1. WŁADYSŁAW ODONIC PLWACZ, ks. wielkopolski, * ok. 1190 + 5 VI 1239 · Poznań, katedra, x 1218-1220 Jadwiga, córka? Mściwoja, namiestnika Pomorza Gdańskiego, + 29 XII 1249 Gniezno, katedra
Kronika Miasta Poznania 1995 R.63 Nr2; Nasi Piastowie
Czas czytania: ok. 5 min.2. PRZEMYSŁ (Przemysław) I, ks. wielkopolski, * m. 5 VI 1220 i 4 VI 1221 + 4 VI 1257 a Poznań, katedra, x 1244 Elżbieta, córka Henryka Pobożnego, ł 1224-1232 + 16 I 1265 c=i zap. Poznań, katedra
3. BOLESŁAW POBOŻNY, ks. wielkopolski, * 1224-1227 + 13 lub 14 IV 1279 en zap. Poznań, katedra, x 1256 Jolenta (Helena), córka króla węgierskiego Beli IV, * 1244-1246 + 16 lub 17 VI po 1304 · Gniezno, klasztor franciszkański; po śmierci męża klaryska gnieźnieńska
4? ZIEMOMYSŁ, * 1228-1232 ( + 1235 lub 1236cd. poniżej
12. ELŻBIETA, * 1261-1263 + 28 IX 1304 en Wrocław, klasztor klarysek x 1277-1279 Henryk V Brzuchaty, ks. legnicki i wrocławski, * 1245-1250 + 22 II 1296 en Wrocław, klasztor klarysek
13. JADWIGA (królowa polska, kor. 20 I 1320) * ? 1270-1275 + 10 XII 1339 en Stary Sącz, klasztor klarysek, x ? ok. 1290 Władysław Łokietek, ks. kujawski, łęczycki, sieradzki, pomorski, wielkopolski, krakowski, król polski, kor. 20 I 1320, * ok. 1260 + 2 III 1333 0=1 Kraków, katedra (Jadwiga po śmierci męża została w 1337 lub 1338 klaryską starosądecką)
5. SALOMEĄ, * zap. 1225-1235 + IV w 1. 1267-1274 en Głogów, klasztor d o minikański , x 1249 Konrad ks. głogowski, *1228-1231 + 6 VIII 1273 lub 1274 c=! Głogów, kolegiata
14. ANNA, mniszka w klasztorze klarysek w Gnieźnie, * 1276 + zap. jeszcze w XIII w.
m Gniezno, klasztor klarysek
6. EUFEMIA, * najpóźniej 1239 + 15 II po 1281, x 1251 Władysław, ks. opolski, * ok. 1225 + 1281 lub 1282 m Racibórz, kościół św. Jakuba
7. KONSTANCJA, * 1245-1248 + 10 X 1281 D zap. Chorin, klasztor cysterski, x 1260 Konrad I, margrabia brandenburski, * ok. 1240 + m. 15 III i 21 V 1304 n3 Chorin, klasztor cysterski
9. ANNA, mniszka i ksieni klasztoru cysterskiego w Owińskach, * 1253 + ? 19 V po 1295 r= Owińska, klasztor cysterski
10. EUFEMIA, mniszka w klasztorze klarysek we Wrocławiu, * 1253 + 5 IX 1298 1=1 Wrocław, klasztor klarysek
8. EUFROZYNA, ksieni klasztoru cysterskiego w Trzebnicy, * ok. 1250 + ? 17 II 1298 lF> Trzebnica, klasztor cysterski
Wykaz skrótów w biogramach Balzer - O. Balzer, Genealogia Piastów, Kraków 1895 Długosz, Roczniki - loannis Dlugossii Annales seu cronicae inc1iti Regni Poloniae KDP - Codex diplomaticus Poloniae, t. I-III, Warszawa 1847-1858 KDW - Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski, t. I-IV, Poznań 1877-1881, wyd. 1. Zakrzewski Kwart. Hist. - Kwartalnik Historyczny MG SS - Monumenta Germaniae Historica Scriptores I MPH - Monumenta Poloniae Historica MPH s.n. - Monumenta Poloniae Historica series nova PSB - Polski Słownik Historyczny Przegl. Hist. - Przegląd Historyczny
Wykaz znaków i skrótów * - urodzenie + - zgon x - małżeństwo r= - miejsce pochowania ? - niepewne ustalenie kor. - koronacjaw tablicy genealogicznej ks. - książę 1. - lata m. - między ok. - około p. - przed zap. - zapewne
11. PRZEMYSŁ (PRZEMYSŁAW) II, ks.
wielkopolski, krakowski, pomorski, król polski, kor. 26 VI 1295, * 14 X 1257 + 8 II 1296 =3 Poznań, katedra, x 1. polowa 1273, Ludgarda, córka Henryka I Pielgrzyma, ks. meklemburskiego, * 1260 lub 1261 + 11-13 XII 1283 r= Gniezno, katedra, x 2. 11 X 1285 Ryksa, córka Waldemara króla szwedzkiego, * 1265-1270 + 1289-1292 Poznań, katedra; x 3. 1290-1293 (p. 23 IV) Małgorzata, córka Albrechta III, margrabiego brandenburskiego, * 1270-1280 + 1315 1=1 zap. Ratzeburg, katedra; po śmierci Przemysła, x 1302 Albrecht III, ks. sasko-Iauenburski + 1308
15. RYKSA ELŻBIETA (królowa polska i czeska, kor. 26 V 1303), * 1 IX 1288 + 19 X 1335 D Brno, klasztor cysterski, x 1. 26 V 1303 Wacław II, król czeski i polski, * 27 IX 1271 + 21 VI 1305 · Zbrasław, klasztor cysterski (przedtem żonaty z Jutą Habsburżanką, + 18 VI 1297), x 2. 14 X 1306 Rudolf III, ks. austriacki, król czeski (przedtem żonaty z Blanką, córką Filipa III, króla francuskiego, + 19 III 1305), * ok. 1282 + 4 VII 1307 =3 Praga, katedra Św.
Wita
Kazimierz Jasiński
latach swych rządów w konflikt z miejscowym możnowładztwem, przeradzający się niekiedy w walki zbrojne. Konflikt ten zakończył się w 1318 r. Na czele opozycji możnowładczej stał Henryk z Lipy. W bliżej nie określonym czasie, między 1310 a 1315 r., Ryksa została kochanką Henryka z Lipy. W 1318 r. Jan Luksemburski nabył od niej za wynagrodzeniem pieniężnym jej uposażenie we wschodnich Czechach. Najpóźniej w 1320 r. Ryksa przeniosła się do Brna, w którym przebywała już do końca swego życia. Mniej więcej w tym samym czasie pojawił się w Brnie Henryk z Lipy, który został starostą morawskim. Swój pobyt w Brnie poświęciła Ryksa założeniu i uposażeniu klasztoru cysterek w Starym Brnie. Przywilej fundacyjny pochodzi z 1 VI 1323 r. Powyższa fundacja stanowi dzieło jej życia - opus vitae. Fundacji brneńskiej poświęciła wszystko czym dysponowała. Stworzyła i wzbogaciła swą fundację nie tylko przez własne, liczne nadania, lecz zadbała także o to, że i inni czynili nadania dla klasztoru starobrneńskiego. Do jego dobrodziejów należeli Henryk z Lipy, a przede wszystkim sam Jan Luksemburski. Dzięki zapobiegliwości i hojności Reiczki klasztor cysterek w Starym Brnie stał się najbogatszym klasztorem żeńskim na całych Morawach. Ryksa zasłynęła jako protektorka malarstwa miniaturowego. Z jej inicjatywy powstało co najmniej 9 (zapewne było ich znacznie więcej) bogato iluminowanych ksiąg liturgicznych. 26 VIII zmarł Henryk ż Lipy, którego zgon Ryksa głęboko przeżyła. Został on pochowany - zgodnie ze swym życzeniem - w klasztorze starobrneńskim. Ryksa zmarła 19 X 1335 r. w wieku 47 lat. Została pochowana w ufundowanym przez siebie klasztorze cysterskim w Starym Brnie. Z pierwszym mężem, Wacławem II, miała Ryksa córkę, Agnieszkę, która jest jedynym dzieckiem Ryksy. Agnieszka została w 1316 r. żoną Henryka, księcia jaworskiego. Małżeństwo z Rudolfem, trwające zaledwie 9 miesięcy było bezdzietne. Nie doczekała się potomstwa również ze związku pozamałżeńskiego z Henrykiem z Lipy.
Literatura i źródła
Balzer, s. 255-257; W. Dworzaczek, Genealogia, tab!. 2,47, 82; K Jasiński, Uzupełnienia, cz. 2, s. 109-110; tenże, Polsko a snatkova politika Vaclava II, Zpravodaj, ć. 28, vyd. Klub Genealogu a heraldikii, Ostrava 1986, s. 38; tenże, Rękopis zwany nekrologiem czesko-śląskim, Acta Universitatis Wratislaviensis, Historia 81(1994), s. 55-59; tenże, Ryksa, Magazyn Razem, 1986, nr 8/26, s. 31-32; 1. Kvet, Iluminovane rukopisy kralovny Rejćky, Praha 1931, (passin}); 1. Susta, Dve knihy ćeskych dejiny, wyd. drugie, t. 1, Praha 1926, s. 315, 392, 487; tenże Ceske dejiny t. 2, cz. 1, Praha 1935, s. 565, 620-621, 662, 702-704, 716, 730-731, t. 2, cz. 2, Praha 1939, s. 229-231, 328-329, 338-339, 358-359, 390, 421, 426, 501; B. Włodarski, Elżbieta- Ryksa, PSB 6(1948), s. 241-242. - MPH, t. II, s. 852; t. N, s. 655, tab!. VI; t. VI, s. 316; tamże, s.n., t. VI, s. 147; Kronika Zbrasławska, Fontes rerum Bohemicarum, t. N, Praha 1888, s. 85-87, 91, 110, 111, 113, 229, 243, 250, 265, 301, 335; Anonymi Descriptio Europae Orientalis, ed. O. Górka, Cracoviae 1916, s. 56; Codex diplomaticus et epistolaris Moraviae, t. VI, Briinn 1854, nr 191, 388, 400, 435, Supplementa, nr 15; t. VII, nr 87; Franciszkanie w Polsce średniowiecznej, cz. 2 i 3, Kraków 1989, s. 375; Monumenta Erphesfurtensia, ed. O. Holder-Egger, (w:) Scriptores rerum Germanicarum in usum scholarum, Hannover 1899, s. 329.
Powyższy artykuł jest częścią publikacji Kronika Miasta Poznania 1995 R.63 Nr2; Nasi Piastowie dostępnej w Wielkopolskiej Bibliotece Cyfrowej dla wszystkich w zakresie dozwolonego użytku. Właścicielem praw jest Wydawnictwo Miejskie w Poznaniu.