MISCELLANEA
Kronika Miasta Poznania 1995 R.63 Nr2; Nasi Piastowie
Czas czytania: ok. 3 min."MIECZ ŚW. PIOTRA" pamiątka jednej z najstarszych legend poznańskich
WITOLD GAŁKA
N iedawny przedruk w Kronice Miasta Poznania artykułu W. Powela z 1935 roku przypomniał jedną z najstarszych legend o mieczu przechowywanym w Katedrze 1 . Dla wielu było ogromnym zaskoczeniem, że ten cenny przedmiot znajduje się w Muzeum Archidiecezjalnym w Poznaniu 2 . Nie wiemy, czy kiedykolwiek był on eksponowany. Pewniej jednak, odłożony do zasobów magazynowych został zupełnie zapomniany. Zastanawiać może, dlaczego ks. prof. J. Nowacki, który przecież nie mógł nie wiedzieć o istnieniu tego zabytku, pominął go w swych badaniach nad dziejami diecezji i kościoła katedralneg0 3 . Historia miecza sięgać ma samych początków biskupstwa poznańskiego.
Jan Długosz wspomniał o niej następującymi słowami: "papież Stefan, by uczynić początki pobytu Jordana milszymi dla kleru i ludu polskiego, ofiarował mu miecz św. Piotra, którym apostoł, jak wierzą, miał odciąć uszy Malchiasza w Ogrodzie Oliwnym, może ten sam miecz, a może inny zamiast tamtego i pobłogosławił na pamiątkę tak świetnego czynu apostoła; aby kościół w Polsce posiadał jawny klejnot, którym mógłby się szczycić za sprawą kapłana Chrystusa i następcy Piotra, na chwałę i sławę św. Piotra"4.
Materialym świadectwem tego, że historia podana przez Długosza była w przeszłych wiekach żywa, jest przedstawienie miecza na tle skrzyżowanych kluczy zachowane na srebrnym tłoku pieczętnym wójta Chwaliszewa z XVII wieku. Przedmiot ten, który w relacji Zalaszowskiego z 1699 roku "co jakiś czas pokazuje się (ludowi)", otaczany był wielką czcią. Właśnie jako relikwię traktował go jezuita Rzepnicki w 1762 roku oraz Stanisław Patelski. W "Summariuszu wszelkich dokumentów i akt kapitulnych", sporządzonym przez ks. kanonika Zymchanowskiego, a sięgającym połowy XIII wieku, znajdował się dekret z 2 lipca 1721 roku, w którym nakazano, aby miecz ten dla większej powagi przechowywano w kapitularzu katedralnym 5 . Ten niezwykle nośny znaczeniowo przedmiot pozbawiony jest pozorów zewnętrznej świetności. Uformowany został najprościej, z kawałka żelaza lecz
Witold Gałka
Ryc. 1. "Miecz Św. Piotra", zamknięty w drewnianej obudowie z wyciągiem tekstu Jana Długosza
Ryc.2. Miecz św. Piotra po wyjęciu z drewnianej obudowy
Ryc. 3. "Miecz św.
Piotra", zbliżenie rękojeści
Witold Gałka
Ryc. 4. Tłok pieczętny wójta Chwaliszewa XVIIw.
o wyjątkowej formie, rozszerzającej się znacznie w partii ostrza. Jedyny element dodany do tego skromnego monolitu stanowi przewiązka w miejscu stosowanej w wiekach średnich poprzeczki krzyża. Ta właśnie forma zdaje się odnosić poznański miecz do czasów rzymskich 6 , co może nadawać legendzie szczególną wymowę. Fascynująca sprawa chronologii i proweniencji wymaga jednak poparcia gruntownymi badaniami, dla których obecne udostępnienie zabytku stwarzać może ciekawe perspektywy. Jednakże niezależnie od wyników tych dociekań, dobrze się stało, że miecz ten może być zaprezentowany szerokim kręgom zainteresowanych. Jest to bowiem cenna, historyczna pamiątka katedry i naszego miasta, sięgająca zarania jego dziejów.
PRZYPISY
1 W. Powel, Legenda poznańska o mieczu przechowywanym w katedrze. KMP 1990, nr 3-4, s. 15-18.
2 Na ślad miecza naprowadził mnie ks. Marian Lewandowski, dyrektor Muzeum Archidiecezjalnego, któremu w ten sposób składam wyrazy serdecznego podziękowania 3Ks. prof. dr Józef Nowacki, Dzieje Archidiecezji Poznańskiej. Poznań 1959, t. I i II; O istnieniu miecza nie wspominają również autorzy Katalogu Zabytków Sztuki (Miasto Poznań pod red. Eugeniusza Linette i Zofii Kurzawy, część I Ostrów Tumski i Środka wraz z Komandorią. Warszawa 1983). 4Jana Długosza, Katalog biskupów poznańskich. KMP 1994, 3/4, s. 209-210.
5 W. Powel, op. cit., s. 15-16.
6 Ks. Marianowi Lewandowskiemu zawdzięczam informację o ekspertyzie, którą miano wykonać jeszcze za życia ks. kanonika Stefana Tomaszkiewicza. Wtedy także przeprowadzono konserwację miecza, zabezpieczając go przed niszczącym działaniem rdzy.
Powyższy artykuł jest częścią publikacji Kronika Miasta Poznania 1995 R.63 Nr2; Nasi Piastowie dostępnej w Wielkopolskiej Bibliotece Cyfrowej dla wszystkich w zakresie dozwolonego użytku. Właścicielem praw jest Wydawnictwo Miejskie w Poznaniu.