bezwyrazowość otoczenia skłoniła nas do specjalnego potraktowania tematu. Chcieliśmy, aby zaprojektowany przez nas zespół mieszkaniowy wyróżniał ten fragment Winograd, tym bardziej iż w trakcie prac okazało się, że w bezpośrednim sąsiedztwie zespołu (od północy) powstaje Castorama, kolejny, monotonny obiekt otoczony zewsząd parkingami. Zabudowa nawiązuje do najlepszych, naszym zdaniem, wzorów poznańskiego budownictwa mieszkaniowego lat 30. i 50. (zespoły Przybyszewskiego- Biała czy Słowiańska-Owsiana-Winogrady). Projekt zakłada postawienie w tym miejscu siedmiu budynków pięcio- i ośmiokondygnacyjnych. Partery w całości przeznaczone są na usługi (zajmą 4 tys. m kw. powierzchni), natomiast pod ziemią znajdzie się 200 stanowisk parkingowych. Dodatkowe miejsca do parkowania zorganizowane zostaną w pobliżu budynków i będzie ich około 250. Na niespełna 2,5 ha działce zamieszka 440 rodzin. Zespół ten przypomina więc bardziej centrum miasta niż typowy "zespół osiedlowy". Składa się na niego standardowy, naszym zdaniem, zestaw mieszkań 1-, 4-pokojowych z przewagą mieszkań 2- i 3-pokojowych. Mieszkania 2- i 3-pokojowe o powierzchni od 52 do 64 m kw.

stanowią ponad 60 proc. wszystkich mieszkań. Ogólnie w całym zespole znajduje się 150 mieszkań l-pokojowych (najmniejszy metraż to 34 m kw.), 150 mieszkań 2-pokojowych, 150 mieszkań 3-pokojowych oraz 50 mieszkań 4-pokojowych (największy metraż to 87 m kw.).

Natomiast same mieszkania to trochę eksperyment, mający na celu stworzenie innego modelu "mieszkaniówki" niż funkcjonujący obecnie. Podstawowe założenie to zgrupowanie wokół jednego wejścia około 30 mieszkań, gdyż ta właśnie liczba, wg naszego doświadczenia, pozwala na zastosowanie rozwiązań będących pogodzeniem standardu europejskiego z naszą "średnią krajową". Ten standard to przede wszystkim windy, nawet dla V kondygnacji, oraz dozorca z prawdziwego zdarzenia opiekujący się domem. Projektując plan zespołu mieszkaniowego i jego powiązania z miastem, doszliśmy do wniosku (na skutek sugestii prezydenta Jacka Maya), że celowe będzie odtworzenie "historycznej" ul. Hercena, co też z nie małym wysiłkiem uczyniliśmy. Arkadiusz Sójka

* * *

TOWARZYSTWO BUDOWNICTWA SPOŁECZNEGO "WIELKOPOLSKA" W dniu 24.07.1996 r. z inicjatywy Tadeusza Jarmołowicza-Chwiedorowicza odbyło się zebranie założycielskie Towarzystwa Budownictwa Społecznego "Wielkopolska". Umowę spółki z 0.0. TBS "Wielkopolska" w dniu 2.09.96 r. w obecności notariusza podpisali: Korporacja Budowlana Poznań - Północ SA; Spółdzielnia Mieszkaniowa "Grunwald"; Hydrobudowa 9, Przedsiębiorstwo Inżynieryjno- Budowlane spółka z 0.0.; Firma Asma spółka z 0.0.; Firma Baukomex spółka z 0.0.; Związek Zawodowy Budowlani. Minister Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa decyzją nr ewid.

32/15(TBS/96 z dnia 7.10.1996 r. zatwierdził umowę spółki. W dniu 5.11.1996 r.

Ryc. 4. Projekt budynku TBS "Wielkopolska" przy ul. Podkomorskiej

Komisja Organizacyjna wystąpiła do Zarządu Miasta Poznania o wyznaczenie swoich przedstawicieli do Rady Nadzorczej spółki TBS "Wielkopolska", a następnie pismem z dnia 9.12.1996 r. o przystąpienie przez Zarząd Miasta Poznania do spółki. Zarząd Miasta delegował swoich przedstawicieli do Rady Nadzorczej spółki w osobach: Ewa Bartosik - zastępca dyrektora Wydziału Spraw Lokalowych, Jerzy Kuśnierek - zastępca dyrektora Wydziału Mienia Komunalnego. Rada Nadzorcza na swym pierwszym posiedzeniu w dniu 27.02.1997 r. powołała przewodniczącego Rady Nadzorczej, którym został Bogusław Hołderny, oraz Zarząd w składzie: Tadeusz Jarmołowicz - prezes, Bernard Kurpisz - zastępca prezesa. W dniu 3.03.1997 r. prezes TBS "Wielkopolska" złożył w Sądzie Rejestrowym wniosek o rejestrację, który to postanowieniem z dnia 12.05.1997 r. dokonał wpisu TBS "Wielkopolska" do rejestru handlowego. W dniu 31.07.1997 r. odbyło się Nadzwyczajne Zgromadzenie Wspólników, na którym podjęto pierwsze programowe uchwały: o podwyższeniu kapitału zakładowego spółki; o wyrażeniu zgody na objęcie udziałów w spółce przez Miasto; dotyczące zmian w umowie spółki oraz zatwierdzenia regulaminu Zebrania Wspólników i Rady Nadzorczej spółki.

Zarząd Miasta Poznania 21.11.1997 r. aktem notarialnym wniósł do spółki TBS "Wielkopolska" udziały w postaci gruntu przy ul. Podkomorskiej.

Zarząd TBS "Wielkopolska" przesłał do Zarządu Miasta projekty regulaminu przyznawania mieszkań na wynajem i harmonogram finansowania i realizacji inwestycji na lata 1998-99. Równocześnie zgłoszono do Ministerstwa Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa "Program budowy mieszkań do roku 2000". W programie tym założono, że jeśli współpraca z Zarządem Miasta będzie przebiegała prawidłowo i bez zakłóceń proceduralnych, to spółka TBS "Wielkopolska" jest w stanie do 2000 roku wybudować i przekazać najemcom 400 mieszkań (w latach 1998-99 - 120, w roku 2000 - 280 mieszkań).

Na wniosek spółki TBS "Wielkopolska" z dnia 11.03.1997 r., w dniu 12.08.1997 r.

z Wydziału Urbanistyki, Architektury i Nadzoru Budowlanego Urzędu Miasta otrzymano decyzję o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu przy ul. Podkomorskiej. Powierzchnia użytkowa budynku ma wynosić 2670 m kw. Ilość mieszkań - 40. Równocześnie Zarząd spółki TBS "Wielkopolska" złożył w dniu 18.04.1997 r. wniosek o lokalizację następnego budynku przy ulicach Kosynierska- Kuźnicza, na którym zamierza wybudować budynek mieszkalny o powierzchni użytkowej 3150 m kw. i 70 mieszkaniach. Tadeusz J armołowicz- Chwiedorowicz