BANKI W POZNANIU W LATACH 90.

Kronika Miasta Poznania 1997 R.65 Nr2 ; Banki poznańskie

BOGNA JANIK, MARIA MICHALAK, JAN SZAMBELAŃCZYK Wyższa Szkoła Bankowa w Poznaniul. Wstęp

Transformacja systemu gospodarczego oraz zmiany w sektorze bankowym zapoczątkowane uchwaleniem U stawy z 31 stycznia 1989 r. - Prawo bankowe oraz U stawy o N arodowym Banku Polskim stworzyły warunki dla dynamicznego rozwoju banków w Polsce. W 1988 r. działało w Polsce pięć banków, natomiast w 1993 ich liczba wzrosła do 85 1 . Porównanie tych dwóch liczb dowodzi, że zmiana nie była ewolucyjna, a jej charakter był niemal rewolucyjny. W tej sytuacji w Polsce w początkach lat 90. było więcej banków niż bankierów. Zdecydowana większość bankowców zdobywała kwalifikacje w praktycznej działalności bankowej w bardzo trudnych warunkach - zmiany reguł i parametrów ekonomicznych. Stworzenie warunków ustawowych, przy stosunkowo liberalnych kryteriach udzielania licencji bankowych, oraz zapotrzebowanie na usługi finansowe sprzyjały tworzeniu nowych banków oraz rozwojowi sieci już działających. Poznań szybko stał się jednym z głównych centrów bankowo-finansowych, w którym w 1991 roku zlokalizowanych było 11 central, a liczba oddziałów i innych jednostek organizacyjnych banków przekroczyła 100. Sprzyjała temu infrastruktura ekonomiczna miasta i regionu, związki gospodarcze z zagranicą, a także stosunkowo duży potencjał kwalifikacyjny zatrudnionych oraz działalność instytucji edukacyjnych przygotowujących do pracy w bankach (Akademia Ekonomiczna, Uniwersytet im. A. Mickiewicza, Szkoła Bankowa Banku Staropolskiego, Wyższa Szkoła Zarządzania i Bankowości, rozwinięta sieć szkół średnich). Do przyczyn o charakterze branżowym lub funkcjonalnym zaliczyć można: wypełnianie luki w zakresie rozliczeń zagranicznych dla dużych i wielkich podmiotów gospodarczych (Bank Handlowy SA), obsługę działalności przemysłu cukrowniczego (Bank Rozwoju Cukrownictwa SA), finansowanie przedsięwzięć ekologicznych (Bank

Bogna Janik, Maria Michalak, Jan Szambelańczyk

Ochrony Środowiska SA), obsługę finansową jednostek organizacyjnych poczty (Bank Pocztowy), obsługę finansowo-organizacyjną banków spółdzielczych (Gospodarczy Bank Wielkopolski SA). Po stosunkowo krótkim okresie prosperity banki zetknęły się z trudnościami w spłacie kredytów, a niekiedy lokat w innych bankach. Żywiołowemu rozwojowi banków w Poznaniu towarzyszyło powstawanie instytucji parabankowych, które, nie mając wymaganych prawem licencji, w rzeczywistości wykonywały czynności bankowe, obiecując klientom warunki korzystniejsze od banków. Bankructwa tych firm naraziły ich klientów na nieodwracalne straty, a efektem ubocznym było poderwanie zaufania do instytucji finansowych. Tym bardziej że i te ostatnie nie uniknęły upadłości, których serię zapoczątkowała upadłość jednego z naj starszych banków w Polsce - Banku Spółdzielczego im. Ks. Piotra Wawrzyniaka w Śremie. Innym negatywnym przejawem szybkiego rozwoju był regres w obrocie bezgotówkowym w sieci handlowej. Spowodowało to, że w ciągu dziesięciu lat sektor bankowy od rozwoju ilościowego, poprzez naturalną selekcję i konsolidację, dochodzi do etapu rozwoju jakościowego w warunkach silnej konkurencji tak banków krajowych, jak i zagranicznych.

2. Przekształcenia instytucjonalne banków w Poznaniu w latach 90.

Jedną z najpoważniejszych przeszkód na drodze przekształceń systemowych w Polsce był niedorozwój systemu finansowego. W gospodarce nakazowo-rozdzielczej pieniądz odgrywał tylko bierną rolę, co oznacza, że w ślad za rzeczowymi strumieniami podążały strumienie pieniądza, ułatwiając ich ewidencj ę 2. Cechą charakterystyczną tego systemu finansowego było istnienie monobanku, który łączył w sobie funkcje banku centralnego i banków komercyjnych. Monobank był słabo oddzielony od budżetu i nie było dużej różnicy ekonomicznej między kredytem a subsydium. W Polsce, przed reformą lat 80., obok monobanku działały cztery banki wyspecjalizowane: Bank Handlowy w Warszawie SA obsługujący operacje handlu zagranicznego, Pekao SA wyspecjalizowany w zbieraniu depozytów dewizowych ludności, Powszechna Kasa Oszczędności mobilizująca oszczędności ludności i finansująca kredyty mieszkaniowe oraz Bank Gospodarki Żywnościowej wyspecjalizowany w obsłudze rolnictwa i spełniający funkcję centrali organizacyjno- finansowej dla banków spółdzielczych. W praktyce ukształtowała się silna, biurokratyczna segmentacja systemu bankowego, prowadząca pośrednio do wąskiej specjalizacji kadr bankowych 3 . U progu reformy systemu bankowego w końcu lat 80. w Poznaniu działało osiem banków, w tym trzy spółdzielcze oraz Centrala Wielkopolskiego Banku Kredytowego, jako banku wyodrębnionego z Narodowego Banku

Polskiego. Niektóre z tych instytucji pojawiły się na rynku poznańskim w latach 70. i 80., inne, np. Spółdzielczy Bank Ludowy, miały już blisko stuletnią tradycj ę 4. Warto zwrócić uwagę, że sieć placówek operacyjnych tych banków była słabo rozwinięta, co wynikało m.in. z niewielkiej roli pieniądza i banków w gospodarce centralnie planowanej.

Tabela 1

Banki prowadzące działalność w Poznaniu według stanu na 31.12.1989 r. Lp. Nazwa banku 1 Bank Gdański 2 Bank Gospodarki Żywnościowej 3 Bank Spółdzielczy Rzemiosła w Poznaniu 4 Bank Spółdzielczy w Stęszewie 5 Polska Kasa Opieki SA 6 Powszechna Kasa Oszczędności 7 Spółdzielczy Bank Ludowy w Poznaniu 8 Wielkopolski Bank Kredytowy Źródło: Opracowanie własne

Wdrażanie zasad gospodarki rynkowej w naturalny sposób stwarzało zapotrzebowanie na instytucje finansowe. W początkach lat 90. Poznań zaczął spełniać rolę dużego centrum finansowego Polski i głównego ośrodka bankowego makroregionu północno-zachodniego. Siedziby swych central zlokalizowały w Poznaniu nowo utworzone bankowe spółki akcyjne: Bank Komercyjny "Posnania", Bank Komercyjny "Privat", Bank Rozwoju Cukrownictwa, Bank Rozwoju Rolnictwa "Rolbank" , Bank Rozwoju Rzemiosła, Handlu i Przemysłu "Market", Bank Staropolski, Gospodarczy Bank Wielkopolski, Powszechny Bank Budowlany "Invest- Bank". Uwzględniając nowo utworzone oraz powstałe przed 1992 r., w Poznaniu było 11 central banków, co dawało drugie miejsce w Polsce po stolicy. W Poznaniu otwierały też oddziały operacyjne banki ogólnokrajowe oraz regionalne, których centrale znajdowały się poza Wielkopolską. Tu zainicjowano też procesy restrukturyzacji sektora bankowości spółdzielczej, gdy banki spółdzielcze utworzyły Gospodarczy Bank Wielkopolski SA, stwarzający szanse niezależności od państwowo-spółdzielczego BGŻ. Wielkopolski Bank Kredytowy SA został sprywatyzowany jako jeden z pierwszych, a jego akcje były notowane na warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych. Brak kwalifikacji i doświadczenia w gronie bankowców w obliczu bezprecedensowej skali zmian w strukturze ekonomiczno-gospodarczej kraju i regionu szybko dał znać o sobie gwałtownym pogarszaniem jakości portfeli kredytowych banków oraz obniżaniem poziomu współczynników wypłacalności poniżej granicy bezpieczeństwa (8%). Ogromnym zagrożeniem dla r 'Vo

* * < *rJ*4 A

Rys. 1

Bank Ochrony Środowiska

Powszechny Bank Budowlany Invest-Bank SA O/poznańvszy Komercyjny Bankwjjjbume SA 1/0 Poznań

Społdzielczy/fiank Ludowyfi

. _IW.i 14!!Jf"_. rnKiI!i--ł-

- -

- P K O BP Oddział Regionalny Iv Poznaniu

-III

_ _,1IIf

---_.;;-., VF % \/-1

(**

Rys. 2

VI

NR 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 36 57 58 59 60 61

BANK Bank Handlowy SA w W-wie O/Poznań - filia Bank Handlow y SA w W-wie O / Poznań - p .o.k.

Bank Handlowy SA w W-wie O / Poznań - p.o.k.

Bank Przemysłowo-Handlowy SA O/Poznań - kasa zewn.

Bank Staropolski SA - Ekspozytura Bank Zachodni SA II / O w P-mu - filia GBW SA - punkt kasowy GBW SA - punkt kasowy GBW SA - punkt kasowy GBW SA - punkt kasowy GBW SA - punkt kasowy GBW SA - punkt kasowy Pekao SA - filia Pekao SA - filia Pierwszy Komercyjny Bank SA w Lublinie O / Poznań PKO BP I / O w P-mu - kasa zewn ę trzna PKO BP I/O w P-mu - kasa zewnętrzna PKO BP I / O w P-mu - kasa zewnętrzna PKO BP I / O w P-mu - kasa zewn ę trzna PKO BP I / O w P-mu - Ekspozytura PKO BP I / O w P-mu - Ekspozytura PKO BP I / O w P-mu - Ekspozytura PKO BP I / O w P-mu - Eks p oz y tura PKO BP I / O w P-mu - Ekspozytura PKO BP I / O w P-mu - Ekspozytura PKO BP I / O w P-mu - Eks p oz y tura PKO BP I / O w P-mu - Ekspozytura PKO BP I / O w P-mu - Eks p oz y tura PKO BP I / O w P-mu - Eks p oz y tura PKO BP I / O w P-mu - Ekspozytura PKO BP I / O w P-mu - Ekspozytura PKO BP I / O w P-mu - Eks p oz y tura PKO BP I/O w P-mu - Ekspozytura PKO BP I / O w P-mu - Eks p oz y tura PKO BP I / O w P-mu - Eks p oz y tura PKO BP I / O w P-mu - Eks p oz y tura PKO BP I / O w P-mu - Eks p oz y tura PKO BP I / O w P-mu - Eks p oz y tura PKO BP I / O w P-mu - Eks p oz y tura PKO BP I / O w P-mu - Eks p oz y tura PKO BP I / O w P-mu - Eks p oz y tura PKO BP I / O w P-mu - Ekspozytura PKO BP I / O w P-mu - Eks p oz y tura PKO BP I / O w P-mu - Eks p oz y tura PKO BP I / O w P-mu - Eks p oz y tura PKO BP II / O w P-mu - kasa zewn ę trzna PKO BP III / O w P-mu - Eks p oz y tura PKO BP III / O w P-mu - Ekspozytura PKO BP III / O w P-mu - Ekspozytura PKO BP IV / O w P-mu - kasa zewn ę trzna Polski Bank Inwest y c yjny SA - filia Powszechny Bank Gospodarczy SA I / O Poznań - punkt bank.

Powszechn y Bank Gos p odarcz y SA I / O Poznań - p unkt bank.

Powszechny Bank Kredytowy SA - filia WBK SA I / O Poznań - kasa zewn ę trzna WBK SA II / O Poznań - kasa zewn ę trzna WBK SA II / O Poznań - kasa zewn ę trzna WBK SA II / O Poznań - kasa zewn ę trzna WBK SA II / O Poznań - filia WBK SA III / O Poznań - kasa zewnętrzna WBK SA IV/O Poznań - kasa zewnętrzna

ADRES MTP - Centrum Targowe Gronowa 22 U nii Lubelskiej - WSK Serbska 51 Gronowa 20 Towarowa 45 Libelta 16/20 Wichrowa 4 plac VVo1ności 17 Wojciechowskiego 3/5 Słowackiego 22 Chłapowskiego 17/18 Franowo 3 MTP Chełmońskiego 50 Głogowska 248 Wichrowa 4 Warszawska 181 al. Niepodległości 18 Garbary 56 Za Bramką 2/3 1eżycka 39 Kraszewskiego 10a Błękitna 1/7 Bukowska - MTP paw. 7 Zachodnia 1 - Dworzec PKP Matejki 50 Głogowska 86a Głogowska 154 KepIera 1 Limbowa 3 os. Piastowskie 36 os. Piastowskie 115/116 os. Powstań Narodowych 32 os. Orła Białego 44 os. Tysiąclecia 71 os. Czecha 73/74 Franowo 1 Warszawska 135 Słowiańska 125 os. Wichrowe Wzgórze 10c os. Bolesława Chrobrego 8c os. Stefana Batorego 17 Stary Rynek 44 Libelta 16/20 Wojska Polskiego 28 Górna Wilda 109 28 Czerwca 1956 Górna Wilda 99 Komandoria 5 Bukowska 146 Wojciechowskiego 18 Mickiewicza 33 Romana Maya 1 Górecka 30 Sokoła 22 Podgórna 1 os. Murawa 6 Św. Marcin 66/72 os. Rusa 11 Szkolna 5

Bogna Janik, Maria Michalak, Jan Szambelańczykbezpieczeństwa depozytów składanych w bankach był bardzo niski poziom ich funduszy własnych oraz wysoki stopień koncentracji ryzyka, występujący zarówno w dziewięciu bankach państwowych wydzielonych z NBP, jak i w bankach prywatnych, w tym także spółdzielczych. Już w 1992 roku pojawiły się symptomy kryzysu w sektorze bankowym oraz ujawniono nieprawidłowości w działalności banków. W następstwie ujawnienia działań przestępczych przeciwko bankom prezes NBP zarządziła likwidację Banku Handlowo-Kredytowego w Katowicach, Sąd Wojewódzki w Poznaniu ogłosił upadłość Banku Spółdzielczego w Śremie, ustanowiono zarząd komisaryczny nad Łódzkim Bankiem Rozwoju, zażądano opracowania i realizacji programów uzdrowienia w siedmiu bankach komercyjnych 5 . Procesy kryzysowe nie ominęły niestety banków poznańskich. Selekcja i konsolidacja poznańskich banków sprawiła, że z 11 central zlokalizowanych w Poznaniu w 1992 roku pozostało jedynie pięć w 1997 roku. Konsekwencje upadłości odczuli dotkliwie klienci Banku Spółdzielczego Rzemiosła, którzy, zachęceni relatywnie wysokim oprocentowaniem depozytów i odpowiedzialnością skarbu państwa za depozyty złożone w tym banku, długo czekali na wypłatę swych środków, tracąc przy tym nie skapitalizowane odsetki od dnia ogłoszenia upadłości banku. Dopiero U chwała Trybunału Konstytucyjnego przyspieszyła wypłatę roszczeń deponentom przez skarb państwa 6 . Jeszcze gorszy los spotkał właścicieli środków zgromadzonych na rachunkach bieżących i na rachunkach lokat terminowych prowadzonych dla podmiotów gospodarczych, których depozyty nie miały charakteru oszczędności ludności i nie były gwarantowane przez skarb państwa. W relatywnie mniejszym stopniu odczuli upadłości klienci Banku Komercyjnego "Posnania", którzy skorzystali z gwarancji NBP, a zwłaszcza Agrobanku, gdyż ich depozyty objęto gwarancjami powołanego w 1995 r. Bankowego Funduszu Gwarancyjnego (BFG).

Tabela 2

Banki, w których została ogłoszona upadłość

Nazwa banku Bank Spółdzielczy Rzemiosła w Poznaniu Bank Komercyjny "Posnania" SA w Poznaniu Bank Promocji Eksportu "Animex" SA * Agrobank SA w Warszawie*

Data zawieszenia 04.02.1994 r.

06.07.1994 r.

09.08.1994 r.

08.11.1994 r.

Data upadłości 13.07.1994 r.

11.01.1995 r.

07.07.1995 r.

21.04.1995 r.

* - bank miał oddział operacyjny w Poznaniu Źródło: Opracowanie własne na podstawie informacji w "Gazecie Bankowej"

Procesy kryzysowe doprowadziły nie tylko do upadłości banków, ale wymuszały przedsięwzięcia konsolidacyjne. Polegały one m.in. na przejmowaniu "chorych" i słabych banków przez silne i "zdrowe" w drodze sprzedaży lub likwidacji przedsiębiorstw bankowych, co zapewniało m.in. zachowanie wartości depozytów klientów wraz z należnymi odsetkami.

Tabela 3

Banki, w których nastąpiła sprzedaż przedsiębiorstwa bankowego

N azwa banku

Data przeiecia x. 1994 r.

Bank przejmujący

Bank Rozwoju Rzemiosła, Handlu i Przemysłu "Market" SA w Poznaniu Bank Spółdzielczy w Stęszewie Oddział w Poznaniu Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z "Gazety Bankowej"

Bank Zachodni SA we Wrocławiu

XII. 1993 r. PKO BP w Warszawie

Tabela 4

Banki, w których nastąpiła likwidacja na drodze sprzedaży

N azwa banku Rok rozpoczęcia Likwidacja l ub Bank przejmujący działalności p rze ie cie Bank Rozwoju Rolnictwa 1990 1996 Bank Zachodni SA "Rolbank" SA w Poznaniu we Wrocławiu Poznański Bank Handlowy 1990 1994 Pierwszy Komercyjny .. Merkur y " SA* Bank SA w Lublinie

* - Bank "Merkury" powstał z przekształcenia Banku Komercyjnego "Privat" Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z "Gazety Bankowej"

Tabela 5

Banki, w których została przejęta kontrola kapitałowa przez inne banki

N azwa banku

Rozpoczęcie Data działalności p rze ie cia 1990 XI. 1993 1990 IV. 1994

Podmiot przejmujący

Łódzki Bank Rozwoju SA (zmiana nazwy na BIG Bank SA) KBM INTERKRAKBANK SA (zmiana nazwy na Bank Współpracy Regionalnej Real Bank SA) Bank Turystyki SA (zmiana nazwy na Bank Wschodnio- Europejski SA w Warszawie) Uwaga: banki wymienione w tabeli prowadziły działalność w oddziałach na terenie m. Poznania, a ich przekształcenia spowodowały zmiany nazw, pod którymi występują obecnie. Źródło: Opracowanie własne na podstawie materiałów z "Gazety Bankowej".

Bank Inicjatyw Gospodarczych BIG SA Bank Współpracy Regionalnej Real Bank SA VII. 1993 PHZ Bartimpex

Pomimo poważnych zmian w strukturze instytucjonalnej i własnościowej banków w Poznaniu potencjał ekonomiczny regionu pozostał bardzo duży, a rynek usług finansowych atrakcyjny dla banków. W miejsce upadłych, zlikwidowanych czy przejętych banków i ich placówek powstawały nowe. Najlepszym dowodem tego jest organizowanie i otwieranie nowych jednostek organizacyjnych zarówno przez banki, których centrale zlokalizowane są w Poznaniu, jak i przez inne banki. Doprowadziło to do sytuacji, gdy na

Bogna Janik, Maria Michalak, Jan Szambelańczyk

Starym Rynku w Poznaniu prowadzi swe placówki 10 banków, a plac Wolności i Św. Marcin z przyległymi ulicami stanowią poznańskie city. Atrakcyjność rynku poznańskiego została doceniona przez banki zagraniczne działające w Polsce. Jako pierwszy zainicjował swą działalność Bank Creditanstalt SA, a za nim podążyły inne banki i proces trwa nadal. Warto podkreślić, że strategie rynkowe banków zagranicznych różnią się od strategii polskich banków uniwersalnych, które nie stawiają w zasadzie wysokich progów finansowych dla obsługi klientów. Znaczącym zaś przykładem aktywności kapitału zagranicznego jest sukcesywne umacnianie pozycji inwestora strategicznego w kapitale akcyjnym WBK SA przez Allied Irish Bank European Investments Ltd. i objecie przez AlB większościowego pakietu akcji.

U poważnia to do zakwalifikowania WBK SA do kategorii banków z większościowym udziałem kapitału zagranicznego. Ponadto strategia rynkowa tego banku skierowana jest na rozwój sieci placówek i pozyskiwanie różnorodnych klientów. Działania te zintensyfikowano zwłaszcza w 1997 roku, otwierając kolejne placówki bankowe w nowych rejonach miasta.

Tabela 6 Banki z większościowym udziałem kapitału zagranicznego prowadzące działalność w Poznaniu (stan na 31.03.1997)

Lp. N azwa banku 1. Bank Amerykański w Polsce SA (AmerBank) filia w Poznaniu 2. BNP Dresner Bank (Polska) SA 3. Citibank (Poland) SA 4. Bank Creditanstalt SA 5. Deutsche Bank Polska Przedstawicielstwo* 6. HYPO- BANK Polska SA 7. IBP Bank SA 8. Landesbank Girocentrale - Przedstawicielstwo* 9. Petrobank SA O/Poznań 10. Pierwszy Polsko-Amerykański Bank SA - Przedstawicielstwo* 11. Rabo - BRP SA 12. Raiffeisen-Centrobank SA 13. Wielkopolski Bank Kredytowy SA Centrala 14. Wielkopolski Bank Kredytowy SA lO/Poznań 15. Wielkopolski Bank Kredytowy SA II O/Poznań 16 Wielkopolski Bank Kredytowy SA III O/Poznań 17. Wielkopolski Bank Kredytowy SA IV O/Poznań 18. Wielkopolski Bank Kredytowy SA VI O/Poznań

Adres Bukowska 12

Stary Rynek 48 Garbary 57 Św. Marcin 77 al. Niepodległości 27 Stary Rynek 71/72 Gronowa 22 al. Niepodległości 27 27 Grudnia 15 Św. Marcin 80/82

Wielka 26 Stary Rynek 78/79 pi. Wolności 16 pi. Wolności 16 Al. Marcinkowskiego 12 Św. Marcin 81 Powstańców Wlkp. 16 Szkolna 5

* - banki nie prowadzące działalności operacyjnej Źródło: Opracowanie własne

Tabela 7 Banki z większościowym udziałem kapitału polskiego prowadzące działalność operacyjną w Poznaniu (stan na 31.03.1997)

Lp. Nazwa banku

1 Bank Gdański SA I OjP-ń 2 Bank Gospodarki Żywnościowej SA OjP-ń 3 Bank Handlowy w Warszawie SA OjP-ń 4 Bank Ochrony Środowiska SA OjP-ń 5 Bank Pekao SA - Grupa Pekao SA I OjP-ń 6 Bank Pekao SA - Grupa Pekao SA II OjP-ń 7 Bank Pekao SA - Grupa Pekao SA III OjP-ń 8 Bank Pocztowy Oddział Okręgowy w Poznaniu 8 Bank Rozwoju Budownictwa Mieszkaniowego BUD BANK SA OjP-ń 9 Bank Rozwoju Cukrownictwa SA 10 Bank Rozwoju Cukrownictwa SA OjP-ń 11 Bank Rozwoju Eksportu SA OjP-ń 12 Bank Społem SA - Przedstawicielstwo 13 Bank Spółdzielczy Łubowo OjP-ń 14 Bank Przemysłowo-Handlowy SA w Krakowie OjP-ń 15 Bank Staropolski SA 16 Bank Staropolski SA O jP-ń 17 Bank Śląski SA w Katowicach OjP-ri 18 Bank Wschodnio-Europejski SA w Warszawie OjP-ń 19 Bank Zachodni SA we Wrocławiu I OjP-ń 20 Bank Zachodni SA we Wrocławiu II OjP-ń 21 BIG Bank SA OjP-ń 22 BWR Real Bank SA OjP-ń 23 Gospodarczy Bank Wielkopolski SA - Bank Regionalny 24 Kredyt Bank SA I OjP-ń 25 Kredyt Bank SA II OjP-ń 26 Pierwszy Komercyjny Bank SA w Lublinie I OjP-ń 27 Pierwszy Komercyjny Bank SA w Lublinie II OjP-ń 28 PKO BP Oddział Regionalny w Poznaniu 29 PKO BP I OjP-ń 30 PKO BP II OjP-ń 31 PKO BP III OjP-ń 32 PKO BP N OjP-ri 33 PKO BP V OjP-ń

Adres

Paderewskiego 10 Piekary 17 pi. Wolności 4 Dąbrowskiego 81j85 Św. Marcin 52j56 Masztalarska 8a Zielona 8a Św. Marcin 79 Św. Marcin 58j64

Mickiewicza 35 Zwierzyniecka 14 Szyperska 20 j21 Św. Marcin 40 Gołębia 4 Stary Rynek 77 Nowowiejskiego 5 Szkolna 1 27 Grudnia 7 pi. Andersa 1 Stary Ftynek 73j74 Fredry 12 Św. Marcin 58 Wieniawskiego5j9 Mielżyńskiego 22 al. Niepodległości 22 Dąbrowskiego 129j131 Grunwaldzka 21 Głogowska 26 Górna Wilda 109 pi. Wolności 3 Kościuszki 80a Wierzbięcice 3 ałe Garbary 8 os. B. Śmiałego 121

Bogna Janik, Maria Michalak, Jan Szambelańczykl 2 34 Polski Bank Inwestycyjny SA O/P - ń 35 Pomorski Bank Kredytowy SA w Szczecinie I O/P-ń 36 Powszechny Bank Budowlany "Invest- Bank" SA 37 Powszechny Bank Budowlany "Invest- Bank" SA O/P-ń 38 Powszechny Bank Gospodarczy I O/P-ń 39 Powszechny Bank Kredytowy SA w Warszawie O/P-ń 40 Spółdzielczy Bank Ludowy w Poznaniu 41 Spółdzielczy Bank Rozwoju "Samopomoc Chłopska" Libelta 16/20 Stary Rynek 94 Zwierzyniecka 8 Kościelna 12/14 pi. Wolności 17 Stary Rynek 97 /98 Głogowska 47/47a pi. Wolności 18

Lokalizację przestrzenną central i oddziałów banków na terenie m. Poznania przedstawia ryc. l.

Uwaga: w tabeli nie wymieniono wszystkich filii, punktów kasowych, ekspozytur lub ajencji prowadzonych przez banki w Poznaniu, które w znacznej części zostały zaznaczone na rys. 2. Źródło: Opracowanie własne na podstawie "inwentaryzacji w terenie"

3. Poznańskie banki o sobie

3.1. Ogólne informacje o sposobie zbierania materiałów Informacje prezentowane w tej części opracowania pochodzą z ankiet, których kwestionariusze zostały rozesłane do wszystkich central i oddziałów banków poznańskich. Pytania zamieszczone w ankietach dotyczyły trzech grup zagadnień: a) ogólne informacje dotyczące organizacji banku, b) marketing bankowy, c) produkty bankowe. W celu ustalenia kompletnej listy banków działających na terenie miasta Poznania na dzień 31.03.1997 r., przeprowadzono ich "inwentaryzację w terenie", gdyż żadne dostępne informatory nie publikują aktualnego ich stanu 7 . Na 41 wysłanych ankiet uzyskano zwrotnie 22 wypełnione kwestionariusze.

Uwzględniając, iż trzy zagraniczne banki nie podjęły jeszcze działalności operacyjnej i prowadzą jedynie przedstawicielstwa, omawiane dalej informacje obejmują 57% poznańskich banków, w tym banków mających znaczący udział w lokalnym rynku finansowym. W listach do banków podkreślano, iż przygotowywane opracowanie nie ma charakteru dyskryminacyjnego, a przekazane przez banki informacje zostaną wykorzystane do ich rzetelnej promocji.

3.2. Strategia wobec klientów W opinii respondentów polityka banków zmierzająca do pozyskania większego udziału w rynku realizowana jest m.in. poprzez strategie zorientowane na szybkość i jakość obsługi klienta oraz jakość oferowanych produktów. Przy czym odnosi się to zarówno do klienta indywidualnego, jak i instytucjonalnego. Klienci cenią sobie coraz bardziej czas i doceniają profesjonalizm, a banki próbują wyjść im naprzeciw, m.in. poprzez wdrażanie stylów obsługi dostosowanych do indywidualnych potrzeb poszczególnych grup klientów 8 .

Biorąc pod uwagę strategie banków uniwersalnych, ukierunkowane na pozyskanie nowych klientów oraz przybliżenie placówek operacyjnych banków do siedzib lub miejsc zamieszkania klientów, należy oczekiwać dynamicznego rozwoju sieci tych banków zarówno w formie tradycyjnych punktów obsługi klienta, jednak z tendencją do minimalizacji kosztów, w tym także osobowych, jak i rozwoju sieci bankomatów czy punktów obsługi klienta.

Spośród bogatej oferty usług jako najlepiej sprzedające się produkty w 1996 roku banki wymieniały głównie produkty kredytowe i depozytowe adresowane do klienta indywidualnego, niekiedy przyciągające go atrakcyjną nazwą, jak np. ROR z kredytem ROK-LINIA, lokata krótkoterminowa "overnight" czy lokata dynamiczna "Plejada", bony rentierskie WALOR. Klient instytucjonalny zachęcany jest kompleksowym pakietem usług i nowoczesnym systemem elektronicznym "Home Banking", pozwalającym na wykonanie wielu operacji bankowych w swojej siedzibie przy użyciu komputera i łączy telekomunikacyjnych bez konieczności udawania się do placówki banku.

Tabela 8

Co powinno przekonać klienta o wyborze banku?

-o 3 M ' . C >N >e" C N a. o .0 2 o !X Si 5 3 UD x. 3 QJ JS OT N azwa banku 'Sb o , T3 M ) o> OT c 2 G N 'S 'c 'C NC I o A! .s ?M 1 o G <<: (O 3 *tJ3 E .3 .0 'u o o o o o o c C , o (O I -i nu .0 U 1 ¥i -u (U .

OV 2 *y 'u' 8 M O no 'N 9 ) O' N eo O O Pł1 r. 1\ r:.. f 9 h N 1 2 3 4 6 7 gŁ 10 11 12 Bank Ochrony Środowiska SA OjP-ń '-". ..... *. sil . , Petrobank SA O jPoznań f" A J Bank Creditanstalt SA OjP-ń ... ....... Citibank (Poland) SA O jP-ń M;'.;iX Bank Handlowy SA OjP-ń Kredyt Bank SA I OjP-ń 1 Kredyt Bank SA II OjP-ń Pierwszy Komercyjny Bank SA O jP - ń . .., , ... Bank Gdański SA OjP-ń Wielkopolski Bank Kredytowy SA Hypo- Bank Polska SA IBP Bank SA OjP-ń Bank Pocztowy OjP-ń Bank Rozwoju Cukrownictwa SA

Bogna Janik, Maria Michalak, Jan Szambelańczyk BWR Real Bank SA OjP-ń Gosoodarczv Bank Wielkooolski SA Powszechny Bank Gospodarczy SA l OjP-ń Bank Gosoodarki Żvwnościowei SA Bank Zachodni SA I O/P-ń Bank Polska Kasa Ooieki SA O/P-ń Powszechna Kasa Oszczędności BP Polski Bank Inwestvcvinv SA O/P-ńl) kojarzenie z akcjonariuszami Banku Poczta Polska i Telekomunikacja 2) jakość, elastyczność, dbałość o klienta 3) fachowość obsługi 4) dogodna lokalizacja, zaufanie do banku 5) pewność, stabilność banku, gwarancja BFG 6) kompleksowa obsługa

Jednym z warunków szybkiej i efektywnej obsługi klienta banku jest odpowiednia baza techniczna. W Polsce kolejnym etapem na drodze rozwoju sektora bankowego jest budowanie sieci bankomatów. Aktualnie w Poznaniu największą liczbą bankomatów (14) dysponuje Bank PKO BP, a do końca 1997 roku planuje się poszerzenie sieci do 17. Drugie miejsce pod względem liczby bankomatów zajmuje WBK SA - siedem bankomatów. Wśród pozostałych banków-respondentów Pekao SA posiada aktualnie pięć bankomatów, Bank Gdański SA - dwa, Powszechny Bank Gospodarczy SA - dwa. Banki poznańskie współpracują ze światowymi systemami kart płatniczych takimi jak: Visa International, EurocardjMasterCard, American Express. Kartą przeznaczoną do rozliczeń w Polsce jest karta działająca w systemie PolCard. Pozostałe karty są to polskie karty bankomatowe, które banki wydają we własnym zakresie.

Tabela 9

Systemy kart płatniczych

N azwa banku VISA Eurocardj American Inne MasterCard Express l 2 3 4 5 Bank Creditanstalt SA O jP - ń Bank Gdański SA OjP-ń Bank Gospodarki Żywnościowej SA Bank Handlowy SA O jPoznań , Bank Ochrony Srodowiska SA OjP-ń Bank Polska Kasa Opieki SA OjP-ń Bank Zachodni SA I OjP-ń Hypo- Bank Polska SA IBP Bank SA OjP-ń Kredyt Bank SA I OjP-ńl 2 3 4 5 Kredyt Bank SA II OjP-ń lIlIIIII! : 1 ::VI:!.".j Polski Bank Inwestycyjny SA OjP-ń Powszechna Kasa Oszczędności BP L " I 2 . .

Powszechny Bank Gospodarczy SA I OjP-ń 1s;TM;TM:;:;: Wielkopolski Bank Kredytowy SA 4

3 - oznacza współpracę banku z systemem l) PolCard 2) PKO Ekspress 3) Karta PBG SA 4) Polska Karta WBK SA

3.3. Kształtowanie image banku Dla banku jako instytucji zaufania publicznego duże znaczenie ma promocja swojego wizerunku, zwłaszcza w społeczności lokalnej. Do popularnych form promocji należy sponsorowanie masowych imprez artystycznych, kulturalnych, sportowych czy wspieranie wysoko cenionych społecznie akcji dobroczynnych 9 . W celu promocji swojego wizerunku banki uczestniczą w życiu kulturalnym Poznania poprzez sponsorowanie różnorodnych imprez kulturalnych: koncertów w Filharmonii Poznańskiej, przedstawień w Teatrze Wielkim, gościnnych występów artystycznych, oraz patronat nad wieloma przedsięwzięciami oświatowymi i kulturalnymi. Szczególne znaczenie dla środowiska poznańskiego, zwłaszcza w sponsorowaniu wydarzeń artystycznych na skalę międzynarodową, ma mecenat Wielkopolskiego Banku Kredytowego (sponsor Orkiestry Kameralnej A. Duczmal, występów sławnych orkiestr i zespołów kameralnych, głośnych wydarzeń artystycznych, jak np. Nieszpory Ludźmierskie). Pomoc finansowa Banku Handlowego w Warszawie SA i jego klientów umożliwiła zbilansowanie kosztorysu Międzynarodowego Konkursu im. H. Wieniawskiego. Gospodarczy Bank Wielkopolski SA sponsoruje Dni Muzyki i Teatru. Bank Pekao SA sponsoruje koncerty w Auli Uniwersytetu im. A. Mickiewicza, z których dochód przekazywany jest na opiekę nad dziećmi specjalnej troski czy działalność charytatywną 00. dominikanów. Inne banki sponsorują pojedyncze koncerty (np. Bank Śląski SA O jPoznań), są fundatorami kolekcji zabytków starożytnego Egiptu dla Muzeum N arodowego w Poznaniu czy pamiątkowej tablicy prof. Degi dla Szpitala Klinicznego nr 4 (Polski Bank Inwestycyjny SA). Sponsorami sezonu artystycznego 1996j97 w Filharmonii Poznańskiej są: Kredyt Bank SA I OjPoznań, Creditanstalt SA OjPoznań, Bank Pekao SA OjPoznań, Bank PKO BP OjRegionalny. Kształtowaniu wizerunku banków służy także udział w imprezach wystawienniczych organizowanych przez Międzynarodowe Targi Poznańskie, jak również udział w imprezach sportowych (np. liga piłki nożnej i koszykówki Business Sporting Association - Kredyt Bank SA, Creditanstalt SA). Inną formą promocji swojego image jest organizacja imprez dobroczynnych i okolicznościowych, jak np. wigilia dla samotnych, balik noworoczny dla dzieci, dary dla domów dziecka (np. Wielkopolski Bank Kredytowy SA, Bank Rozwoju Cukrownictwa SA).

Bogna Janik, Maria Michalak, Jan Szambelańczyk

4. Analiza wybranych aspektów działalności banku

Bank należy do instytucji zaufania publicznego m.in. dlatego, że gospodaruje powierzonymi mu przez deponentów środkami. Jest to instytucja o charakterze usługowym, w którym kluczową rolę odgrywają ludzie.

Tabela 10

Wybrane informacje o ofertach banków poznańskich

Obsługa klienta Obsługa klienta indywidualnego instytucjonalnego fu u 'G 1 'c co o N ID co ru E, N o N N 'l u fi N Nazwa banku 'c u eo \ N o o D 'S "O, B (U i - B t co C co 073 cu J< v 'S 'D &0 li 3 ta (O ta (C .0 N o OJ o N o Jg N co J= {Jf co 'G eo TI N i? c 3 xi 31 5 O i 'S . 'S 2 'N OJ. 'N jS o 1 l -a c 1'3 5. o 1 o.

o. 11 o Citibank (Poland) SA O/Poznań 5, Bank Creditanstalt SA O/Poznań * Bank Gdański SA O/Poznań : .

Bank Gospodarki Żywnościowej SA Bank Handlowy SA O/Poznań Bank Ochrony Środowiska SA O/Poznań .

.

Bank Pocztowy Oddział Okręgowy w Poznaniu Bank Polska Kasa Opieki SA O/Poznań Bank Rozwoju Cukrownictwa SA w Poznaniu Bank Zachodni SA lO/Poznań Gospodarczy Bank Wielkopolski SA 1 Hypo- Bank Polska SA IBP Bank SA O/Poznań Kredyt Bank SA lO/Poznań ;e.e; ['e:._ 1111.. "]" Kredyt Bank SA II O/Poznań W? " Petrobank SA O/Poznań Pierwszy Komercyjny Bank SA lO/Poznań Polski Bank Inwestycyjny SA O/Poznań ** .. Powszechna Kasa Oszczędności BP *,< t Powszechny Bank Gospodarczy SA I O/Poznań !i-v ... Wielkopolski Bank Kredytowy SA BWR Real Bank SA O/Poznań :...../\ " : - i - ' L E' L L -1";,, ',, ;'; ..... 'o 001_ -", ;.....1.;- -

* w II poło roku 1997 bank planuje wprowadzenie - oznacza występowanie danej usługi w ofercie banku

Wszystkie ankietowane banki mają szeroką ofertę usług dla klienta instytucjonalnego w czterech podstawowych grupach produktów. Tylko dwa banki nie prowadzą obsługi klienta indywidualnego. Ponadto badane banki oferują zróżnicowaną ofertę w zakresie prowadzenia kont osobistych (ROR) oraz obsługę kart płatniczych. Oferta banków w zakresie działalności depozytowej jest bardzo bogata.

Banki konkurują między sobą o depozyty klientów zarówno oprocentowaniem rachunków bieżących i terminowych, jak i jakością usług. Niebagatelną rolę odgrywa szybkość obsługi klienta oraz tempo rozwoju banku. Osoba posiadająca wolne środki finansowe może je deponować na rachunkach terminowych lub kupować bankowe papiery wartościowe emitowane przez banki. Szczególnie polecane przez banki nowoczesne formy lokaty pieniędzy to m.in.

- lokata dynamiczna, umożliwiająca wypłatę środków przed zadeklarowanym terminem bez utraty oprocentowania (np. lokata Komfort BRC, Plejada GBW SA, lokaty Kredyt Banku SA), - lokaty regularne, dające oprocentowanie powyżej lokaty terminowej (np. BWR Real Banku SA), - lokata automatyczna (Bank Gdański SA), - bony rentierskie WALOR z możliwością kwartalnej wypłaty odsetek (Bank Śląski SA), - lokaty jednodniowe "overnight" (np. Banku Handlowego SA), - konta osobiste połączone z kartami płatniczymi (np. Polska Karta WBK SA) czy też z polisą ubezpieczeniową (w Kredyt Banku SA ubezpieczenie TUiR Warta, gdy wpływy miesięczne wynoszą ponad 1000 zł), - rachunki popularne, odmiana ROR bez konieczności określania stałego źródła dochodów (Bank Śląski SA), - certyfikaty depozytowe (Bank Handlowy SA).

W kontekście oferty depozytowej należałoby wspomnieć, iż w trosce o ochronę deponenta i w związku z koniecznością dostosowywania polskiego prawa do standardów Unii Europejskiej, powołano w Polsce w 1995 roku Bankowy Fundusz Gwarancyjny. Jego zadaniem jest zarówno wypłata wkładów deponentom w przypadku upadłości banku, jak i pomoc bankom w sytuacji zagrożenia wypłacalności poprzez udzielanie pożyczek i gwarancji na warunkach korzystniejszych od rynkowych. Maksymalna kwota gwarancji dla depozytów klientów banku łącznie z odsetkami to do równowartości 1 tys. ECU 100%, natomiast od 1 tys. do 3 tys. ECU 90% (od 1. 07. 1997 r. gwarancja wzrasta do 4 tys. ECU, od 1.01. 1998 r. do 5 tys. ECU)lo. Z informacji respondentów zamieszczonych w ankietach wynika, że wprowadzenie gwarancji BFG w miejsce gwarancji skarbu państwa nie wpłynęło na zmiany w strukturze depozytów w bankach, choć należy podkreślić, że ochrona BFG obejmuje także środki zgromadzone na rachunkach większości podmiotów gospodarczych, a nie tylko oszczędności ludności. Tradycyjnie konkurencję dla banków w pozyskiwaniu środków od ludności stanowiły zakłady ubezpieczeń. Zarówno ubezpieczyciele jak i bankierzy pracują przy wykorzystaniu tego samego "surowca", jakim jest pieniądz. Coraz

Bogna Janik, Maria Michalak, Jan Szambelańczyk

częŚCIeJ w miejsce konkurencji między tymi podmiotami pojawia się łączenie usług bankowych z ubezpieczeniowymi i świadczenie klientom całościowego pakietu usług finansowych (często używa się terminów: bankassurance - ang., alljinanz - niem.). Polisy ubezpieczeniowe oferowane przez banki w porównaniu do oferty agentów ubezpieczeniowych mogą być konkurencyjne, gdyż do dystrybucji wykorzystuje się już istniejącą sieć oddziałów banku. W Poznaniu dziewięć banków oferuje swym klientom produkty ubezpieczeniowe.

Tabela 11

N azwa banku

Współpraca zakładów ubezpieczeniowych i banków N azwa zakładu ubezpieczeń, z którym bank współpracuje Azur Życie SA Alianz-BGŻ Polska SA PZU Życie SA Amplico SA, Amplico Life Towarzystwo Ubezpieczeń Wzajemnych, Commercial Union TUiR Warta SA TUiR Warta SA

Bank Gdański SA lO/Poznań Bank Gospodarki Żywnościowej SA O/Poznań Bank Handlowy SA O/Poznań Bank Polska Kasa Opieki SA O/Poznań Gospodarczy Bank Wielkopolski

Kredyt Bank SA lO/Poznań Kredyt Bank SA II O/Poznań Wielkopolski Bank Kredytowy SA

BWR Real Bank SA O/Poznań

Commercial Union Towarzystwo Ubezpieczeń na Życie (Polska) SA Azur Życie SA

Banki posiadają bardzo szeroką ofertę kredytową zarówno dla klientów indywidualnych, jak i instytucjonalnych, w złotych polskich i w walucie obcej. Klient może uzyskać od banku środki na działalność bieżącą i inwestycje. Należy podkreślić, że banki dostosowują się do indywidualnych potrzeb klienta, a nawet je wyprzedzają. W wielu przypadkach oprocentowanie kredytu oraz prowizje mogą być przedmiotem negocjacji klienta z bankiem. Szczególnym rodzajem oferty są kredyty preferencyjne. Są to kredyty celowe z dofinansowaniem ze środków: Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, Agencji Rozwoju i Modernizacji Rolnictwa, Europejskiego Funduszu Rozwoju Wsi Polskiej, N arodowego Funduszu Ochrony Środowiska i innych. Kredyty te cieszą się dużym zainteresowaniem klientów, gdyż koszty ich obsługi są zdecydowanie niższe. Aktualnie zdecydowana większość ankietowanych banków udziela kredytów preferencyjnych, a najbogatszą ofertę posiadają: BOŚ SA, GBW SA i BGŻ SA. Oferta usług bankowych szybko się poszerza i obejmuje coraz to nowe obszary rynku finansowego, np. od października 1996 Centralne Biuro Maklerskie Pekao SA zaoferowało swoim klientom standaryzowaną, choć nie zindywidualizowaną ofertę doradczą w formie rekomendowania portfela akcji. Oferta skierowana jest do inwestorów indywidualnych i instytucjonalnych, choć koszty usługi wskazują, że nie jest ona nastawiona na tzw. drobnego ciułacza.

Bogna Janik, Maria Michalak, Jan Szambelańczyk

Otwarcie polskiej gospodarki sprzyja rozwojowi handlu zagranicznego i tym samym stwarza zapotrzebowanie na usługi bankowe z zakresu rozliczeń w transakcjach handlowych i obrocie z zagranicą. Z ankietowanych banków jedynie Bank Rozwoju Cukrownictwa SA nie prowadzi w ogóle rozliczeń zagranicznych. W innych bankach zakres operacji zagranicznych jest bardzo szeroki, od prostych poleceń wypłaty, przez inkaso i akredytywy, do transakcji typu "forward" . Wachlarz oferowanych transakcji jest uzależniony od rodzaju klienta. Obsługa klienta instytucjonalnego wymaga szerszego zakresu rozliczeń w transakcjach zagranicznych Banki polskie dostosowują swe działania do tendencji ogólnoświatowych.

Jednym z przykładów tego dostosowania jest zmiana w polityce kształtowania dochodów banków. Zwiększa się udział dochodów z tytułu opłat i prowizji. Prowadzi to do zróżnicowania warunków prowadzenia rachunków bankowych i kosztów operacji dla klientów. Stąd wybór banku przez klienta może być coraz bardziej związany z analizą warunków oferowanych usług bankowych i charakterystyką wolumenu oraz częstotliwości dokonywanych operacji ll .

Tabela 13

Pobieranie opłat i prowizji za operacje bankowe

polecenie otwarcie prowaprzelewu dzenie i N azwa banku £ I o&: So 3 iQT 3 6 3 OJ o I I 1« 'S 60 OJ Ol S 3 3 <u 3g o 3 S l G 3 I or MW N p.Ł s jo <J OJ o» , 3 o l 3.2. AZl es 60 JS s OT tl ra o o bo II -fE H a .(:'1\.1 T3 N - Te ,0 L.J \', l 2 3 4 5 6 MI ::8.5 9 05 Bank Creditanstalt SA O/Poznań wiB> 2.S :: s" S ś: : :. »:»:?:.: Bank Gdański SA O/Poznań Bank Gospodarki Żywnościowej SA , » Bank Handlowy SA O/Poznań Bank Ochrony Środowiska SA O/Poznań Bank Pocztowy Oddział Okręgowy w Poznaniu liii Bank Polska Kasa Opieki SA O/Poznań Bank Rozwoju Cukrownictwa SA w Poznaniu K ' " » * 1sn Bank Zachodni SA lO/Poznań r: <;:: :: * 1 . , Gospodarczy Bank Wielkopolski SA J :'.

, .

Hypo- Bank Polska SA IBP Bank SA O/Poznań *** *** Kredyt Bank SA lO/Poznań Kredyt Bank SA II O/Poznań Petrobank SA O/Poznań Pierwszy Komercyjny Bank SA lO/Poznań Polski Bank Inwestycyjny SA O/Poznań Powszechna Kasa Oszczędności BP Powszechny Bank Gospodarczy SA lO/Poznań J Wielkopolski Bank Kredytowy SA BWR Real Bank SA O/Poznań h oplata w przypadku podmiotów instytucjonalnych h opłata, gdy na rzecz osób trzecich h w szczególnych przypadkach występuje oplata

I I I

Hhtak

Jednym z elementów oceny wielkości i prężności banku może być ilość prowadzonych rachunków. Zdecydowanym liderem pod względem prowadzonych rachunków dla klientów indywidualnych w Poznaniu jest PKO BP, drugie miejsce zajmuje WBK SA, a trzecie PBI SA. Jednak stan taki wynika częściowo, w przypadku WBK SA i PBI SA, z przejęcia rachunków po NBP, a w przypadku PKO BP z historycznie monopolistycznej pozycji na rynku, a także, choć zapewne w mniejszej mierze, z zachowania uzupełniającej gwarancje BFG odpowiedzialności skarbu państwa za oszczędności ludności zgromadzone w tym banku do końca 1999 roku 12. Inne banki w stosunkowo szybkim tempie pozyskują klientów - część z nich to osoby zmieniające bank, a część to osoby po raz pierwszy zakładające rachunek. Nieformalnym sposobem plasowania własnej pozycji na rynku jest samoocena banków dokonana poprzez wybór trzech najgroźniejszych konkurentów. Z odpowiedzi uzyskanych w ankietach wynika, iż WBK SA jest postrzegany na rynku poznańskim jako główny konkurent innych banków.

Tabela 14

Opinie banków o swych najgroźniejszych konkurentach

N azwy banków konkurencyjnych 2 BRE SA Bayerisch Kredyt Bank Hypotheken SA Bank WBKSA BRE SA BHSA WBK SA BGSA BHSA BRE SA Raiffeisen Centrobank WBKSA BSKSA WBK SA G BW SA PKO BP WBK SA PKO BP BHSA

Nazwa banku

Bank Creditanstalt SA O/Poznań

Bank Gdański SA O/Poznań Bank Gospodarki Żywnościowej SA Bank Handlowy SA O/Poznań

Bank Ochrony Środowiska SA O/Poznań Bank Pocztowy Oddział Okręgowy w' Poznaniu Bank Polska Kasa Opieki SA O/Poznań

Bogna Janik, Maria Michalak, Jan Szambelańczykl 2 Bank Rozwoju Cukrownictwa SA w Poznaniu Wschodni Cukro bank G BWSA Bank Cukrownictwć i Bank Zachodni SA lO/Poznań WBKSA Kredyt Bank PeKao SA Gospodarczy Bank Wielkopolski SA WBK SA BGZ SA PKO BP Hypo- Bank Polska SA BH SA Kredyt Bank Raiffeisen SA Centrobank IBP Bank SA O/Poznań bd ł bd* bd* Kredyt Bank SA lO/Poznań WBKSA BSKSA Raiffeisen Centrobank Kredyt Bank SA II O/Poznań WBKSA PKO BP PBG SA Petrobank SA O/Poznań WBKSA PBG SA BHSA Pierwszy Komercyjny Bank SA lO/Poznań WBKSA PBI SA PKO BP Polski Bank Inwestycyjny SA O/Poznań Pekao SA BH Inwest Bank Powszechna Kasa Oszczędności BP WBK SA Pekao SA PBKSA Powszechny Bank Gospodarczy SA I O/Poznań WBKSA BSKSA PBI SA Wielkopolski Bank Kredytowy SA PKO BP Pekao SA BGŻ SA BWR Real Bank SA O/Poznań WBKSA Pekao SA PKO BP *bd - brak danych

5. Uwagi końcowe

Ośmioletni okres działania banków na nowych zasadach legislacyjnych, w nowych strukturach organizacyjnych oraz zmieniających się warunkach ekonomicznych i zaostrzającej się konkurencji radykalnie zmienił wizerunek polskiego sektora bankowego. Po przełamaniu kryzysu z lat 1994/1995 utrzymuje się wysokie tempo rozwoju sektora bankowego zarówno w kategoriach ilościowych (np. liczba placówek, sumy bilansowe, liczby klientów czy operacji), jak i jakościowych (lepsze struktury portfeli kredytowych, wyższe wskaźniki bezpieczeństwa finansowego banków, nowe usługi). Polski system bankowy umacnia się i konsoliduje 13 , jednak pomimo osiągnięć nadal istnieje duży dystans między nami a krajami Unii Europejskiej, a nawet sąsiadami z południa 14. Zmiany obserwowane w rozwoju sieci i oferty oraz w podnoszeniu jakości obsługi oraz zaspokajaniu potrzeb na usługi finansowe klientów banków w Poznaniu w latach 90. wskazują, że podążają one w kierunku typowym dla krajów wyżej rozwiniętych. Szkoda jednak, że nie udało się uniknąć błędów czy obniżyć kosztów dochodzenia do pożądanego standardu. Banki są w Poznaniu widoczne, a dodatkowym efektem ich rozwoju jest podnoszenie estetyki budynków, w których wykonywane są usługi oraz ich otoczenia 15 . Czy kolejny etap w rozwoju, skierowany na przybliżenie banku do klienta, zaowocuje upiększeniem innych rejonów miasta, czy ograniczy się do wykorzystywania zdobyczy elektroniki, informatyki i telekomunikacji - zobaczymy w XXI wieku.

PRZYPISY:

1 Z. Dobosiewicz, Podstawy bankowości, PWN Warszawa 1997, s. 23. Ponadto w 1990 roku działało 1577 banków spółdzielczych zrzeszonych z Bankiem Gospodarki Żywnościowej. 2 P. Wyczański, K. N owiński, Polski system bankowy. Bieżąca sytuacja, funkcjonowanie i perspektywy. Polityka ekonomiczna i społeczna. Zeszyt 4, Warszawa, marzec 1991, s. 5. 3 L. Balcerowicz, Pieniądz jest dobrem wspólnym, "Bank" nr 4/1993, s. 8.

4 A. Jazdon, Spółdzielczy Bank Ludowy w Poznaniu 1894-1994, SBL 1994, s. 11.

5 H . Gronkiewicz-Waltz, Polski system bankowy, "Bank" nr 1/1992, s. 12-13.

6 Uchwała Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11 stycznia 1995 r. (Dz. U. z 1995 r., Nr 4, poz. 24). 7 Częste zmiany w sektorze bankowym oraz dynamiczny rozwój placówek bankowych nastawionych na klienta indywidualnego, zwłaszcza w osiedlach mieszkaniowych, nie dają pewności, iż dane zamieszczone w opracowaniu będą na dzień wydania "Kroniki Miasta Poznania" w 100% aktualne.

8 Z badań Sopockiej Pracowni Badań Społecznych wynika, że wybierając bank klienci najczęściej kierują się wysokością oprocentowania oraz renomą banku, u najbogatszych klientów znaczną rolę odgrywa czas załatwiania operacji oraz zakres oferty banku. Por. P. Jabłoński, Jak wybieramy banki, "Rzeczpospolita" z 3 stycznia 1997 (Ekonomia i rynek). 9 Wiele z tych działań, szczególnie o charakterze zamkniętym (np. darowizny dla domów dziecka, zakupy sprzętu medycznego, nagrody za prace dyplomowe), pozostaje właściwie anonimowe dla klientów banku. Ponadto inne możliwości mają w tym zakresie kierownictwa central banku, a inne - z natury mniejsze - kierownictwa oddziałów. 10 1 ECU= 3,5696 PLN wg średniego kursu NBP na 28.04.1997 r.

11 Ankietowane banki nie wypowiadały się odnośnie wysokości pobieranych opłat i proWIZJI.

12 Podobne gwarancje dla wkładów oszczędnościowych ludności posiadają: Pekao SA i BGŻ SA, ale tylko do 31.12.1999 r. 13 Por. Materiały informacyjne VIII Walnego Zgromadzenia Związku Banków Polskich Warszawa 23/24.04.1997.

14 Liczba placówek bankowych na 1 min mieszkańców: Polska 80, Węgry 100, Czechy 320, Portugalia 400, Hiszpania 850; liczba bankomatów na 1 min mieszkańców: Polska 8, Węgry 100, Wielka Brytania 265, Niemcy 344; liczba pracowników na 1 placówkę: Polska 50, Węgry 30, Portugalia 20, Czechy 17, Hiszpania 8. Por. Propozycje programowe działań Związku Banków Polskich na lata 1997-2001. Materiały informacyjne VIII Walnego Zgromadzenia Związku Banków Polskich, Warszawa 23/24.04.1997, s. 3. 15 Warto podkreślić np. wkład Powszechnego Banku Kredytowego, Banku Staropolskiego czy PKO BP w renowację zabytkowych kamienic Starego Rynku, Banku Handlowego w przywrócenie świetności frontonowi obiektu banku na placu Wolności, prac remontowych w kamienicy Kredyt Banku SA przy al. Niepodległości.