PRZYCITNEK DO HISTORII ORKIESTRY 57 PP WLKP W POZNANIU

Kronika Miasta Poznania 1995 R.63 Nr3; Bitwa o handel

JAN TERESIŃSKI

Wstęp

Uroczyście obchodzone jubileusze siedemdziesiątej rocznicy odzyskania niepodległości i wybuchu powstania wielkopolskiego zmobilizowały mnie do opracowania zarysów historii orkiestr wojskowych garnizonu poznańskiego w latach 1918/19-1938/39. Przeprowadzone w związku z tym rozmowy z żyjącymi jeszcze, byłymi członkami orkiestry 57 pp i rodzinami zmarłych orkiestrantów utwierdziły mnie w moim przedsięwzięciu. Tym sposobem udało mi się uzyskać materiały ikonograficzne i źródłowe. Obfitość zebranych materiałów potwierdziła raz jeszcze bezsporny wkład orkiestry w kulturę muzyczną Poznania i regionu Wielkopolski w dwudziestoleciu międzywojennym. Byłoby stratą niepowetowaną, gdyby uległy one zaprzepaszczeniu. Godnym podkreślenia jest fakt, że członkowie orkiestry zostali po wojnie muzykami wojskowymi bardzo często na stanowiskach tambormajorów i kapelmistrzów (zob. noty biograficzne). Niektórzy byli później członkami orkiestr teatrów muzycznych i filharmonicznych, jeszcze inni orkiestr przyzakładowych i związkowych. Znalazło to potwierdzenie w pisemnej wypowiedzi Wielkopolskiego Towarzystwa Kulturalnego. Wszystkim, którzy przyczynili się do skompletowania tych materiałów, wyrażam swoją wdzięczność. Specjalne podziękowanie składam działowi muzycznemu Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu za udostępnienie zbiorów i służenie fachową radą. Zdając sobie sprawę z tego, że opracowanie to nie jest niewyczerpujące, uprzejmie proszę o nadsyłanie pod moim adresem ewentualnych uzupełnień, uwag i sprostowań. Za nadesłane materiały będę bardzo wdzięczny.

Jan T eresiński

I. Zarys organizacyjny

Spontanicznie tworzące się podczas powstania wielkopolskiego oddziały wojskowe musiały zostać ujęte w ramy organizacyjne. Przy niektórych pułkach strzelców wielkopolskich tworzyły się samorzutnie orkiestry, niekiedy z organizacji paramilitarnych. Z biegiem czasu stworzono funkcję podoficera orkiestranta zaawansowanego w grze na instrumencie dętym. Nieco później z szeregów małoletnich ochotników wybrano umuzykalnionych, przyuczając ich do gry na instrumencie. W podobny sposób przebiegała organizacja orkiestry 57 pp w Poznaniu. Były powstaniec wielkopolski Władysław Guziński, doświadczony kapelmistrz, po studiach muzycznych w Lipsku prawie z całym zespołem przeszedł do wojska. Oddał również do dyspozycji zbiór instrumentów i nut. Wraz z synem Gracjanem uzupełnili skład orkiestry grającymi na instrumentach dętych ochotnikami z powstania i w krótkim czasie maszerowali, grając na czele oddziałów pułkowych. Już od samego początku organizowano kursy dokształcające i egzaminy kwalifikacyjne. Największe wymogi stawiano kapelmistrzom, którzy do 1926 r. byli pracownikami cywilnymi. Dla nich to w poszczególnych DOK urządzano kursy i egzaminy z zakresu przedmiotów ogólnokształcących, a na szczeblu ministerialnym odpowiednie kursy i egzaminy z zakresu muzyki. W wyniku tych działań Prezydent Rzeczypospolitej mianował ich w korpusie oficerów administracji - kapelmistrzami oficerami. Dla 57 pp wlkp został nim por. Jarosław Vorel. Jego poprzednikiem był chorąży Bankiewicz. Por. J. Vorel był przedtem kapelmistrzem 7 PAC w Poznaniu. Jego kwalifikacje najlepiej obrazuje cytat, który przytaczam za prof. Stefanem Poradowskim z artykułu "Nasze orkiestry wojskowe w radio", z dwutygodnika "Muzyk Wojskowy" 1927. "Kplm. por. J. Vorel jest wychowankiem Królewskiej Akademii Muzycznej w Budapeszcie, gdzie był też przez pewien czas członkiem orkiestry opery narodowej. W wojskowości służył jako kapelmistrz dywizyjny - pułkowy. Obecnie oprócz kapelmistrzostwa zajmuje także stanowisko wykładowcy w Wlkp. Szkole Muz., dokąd się przeniósł po zlikwidowaniu czynności, jako Nauczyciel w Państw. Konserw. Muz. w Poznaniu (gdzie wykładał 5 lat)". Na początku był zmuszony skierować całą swą energię na przygotowanie nowego narybku, ponieważ większa część podoficerów została przeniesiona do rezerwy. W krótkim czasie uzyskał wyjątkowe wyniki, czego dowodem jest zdobycie w 1927 r. I-go miejsca w konkursie orkiestr DOK VII. W nagrodę otrzymał batutę i złoty medal, które wręczył mu gen. Dzierżanowski. Przeglądu orkiestr dokonał tego roku gen. S. Taczak. Stan osobowy orkiestry ilustruje załączony wypis z "Informatora Muzycznego" z 1928 r. W 1930 r. nastąpiła zmiana na stanowisku kapelmistrza. Przybył bowiem z 54 pp z Tarnopola por. kplm. Antoni Szatkowski, były mistrz DOK VI, który przetrwał na tym stanowisku do wybuchu wojny w 1939 r. Awansowany został do stopnia kapitana w 1938 r. Tambormajorami byli min. st. sierż. Jan Malmurowicz, późniejszy ppr.

kplm 70 pp. w Pleszewie, st. sierż. Tadeusz Ogórkiewicz wywodzący się z armii pruskiej (do kraju wrócił z armią Hallera w 1920 r.), st. sierż. Kazimierz Staniszewski, plut. Julian Witman i plut. Jan Kaczmarek.

W trosce o poziom poszczególnych orkiestrantów organizowano bardzo często kursy doskonalące i kwalifikacyjne. Członkowie orkiestr garnizonu poznańskiego mogli korzystać również z systematycznej nauki w Państw. Konserwatorium Muz. i w Wielkopol. Szkole Muz. dr Piotrowskiego. O organizacji kursu w r. szk. 1926/27 dowiadujemy się z dwutygodnika "Muzyk Wojskowy" 1927 nr 4. Grono wykładowców tworzyli prof. dr L. Kamieński, prof. dr Piotrowski, dr Zieliński, por. Ciepielowski i por. kplm. V orel. Na otwarcie kursu przybył dowódca OK 7, gen. dyw. Hauser wraz z szefem oddz. wyszko mjr. S. G. Slaviczkiem. Z kapelmistrzów byli obecni: por. J. Vorel (57 pp), por. Słomowicz (58 pp), por. Szymkowski (7 strz. kon.), chor. Kujawa (14 pap), chor. Domański (15 p. ułanów), ogniomistrz Sternalski (7 pac), st. wachm. Zakrzewski (7 DAK), plut. Jonas (7 p. sap.). Wyniki kursu opublikowane zostały 1 kwietnia 1928 r. w "Muzyku Wojskowym". Min. st. sierż. Ogórkiewicz, tambormajor, uzyskał wynik bardzo dobry, a sierż. tyt. Kazimierz Staniszewski uzyskał ocenę dobrą. W ostatnim dziesięcioleciu obsada na poszczególnych instrumentach była następująca:flety - Gendera Franciszek, Kaczmarek Jan, Lange Michał, Szczepaniak Leon; oboje - Cichy Horian, Depczyński Kazimierz, Kryś Leon, Prabucki Alfons; klarnety - saksofony - Basiński Henryk, Dobroszczyk Leon, Gabryelski Roman, Gąsiorowski Jan, Kauch Franciszek, Krotoszczak Władysław, Lektarski Tadeusz, Niemy t Stanisław, Ruszczyński Witalis, Wącławiak Tadeusz; fagoty - Gabryelski Władysław, Lisoń Wilhelm; waltornie (rogi) - Duszak Antoni, Gadziński Roman, Gucz Stanisław, Kaczmarek Czesław, Priebe Tadeusz, Wasiak Antoni; trąbki (kornety) - Hudowicz Stanisław, Jagiełło Leon, Murzyn Leon, Sibilski Heliodor, Stryczyński Jan, Wojnowski Jan, Wittman Julian; puzony - Basiński Józef, Czaprowicz Stanisław, Hoffmann Leon, Jakubowski Stanisław, Maćkowiak Tadeusz; tenory - barytony - Bajon Edmund, Gabryelski Edward, Góral Stanisław, Leśniewicz Jan, Piotrowski Józef, Ratajczak Edmund; tuby - Cieślak Ludwik, Czerpiński Bolesław, Jarczyński Jan; perkusja - Brzeziński Karol, Hypki Bolesław, Ławniczak Jan, Stefański Edward; skrzypce - Gabryelski Edward, Hypki Bolesław, Kwaśnik Ludwik (z poboru), Ratajczak Edmund, Wiesenberg Daniel, Wojnowski Jan; altówki - Duszak Antoni, Kauch Franciszek; wiolonczele - Czarnecki Roman (z poboru), Krotoszak Władysław, Leśniewicz Jan; kontrabasy - Jarczyński Jan, Staniszewski Kazimierz.

Jan Teresiński

. 1 I WS% 1\liMMBtm*mil\l\M

Ryc. 1. Kplm. Szalkowski po nominacji na kapitana w 1938 r. w towarzystwie tambormajora Kaczmarka

.. .. UU

919.

Celem sprawdzenia poziomu orkiestr organizowano co roku konkursy dywizyjne i okręgowe. Na podstawie źródeł ustalono, że w 1927 r. i w 1928 r. mistrzostwo okręgu zdobyła orkiestra 57 pp wlkp, którą w tym czasie prowadził por. J. Vorel. Sprawozdania z konkursów były publikowane w "Muzyku Wojskowym" a później w miesięczniku "Orkiestra". Wzorowe instrukcje konkursów opracował oficer oświatowy OK 7 por. Jerzy Ciepielowski. Należy podkreślić, że instrukcja ta została wprowadzona na użytek całej armii. Wiele cennych uwag można wyczytać ze sprawozdania referenta muzycznego Min. Spraw Wojsk. - mjr kplm. B. Sidorowicza. Poza szczegółowym omówieniem niuansów artystycznych przedstawił również szereg trudności organizacyjnych, m.in. sygnalizował niewłaściwą częstotliwość występów, bo np. poznańskie orkiestry były o wiele częściej angażowane niż orkiestry małych garnizonów (Leszna, Ostrowa, Wrześni), które mogły poświęcać więcej czasu na przygotowanie się

i systematyczne próby. W późniejszych latach konkursy te straciły swój początkowy, właściwy charakter i zaniechano ich na pewien czas. Najbardziej dyskusyjną była sprawa zdobycia pierwszego miejsca przez orkiestrę 57 pp, a nie przez orkiestrę 68 pp z Wrześni pod dyr. kpt. kplm. Antoniego Szała. W następnym roku (1928) orkiestra 57 pp zdobyła mistrzostwo różnicą już tylko jednego punktu nad orkiestrą 58 pp, przejętą przed rokiem przez kpt. kplm. M. Chmielewicza, który swą prężną działalnością zdominował konkurentów. Sukcesy kplm. J. Vorela, kwestionowane przez recenzentów, stały się przyczyną nieporozumień, w wyniku których został on przeniesiony do innego pułku, a na jego miejsce przyszedł por. kplm. Antoni Szatkowski z 51 pp z Tarnopola, mistrz DOK VI.

W latach trzydziestych nastąpiła stopniowa stabilizacja orkiestry pod względem organizacyjnym i poziomu artystycznego. Kapelmistrz korzystał z możliwości dokooptowania muzyków z poboru i ze służby nadterminowej. Na wielkie uroczystości brał do orkiestry trębaczy i doboszy z kompanii. Z małymi wyjątkami stan ten przetrwał do wybuchu wojny.

II. Działalność orkiestry

Orkiestra przede wszystkim zaspakajała potrzeby własnego pułku. Dlatego uświetniała wszelkiego rodzaju uroczystości pułkowe, takie jak wymarsze i powroty z manewrów, świata pułkowe, przysięgi poszczególnych roczników itp. Jedno z załączonych zdjęć przedstawia przysięgę rocznika 1911, która odbyła się na dziedzińcu koszarowym 25 czerwca 1933 r. Na pierwszym planie widać orkiestrę z kpt. kplm. Antonim Szałkowskim i st. sierżantem, tambormajorem Kazimierzem Staniszewskim. W pierwszym szeregu od lewej widzimy saksofonistów: Stanisława Niemy te, Floriana Cichego i Franciszka Kaucha. W tym samym szeregu, ostatni po prawej stronie, widoczny jest trębacz Leon Murzyn (po drugiej wojnie światowej kpt. kapelmistrz WP). Nieco dalej w prawo trębacz Józef Dudek, a w dalszym szeregu Jan Wojnowski (po drugiej wojnie światowej por. kplm. 13 pp). W drugim szeregu rozpoznani zostali klarneciści Władysław Krotoszak i Henryk Basiński, a w głębi barytonista Stanisław Góral.

Orkiestra brała również udział w zaprzysiężeniu podchorążych w oficerskiej szkole rezerwy w Śremie, a od 1934 r. podchorążych z dywizyjnego kursu podchorążych rezerwy, który był zlokalizowany właśnie w koszarach 57 pp. Od czasu do czasu orkiestra występowała na terenie obozu ćwiczebnego w Biedrusku koło Poznania. Starsi obywatele m. Poznania przypominają sobie napewno koncerty plenerowe na placu Wolności, na Starym Rynku oraz koncerty w ogrodzie Zoologicznym i w muszli w parku Wilsona. Wielkie nasilenie tego rodzaju koncertów miało miejsce podczas Powszechnej Wystawy Krajowej w Poznaniu w 1929 r. W tym czasie orkiestra koncertowała codziennie, niekiedy dwukrotnie w ciągu dnia, w różnych punktach Wystawy. Na czele pułku brała udział w uroczystych defiladach z okazji 3. Maja, 11. Listopada i innych świąt państwowych. W wolnym czasie obsługiwała uroczystości organizacji

Jan Teresiński

Ryc. 2. Przysięga rocznika 1911, dziedziniec koszar, czerwiec 1933paramilitarnych (PW i WF, "Strzelec", KPW, Powstańcy-Wojacy) oraz innych organizaq'i społecznych (Bractwo Kurkowe, Kółka Przemysłowo- Handlowe, cechy rzemieślnicze itp.). Uświetniała również zewnętrzne uroczystości kościelne takie jak Boże Ciało, święto Chrystusa Króla itp. Należy wspomnieć o udziale w I Kongresie Eucharystycznym, poświęceniu pomnika Chrystusa Króla na placu przed Uniwersytetem Poznańskim i w procesjach przy sprowadzeniu relikwii św. Andrzeja Boboli do Polski w kościele 00. Jezuitów przy ul. Szewskiej. Po pierwszej wojnie światowej wyodrębniony zespół salonowy wykonywał ilustrację muzyczną do fumów niemych. W czasie karnawału organizowano szereg zespołów tanecznych, które przygrywały na zabawach w kasynach oficerskich i podoficerskich oraz na balach w różnych reprezentacyjnych salach na terenie miasta. W 1923 r. przebywał w Poznaniu z wizytą kurtuazyjną Marszałek Ferdynand Foch (marszałek Francji, Anglii i Polski). Na zachowanym zdjęciu wita marszałka król kurkowy, a z lewej strony stoi gen. dywizji Kazimierz Sosnkowski, ówczesny dowódca OK VII. Na tym samym zdjęciu widnieje kplm. W. Guziński z batutą w ręku na czele orkiestry młodzieżowej.

Z chwilą uruchomienia radiostacji w Poznaniu w 1. 1926-28 właśnie orkiestrze 57 pp. powierzono pierwsze koncerty w radio. Z tego okresu pochodzi obszerniejsza notatka opublikowana w "Muzyku Wojskowym" m 20 z 1927 r. pióra prof. Stefana Poradowskiego, pi. "Nasze orkiestry wojskowe w radio". 1

!3i*ai:Sf

Ryc. 3. Koncert orkiestry w Ciechocinku w 1930 r.

Omawia w nIej poziom artystyczny koncertów oraz przybliża sylwetkę por.

kplm Jarosława Vorela. W sezonie koncertowym 1930 (od kwietnia do września) orkiestra wyjechała, już z nowym kapelmistrzem por. Antonim Szatkowskim, do Ciechocinka. Koncertowała tam na wspaniałej stylowej estradzie w parku zdrojowym. Koncerty odbywały się dwa razy dziennie: przed południem od 8 30 do 10 00 i po południu od 16 00 do 19 00 . Występy te cieszyły się wielkim zainteresowaniem kuracjuszy. Przed estradą zbierali się liczni melomani, którzy w skupieniu słuchali koncertów. Tym bardziej, że dobór repertuaru odpowiadał publiczności, a interpretacja utworów stała na wysokim poziomie. W dowód wdzięczności wykonawcy obdarzeni zostali wiązankami kwiatów. Doniosła o tym miejscowa prasa i periodyki fachowe. Wielkim wydarzeniem dla 57 pp wlkp było nadanie honorowego szefostwa pułku królowi rumuńskiemu Karolowi II i przyjęcie przez pułk jego imienia. Miało to miejsce latem 1937 r. Ówczesny dowódca pułku był uprzednio attache wojskowym przy ambasadzie polskiej w Bukareszcie i z tego okresu wywodziła się wzajemna sympatia obu, mężów. Król Karol w mundurze pułkownika - dowódcy pułku - zajmował honorowe miejsce, w towarzystwie księcia Michała i generalicji rumuńskiej, na trybunach w Poznaniu i w Biedrusku. Stronę polską reprezentował marszałek E. Rydz-Śmigły, minister spraw wojskowych gen. T. Kasprzycki, minister spraw zagranicznych płk. J. Beck i dowódca OK VII gen. Knoll-Kownacki. Uroczystość ta była zarazem wielką manifestacją

Jan T eresiński

Ryc. 4. Członkowie orkiestry w kasynie (rok 1938)przyjaźni polsko-rumuńskiej. Należy wspomnIec, że orkiestrę 57 pp wlkp wspomagała w niektórych występach orkiestra 58 pp wlkp, głównie podczas wielkiej rewii i na defiladzie w Biedrusku. W 1938 r. orkiestra wraz z pułkiem brała udział w zajęciu Zaolzia, które później wzbudziło tyle emocji i zastrzeżeń w społeczeństwie polskim. Zgodnie z regulaminem o orkiestrach wojskowych kompletowano od czasu do czasu zespół symfoniczny. Miał on za zadanie popularyzować utwory symfoniczne kompozytorów polskich. W niektórych koncertach brali udział soliści instrumentaliści i wokaliści. Większe ożywienie działalności w tej dziedzinie nastąpiło z chwilą oddania do użytku Domu Żołnierza. Niekiedy obie orkiestry symfoniczne występowały razem tj. 57 pp i 58 pp. Miało to miejsce wówczas, kiedy w programie znajdowały się utwory wymagające większej obsady instrumentalnej. Każdorazowe pojawienie się orkiestry na ulicach miasta wywoływało wśród przechodniów duże zainteresowanie. Wszystkie przemarsze przez miasto w niedziele i święta do kościoła garnizonowego i z powrotem odbywały się w towarzystwie licznej młodzieży szkolnej i innych przechodniów. Godnym podkreślenia jest fakt, że orkiestra bardzo często koncertowała bezinteresownie na różne cele społeczne. Przypomnieć należy koncerty: na PCK, LOPP (Ligę Obrony Powietrznej Państwa), FON (Fundusz Obrony Narodowej), FOM (Fundusz Obrony Morskiej), na rzecz bezrobotnych, na powodzian.

III. Noty biograficzne

Orkiestra 57 pp wlkp brała udział w kampanii wrześniowej 1939 r. W czasie okupacji niektórzy członkowie przebywali w niewoli, inni wywożeni byli na roboty przymusowe w głąb Rzeszy Niemieckiej, a jeszcze inni przeżywali trudy okupacji w Poznaniu. Niektórzy działali w podziemiu i byli z tego powodu represjonowani, np. Antoni Duszak - waltornista - został wezwany do b. Domu Żołnierza tzw. Łaźni, skąd już nie powrócił. Po wojnie członkowie orkiestry przystąpili do pracy na różnych odcinkach.

Początkowo najwięcej było ich w zespołach wojskowych. Niektórzy z nich byli oficerami - kapelmistrzami (Leon Murzyn, Leon Szczepaniak, Jan Wojnowski), inni tambormajorami lub instrumentalistami. Niektórzy zostali członkami orkiestry operowej lub Filharmonii Poznańskiej (np. Władysław Gabryelski, Franciszek Gendera, Bolesław Hypki, Jan Jarczyński, Julian Witman). Inni poświęcili się pracy pedagogicznej lub zostali członkami orkiestr przyzakładowych, związków zawodowych itp. Informacje biograficzne ustalono przy wydatnej pomocy żyjących jeszcze członków orkiestry (głównie Franciszka Kaucha, obdarzonego znakomitą pamięcią) oraz rodzin zmarłych orkiestrantów (Tadeusza Ogórkiewicza, Franciszka Gendary, Leona Murzyna, Juliana Wittmana). Zakres informacji jest bardzo nierówny, uzależniony od zachowanych materiałów lub pamięci.

Dobroszczyk Leon - Uf. 3 stycznia 1921 r. w Sulęcinie pow. Środa Wlkp. W 1937 r. wstąpił do orkiestry 57 pp wlkp w Poznaniu. Niezależnie od zajęć w orkiestrze wojskowej uczył się w Państw. Konserw. Muz. w Poznaniu w klasie klarnetu prof. Józefa Madeji. Byłjednym z młodszych członków orkiestry. Wśród kolegów wyróżniał się nieprzeciętną dobrocią i łagodnością charakteru. Potrafił likwidować lub łagodzić wszelkie konflikty. Po wojnie grał w orkiestrze pocztowców i tramwajarzy. Od samego początku był członkiem Orkiestry Rozrywkowej Pałacu Kultury w Poznaniu.

Gabryelski Władysław - Uf. 15 kwietnia 1920 r. w Śmiglu. Po ukończeniu szkoły podstawowej w 1935 r. wstąpił do orkiestry 57 pp w Poznaniu. W tym samym czasie został uczniem Państw. Konserw. Muz. w Poznaniu w klasie fagotu u prof. Józefa Madeji. Po kampanii wrześniowej 1939 r. wrócił do Poznania. W kwietniu 1940 r. został wywieziony na przymusowe roboty do Berlina, gdzie przebywał do chwili zakończenia działań wojennych. Po powrocie do Poznania został przyjęty do orkiestry operowej i kontynuował przerwane studia muzyczne, które ukończył w 1953 r. Wkrótce powierzono mu stanowisko I-go fagocisty, które piastował do chwili przejścia na emeryturę. W 1954 r. został laureatem I-ej nagrody na I-ym Ogólnopolskim Konkursie Instrumentów Dętych w W-wie. Gendera Franciszek (1918 - 1987) - Uf. 29 marca w Berlinie. Po powrocie do Ojczyzny uczęszczał do szkoły powszechnej, po ukończeniu której wstąpił do orkiestry 57 pp w Poznaniu. Brał udział w kampanii wrześniowej 1939 r. Z chwilą zakończenia wojny podjął dorywczą pracę w różnych zespołach, a po powołaniu do życia Państw. Filharmonii w Poznaniu został w niej flecistą. Funkcję tę pełnił aż do przejścia na emeryturę. Poświęcał się również pracy pedagogicznej w szkołach muzycznych na terenie miasta Poznania i województwa poznańskiego. Zmarł 11 lipca 1987 r. w Poznaniu. Góral Stanisław (?) - Do orkiestry 57 pp przyszedł z Bydgoszczy. Był doskonałym barytonistą - tenorzystą i skrzypkiem. Brał udział w kampanii wrześniowej 1939 r. i dostał się do niewoli. W stalagu III B prowadził zespół instrumentalny. Po drugiej wojnie światowej był członkiem Orkiestry Symfonicznej ZZ Prac. Finans. w Poznaniu. Od 1953 r. aż do chwili przejścia na emeryturę był skrzypkiem w Orkiestrze Symfonicznej w Opolu, a później Fil

Jan Teresińskiharmonii w Szczecinie. Po przejściu na emeryturę prowadził orkiestry przyzakładowe na terenie m. Poznania, gdzie zmarł. Guziński Gracjan, syn Władysława - ur. 14 września 1907 r. w Poznaniu. Pierwsze nauki muzyczne pobierał u ojca, z którym później grał w orkiestrach wojskowych na terenie Poznania. Dyplom kapelmistrzowski uzyskał w 1928 r. w szkole muzycznej im. F. Chopina w Poznaniu. W 1. 1940-45 był więźniem obozu koncentracyjnego w Gusen. Tam również był członkiem orkiestry obozowej. Skomponował utwory o tematyce obozowej, m.in. marsz "Już przebrzmiał grom" i marsz "Zew", wydane po wojnie drukiem, pieśni obozowe "Golgota" i "Sen o wolności". Po wojnie poświęcił się pracy pedagogicznej jako wykładowca akordeonu w szkołach muzycznych i Wyższej Szkole Muz. w Poznaniu. Był również kierownikiem zespołu akordeonowego "Akord" przy organizacji "Służba Polsce". Ponadto kierował sekcją akordeonu przy OZNP dla województw zachodnich. Za pracę zawodową i społeczną odznaczony został Krzyżem Kawalerskim Odrodzenia Polski, Srebrnym Krzyżem Zasługi i wieloma innymi odznaczeniami resortowymi i regionalnymi. Guziński Władysław (1882 -1955) - Ukończył Lipskie Konserwatorium Muzyczne z tytułem dyrektora muzyki. Już przed pierwszą wojną światową założył prywatną szkołę muzyczną i był skrzypkiem Teatru Małego w Poznaniu pod dyr. Kamienicznego. Brał udział w Powstaniu Wielkopolskim. Był organizatorem orkiestry oddziałów powstańczych, która stała się zaczątkiem orkiestry 57 pp wlkp w Poznaniu. Później przeszedł do orkiestry 7 p.a.c. Po przejściu na emeryturę prowadził szkolne zespoły dęte w Rogoźnie z filiami w Obornikach, Lesznie i Wolsztynie. Zmarł w 1955 r. Hypki Bolesław (1921 - 1993) - ur. 1 listopada w Kołaczkowie pow. Września. Po ukończeniu szkoły podstawowej w 1935 r. wstąpił do orkiestry 57 pp wlkp w Poznaniu. Już od wczesnej młodości pobierał lekcje gry na skrzypcach w Państw. Konserw. Muz. w Poznaniu. Brał udział w kampanii wrześniowej i obronie Warszawy w 1939 r. Dostał się do niewoli, z której na skutek choroby został zwolniony. W czasie okupacji zatrudniony był jako pracownik fIzyczny. W lutym 1945 r. razem z ojcem uczestniczył w walkach o Cytadelę. Z chwilą uruchomienia Teatru Wielkiego w Poznaniu został skrzypkiem orkiestry operowej, a w drodze konkursu koncertmistrzem II skrzypiec. Funkcję tę, mimo przejścia na emeryturę, pełnił nadal. Niezależnie od tego był pedagogiem w szkołach muzycznych miasta Poznania. Zmarł 12 marca 1993 r. Kauch Franciszek - ur. 20 września 1912 r. w Gelsenkirchen (Niemcy). W1926 r., po ukończeniu szkoły podstawowej, wstąpił do orkiestry 57 pp wlkp w Poznaniu. Niezależnie od zajęć w orkiestrze był uczniem Państw. Konserw. Muz. w Poznaniu w klasie klarnetu prof. Józefa Madeji. Po odbyciu obowiązkowej służby wojskowej w 1935 r. został członkiem orkiestry w państw. Zakł. U mundurowania w Poznaniu. W czasie okupacji został wy wieziony na roboty przymusowe do Niemiec. Po powrocie do Poznania organizował i prowadził orkiestrę OMTUR. Po reorganizacji został pracownikiem finansowym i pierwszym klarnecistą orkiestry przy Izbie Skarbowej, gdzie pracował do 1951 r. Od tego czasu do przejścia na emeryturę w 1977 r. był członkiem orkiestry przyzakładowej "Stomil" w Poznaniu. Do dnia dzisiejszego jest "chodzącą historią" orkiestry 57 pp. Obdarzony doskonałą pamięcią dostarczył wiele szczegółów z zakresu historii i działalności tego zespołu. Przypomina, że na przełomie lat dwudziestych około 50% członków orkiestry wywodziło się z Poznania, w tym większość z dzielnicy Wilda. Kilku kolegów pochodziło ze Śmigla, co było niewątpliwie zasługą tambormajora T. Ogórkiewicza, który się tam urodził. F.K jest również doskona - łym gawędziarzem. Barwnie przedstawia sylwetki kapelmistrzów, podoficerów - orkiestrantów i elewów, przypomina wykonywane przez orkiestrę utwory i chętnie nuci niektóre partie solowe. Z dużym znawstwem opowiada o kompozytorach i genezie utworów. Murzyn Leon (1908-1988) - ur. 9 marca 1908 w Łobżenicy pow. Wyrzysk. W 14-ym roku życia wstąpił do orkiestry 62 pp w Bydgoszczy. Po egzaminie kwalifikacyjnym w 1929 r. został zawodowym podoficerem orkiestrantem. Od 1926 był członkiem orkiestry wojskowej w Tarnopolu, skąd w 1929 r. przeniósł się do orkiestry 57 pp wlkp w Poznaniu. W 1936 r. zdał egzamin doskonalący ze wskazaniem na tambormajora. W 1939 r. brał udział w kampanii wrześniowej. 17 kwietnia został ranny i dostał się do niewoli w rejonie

Iłowa, skąd przewieziono go do szpitala polowego nr 802 w Giżycach. Po zwolnieniu ze szpitala pracował jako stróż nocny w "Wach- und Schliisselgesellschaft" w Poznaniu, gdzie działał również w ruchu oporu. W wyzwolonym Poznaniu już 25 lutego 1945 zorganizował na Łazarzu cywilną orkiestrę dętą, z którą na czele pochodu przemaszerował na pierwszy powojenny wiec na pi. Wolności. 18 kwietnia tegoż roku wstąpił do Odrodzonego Wojska Polskiego. W tym czasie pracował w DOW nr 3 w Poznaniu, a od listopada 1945 do marca 1949 był szefem orkiestry 13 pp. Od marca 1949 do września 1960 był oficerem kapelmistrzem 10 p KBW. W stopniu kapitana przeszedł w stan spoczynku. Od 1961 do 1974 kierował założoną przez siebie orkiestrą ZOMO w Poznaniu. Prowadził również ożywioną działalność w orkiestrach przyzakładowych: był kapelmistrzem orkiestry MPK, PFMŻ i cukrowni w Szamotułach. Odznaczony był Krzyżem Kawalerskim Odrodzenia Polski, Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Walecznych i innymi odznaczeniami. Zmarł 14 października 1988 w Poznaniu.

Ogórkiewicz Tadeusz (1893 -1987) - ur. 2 października w Śremie. Pierwsze nauki gry na skrzypcach pobierał prywatnie w mieście rodzinnym. Po ukończeniu szkoły grał na trąbce w miejscowej orkiestrze. Obowiązkową służbę wojskową odbył warmii pruskiej i zwerbowany został do orkiestry wojskowej. W 1916 r. brał udział w działaniach wojennych na froncie zachodnim, gdzie dostał się do niewoli francuskiej. Z obozu jeńców wojennych dla Polaków w Le Puy Haute Loire we Francji poprzez organizację "Sokolstwa Polskiego" wstąpił do armii polskiej gen. Józefa Hallera. W 1920 r. był na froncie wschodnim w okolicach Równego, gdzie uczestniczył w zdobyciu orkiestry bolszewickiej (ukrytej w stodole). Na zachowanym zdjęciu znaleźli się byli orkiestranci bolszewiccy - Polacy, którzy powiększyli skład orkiestry 44 p strzelców kresowych w Równem, na czele której stał por. kplm. Ignacy Skupieński. Po przybyciu orkiestry do Poznania ulokowano ją w koszarach 57 pp wlkp przy ul. Grunwaldzkiej. Od tego czasu jako jej szef - tambormajor uczestniczył w systematycznej pracy nad podniesieniem poziomu muzycznego. W pierwszym okresie kapelmistrzem tej orkiestry był chorąży Bankiewicz, na miejsce którego przyszedł por. kplm. Jarosław Vorel z 7 pac, znakomity fachowiec, który położył jeszcze większy nacisk na poziom muzyczny zespołu. W ślad za wydanymi rozkazami zorganizował dla podoficerów -orkiestrantów i elewów kursy dokształcające i doskonalące. Z tego czasu zachowało się świadectwo, że st. sierż. T. Ogórkiewicz ukończył kurs dokształcający dla muzyków wojskowych i zdał z wynikiem bardzo dobrym egzamin na podoficera - orkiestranta i tambormajora. W1930 r. por. Vorel przeniesiony został do 6 p strzelców podhal. w Samborze, a na jego miejsce przyszedł por. kplm. Antoni Szałkowski z 54 pp kresowej z Tarnopola. Od tego czasu współpraca tambormajora z kapelmistrzem układała się niezbyt pomyślnie w związku z czym kilka lat później przeniesiony został w stan spoczynku. W cywilu uczył prywatnie muzyki i prowadził jako kapelmistrz orkiestry dęte. Na stałe związał się z orkiestrą dętą zakładów "Stomil" , którą prowadził, z przerwą okupacyjną, do czasu przejścia na emeryturę. Zmarł 17 kwietnia 1987 w Poznaniu. Priebe Tadeusz (?) - Waltornista orkiestry 57 pp wlkp. Brał udział w kampanii wrześniowej 1939 r. i dostał się do niewoli niemieckiej. Po wojnie, po powrocie do kraju został członkiem Państw. Filharmonii w Poznaniu, gdzie pracował do czasu przejścia na emeryturę. Pracował również w szkolnictwie muzycznym. Był wykładowcą w szkołach muzycznych, m.in. w Nowym Tomyślu i w Zbąszyniu. Był także dyrygentem młodzieżowych zespołów dętych. Zmarł w Poznaniu(?) Staniszewski Kazimierz (?) - Kontrabasista i klarnecista drugi po Tadeuszu Ogórkiewiczu st. sierż. tambormajor orkiestry. Po drugiej wojnie światowej był kontrabasistą w Państw. Filharmonii w Poznaniu. W latach 1950-1956 był członkiem orkiestry symfonicznej Związku Zawodowego Pracowników Finansowych w Poznaniu. Szałkowski Antoni (1891 -1984) - ur. 4 lipca 1891 w Wilnie. Był klarnecistą, dyrygentem orkiestr dętych i kompozytorem. Początkowo naukę gry na klarnecie pobierał jako elew w orkiestrze wojskowej w Wilnie. Do 1917 r. był kapelmistrzem 2 p dragonów w Suwałkach. W 1922 r. uzyskał dyplom w Konserw. Pom. Tow. Muz. w Toruniu. W odrodzonym Wojsku Polskim prowadził kolejno orkiestrę 3 p strzelców w Rypinie, 64 pp, 16 p artylerii

Jan T eresiński

pieszej w Grudziądzu i 54 pp kresowej w Tarnopolu. Na przełomie 1929/30 został porucznikiem kapelmistrzem 57 pp wlkp. w Poznaniu, gdzie w 1938 r. został kapitanem. Po drugiej wojnie światowej zajmował się pracą pedagogiczną na terenie miasta Poznania. Zmarł w Poznaniu 15 maja 1984 r.

Szczepaniak Leon - ur. 2 marca 1923 r. w Bydgoszczy. Po ukończeniu szkoły powszechnej w 1936 r. wstąpił do orkiestry 57 pp wlkp. w Poznaniu. Równocześnie był uczniem Konserwatorium. Brał udział w kampanii wrześniowej i dostał się do niewoli niemieckiej. W 1. 1940-45 pracował w fabryce H. Cegielskiego jako robotnik. W 1945 r. został przydzielony do orkiestry 12 dyw. piechoty w Poznaniu. W 1948 r. skierowano go do Oficerskiej Szkoły Kapelmistrzów w Rembertowie. Kapelmistrzem wojskowym był w latach 1950-1957 kolejno w: Brzegu n/Odrą, Opolu, Gliwicach i w Poznaniu. W stopniu kapitana przeszedł w stan spoczynku. Od maja 1958 r. do listopada 1980 r. pracował w Operetce, a później w Państw. Filharmonii w Poznaniu. W czasie pełnienia służby wojskowej zdał maturę, ukończył średnią szkołę muzyczną, a w 1962 r. Państw. WYŻSZe Szk. Muz. w Poznaniu. Po przejściu na emeryturę brał udział jako flecista w zespołach kameralnych i jako solista w koncertach szkolnych w Poznaniu i na terenie woj ew. poznańskiego. Vorel Jarosław (1889-1935) - ur. 1 stycznia 1889 r. w Hradcu Kralovem w Czechach. Był wiolonczelistą, kontrabasistą, dyrygentem orkiestr dętych i symfonicznych oraz zajmował się pracą pedagogiczną. Ukończył Królewską Akad. Muzyczną w Budapeszcie, gdzie był instrumentalistą w orkiestrach i w Operze Narodowej. Po pierwszej wojnie światowej był kapelmistrzem orkiestr wojskowych: 7 pac. i 57 pp w Poznaniu i 6 p Strzelców Podhalańskich w Samborze. Zmarł w Samborze w 1935(?) Wittmann Julian (1905-1974) - ur. 1 lipca 1905 w Poznaniu. Po ukończeniu szkoły został elewem orkiestry 25 pap w Kaliszu. W 1929 r. przeniósł się do orkiestry 57 pp wlkp w Poznaniu. Po egzaminie kwalifikacyjnym pogłębiał naukę w Konserwatorium, gdzie uzyskał dyplom. Brał udział w kampanii wrześniowej 1939 r. Zaraz po wojnie był członkiem orkiestry Opery Poznańskiej, a od 1 maja 1952 r. do 1970 r. członkiem orkiestry Filharmonii Poznańskiej. Rozwijał również działalność pedagogiczną: od października 1947 r. do września 1970 r. w szkołach muzycznych i w Wyższej Szkole Muzycznej w Poznaniu. Przez pewien czas był wykładowcą w WSM we Wrocławiu. W 1970 r. przeszedł na emeryturę i do września 1972 r. pracował na 1/2 etatu. Zmarł w Poznaniu 7 listopada 1974 r.

ŹRÓDŁA

1 "Muzyk Wojskowy" (dwutygodnik) 1925 - 1929.

2 "Orkiestra" (miesięcznik) 1930 - 1938.

3 "Radioli (tygodnik) 1928 nr 24.

4 "Informator Muzyczny" 1928.

5 Wielkopolski Słownik Biograficzny, Poznań 1981.

6 Leon Tadeusz Błaszczyk, Dyrygenci polscy i obcy w Polsce działający w XIX i XX w., Kraków 1964.

7 Jerzy Marian Dyrda, Monografia Wojskowej Szkoły Muzycznej przy Państwowym Konserwatorium Muzycznym w Katowicach 1930 - 1939 (praca dyplomowa PWSM w Katowicach, maszynopis 1971). 8 Jan Teresiński (maszynopis); a) 50-lecie Liceum Muzycznego w Katowicach, 1987; b) Almanach Wojskowej Szkoły Muzycznej w Katowicach, 1988; c) Przyczynek do historii orkiestry 59 pp Wlkp w Inowrocławiu, 1988. 9 Tadeusz Kutrzeba, Bitwa nad Bzurą 9-22 września 1939. Przyczynek do historii kampanii polsko-niemieckiej na obszarze Poznari- Warszawa 1939 r., Warszawa 1957. 10 Marian Porwit, Obrona Warszawy 1939. Wspomnienia i fakty, Warszawa 1959.

11 Edward Serwański, Wrzesień 1939 r. w Wielkpolsce, Poznań 1966.