MIESIĘCZNIK POŚWIĘCONY SPRAWOM KULTURALNYM STÓŁ. M. POZNANIA

Kronika Miasta Poznania: miesięcznik poświęcony sprawom kulturalnym stoł. m. Poznania: organ Towarzystwa Miłośników Miasta Poznania 1923.08.31 R.1 Nr8

Czas czytania: ok. 3 min.

(OROAN TOWARZYSTWA MIŁOŚNIKÓW MIASTA POZNANIA.)

KKI)AKCJA: ZYGMUNT ZAI.KWSKI - KAZIMIERZ KUCIŃSKI - IłK. ANORZIil WOJTKOWSKl

Rok I.

Poznań, dnia 31. sierpnia 1923.

Nr. 8.

DZIAŁ IUSTOR YOZNY.

MASONKIUA NARODOWA W POZNANIU.

I.

Woluomtilarzs byli w Polsce prawdopodobnie już w początkach XXIII wieku. W r. 1738 wydal papież Klemens XII. wielka bulle przeciwko inasonerji. biskup włocławski Szembek dołącz.) 1 w r. 1739 do niej list pasterski. Zaprzestali wówczas pracy istniejący w Warszawie masoni. W Poznaniu loży jeszcze nie było. Natomiast w r. 1780 tłum przy rozruchacb ulicznych zrabował księgi, akta i narzędzia jakiegoś zrzeszenia wobioinularskiego. Z czasu tego posiadamy wiadomości historyczne o istnieniu loży w Po znanIU. Z inicjatywy loży staroszkockiej ..Royal Yorck dc 1 'amitie" w Berlinie powstały loże: w r. 1778 .. Katarzyna pod gwiazdą północy'- w Warszawie, założona przez .Michała Chełkowskiego z Górki w Wielkopolsce, a wkrótce potem dwie dalsze (..Świątynia Izy3y" - mistrz Jan Potocki - i "Bogini Ełcusis'") w Warszawie, równocześnie - dnia ó października 1780 -- "La constance couronnee (Stałość uwieńczona)" w Poznaniu, :i loże w Wilnie i jedna w Dubnie. Najpóźniej w r. 1780 uniezależniła się prowincja polska od loży berlińskiej, zyskując patent na utworzenie własnej loży macierzystej. Konkordat odnośny podpisało 11 lóż. w tych "Stałość uwieńczona" z Poznania. Do godności loży wielkiej macierzystej wyniesiono warszawską lożę ,. Katarzyna pod gwiazdą, północy" . Wielkimi mistrzami byli Ignacy Potocki. Mokronowski, w r. 1784 Stanisław Szczęsny Potocki. 1789 Kazimierz Sapieha. W r. 1786

KRONMK.A MIASTA POZNANIA

liczono w Polsce 20 lóż. w tein -i giówne prowincjonalne: w Warszawie, Poznaniu ("Stałość uwieńczona"). Wilnie i Dubnie. Pierwszym mistrzem loży poznańskiej był Ignacy Działyński.

Należeli do niej nietylko Polacy, ale także niektórzy Niemcy tutej. ;i. jak Stremler. Dilly i inni. .. Stałość uwieńczona-' powołała niebawem do życia dalszą loże polską p. n. "Orzeł Biały" oraz lożę ..Schnie der Weisheif. która w marcu 1784 pierwszy raz pracowała w języku niemieckim. Nie była ona jednakże wyłącznie złożona z Niemców, należeli zaś do niej także Polacy, głównie dysydenci, m. in. Aleksander Potworowski, pierwszy jej mistrz, Oassius, Mielecki, Molski, Grudzieiski, Hebdowski. Michał Sokolnicki, Bronikowski. Loże poznań-kie prosperowały dobrze i pracowały szczególnie nad pomocą dla ubogich. W r. 1787 przygotowywały się - na wniosek Dziembowskiego z loży głównej wschodu miejscowego - do wspólnej budowy lazaretu. Magistrat przyrzekł oddać plac i budulec, projekt jednakże nie został, z nieznanych przyczyn, wykonany. W r. 17!)4 ustala praca w lożach, i nie posiadamy z lat następnych żadnych informacji o zrzeszeniach wolnomulard-cich w mieście naszem. Za pierwszych rządów pruskich na ziemiach polskich powstały jedynie loże niemieckie, podlegające wielkiej loży macierzystej ,.Zu den drei Weltkugelu" w Berlinie. Loże tego kierunku posiadały Warszawa, Kalisz, Płock (dwie), Gniezno (dwie), Łomża i Łęczyca. Należeli do nich prawie wyłącznie Niemcy, głównie urzędnicy pruscy. N aczelnictwo prowincjonalne stacjonowało zrazu w Kaliszu, później w Płocku. Tegoż obrządku loża ukonstytuowała się w r. 18Ot> w Poznaniu p. n. .. Friedrich Wilhelm zur begliickendcn Eintracht", nie zdołała jednak umocnić swych czynności, gdy z wkroczeniem wojsk napoleońskich przeniósł się do Polski obrządek francuski.

Wojska te przyniosły loże polowe i spowodowały powstanie lóż miejscowych, zależnych od wielkiego wschodu francuskiego. W r. 1807 założono w Poznaniu lożę p. n. ..Bracia Francuzi i Polacy zjednoczeni (Les Freres Polonais et Fraucais reunis)-', w Warszawie lożę "Zjednoczeni bracia polscy" . Wielki wschód prowin - cjonalny dla Wielkiego Księstwa Warszawskiego powstał niebawem w Warszawie. W lożach panował zdecydowany kierunek narodowy i wielka cześć dla Napoleona jako wybawiciela narodu polskiego. Loża poznańska składała się z licznych. dygnitarzy

Powyższy artykuł jest częścią publikacji Kronika Miasta Poznania: miesięcznik poświęcony sprawom kulturalnym stoł. m. Poznania: organ Towarzystwa Miłośników Miasta Poznania 1923.08.31 R.1 Nr8 dostępnej w Wielkopolskiej Bibliotece Cyfrowej dla wszystkich w zakresie dozwolonego użytku. Właścicielem praw jest Wydawnictwo Miejskie w Poznaniu.
Do góry