FESTIWAL

Kronika Miasta Poznania 1995 R.63 Nr4; Poznań w literaturze, literatura w Poznaniu

ZAŁOŻENIA PROJEKTU FESTIWALU TEATRALNEGO MALTA

MICHAŁ MERCZYŃSKI

M iędzynarodowy Festiwal Teatralny "Malta" jest projektem artystycznym realizowanym w Poznaniu od 1991 roku. Festiwal odbywa się w trybie corocznych edycji. Organizatorami Festiwalu są Władze Miasta Poznania, Wojewoda Poznański oraz Fundacja Rozwoju Miasta Poznania przy znaczącym wsparciu Ministerstwa Kultury i Sztuki RP i Fundacji Kultury. Programem artystycznym festiwalu i jego produkcją zajmuje się od trzech lat Agencja Artystyczna Taff Art. Dyrektorem festiwalu jest Michał Merczyński, dyrektorem artystycznym - Lech Raczak, dyrektorem festiwalu Malta-OFF - Włodzimierz Mielcarek.

Podstawowe założenia projektu Festiwal Malta to: - Prezentacja nowatorskich i ważnych przedstawień teatru plenerowego i ulicznego z Europy. Większość spektakli odbywa się na terenach wokół jeziora Malta (stąd nazwa Festiwalu) oraz na ulicach i placach starówki Poznania. - W ramach głównego programu Festiwalu prezentowane są także spektakle w przestrzeniach zamkniętych. Jednym z kryteriów ich doboru jest kategoria przestrzeni teatralnej wykorzystywanej w sposób niekonwencjonalny. - Festiwal jest miejscem premier ważnych spektakli polskich zespołów, m.in. "Merlin" Towarzystwa Wierszalin, "Sabat" Teatru Ósmego Dnia, "Orbis Tertius" zespołu Sekta.

- W programie Malta OFF prezentowane są młode zespoły teatralne z Europy. Malta OFF staje się ważnym forum młodego, poszukującego teatru. W edycji Malta OFF'94 wzięło udział około 30 zespołów z Europy i USA.

- Festiwal Malta jest koproducentem spektakli teatralnych, których premiery odbywają się w czasie kolejnych edycji: 1993 r. - "Polskie głosy" Akademia Ruchu, Polska; 1994 r. - "Wormen" Trajekt, Holandia; "Tango wodne" Akademia Ruchu, Polska. W ten sposób staramy się stymulować twórczość artystyczną.

Michał Merczyński

W ramach programu "Poznań na Malcie" prezentowane są najciekawsze zjawiska artystyczne z dziedziny teatru, muzyki, sztuk wizualnych, prezentujące środowiska twórcze Poznania i Wielkopolski. - Festiwalowi towarzyszy nurt refleksji teoretycznej prowadzonej w ramach sesji organizowanych w czasie festiwali: 1994 r. "Teatr w miejscach nieteatralnych". Festiwal Malta jest także miejscem corocznych spotkań dyrektorów europejskich festiwali plenerowych poświęconych teatrowi plenerowemu i jego obecnej funkcji, problemom organizacyjnym festiwali teatralnych, a także znacznemu jakiego nabierają duże imprezy artystyczne (funkcja integracyjna) w zmieniającym się pejzażu kulturowym Europy. - Jednym z założeń programowych Festiwalu jest także próba możliwie pełnej prezentacji kultury teatralnej poszczególnych krajów i regionów Europy w kolejnych edycjach festiwalu. Po raz pierwszy próbę taką podejmiemy w 1995 r. prezentując teatr Katalonii (spektakle, pokazy wideo, wykłady, dyskusje itp.). - Projekt M.F.T. Malta jest konsekwencją dwóch przekonań: - w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat rozwijały się przede wszystkim te formy sztuki, które tworzyły tzw. "kulturę instytucjonalną", degradując ulicę, przestrzenie miasta i przestrzenie otwarte jako miejsca sztuki. Festiwal Matla stara się wpisać w nurt "rehabilitacji" przestrzeni miasta, jego centrum, ale także wybranych terenów peryferyjnych poprzez działania twórcze i powrót do bardziej otwartych form uczestnictwa w kulturze. - Sztuka ulicy, sztuka przestrzeni otwartej jest także sztuką demokracji, adresowaną nie tylko do tradycyjnej publiczności manifestacji kulturalnych. Celem strategicznym projektu MiędzYnarodowy Festiwal Teatralny Matla Poznań jest stworzenie w Poznaniu silnego międzYnarodowego ośrodka prezentacyjnego, twórczego i dokumentacyjnego zajmujqcego się problemami europejskiego teatru plenerowego. TowarzYszY temu przekonanie, iż Poznań może stać się miejscem ważnych spotkań artystów teatru w integrujqcej się Europie.

W ciągu czterech edycji Festiwalu Malta wystąpiło w Poznaniu ponad sto zespołów z Polski, Europy i USA. Odbyło się ponad 200 spektakli teatralnych, w tym 10 premier, które obejrzało ponad 200 000 widzów. Festiwal Malta, zachowując wysoki poziom artystyczny nie jest jednak festiwalem "artystowskim". Festiwal Malta jest świętem teatralności jako takiej, a jej głównym bohaterem obok sztuki jest publiczność, która tłumnie uczestniczy w wielkich widowiskach EIs Comediants, Dogtroep czy Teatru Ósmego Dnia i Akademii Ruchu i jednocześnie w skupieniu śledzi laboratorium teatralne Leszka Mądzika i Lecha Raczaka czy szekspirowskie spektakle kompanii Footsbarn w namiocie cyrkowym. Festiwal Malta poprzez swą ludyczność, różnorodność i barwność anektuje przestrzenie miasta dla sztuki teatru.

Opisując autonomiczne cele jakie stara się realizować Festiwal Malta, warto zastanowić się nad jego funkcją w kontekście polityki kulturalnej miasta, a także określić jego miejsce na mapie kulturalnej regionu, Polski i Europy. Poznań jest miastem postrzeganym przede wszystkim jako jeden z najważniejszych ośrodków życia gospodarczego kraju. Budowanie takiego image jest konsekwentnie realizowane przez władze miasta i regionu. W kontekście procesów związanych z reformą samorządową, postępującą przez ostatnie cztery lata decentralizacją i miejscem Poznania w tych procesach (m.in. siedziba Związku Miast Polskich, Wystawa Gospodarcza Związku Miast Polskich, siedziba Sejmiku Samorządowego), do tradycyjnego oblicza Poznania jako stolicy polskiego biznesu dochodzi charakterystyka stolicy polskiej samorządności. Dwie dominanty: rozwój gospodarczy, rozwój samorządności - ze zwróceniem uwagi na funkcje i znaczenie miasta w sensie POLIS - implikują

Michał Merczyński

Ryc. 2. "Wormen" Teatru Trajekt, fot. Piotr Długoszrozwój aktywności kulturowej: zarówno form działania w kulturze, jak i form uczestnictwa w kulturze. W polityce kulturalnej miasta i regionu pojawia się nowy rodzaj aktywności: obok finansowania instytucji kultury władze miasta Poznania wspierają i współfinansują projekty artystyczne promujące nowe, niestereotypowe, żywo reagujące na czas i rzeczywistość formy działania w kulturze. Wspieranie projektów artystycznych jest w moim przekonaniu najważniejszym elementem polityki kulturalnej Poznania - dynamizuje strukturę życia kulturalnego w mieście, wzbogaca i tworzy alternatywę dla propozycji instytucji kultury, jest też przejawem demokratyzacji życia kulturalnego.

W takim kontekście projekt Międzynarodowy Festiwal Teatralny Malta wspierany finansowo przez Władze Miasta Poznania, Urząd Wojewódzki w Poznaniu, Ministerstwo Kultury i sztuki RP, Fundację Rozwoju Miasta Poznania, Fundację Kultury, Ambasadę Królestwa Holandii, Konsulat USA w Poznaniu, Fundację "Pro Helvetia", Komisję Unii Europejskiej i program "Kaleidoscope" oraz poważne firmy prywatne, m.in. Lech Browary Wielkopolski S.A., Wielkopolski Bank Kredytowy, Kodak Express, Polkaufring, Serigraf; znajdujący także silne wsparcie promocyjne w mediach lokalnych i ogólnopolskich, m.in. w Gazecie Wyborczej i II Programie Telewizji Polskiej, jest postrzegany jako największy projekt artystyczny wspierany przez władze Miasta Poznania. Wymieniając wszystkich mecenasów, donatorów i sponsorów Festiwalu Malta zwracam uwagę, iż projekt ów zyskał uznanie zarówno w opinii

władz municypalnych, regionalnych i centralnych. Istotną część budżetu stanowią środki firm prywatnych oraz środki Unii Europejskiej. Subwencje programu "Kaleidoscope" oznaczają nie tylko istotny wkład finansowy, ale także promocję Festiwalu i Poznania w oficjalnych biuletynach informacyjnych Unii Europejskiej. Wybór Festiwalu Malta (pierwszy projekt z Poznania) przez selekcjonerów programu "Kaleidoscope" oznacza, iż projekt ten spełnia dwa podstawowe kryteria respektowane przez Komisję Unii Europejskiej i Radę Europy: - tożsamość kultury lokalnej a wspólne wątki kultury europejskiej - multikulturowe oblicza Europy.

Ów dialog kultur jest wpisany w autonomiczne cele Festiwalu Malta.

Ryc. 3. "Francesco" Teatro Nucleo, fot. Piotr Długosz

Michał Merczyński

Ryc. 4.

" Gigantomachia" Plasticiens V olants, fot. Przemysław Graf

Myśląc kategorię przestrzeni miasta jako kategorią kulturową pojawiają się zadania zewnętrzne, które festiwal stara się określić i realizować: - Festiwal w przestrzeniach otwartych: tereny nad jeziorem Malta, Stare Miasto, stare koryto Warty, Cytadela to przestrzenie animowane przez teatr; kontrapunktem są "miejsca teatralne", budynki teatrów, Pałac Kultury. Festiwal waloryzuje, odkrywa na nowo niektóre przestrzenie Poznania (Góra Przemysława - Teatro Toscabile, Silence Teatro; stare koryto Warty - Footsbarn; Polana nad Cybiną - Trajekt; Cytadela - Teatr Polski), a przede wszystkim animuje tereny nad jeziorem Malta, wykorzystując obiekty sportowe dla celów artystycznych. - Funkcja społeczna Festiwalu: "Spotkania nad Maltą są okazją do odświętnego bycia razem. Ludzie przychodzą tam z własnej woli i chcą być razem z innymi ludźmi. As simple as that. Podczas trwania święta nad jeziorem Malta

zostają zawieszone codzienne reguły gry, które prowadzą do agresji, do lekceważenia i negowania innych. Rodzą się w ten sposób nowe, autentyczne więzi społeczne. N ad Maltą gromadzą się tysiące ludzi, którzy dotąd po prostu nie umieli być razem z innymi, a już na pewno nie w tak dużej grupie. Nie umieli normalnie, po ludzku reagować na innych, obcych, poza sytuacjami, podczas których reguły zachowania się były regulowane przez instytucje państwowe lub kościelne. Tak więc już sam fakt, że ludzie z własnej, nieprzymuszonej woli gromadzą się z okazji teatralnego święta, stanowi objaw powrotu do normalności. W ten sposób festiwal teatru plenerowego staje się nieoczekiwanie formą antynerwicowej terapii. Pomaga w stopniowej zmianie nawyków regulujących mikrointerakcje. Święto łagodzi obyczaje, kształci wzorce zachowań uprzejmych lub choćby neutralnych; uczy cierpliwości i wyrozumiałości. Na pewno odzwyczaja od agresji. Teatr zawsze dążył do tego, by jednoczyć emocje

Michał Merczyńskitłumów w integrującym poczuciu zbiorowej tożsamości, przeżyciu prawdy o sobie samych poprzez piękno." (cytat pochodzi z artykułu Juliusza Tyszki pt. "Szkoła bycia razem"). - Promocja Festiwalu Malta jako propozycji turystycznej.

Na całym świecie działa następujący mechanizm:rozwój biznesu · <

· rozwój kultury

A «rozwój turystyki kulturalnej * Festiwal Malta zgromadził w 1994 r. ponad 100 000 widzów. Znakomita większość to mieszkańcy Poznania i Wielkopolski. Obecnie opracowujemy strukturę informacji o festiwalu jako propozycji turystycznej (min. prezentacja Festiwalu Malta na targach Tour-Salon). W sposób pośredni implikuje to wzrost koniunktury w usługach hotelowych, restauracjach, komunikacji irp. Letni okres festiwalu z jednej strony jest atrakcyjną propozycją kulturalną dla mieszkańców miasta i regionu, z drugiej wzbogaca atrakcyjność Poznania i jego oferty turystycznej. - Promocja Poznania jako ważnego ośrodka życia kulturalnego. Festiwal Malta'94 przyciągnął największą uwagę mediów ogólnopolskich i zagranicznych ze wszystkich imprez artystycznych odbywających się w 1994 r. w Poznaniu. Naszą ambicją jest przełamywanie stereotypowych poglądów, iż Poznań jest "miastem nieteatralnym" czy wręcz mało znaczącym ośrodkiem w życiu kulturalnym kraju. Doświadczenie "Poznania na Malcie", czyli prezentacji potencjału teatralnego Poznania, dowiodło, iż ta część festiwalu jest dobrą formą promocji (także zagranicznej!) teatrów poznańskich. W kolejnych edycjach festiwalu staramy się rozszerzyć "Poznań na Malcie" na sztuki wizualne i muzyczne. Pośrednio Festiwal Malta jest także ważnym elementem promocji Poznania w ogóle.