MIĘDZYNARODOWE TARGI POZNAŃSKIE W OKRESIE POWOJENNYM (1945-1996)

Kronika Miasta Poznania 1996 R.64 Nr2;Targi, jarmarki, MTP

ANTONI CZUBIŃSKIl. Uwagi ogólne

Targi Międzynarodowe odgrywają poważną rolę w rozwoju handlu zagranicznego i w życiu gospodarczym. Rozwój ich zależy od wielu czynników. Przede wszystkim od zaplecza ekonomicznego i sytuacji politycznej. Aby móc handlować, trzeba mieć czym handlować. Po to by kupcy zagraniczni przyjeżdżali do kraju, trzeba im stworzyć odpowiednie warunki i możliwości działania. 1 Niestety warunki te w powojennej Polsce były trudne i zmieniały się często. Przemysł polski nie wytwarzał dostatecznej ilości wartościowej masy towarowej, którą można było oferować kupcom zagranicznym. Warunki polityczne do 1953 roku pogarszały się. Sytuacja była niestabilna. Stąd też targi rozwijały się z przeszkodami. W latach 1945-1996 w rozwoju ich można dostrzec kilka mniej lub bardziej korzystnych okresów. Sytuacja międzynarodowa i wewnętrzna Polski zmieniała się co pewien czas, wpływając pobudzająco lub hamująco na rozwój instytucji targów. Mają one swoją wieloletnią tradycję, która wywierała wielki wpływ na sposób myślenia i poczynania lokalnych władz zabiegających o odbudowę i rozwój MTP. 2 Idea wznowienia MTP znalazła uznanie władz centralnych, które udzieliły jej wsparcia. Trudności doktrynalne i polityczne ujawniły się później.

2. Odbudowa Międzynarodowych Targów Poznańskich i ich rozwój do 1950 roku

W czasie II wojny światowej obiekty targowe zostały poważnie zdewastowane. Zniszczenia szacowano na 80%.3 Sytuacja w Polsce była trudna, ponieważ władza znalazła się w ręku kół politycznych powiązanych z ZSRR, którywyzwalając Polskę spod okupacji niemieckiej jednocześnie narzucał jej swoje prawa i zwyczaje. Legalny rząd polski pozostał na emigracji, a powiązane z nim koła polityczne w kraju nie mogły przejąć władzy. Podejmowano dyskusje na temat sytuacji aktualnej i perspektyw rozwojowych. W dyskusjach tych nie pojawiły się głosy wzywające do bojkotu poczynań nowych władz i biernego oporu. Twierdzono, że Polska przegrała wojnę, jest ponownie okupowana; wzywano do walki o odzyskanie suwerenności. 4 W tej sytuacji krytykowano też ludzi podejmujących współpracę z nowym rządem, piętnując ich jako zdrajców i kolaborantów; społeczeństwo wzywano do bojkotowania ich poczynań. Nie była to jednak opinia powszechna. Część mieszkańców Polski uznała, że bez względu na sytuację należy podejmować działalność zawodową i gospodarczą, by odbudować kraj i podnieść stopę życiową jego mieszkańców. W Poznaniu ludzie związani z targami wysuwali ideę odbudowy MTP. Idea ta uznana została przez ówczesne władze miasta i województwa. 16.VII.1945r., a więc bezpośrednio przed podjęciem obrad Konferencji Poczdamskiej, Miejska Rada N arodowa podjęła uchwałę o odbudowie Targów. Powołano do życia Komisję Targów Poznańskich i podjęto starania o uzyskanie zgody władz państwowych na ich wznowienie. Decyzja należała formalnie do Ministerstwa Żeglugi i Handlu Zagranicznego; Ministerstwo uznało tę ideę. W lutym 1946 roku powołano do życia Biuro Targów Poznańskich z mgr Józefem Szłapczyńskim na czele. Dyrektorem handlowym Biura został Franciszek Stefański. Opracowano plan odbudowy hal targowych. Plan odbudowy realizował Wydział Techniczno - Budowlany Zarządu Miasta Poznania z inż. architektem Stanisławem Kirkinem na czele. Akcji tej patronował osobiście ówczesny prezydent miasta Stanisław Sroka, który bardzo interesował się losem targów i popierał ideę ich odbudowy. Jesienią 1946 roku zorganizowano pierwsze po wojnie targi krajowe pod hasłem Odzież i dom. Biuro MTP przygotowało wystawy polskie na targach kilku krajów europejskich.

Pokazywano tam skromne możliwości eksportowe Polski, ale również zapoznawano się z organizacją wystaw i targów w Europie. Właściwa decyzja o wznowieniu MTP zapadła 12 kwietnia 1946 roku. Komitet Rady Ministrów (KERM) z H.Mincem na czele podjął uchwałę głoszącą, że od 1947 roku w Poznaniu będą organizowane Międzynarodowe Targi Poznańskie mające mieć charakter imprezy stałej ujmującej całokształt życia gospodarczego kraju i nawiązującej stosunki Polski z zagranicą.5 N a mocy tej uchwały w Warszawie powołano do życia Komisariat Rządu dla Spraw Wystaw i Targów oraz Komisję Wystawiennictwa Międzynarodowego. Jedną z jej agend miały być MTP. Jak się później okazało instytucje te nie przejawiały wielki ej aktywności. Dyrekcja MTP uzależniona formalnie od rządu i jego agend działała w miarę samodzielnie jako organ miasta. Dyrektorem Naczelnym MTP został mgr Alfred Rosochowicz. Pierwsze powojenne MTP zorganizowano wiosną 1947 roku. Były to 20 z kolei targi. Odbywały się w rejonie Wieży Górnośląskiej na 20 tys. m 2 powierzchni krytej brutto i 50 tys. m 2 otwartej. Wzięło w nich udział 1604 wystawców z 12 krajów. Było wśród nich 108 wystawców zagranicznych.

Antoni Czubiński

. .

__.___l_.____-ł--___..__._______..______..________

'MIM!

Ryc. l, 2. Dawna Wieża Górnośląska w trakcie odbudowy (z ekspozycją ZSRR) Koniec lat 40. Fot. S. Leszczyński

Reprezentowali oni głównie sąsiadujące z Polską kraje europejskie. Targi zwiedziło 351 500 osób. Miały one bardziej propagandowy niż handlowy charakter. Możliwości eksportowe Polski nadal były bardzo skromne. Targi wnosiły do powojennego życia w Polsce nadzieję na powrót do normalnego życia i współpracy międzynarodowej. W Poznaniu liczono, że będą one stanowiły ważny czynnik miastotwórczy. Władze miejskie nadal bardzo czynnie angażowały się na rzecz odbudowy i rozwoju MTP. Uruchomienie MTP miało bardzo wielkie znaczenie ekonomiczne i polityczne i przez społeczeństwo polskie zostało przyjęte bardzo pozytywnie. Polska podtrzymywała swoje uczestnictwo w Związku Targów Międzynarodowych. Przyjeżdżali tu handlowcy zagraniczni, a przedstawiciele przedsiębiorstw polskich uzyskali dodatkową okazję nawiązania kontaktów zagranicznych. Prowadzono intensywne prace nad odbudową i rozbudową targów. Teren macierzysty MTP wzrósł w 1946 r. do 22,5 ha. Wyburzono system bunkrów i innych urządzeń wojennych. Odbudowano stare i zbudowano nowe hale targowe. Znaczną część kosztów poniosło miasto. Stopniowo jednak narastały trudności. W ZSRR i tzw. Krajach Demokracji Ludowej (KDL) likwidowano prywatny handel, umacniano centralizację i biurokratyzację życia gospodarczego. Kraje te pod presją ZSRR odmówiły przystąpienia do Planu Marshalla. Rozwijała się zimna wojna. Coraz bardziej dawała się we znaki nieufność i podejrzliwość nie tylko wobec gości zagranicznych, ale również wobec własnych pracowników. Postępujący stopniowo rozwój targów w 1949 roku uległ zahamowaniu.

Tabela nr l

Rozwój MTP w latach 1947-1950

Pow. Ilość krajów Liczba wystawców wystawowa Liczba osób Rok uczestniczących kryta brutto i w targach krajowych zagranicznych zwiedzających otwarta w m 2 1947 19 000 12 1496 108 351500 1948 39 836 16 1783 235 628 000 1949 46 479 18 373 255 954 000 1950 58 970 17 170 259 1114 982

Impreza stopniowo traciła charakter targowy, stawała się raczej dość kosztowną wystawą. Dominowały kraje demokracji ludowej, które w 1949 roku powołały do życia RWPG oraz zawarły między sobą wiele dwustronnych układów handlowych. 6 Targi nie były im potrzebne. Zwiedzało je więcej ludzi, ale zawierano coraz mniej transakcji handlowych. Prawie 50% powierzchni wystawowej zajmował ZSRR. ZSRR i KDL, mając upaństwowiony handel, miały trudności w zawieraniu transakcji handlowych z małymi, działającymi samodzielnie firmami kapitalistycznymi. Panoszyła się atmosfera szpiegomanii i podejrzliwości. W Polsce nastąpiła pełna nacjonalizacja i centralizacja handlu. W latach 1945/50 wymiana handlowa pomiędzy krajami socjalistycznymi

Antoni Czubiński

. R A' ?' \ l S A l e t a l Z KC P Z P R Władysław Gomułka, premier Józef Cyrankiewicz i minister handlu zagranicznego prof. dr Witold Trąmpczyński na MTP w 1958 roku Fot. Biblioteka MTP

i kapitalistycznymi uległa ograniczeniu; MTP traciły swój sens. Jeśli w 1948 roku transakcje zawarte na MTP szacowano na kilka min dolarów, to w 1949 roku już tylko na 2,5 min a w 1950 roku na 0,5 min. 7 Był to okres narodzin tzw. zimnej wojny. Stopniowo dojrzewała decyzja o zamknięciu MTP. Od 1950 do 1954 roku nie były one organizowane. Pracownicy MTP zajmowali się organizowaniem wystaw zagranicznych.

3. Międzynarodowe Targi Poznańskie w latach 1955-1970

Po śmierci Stalina w 1953 roku w ZSRR i KDL przeprowadzono reformy, które doprowadziły do złagodzenia konfliktu na forum międzynarodowym. W latach 1954-1955 zarysował się proces odprężenia w stosunkach WschódZachód. Na terenie Azji i Afryki powstały nowe państwa, które próbowały realizować politykę niezależną tak od ZSRR, jak i od Stanów Zjednoczonych. Powstał obóz tak zwanych państw niezaangażowanych lub trzeciego świata.

W ślad za tym w Polsce pojawiły się tendencje do odejścia od propagandowego traktowania handlu i współpracy gospodarczej z krajami zachodnimi. Pojawiła się idea odbudowy MTP. 16.VI.1954 roku Prezydium Rządu podjęło uchwałę o otwarciu XXIV MTP. 8 Powołano pełnomocnika rządu do sprawy XXIV MTP i Kolegium Targów. Stanowisko pełnomocnika rządu do spraw MTP pełnił minister handlu zagranicznego. Dyrektorem Biura Pełnomocnika był mgr Antoni Adamowicz. W Poznaniu utworzono Zarząd MTP. Stanowisko dyrektora Zarządu objął Stefan Askanas. Wicedyrektorem ds. administracyjnych i ekonomicznych został F. Stefański a dyrektorem ds. technicznych inż. Tadeusz Woźniak. Targi przeprowadzono w dniach 3-24.VII.1955 roku. Powierzchnia wystawiennicza objęła obszar 76 tys.m 2 , w tym kryta 42 tys.

m 2 . W imprezie, mimo kilkuletniej przerwy, wzięło udział 1551 wystawców z 24 krajów świata. Wystawców zagranicznych było 351. Pozytywne efekty XXIV MTP spowodowały, iż Prezydium Rządu 31.XII.1955 roku podjęło uchwałę o przeprowadzeniu następnych, XXV targów w czasie od 17.VI do LVII 1956 roku. Organizację Targów zlecono Ministerstwu Handlu Zagranicznego i Polskiej Izbie Handlu Zagranicznego (PIHZ). Przekształcono je w instytucję państwową jako dział PIHZ. Prezydium MRN w Poznaniu brało jednak nadal udział w ich organizacji. W dniu 10.VIII.1956 roku podjęto uchwałę stwierdzającą, że MTP będą organizowane co roku w czerwcu. 9 Tak więc targi ponownie weszły do stałego kalendarza międzynarodowych imprez handlowych. Zakładano, że będą one miały rzeczywiście charakter handlowy a nie propagandowy. Założenia tego od początku w pełni zrealizować nie zdołano. Nie mniej z roku na rok coraz większą uwagę przywiązywano do efektów ekonomicznych targów. Miały one służyć promocji wyrobów przemysłu polskiego, ożywieniu gospodarki, rozwojowi eksportu. Na targach wprowadzono tzw. godziny handlowe, to jest godziny przeznaczone tylko dla kupców i pośredników handlowych, ograniczono ilość osób zwiedzających z kraju, nastawiono się na zawieranie kontraktów i umów handlowych.

Antoni Czubiński

Ryc. 5. Ekspozycja na terenach otwartych na 31 MTP w 1962 roku. Fot. Biblioteka MTP

Stopniowo zwiększano powierzchnię wystawienniczą firm zagranicznych. Jeśli w 1947 roku powierzchnia zajęta przez wystawców zagranicznych obejmowała 17 % powierzchni ogólnej, to w 1955 roku już 37,4% a w 1956 roku 45%. Liczba osób zwiedzających spadła z 1 min 114.900 w 1950 roku do 476 tysięcy w 1956 roku. 10 Efekty ekonomiczne rosły powoli. N adal jeszcze istniały duże przeszkody polityczne i propagandowe. Stopniowo targi odwiedzało coraz więcej wystawców z Europy Zachodniej i Afryki. Zaczęto je nazywać targami czterech kontynentów. 11 Powierzchnia wystawowa ogółem wzrosła z 76 tys.m 2 w 1955 roku do 131 tys. m 2 w 1970 roku, a liczba wystawców zagranicznych z 351 w 1955 roku do 3540 w 1970 roku. Liczba reprezentowanych przez nich krajów wzrosła odpowiednio z 24 do 39. Targi zdobyły mocną podstawę egzystencji i duże możliwości działania 12 . Okres rządów Gomułki i Cyrankiewicza był jednak okresem ograniczonego rozwoju. Gomułka nie doceniał reform ekonomicznych, był bardzo ostrożny w polityce gospodarczej. Handel zagraniczny rozwijał się słabo. Nie brano pod uwagę wielu słusznych postulatów zgłaszanych przez doświadczonych praktyków i teoretyków z instytutów badawczych. W maju 1958 roku WSE w Poznaniu wspólnie z dyrekcją MTP zorganizowała specjalną sesję naukową poświęconą targom międzynarodowym. 13 Efekty sesji słabo zaznaczyły się w praktyce ze względu na sytuację ogólną w świecie i opór władz centralnych, które czuły się skrępowane tą sytuacją. Handel z krajami socjalistycznymi (KDL) ograniczały słabe możliwości eksportowe i płatnicze wielu z nich. N adal decydującą rolę spełniały umowy dwustronne i współpraca w ramach RWPG. Rolatargów w organizowaniu wymiany handlowej była bardzo mała; w ZSRR nie było instytucji targów. 14 Kraje socjalistyczne traktowały targi nadal bardziej jako wystawę o charakterze propagandowym, niż miejsce bezpośrednich kontaktów handlowych. Handel z krajami tzw. strefy dolarowej ograniczały napięte stosunki polityczne. Wobec krajów socjalistycznych stosowano embargo handlowe, ograniczając sprzedaż surowców strategicznych i wyrobów przemysłowych o znaczeniu militarnym. Ograniczone były też możliwości kredytowe. Z drugiej strony W.Gomułka, który wywierał wielki wpływ na politykę gospodarczą Polski, był przeciwnikiem zaciągania kredytów. Był rzecznikiem gospodarki samowystarczalnej. W tych warunkach wymiana handlowa Polski z krajami kapitalistycznymi musiała mieć bardzo ograniczony zasięg. Lepiej rozwijała się natomiast wymiana z krajami tzw. trzeciego świata, ale kraje te nie dysponowały dewizami ani nową technologią. Dostarczały głównie surowców. 15 W efekcie rozwój MTP w latach 1957 - 1970 miał ograniczony charakter. Kolejnymi dyrektorami Zarządu MTP byli: Stefan Askanas (1954-1966) i Zygmunt Węgrzyk (1966-1973). Decyzją Rady Ministrów z dnia 3.XII.1957 od 1958 roku w Poznaniu organizowano też Targi Krajowe. Odbywały się one dwa razy w roku: wiosną (kwiecień) i jesienią (wrzesień). Odciążyły one MTP od balastu organizowania wewnątrzkrajowej promocji przemysłu i rol. 16 nictwa.

Ryc. 6. Międzynarodowe Targi Poznańskie w 1969 roku. Fot. Biblioteka MTP

Antoni Czubiński

4. Intensyfikacja działalności MTP w latach 1971-1978

Upadek ekipy Gomułki w grudniu 1970 roku spowodował przejęcie władzy przez ekipę Edwarda Gierka. Fakt ten zbiegł się w czasie z wielkimi zmianami na forum międzynarodowym. Był to okres odprężenia w stosunkach międzynarodowych i rozszerzenia współpracy pomiędzy Wschodem i Zachodem. Państwa zachodnie udzielały kredytów i podejmowały współpracę ekonomiczną na szerszą niż dotąd skalę. Rząd polski skorzystał z tego faktu podejmując politykę tzw. otwarcia na zachód. Polska zaciągnęła poważne pożyczki w tzw. strefie dolarowej, zakupując licencje, maszyny i surowce. Planowano, że kredyty te zostaną spłacone pieniędzmi uzyskanymi z eksportu polskich towarów wytworzonych w nowych zakładach produkcyjnych. Nastała pomyślna epoka dla handlu zagranicznego i międzynarodowych kontaktów handlowych. Już w 1972 roku liczba wystawców zagranicznych na MTP doszła do 4339. W latach 1971-1977 powierzchnia wystawiennicza (kryta i otwarta) MTP wzrosła do 175 tys. m 2 , liczba wystawców zagranicznych wynosiła 3896. Reprezentowali oni 44 kraje świata. Już w 1972 roku zmieniono dotychczasową formułę targów. Stały się one bardziej wyspecjalizowane. Ustalono, że w czerwcu odbywać się będą Międzynarodowe Targi Techniczne a we wrześniu Targi Artykułów Konsumpcyjnych (TAKO N). W 1973 roku po raz pierwszy przeprowadzono dwie duże imprezy handlowe w jednym roku: wiosną i jesienią. W 1976 roku z podziału tego zrezygnowano. Przywrócono jednolitą imprezę w czerwcu. Obok niej zorganizowano jednak wystawy specjalistyczne, tzw. salony: Międzynarodowy Salon Medyczny (SaImed), Międzynarodowy Salon Maszyn Włókienniczych, Odzieżowych i Obuwniczych (Intermasz) , Międzynarodowy Salon Techniki Pakowania i Magazynowania (Taropak) i Międzynarodowy Salon Techniki Biurowej (Interbiuro ), które później kontynuowano. W 1977 roku dodano do nich Międzynarodową Ekspozycję Maszyn Poligraficznych (Poligrafia), a w 1978 roku doszły do nich: Fotokinotechnika, Secura, Budma, Drema i Mezura,17 później zaś dalsze.

Centralną imprezę MTP organizowano w czerwcu, salony wiosną i jesienią.

Poznań przekształcił się w duży ośrodek wystawienniczo-handlowy. Odgrywał znaczną rolę w skali międzynarodowej. Budowano nowe hotele (Merkury, Polonez, Nowotel) , hale targowe, drogi dojazdowe, ośrodki rekreacyjne dla gości targowych. Pojawiła się myśl przesunięcia niektórych imprez poza centrum miasta. Poznań stawał się za ciasny dla tylu imprez i odwiedzających je gości. Po Zygmuncie Węgrzyku stanowisko dyrektora Zarządu MTP pełnił Henryk Sitarek (1973-1982).

5. Targi w okresie kryzysu w latach 1979-1989

Przyjęta przez ekipę Gierka i Jaroszewicza koncepcja samospłacającego się przyśpieszenia ekonomicznego rozwoju Polski w oparciu o pożyczki zagraniczne i handel zagraniczny uległa załamaniu już w 1974 roku na skutek kryzysu

energetyczno-paliwowego i walutowego, który opanował świat zachodni w latach 1973-1974. Polska poniosła wielkie straty związane ze zmianą kursu dolara oraz ograniczeniami handlowymi związanymi z podniesieniem cen ropy naftowej przez kraje arabskie. Plan spłacenia pożyczek przy pomocy zysków z eksportu stał się nierealny.18 Rząd nie wyciągnął z tego faktu odpowiednich wniosków. Zaciągano nowe pożyczki celem uzyskania dewiz niezbędnych na spłacenie pożyczek czy choćby tylko ich oprocentowania. W związku z tym Polska wpadła w tzw. pułapkę zadłużeni ową 19. Nie było dewiz na podtrzymanie importu; w ślad za tym ograniczeniu musiał ulec eksport. Już w latach 1975/76 nastąpiło poważne ograniczenie w handlu zagranicznym. Pakt ten odbił się negatywnie na MTP, które podlegały Polskiej Izbie Handlu Zagranicznego (PIHZ) i pracowały w oparciu o zasadę rentowności. Trudności pojawiły się już w czasie przygotowań do jubileuszowych 50 MTP w 1978 roku, w których wzięło udział 4470 wystawców w tym 1501 zagranicznych z 37 państw. Obejmowały one krytą i otwartą powierzchnię 180 478 m 2 . Jednak powierzchnia zajęta przez wystawców zagranicznych zmniejszyła się z 59,9% całej powierzchni w 1976 roku do 58,7% w 1977 i 53,6% w 1978 roku. W roku jubileuszowych, 50 MTP zorganizowano również wiosną i jesienią 8 imprez specjalnych. W 1981 roku Zarząd MTP obchodził jubileusz 60-lecia powstania MTP. 53 MTP w 1981 roku miały ściśle handlowy charakter. Powierzchnię targową krytą i otwartą zmniejszono do 149 551 m 2 . Powierzchnia wystawiennicza zajęta przez wystawców zagranicznych uległa zmniejszeniu do 47,1%. W 53 MTP brało udział 3 625 wystawców z 36 państw, w tym 2 408 z zagranicy. Targi przeżywały kryzys. Ta niekorzystna tendencja pogłębiła się po wprowadzeniu stanu wojennego w dniu 13.XII.1981 roku. W następnym roku państwa zachodnie zastosowały wobec Polski bojkot ekonomiczny. Wielu wystawców zerwało podpisane umowy i nie przyjechało do Poznania. 54 MTP w 1982 roku miały bardzo skromny charakter. Objęły one powierzchnię (krytą i otwartą) zaledwie 108,4 tys. m 2. Wzięło w nich udział 2 506 wystawców, w tym z zagranicy tylko 1370. Reprezentowali oni tylko 24 państwa, to jest tyle, ile w pierwszych powojennych targach w 1947 roku. Powierzchnia zajęta przez wystawców zagranicznych obejmowała tylko 36,1% tej skromnej wystawy. Od 1983 roku odbudowywano kontakty zagraniczne, ale do 1989 roku nie odzyskano stanu z połowy lat siedemdziesiątych. Na targi przejeżdżali głównie wystawcy z krajów socjalistycznych. Było ich niewielu. Obroty były małe, zmalała też rola targów. Mimo to istniały nadal, odgrywając znaczną rolę w życiu gospodarczym Polski. Stanowisko dyrektora Zarządu MTP po Henryku Sitarku pełnił Andrzej Byrt (1982-1986), a następnie od 1986 roku Stanisław Laskowski.

6. Zmiana charakteru MTP w latach 1990 - 1996

Do 1989 roku MTP były wydzieloną jednostką gospodarczą Polskiej Izby Handlu Zagranicznego, która regulowała zakres ich działania (1 0.VI.1965 roku Prezydium PIHZ wydało Uchwałę nr P /24/65, która określiła charakter MTP

Antoni Czubińskido 1983 roku). 15.XI1.1982 roku wydano nową Uchwałę nr R/23/82, która poszerzyła zakres działania Zarządu MTP, przyznając mu nieco więcej samodzielności. MTP nadal pozostawały jednak częścią PIHZ i nie miały odrębnej osobowości prawnej. Targi były ściśle planowane i centralnie reglamentowane. Rewolucja 1989/90 w Polsce spowodowała przejście do gospodarki rynkowej. Zakres gospodarczej działalności państwa stopniowo ograniczano. 30.V.1989 roku Sejm uchwalił ustawę o izbach gospodarczych. Najej podstawie Minister Współpracy Gospodarczej z Zagranicą, reprezentujący Skarb Państwa będący właścicielem majątku MTP wyodrębnionego ze struktury PIHZ, podjął decyzję o przekształceniu MTP w spółkę akcyjną z ograniczoną odpowiedzialnością. Jednocześnie zawarł 8.XI1.1990 r. z Prezydentem Miasta Poznania porozumienie w przedmiocie określenia przyszłego statusu MTP. W wyniku podpisania aktu założycielskiego spółki z 0.0. (akt notarialny z 8.XII.1990 r.) MTP zostały jednoosobową spółką Skarbu Państwa. Realizując postanowienia porozumienia pomiędzy MWG z Z i Miastem Poznań, 7.11.1991 r. podpisano akt nabycia i objęcia udziałów w spółce. Miasto Poznań uzyskało od skarbu państwa 40% udziałów w kapitale zakładowym spółki w zamian za zrzeczenie się roszczeń rewindykacyjnych dotyczących własności gruntów i niektórych budynków użytkowanych przez MTP. Prezesem Spółki został Stanisław Laskowski. O polityce i działaniu Spółki decyduje jej Zarząd. W nowych warunkach powiększono obszar i potencjał wystawienniczy MTP, budując nowe hale targowe, podjęto współpracę z wieloma kontrahentami. W 1992 roku w 18 imprezach targowych zorganizowanych przez MTP wzięło udział łącznie 13,5 tys. wystawców; 35 % z nich stanowili handlowcy zagraniczni. 20 Przejście do gospodarki rynkowej spowodowało powstanie inicjatyw lokalnych. Powstało wiele instytucji handlowych i wystawienniczych. W 1993 roku w 49 miastach Polski zorganizowano 239 imprez targowych z udziałem 33 324 wystawców.

Było wśród nich 26 021 firm polskich i 7 303 zagranicznych z 50 państw. Rozwój ilościowy instytucji wystawienniczych i targowych postawił problem koordynacji i wzajemnej współpracy tych instytucji. 21 W czasie 65 MTP, w dniu 17.V1.1993 roku, powołołano do życie Polską Korporację Organizatorów Targów i Wystaw Gospodarczych. Skupiła ona 150 organizacji, w tym 58 targowych. 22 Na rok 1994 zaplanowano 224 imprezy handlowe w 26 miastach. Brało w nich udział 35 tys. wystawców. Konkurencja innych instytucji wystawienniczo-handlowych zdopingowała MTP do bardziej energicznej walki o rynek. W 1994 roku MTP zorganizowały 24 imprezy wystawiennicze. Główne targi organizowano nadal w czerwcu każdego roku. MTP dysponowały w połowie 1995 r. powierzchnią wystawową obejmującą 150 tys. m 2 , w tym 110 tys.m 2 powierzchni krytej. W 1994 roku we wszystkich imprezach targowych zorganizowanych przez MTP brało udział 14,8 tys. wystawców, w tym 25% stanowili wystawcy zagraniczni. Obok imprezy głównej organizowano nadal różne wyspecjalizowane imprezy targowe. Prezes Zarządu MTP S.Laskowski, podsumowując efekty roku 1994, stwierdził, że rok ten był ze wszech miar rokiem udanym. W czasie tego roku Zarząd MTP przyjął prawie 15 tys. wystawców z 53 państw, sprzedał 380 tys. m 2

Ryc. 7. Kongresmen Dan Rostenkowski, nestor polskich parlamentarzystów w Kongresie USA i Konsul Generalny USA John Ch. Kennedy, Targi CzelWcowe 1994.

Fot. E. Orhon- Lerczakpowierzchni wystawienniczej, targi przyjęły około 800 tys. gości. 23 67 MTP w 1995 r. zgromadziły 2336 wystawców, w tym 1103 zagranicznych z 26 państw. Zajęli oni powierzchnię wystawienniczą krytą i otwartą obejmującą łącznie 116 tys. m 2 , z czego na wystawców zagranicznych przypadło 35% powierzchni. Impreza czerwcowa MTP przekształciła się w wyspecjalizowane targi techniczne. Obok wystaw i targów MTP organizują konferencje naukowe, sympozja, informację wystawienniczą i handlową. Zarząd MTP współpracuje z wieloma instytucjami krajowymi i zagranicznymi. W 1996 roku przypada jubileusz 75 lecia istnienia MTP. Z tej okazji przebudowano niektóre stare i zbudowano nową halę wystawową; podjęto szeroką akcję propagandową i promocyjną.24 Z MTP konkuruje dziś kilka poważnych organizacji wystawienniczo-handlowych w Białymstoku, Gdańsku, Katowicach, Krakowie, Łodzi, Warszawie i innych miastach Polski. 25

7. Wnioski

Mimo zniszczeń wojennych MTP odbudowano i po wojnie spełniały one wielką rolę handlową i propagandową. Wywarły duży wpływ na rozwój handlu zagranicznego Polski i na rozwój Poznania. Zrosły się ściśle z miastem, które dzięki Targom uzyskało poważną rangę w kraju oraz rozgłos poza jego

Antoni Czubiński

granicami. Na sukces targów pracowały również dobre opinie w świecie bankowców. Od lat Targi współpracują z Bankiem Handlowym SA, dawniej monopolistą państwowym, dziś cenionym bankiem o międzynarodowej renomie. Istnienie MTP było kilkakrotnie zagrożone. Jednak kryzysy związane z tymi zagrożeniami Targi przetrwały. Nadal istnieją i rozbudowują się; zdobywają coraz większą renomę w świecie. Efekty ekonomiczne MTP są niewymierne. Istniały w okresie, kiedy jako jednostka gospodarcza PIHZ realizowały narzucony im plan centralny bez względu na to czy działalność ich przynosiła określone, wymierne zyski, czy nie. Bilansowanie nakładów i zysków MTP było bardzo trudne. 26 Dopiero od 1990 roku jako spółka z 0.0. mogą rozwinąć działalność w pełni samodzielną i rozliczalną. Niezależnie od swej roli promocyjnej i propagandowej przynoszą one konkretne zyski materialne. Czysty zysk z 26 imprez wystawienniczo-targowych w Poznaniu w 1995 roku szacowano na 292 mld starych złotych. 27 Targi stanowią dziś wielką instytucję i ekonomiczną potęgę. Spośród wielu innych instytucji tego typu w Polsce wyróżniają się nie tylko historią, ale również gospodarnością i rozmachem organizacyjnym; stanowią ważny element na mapie gospodarczej Polski. W Poznaniu natomiast nadal stanowią silny element miastotwórczy. Bez MTP w Poznaniu nie byłoby wielu domów, ulic, imprez kulturalnych i spotkań politycznych. Wywierają wielki wpływ na całokształt stosunków ekonomicznych i społeczno-politycznych miasta. Zrosły się z Poznaniem tak, jak Zakłady H.Cegielskiego czy Uniwersytet im. Adama Mickiewicza. Miasto odegrało wielką rolę w odbudowie i rozbudowie MTP; samo z kolei korzystało z możliwości i kontaktów jakie uzyskało dzięki Targom. Stanowiły one przez wiele lat magnes przyciągający do Poznania wielu wybitnych ludzi i ośrodek pośredniczący w nawiązaniu i podtrzymaniu współpracy międzynarodowej. Typowym tego przykładem jest trwająca od wielu lat współpraca Poznania z Hanowerem i innymi miastami targowymi w Europie i w świecie.

PRZYPISY:

1 Zagadnienia Międzynarodowych Targów. Materiały sesji specjalnej poświęconej zagadnieniom międzynarodowym targów ze specjalnym uwzględnieniem Targów Poznańskich. Poznań 16-17 maja 1958. Poznań, 1959.

2 J. Ziółkowski, Międzynarodowe Targi Poznańskie w przeszłości i obecnie. Przegląd Zachodni, 1955, nr 5-6, s. 162-222.

3 S. Kowal, H.Wojciechowski, Międzynarodowe Targi Poznańskie. Zarys historii, funkcje i znaczenie gospodarcze. Poznań 1988. 4 K. Kersten, Między wyzwoleniem a zniewoleniem. Polska 1944-1956. Londyn 1993.

5 S. Kowal, J. Wojciechowski, Międzynarodowe Targi Poznańskie... s.38.

6Z o b. H. Różański, Śladem wspomnień i dokumentów (1943-1948). Warszawa 1987, s. 500 i nast. 7 F. Stefański, 35-1ecie Targów Poznańskich (1921-1956). "Kronika Miasta Poznania" za lata 1951-1956. Poznań 1957, s. 153. 8 Tamże, s. 154

9 Tamże.

10 A. Krzymiński, XXV i XXVI Międzynarodowe Targi Poznańskie. "Kronika Miasta Poznania" za lata 1951-1956, s. 105-123. 11 Tenże, Targi Poznańskie na tle innych imprez targowych na świecie. "Kronika Miasta Poznania", 1957, nr 1-2, s. 55-63.

12 S. Kowal, H.Wojciechowski, Międzynarodowe Targi Poznańskie... s. 42 i nast; H. Sitarek, Międzynarodowe Targi Poznańskie (1922 - 1977). "Kronika Miasta Poznania", 1978, nr 2, s. 5-16. 13 W. Engel, Pierwsza sesja specjalna poświęcona Międzynarodowym Targom Poznańskim, "Kronika Miasta Poznania", 1958, nr 3, s. 119-132; Zagadnienia Międzynarodowych Targów. Materiały sesji specjalnej... 14 A.Skrzypek, Proces integracji państw wspólnoty socjalistycznej 1946-1971 (Studia i historia). Wrocław 1987 ; J.Kukułka, Historia współczesna stosunków międzynarodowych 1945-1994. Warszawa 1994.

15 W. Herer, Z. Landau, A. Miiller, M. Nasiłowski, W. Rydgier, W. Sadowski, A. Woś, U źródeł polskiego kryzysu. Praca zbiorowa pod red. A. Mullera, Warszawa 1985.

16 H. Wojciechowski, Rola Poznańskich Targów Krajowych w życiu gospodarczym kraju.

"Kronika Miasta Poznania", 1963, nr l, s. 22-36.

17 S. Kowal, H. Wojciechowski, Międzynarodowe Targi Poznańskie... s. 53.

18 W. Herer, W. Sadowski, Bariery wzrostu - anatomia załamania gospodarczego, (w:) U źródeł polskiego kryzysu... s. 347-398.

19 W. Rydygier, Pułapka zadłużeniowa, (w:) U źródeł polskiego kryzysu... s. 222-305.

20 Gazeta na Targi. Dodatek do "Gazety Wyborczej" z 7.VI.1993 r.

21 A. Sielanko, Imprezy w Polsce i na Świecie w 1996 roku. "Rzeczpospolita", nr 17 z 20-21.1.19% r. 22 S. Laskowski, Targi w Polsce - stan i perspektywy rozwoju. "Gazeta Targowa". Vademecum 95, s. 63 - 64. 23 M. Matys, Polska targowa. Dodatek do "Gazety Wyborczej" z 27.XI.1995; H.B., Poznań i targi. "Rzeczpospolita", nr 137 z 14-15.VI.1995. 24 S. Laskowski, MTP - rok przed jubileuszem. "Gazeta Targowa". Vademecum95, s.

15. Jubileuszowy rok MTP. Rozmowa z G. Turkiewiczem, wiceprzewodniczącym Zarządu MTP. Rozmawiał H. Borzucki. "Rzeczpospolita", nr 137 z 14-15.VI.1995.

25 A. Sielanko, Imprezy w Polsce i na Świecie w 1996 roku...: S. Szczęsny, Targowe królestwo. Gazeta na MTP '95. Dodatek do "Gazety Wyborczej" z 14.VI.1995 ; Z. Zwierzchowski, Międzynarodowe Targi Komputer. Expo '96, "Rzeczpospolita", nr 22 z 26.1.1996 r.; c) Therma '96. Targi sprzętu grzewczego, chłodniczego i klimatyzacyjnego. "Rzeczpospolita", nr 32 z 7.11.1996. 26 W. Szymanderski, Handel czy propaganda. Targi Poznańskie. Perspektywy, 1981, nr 23 s. 15; H. Wojciechowski, Ekonomiczne problemy rozwoju Międzynarodowych Targów Poznańskich. Roczniki Ekonomiczne, t.XX (1967-68), s. 211-221: tenże, O kompleksową analizę efektywności targów. Handel Zagraniczny, 1969, s. 171-175. 27 S. Szczęsny, Targowe królestwo...; Gazeta na MTP '95. Dodatek do "Gazety Wyborczej" .