KRONIKA MIASTA POZNANIA

Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony sprawom kulturalnym stoł. m. Poznania: organ Towarzystwa Miłośników Miasta Poznania 1929 R.7 Nr3

Rocznik VII. - Nr. 3.

Wad a w S z c z y g i e l ski.

KAZIMIERZ PUłASKI POD POZNANIEM.

Mało i niedokładnie znaną jest wypra,wa Kazimierza \Pułaskiego do Wielkopolski i oblężenie przezeń Poznania. D:>tychczasowa literatura, która margines:>wo zaZinacza tylko o tym drobnym zresztą epizodzie z działalności bohat,,-ra konfedelracji barskiej. nie zna właściwych ż'ródeł. Najstarszy histor-yk konfeder,acji barskieij - Rulhiell"e w 'swj "Histoire de l'anarchie de Pologne", któtrą pisał przeważnie na podstawie ustnych op'3lwieści emigrantów barskich, przedstawia wyprawę Kazimierz.a iPułaskieg:>1 na Poznań niezgoanie. z rzeczywistym jej pr.zebiegiem. 1 ) Nie mówi więc nic o jej genezie'; myli się twierdzą, że umowa Pułas1kiego z Zarembą dotyczyła marszu na Poznań; niezgodnem jest z prawdą, jakoby Za'remba, po.dczas oblegania Poznania przez Pułaskiego. miał trzymać na wodzy, ro\Złoż,:>ny w pobliskiej wiosce, cześćsetny oddział rosyJjski. A wątpliwe m również jest pr,zypuszczenie, że wyprawa obu wodzów do Wielkopolski, miała głównie na celu odciągnięcie wojsk rosyjskich od Cęstochowy, kt6ra, wskutok nieclawneg,::: usadowienia się w niej Konfederatów, slabo była jeszcze ubelZpieczona i łatwo mogła stać się łupem połączonego wroga. Wszycy następnie historycy, zajmujący się Stanisław£m Augns.tem, konfederacją barską, czy tez samym Kazimierzem Pułaskim, w identyczny zupełniQ sposób przedstawiali ową wyprawę. I wszyscy, począwszy od Lelewela, Kaczkowsjkieo, Schmitta, przedstawiali ją niedokładnie. Co wię'ej, zmarły niedawno histotryk Kazimierz Pułaski, który wiele lctt strawił nad badaniami dZliejów swego imiennika i krwniaka, powtarza bezkrytyczOle za swemi poprzed'nikami opowieść Rulhiere'a. 2 ) 1) CI. Rulhiere - IIistoire de ranarchie de Pologne et du demembrement de cette Republique. Paris et Leipzig 1843, 7. IV. str. 115. 2) Złota księga szlachty polskiej. Rocznik VIII. Poznań 1886.

Str. 323-324.

KRONIKA MIASTA POZNANIA

Inaczej 'rzecz 'przedstawia się na podstawie I znanych 'Jbece źródeł, 'W'śród których najcenniejszemi są listy PułaskiegO" pisane dOI Zaremby, znajdujące, się w Bibl'jotece Kórnickiej.a) Kr3njJki: Jezuitów paznańskich i berna'l'dynów poznańskich.).

o.h3k drukowanych pamiętników Ackermann':a), podają krótkie, lecz ,jedyne, poza listami Pułaskiego, wiadomości o oblężeniu Dl .

, -oZl11ama.

JakkJłwiek wyprawa Pułaskiego dO' Wielkopolski stanowi dr-obny tylko epizod w jego bohaterskich czynach wajennych. ta jednak l1?:uca ona charakterystyczny rys na bezsilność generalności i osób blisko niej stojących, których najlepsze plany obracały się w niw£/cz, dzi.ęki antagonizmom wodzów k.Jn£ederackich; w tym wypadku - między Zarembą i Pułaskim.

Józef ZaTemba zawodowy żołnier,z, wyniósł świetne wyksz.tałcenie wojskowe z Saks,onji. PrNd ko.nfederacją, ja'ko ma,jor w regimencie Joachima Potockiego, podczaszegrY litewskiego., brał cz.ynny udział w tłumieniu rozruchów hajdamackich na Ukrainie; po wybuchu zawieruchy b.J.rskie,j ;)staje regimentarzem sieradzkim, a w kwitniu 1770 r.. wy'ióŻiniony przez genel'alność, otrzymuje naminację na regimentarza prowincji wielkOjpolskicj.6) Ów prze.szło 35-letni, wytrawny wódz, z obawą i lękiem patrzał na szaleńcze niekiedy czyny, nie obeznanego należycie ze s,ztuką wojnną, młodego, bo zaledwie' 23 lat liczącego. wówczas Pułaskiego. Kiedy zaś przedsiębiorczy i zawsze czynny Puh'l.ski objawiał chęci zebrania pod swOlje dowódiZŁwo więksZle liczby oddziałów konfederackich, nawet z pokrzywdzeniem Zaremby, ten ostatni zajął wobec ni'ego nie'hętne stanowisko. Przedstawiciel sta1rego rodu Zarembów, widział swoją wYŻSZJŚĆ we ws,zystkicm: w urodzeniu, ma,iątku, w wieku, doświadczeniu, wykształceniu,. zwłaszcza 'Wojskowem, wreszcie w 'hierar.:hji konfederackiej, był bowiem regimentarzem 14 wa

9) Przechowywane w Archiwum Zaremby w pudle V. tece 192.

.) Kronika Jezuicka znajduje się w Bibljotece Jagiellońskiej,.

Bernardyńska zaś w Poznańskiem Tow. Przyjaciół Nauk.

5) (Ackermann). Aus der letzten Zeit der Republik Polen, GedenkbHi.tter eines Posener Biirgers (1760-1793). Wydał Christian, Meyer. Miinchen 1908.

II) Pamiętniki Kitowicza. Lwów 1882, t. I, str. 203-204. A(rchiwum) Z(aremby). II. 189.