PRZEWODNIKI, CZYLI DROGOWSKAZY PO POZNANIU LAT MIĘDZYWOJENNYCH
Kronika Miasta Poznania 1996 R.64 Nr4; Lata dwudzieste, lata trzydzieste
Czas czytania: ok. 9 min.P rzewodników po Poznaniu, zwanych też drogowskazami, ukazało się w międzywojniu wiele. W 1920 roku opublikowano "Przewodnik po Poznaniu" Kazimierza Rucińskiego, solidny i bogato ilustrowany, ze składanym planem miasta, oraz "Ilustrowany Przewodnik po Poznaniu" Mieczysława Orłowicza. W roku 1921 Stanisław Rybka (Myrius) wydał "Ilustrowany Przewodnik Miasta Poznania", a w 1927 ukazał się "Ilustrowany Drogowskaz po Poznaniu" z planem miasta. W tym samym roku pojawił się "Praktyczny Przewodnik po Poznaniu", do którego dołączono duży, kolorowy plan Stołecznego Miasta Poznania. Przewodnik "miły, prowadzący umiejętnie" Jana Kilarskiego wydano w 1929 roku. Jednocześnie ukazał się niemieckojęzyczny "Przewodnik po Poznaniu" Burcharda z planem miasta i planem odbywającej się w tym roku PeWuKi. Drogowskazy składały się najczęściej z tzw. działu praktycznego, opisu "osobliwości" poznańskich, czyli najbardziej charakterystycznych obiektów, kościołów, muzeów czy ogrodów, i krótkiej historii miasta, która dzieliła się zazwyczaj na "czasy przedhistoryczne", zwane też "bajkowymi", i "czasy historyczne". W dziale praktycznym podawano informacje o funkcjonowaniu komunikacji i poczty, adresy "najprzedniejszych" hoteli, restauracji, kawiarni i cukierni, wymieniano "pierwszorzędne" teatry, "ilusiony" i kabarety, "wybitniejsze" instytucje i banki. Gość ze stolicy, Krakowa czy Lwowa mógł się z przewodnika dowiedzieć, gdzie nająć tragarza, jak zamówić dorożkę, ile kosztuje hotel i bilet do teatru, jakie należy dawać napiwki, gdzie można skorzystać z łazienek natryskowych, wanny czy ustępu podziemnego.
Ci
Autorzy książeczek proponowali zwiedzającym przechadzki i wycieczki po Poznaniu pieszo lub "przy użyciu bardziej chyżych środków lokomocyjnych", najlepiej dorożek automobilowych. Niektóre drogowskazy zawierają precyzyjny program poznawania wszystkich osobliwości miasta z podziałem na dni. Przewodniki są bogato ilustrowane, a integralną częścią prawie każdego z nich są reklamy firm działających w mieście, banków, hoteli, magazynów mód, restauracji i kin - najpewniej sponsorów poszczególnych wydawnictw. Nawet pobieżna lektura Przewodników pozwala postrzegać Poznań międzywojenny jako miasto o europejskim kolorycie, w którym istniała rozwinięta sieć hoteli, działało kilkadziesiąt banków i kilkanaście konsulatów w tym tak egzotycznych państw jak Gwatemala. (red.)
Komunikacja (1935 r.)
Dorożki.
Dorożki samochodowe i konne, wszystkie z taksametrem.
Przeciętny kurs: .
Dorożki samochodowej w śródmieściu Dorożki konnej w śródmieściu Dorożki samochodowej na przedmieście Dorożki konnej na przedmieście Liczne miejsca postoju w całem mieście.
1,50 zł 1,00 zł 2,00 zł 1,50 zł
Tramwaje.
Cena biletu:normalny 20 gr z przesiadką 25 gr 4 przystanki 5 gr Wsiada się na tylną platformę, wysiada się przednią platformą.
Kursują następujące linje: Linja l Dworzec Główny - Kaponiera - Zamek - Plac Wolności - Stary Rynek - ul. Wielka. Linja 2 (Jeżyce) ul. Polna - Rynek Jeżycki - Most Teatralny - Plac Wolności - Stary Rynek - Chwaliszewo - Śródka. Linja 3 ul. Ostroroga - ul. Grunwaldzka - Kaponiera - Most TeatralnyPlac Wolności - Plac Św. Krzyski - Boisko Sokoła (łazienki rzeczne).
Linja 4 Górczyn - ul. M. Focha - Dworzec Zachodni - Most Teatralny - Plac Wolności - Plac św. Krzyski - Górna Wilda - Dębiec.
Linja 5 (Łazarz) ul. Em. Sczanieckiej - ul. M. Focha - Dworzec Zachodni - Kaponiera - św. Marcin - Stary Rynek.
Linja 6 ul. Ostroroga - ul. Grunwaldzka - Most Teatralny - Plac Wolności - Stary Rynek - Tama Garbarska. Linja 7 Rynek Wildecki - Wierzbięcice - Most Dworcowy - Kaponiera - Ogród Zoologiczny - Rynek Jeżycki - Ogród Botaniczny (Jeżyce) Linja 8 (Jeżyce) Ogród Botaniczny - Rynek Jeżycki - Ogród Zoologiczny - Kaponiera - Plac Wolności - Plac Św. Krzyski - Górna Wilda - ul. Traugutta. Linja 9 Golęcin - Sołacz - Most Teatralny - Plac Wolności - Stary Rynek.
Linja 10 Rynek Jeżycki - Ogród Zoologiczny - Kaponiera - ul. Br. Pierackiego - Plac Nowomiejski - Plac Sapieżyński. Wozy kursują w odstępach 10 minutowych (na Dworzec co 5 min) od 6 rano do 11 wieczorem.
Autobusy.
Warszawskie Autobusy odchodzą z Centralnego Dworca Autobusowego przy Placu Drwęskiego. Dojazd tramwajem Nr. 7. Ze Starego Rynku odchodzą 3linje autobusowe Poznańskiej Kolei Elektrycznej: 1) do Starołęki; 2) do Nowego Osiedla; 3) do Naramowic.
W czasie "Wyścigów konnych" w Ławicy odjazd autobusów z Mostu Teatralnego.
Linje lotnicze.
Poznań - Warszawa i Poznań - Berlin Warszawa odlot 9,30, Berlin odlot 14,45; Poznań przylot 11,05, Poznań przylot 16,00 Poznań odlot 11,20,Poznań odlot 16,20 Berlin przylot 12,35, Warszawa przylot 17,50.
Komunikacja codzienna. Odlot z lotniska w Ławicy. Dojazd autobusem od Bazaru i Hotelu Continental.
Informacje: Orbis, Plac Wolności 9. - Wagons Lits Cook, ul. Br. Pierackiego 12.
.
i PRZYBYWAJCYM DO I POZNtIł N Itlłłi I POLECA 51E UPRZEJMIE . OJA!Lf3n_tn!,!!! I WSZELKI KOMFORT CENY ZNIŻONE 3-cl przystanek tramwajowy prosto z dworca J:(J:(,(f:
CENTQUM MIASTA POZNAl\1A
WYD.//fJ(lAMA KINEMAT06R.
.ŚWIATOWID" rEL. 41tH WAłY ł(f)Ól. JADWI613,
RYJ KItKLEDECK/POINAN
(j
1\
.1
Żegluga rzeczna.
Port i przeładownia przy ul. Flisaczej - Statki pasażerskie kursują w lecie w dni świąteczne i na zamówienie zbiorowe - Odjazd z Grobli wzgl. z Szeląga.
Informacje ogólne (1935 r.)oznaczone *)
Hotele Hotel Bazar*), Aleje Marcinkowskiego 10.
" Continental*), św. Marcin 36.
Britania*), św. Marcin 44.
Monopol*), ul. Sew. Mielżyńskiego 21.
Polonja*), ul. Grunwaldzka 18.
Victoria, ul. 27 Grudnia 17.
Savoy, ul. Wjazdowa 9.
Royal, św. Marcin 49.
Christliches Hospiz, ul. Wjazdowa 8.
Europejski, ul. Focha 27.
National, św. Marcin 30.
" Poznański, ul. Ka 5.
- pierwszorzędne
Pensjonaty Rowecka T., ul. Br. Pierackiego 17.
Bukowiecka Jadwiga, ul. 3 Maja 7.
Lipkowska P., Aleje Marcinkowskiego 22.
Chłapowska Aniela, ul. Rzeczypospolitej 8.
Zielewicz Jadwiga, Wały Jana III 11.
Średnicka c., Romana Szymańskiego 1 (Plac Św.. Krzyski).
Ogórkowska T., ul. Franciszka Ratajczaka 40(Plac Wolności).
Gładysz H., ul. Skarbowa 3.
Sokolnicka, ul. Fr. Ratajczaka 33.
Tomaszewska, ul. św. Marcina 32.
Uderska, ul. Sew. Mielżyńskiego 26/27 Suszczyńska Irena (dla uczennic szkolnych), Aleje Marcinkowskiego 17.
Restauracje (1929 r.) Apollo - Piekary 17.
Bazar - Aleje Marcinkowskiego 10.
Belweder - Głogowska 42.
Boulevard - Plac Nowomiejski 5.
Britania - św. Marcin 44
.u.!u.!I1B1I_u.!I1B1Iu.!u.!1rI I Śniadalnia I I Gukie rnia I I TARAS LETNI I I Godziennie koncerty symfoniczne I najlepszego zespołu muzycznego ro 90lsce I I I CUlDG I Specjalność: LODY WŁOSKIE I 11IIJMllI1B1lIJMllI1B1lI1B1II1B1I.
,.....---,(--..-,, I TANIO - CZYSTO I WYGODNIE ; I TARGÓW sĘD;;C;IA POZNANIA .
a w ZNRNEJ I WINIARNI - PROBIERNI - ŚNIADALNI I KAROLIERIBBEK : I I włl1śc.: J. L I N K E - TELEFON 37-86 ł I TYLKO POCZTOWA 23 ł i WINA W WIELKIM WYBORZE ł I CENY PRZYSTĘPNE I ...---..,-_.
Cechowa - Mielżyńskiego 23.
Dworcowa - Dworzec Główny.
Gastronomja - 27 Grudnia 19.
Hugger - Śniadeckich, P.W.K.
Hungaria - Plac Wolności 14a.
Ogród Zoologiczny - Gajowa 5.
Piwnica Ratuszowa - Stary Rynek.
Pod Strzechą - Plac Wolności 7.
Teatr Wielki - Fredry.
Tunel Europejski - Kantaka 2/4.
Restauracje parkowe: Dębina, Sołacz, Szeląg, Park Wilsona.
Śniadalnie: Dawidowscy - Gwarna 17 Sołyga - Ratajczaka 2 Mleczarnie: Łowiczanka - Aleje Marcinkowskiego 21.
Kawiarnie, cukiernie Dobski - Fredry 12 Esplanade - Plac Wolności 11 Fangrat - Ratajczaka 37 Grand Cafe - Plac Wolności 18 Pfitzner - Stary Rynek 6 Polonia - Fredry 13 Warszawianka - Nowa 6
Probiernie wódek (1920 r.) (specjalność poznańska, zarazem lokale śniadankowe) Kasprowicz - 27 Grudnia Kujawa - św. Marcin
Posłańcy Miejscy "Boy - Skok", ul. Rzeczypospolitej 3 m. 1. - Biuro czynne w dzień i w nocy, tel. 28-36.
Biura Podróży.
"Orbis" Polskie Biuro Podróży - Bilety kolejowe i inne po cenach urzędowych, tel. 52-18, Plac Wolności 9. "Wagon Lits Cook", Światowa Organizacja Podróży, tel. 58-86, ul. Br. Pierackiego 12.
Pogotowie Lekarskie Tel. 55-55 Pogotowie Lekarskie Związku Lekarzy R. P., ul. Podgórna.
Tel. 66-66 Lekarskie Pogotowie Ratunkowe im. Marsz. Piłsudskiego, ul.
Fredry 7.
Szpitale Szpital Miejski, ul. Szkolna 14, tel. 31-17 i 29-55.
" Sióstr Miłosierdzia Przemienienia Pańskiego, tel. 30-83, ul. Długa 1.
" S. S. Elżbietanek, tel. 21-40, ul. Łąkowa.
Diakonisek, tel. 63-89, ul. Grunwaldzka.
" św. Józefa dla dzieci, tel. 32-47, ul. św. Józefa 7.
Szpital Wojskowy, tel. 50-62, ul. Wały Jana III.
" Żydowski, tel. 32-17, ul. Wały Wazów 4/5.
Wojewódzka Klinika i Szkoła dla Położnych, tel. 64-10, ulica Polna 17.
Łazienki.
Wanny i natryski (miejskie), Rynek Wildecki. - ul. Słowackiego, - uL Sienna.
Wanny (prywatne), Pasaż Apollo. - Panieński, ul. Fr. Ratajczaka 15.
Natryski (miejskie), Plac Kolegiacki (dawno Nowy Rynek).
Rozrywki i życie kulturalne (1935 r.)
Teatry.
Teatr Wielki (opera i operetka), ul. Fredry.
Teatr Polski (dramat i komedja), ul. 27 Grudnia.
Teatr Nowy (farsa), ul. Dąbrowskiego.
Kina.
*Apollo, wejście: Fr. Ratajczaka 15 i Piekary 16.
*Metropolis, wejście: Fr. Ratajczaka 15 i Piekary 16.
TEL. 11-55
*Słońce, Plac Wolności 6.
Moje, ul. 27. Grudnia 14.
Renaissance, ul. Kantaka 8.
Gwiazda, Aleje Marcinkowskiego 28.
Świt, ul. św. Marcina 65.
Sfinks, ul. 27 Grudnia 20.
Tęcza - Łazarz, ul. Marsz. Focha (Odskok).
Tęcza - Wilda, Górna Wilda 43.
Wilsona, ul. Strusia 4.
Corso, ul. Wielka 21.
Oświatowe T. C. L., ul. Marsz. Focha 4.
Oznaczone * pierwszorzędne
Kabarety.
Palais de Danse, Pasaż Apollo.
Moulin Rouge, ul. Kantaka 8.
Varsovie, ul. 27. Grudnia 10.
Indra, ul. Rzeczypospolitej 9.
Tabarin, Plac Wolności.
Sale koncertowe.
Aula Uniwersytecka, ul. Wjazdowa.
Sala Domu Ewangelickiego, ul. Wjazdowa.
Sala św. Marcina, ul. św. Marcina
Muzea.
Muzeum Wielkopolskie: Dział Sztuki, Aleje Marcinkowskiego.
Dział Prehistoryczny, ul. Sew. Mielżyńskiego.
Dział Przyrodniczy w Ogrodzie Zoologicznym.
Muzeum Wojskowe, ul. Artyleryjska 1.
Bibljoteki.
Bibljoteka Raczyńskich, Plac Wolności 19.
" Uniwersytecka, ul. Fr. Ratajczaka 4.
Magistracka, Stary Ratusz.
" Tow. Przyj. Nauk, ul. Sew. Mielżyńskiego 26.
Czytelnia w Muzeum WielkopoIskiem, Aleje Marcinkowskiego 9.
Wystawy Sztuki.
Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych, Plac Wolności 18.
Stowarzyszenie Artystów, Plac Wolności 17.
Archiwa Archiwum Państwowe, Góra Przemysława.
Archiwum Archidiecezjalne, ul. Lubrańskiego.
Uczelnie.
Uniwersytet: Collegium Minus, Wały Wazów 26.
" Maius, Zamek.
Medicum, uL Fredry 10.
Marcinkowskiego, Górna Wilda 87.
Raciborskiego, uL Słowackiego 4.
Obserwatorium Astronomiczne, uL Palacza 64.
Studjum rolnicze, Sołacz - Dwór.
" wychowania fizycznego, Park Wilsona.
Wyższa Szkoła Handlowa, Wały Zygmunta Starego 2.
Seminarjum Duchowne, uL Wieżowa 1.
Gimnazja: męskie im. Jana Kantego, ul. Strzelecka 29. " "Marcinkowskiego, uL Bukowska 16.
" Marji Magdaleny, Plac Bernardyński 6.
" A. Mickiewicza, ul. Focha 92.
męskie im. ks. Piotrowskiego, ul. Focha 92. " hum. im. J. Paderewskiego, uL Wyspiańskiego 14.
mat-przy. im. Bergera, uL Strzelecka 4. żeńskie im. gen. Zamoyskiej, uL Matejki 8.
PO.CEI.ME SZK&O KRYSZT.&Y
PREZEnTY
WYPRAWY
Sztućce alpakowe i alfenidowe Sprzęty kuchenne p o l e c a po c e n a c h k o n kur e'n c y j n y c h
.... O Z D O B ..... cz. ŁABĘDZKA P...._A. Iw. M_rei.. 4 - Telefon 50-27
RUBENS p O Z N A Ń, PLAC WOLNOŚCI 4 Telefon 36-15
ZcUłlcia
portretowe I techniczne w artystycznym wykonaniu.
Sp ecj alność:
PORWREWY
Wytwórnia pocztówek (widokówek) bromosrebrnych.
żeńskie Sióstr Urszulanek, Wały Leszczyńskiego 13. " im. Król. Jadwigi, Plac Św. Krzyski 4.
Dąbrówki, ul. Młyńska 10.
niemieckie męskie, Wały Jagiełły l. " żeński, Wały Jana III 4.
Pozatern 31 szkół powszechnych.
Szkoły zawodowe: Seminarjum nauczycielskie (męskie i żeńskie), ul. Fr. Ratajczaka 30.
Państwowa Szkoła Sztuki Zdobniczej, ul. Jezuicka 5.
Państwowe Konserwatorium Muzyczne, ul. Wrocławska 16.
Szkoła Budownicza i Miernicza, ul. Rybaki 17.
Wyższa Szkoła Budowy Maszyn, ul. Bergera Miejska Szkoła Handlowa, ul. Śniadeckich 54.
Państwowa Szkoła Handlowa i Przemysłowa Żeńska, ul. Marsz. Focha 4.
Szkoła Gospodarczo Zawodowa, św. Marcin 69.
Instytucje publiczne (1935 r.)
Województwo, ul. Gołębia.
Starostwo Krajowe, Aleje Marcinkowskiego 29.
" Grodzkie, Plac Wolności 12.
Dyrekcja Poczt i Telegrafów, ul. Wjazdowa " Koleji Państwowych, Wały Zygmunta Starego.
Ceł, Aleje Marcinkowskiego 31.
Izba Skarbowa, Wały Batorego 5.
Pocztowa Kasa Oszczędności, ul. Dąbrowskiego 6 i Plac Wolności 2.
Izba Przemysłowo - Handlowa, ul. Mickiewicza 31.
" Rolnicza, ul. Mickiewicza 33.
Rzemieślnicza, ul. Fr. Ratajczaka 26.
Sądy: Apelacyjny, ul. Pocztowa 32.
Okręgowy, Aleje Marcinkowskiego 32.
Grodzki, ul. Młyńska 1.
Przemysłowy, Plac Sapieżyński 9.
Ubezpieczalnia Krajowa, ul. Mickiewicza 2.
Kuratorjum Okręgu Szkolnego, ul. Towarowa 23.
Okręgowy Urząd Ziemski, ul. Fredry 10.
Okręgowy Urząd Miar, Wały Jagiełły 26.
/ " ,: - j.....'" ..,..
BĘDĄC NA 7argacń l'oznańskiclznie zapomnij zwiedzić firmyfOlO - RIIR
Poznań ulica 21 Srudnia t8
Największy w Polsce magazyn aparat6w i przy- bor6w fotograficznych -
Ilustrowane katalo81 bezpłatnie Założony w roku 1910 -1935
Wojsko: Dowództwo O. K. VII, ul. Babińskiego 1 Komenda Miasta, Plac Wolności 16.
Komenda Uzupełnień (P.K.u.), ul. Bukowska 22.
Konsulaty Austrja, Plac Wolności 18.
Belgja, ul. Słowackiego 55.
Czechosłowacja, ul. Słowackiego 57.
Danja, ul. Słowackiego 57.
Finlandja, ul. Marsz. Focha 18.
Francja, ul. Berwińskiego 1.
Grecja, ul. Rzeczypospolitej 1.
Guatemala, Aleje Marcinkowskiego 26.
Hiszpanja, św. Marcin 44.
Holandja, ul. Rzeczypospolitej 2.
Italja, Plac Wolności 2.
Jugosławja, ul. Słowackiego 29.
Łotwa, ul. 27 Grudnia 2.
Niemcy, ul. Zwierzyniecka 15.
Rumunja, Wały Królowej Jadwigi 4.
Szwecja, ul. Matejki 59.
Węgry, ul. Matejki 57.
Wielka Brytanja, ul. Wjazdowa (Zamek).
Banki.
Bank Cukrownictwa, ul. Sew. Mielżyńskiego 7.
" Francusko - Polski, ul. 3 Maja 5.
" fur Handel und Gewerbe, ul. Masztalarska 8.
Gospodarstwa Krajowego, Aleje Marcinkowskiego 6.
Handlowy w Warszawie (oddział), Plac Wolności 4.
Komunalna Kasa Oszczędności Powiatu Poznańskiego, Stary Rynek 73.
Komunalny Bank Kredytowy, ul. 27 Grudnia 8.
Bank Kratochwil i Pemaczyński, Plac Wolności 18.
" Kwilecki, Potocki i Ska. Sp. Akc., Aleje Marcinkowskiego 11.
Bank Likiwdacyjno - Kredytowy S. A., Aleje Marcinkowskiego 19.
" Ludowy i Kasa Oszczędności, ul. Dąbrowskiego 53.
Polski (Oddział), Aleje Marcinkowskiego.
Poznańskiego Ziemstwa Kredytowego, ul. Wjazdowa 11.
Pożyczkowy Spółdzielczy, ul. M. Focha 47.
Przemysłowców, Stary Rynek 73.
Rolny (Oddział), ul. Dąbrowskiego 12.
Spółdzielczy Młodych Przemysłowców, Wały Zygmunta Augusta 4.
Spółdzielczy Rzemiosła, Wały Zygmunta Starego 15.
Wzajemnej Pomocy, Stary Rynek 79.
Zachodni, Sp. Akc. (Oddział), 27 Grudnia 1.
Związku Spółek Zarobkowych S. A., PL Wolności 15.
Ziemian, Aleje Marcinkowskiego 13.
Giełdy.
Pieniężna - Plac Wolności 4.
Zbożowa i Towarowa - ul. Podgórna 10.
Przechadzki i wycieczki
Przechadzki w mieście: Plantami przy Wałach i w parkach miejskich, Przechadzki w najbliższą okolicę: Sołacz - Park, staw (wiosłowanie), koncert, Szeląg - wzdłuż Warty, park przy Cytadeli.
Dębina - drogą Dębińską do Dębiny, piękny las liściasty, restauracje.
Malta - kopiec.
Powyższy artykuł jest częścią publikacji Kronika Miasta Poznania 1996 R.64 Nr4; Lata dwudzieste, lata trzydzieste dostępnej w Wielkopolskiej Bibliotece Cyfrowej dla wszystkich w zakresie dozwolonego użytku. Właścicielem praw jest Wydawnictwo Miejskie w Poznaniu.