POZNAŃSKA GMINA ŻYDOWSKAku wynosiła zaledwie 60 proc. całości wymiaru. Wcale niemała część podatników odwoływała się od decyzji Komisji Szacunkowej Gminy, ustalającej wymiar składki na dany rok. Wśród odwołujących się są wszystkie grupy podatników, a więc bardzo biednijak i ci, których wyżej zaliczyliśmy do kategorii zamożnych. Nasilenie odwołań występuje zwłaszcza w pierwszych latach dekady, latach kryzysu gospodarczego, kiedy to znaczna część podatników znalazła się w wyjątkowo trudnej sytuacji materialnej.30 Dodajmy, że zarząd gminy wręcz niechętnie zgadzał się na umorzenie składki czy teżjej obniżenie i takie stanowisko konsekwentnie reprezentował wobec zarządu miejskiego, który po zasięgnięciu opinii kierownictwa gminy, podejmował wiążącą w tej sprawie decyzję. Budżety gminy rosły wraz ze wzrostem liczby osób wyznania mojżeszowego jak i też ze wzrostem wymiaru podatku w kolejnych latach. Prześledźmy dokładniej ten problem. W kolejnych latach preliminiarze budżetowe przedstawione przez zarząd gminy organom wojewódzkim do zatwierdzenia wynosiły: w 1933 roku - 60885 zł. (tylko II półrocze), w 1935 r. - 84333 zł., w 1936 r. - 78687 zł., w 1937 r. - 95028zł., w 1938 r. - 108222 zł. i na rok 1939 preliminowano 99099 złotych. 3l Zarząd gminy, jak widać, miał do swojej dyspozycji w skali roku znaczne środki, z których opłacano funkcjonariuszy gminy, utrzymywano bądź dotowano zakłady opiekuńcze, utrzymywano obiekty sakralne, pokrywano koszty uboju rytualnego, regulowano powinności i długi. Znaczną część środków pochłaniały pobory funkcjonariuszy etatowych gminy. W 1938 roku wydatki na ten cel zamykały się sumą 32201 zł., co stanowiło około 33 procent całości wydatków. Gmina zatrudniała średnio 20 pracowników, w tym między innymi rabina, sekretarza, kantorów-rzezaków, dozorców synagog, nauczycieli szkoły religijnej, pracowników rzeźni, cmentarza, łaźni, dozorców cmentarza. 32 Kosztowne było utrzymanie bóżnic, cmentarza, łaźni rytualnej, znaczne sumy pochłaniała amortyzacja budynków administrowanych przez gminę i bieżące utrzymanie biur zarządu gminy. Ta ponosiła również wydatki z tytułu opłat za światło w urzędzie i synagogach, ubezpieczenia pracowników. Widoczne są w budżetach wydatki przeznaczone na opiekę społeczną i tzw. dobroczynność. Tylko w 1938 roku przeznaczono na te cele około 12 tys. złotych. Wśród wydatków przewidzianych na te cele (rozdz. IX - Dobroczynność i opieka społeczna) największe sumy przeznaczono na różnego rodzaju zapomogi, wyżywienie żołnierzy podczas świąt, subsydia dla niedołężnych, zakup macy dla ubogich, subsydia dla zubożałych kupców, pomoc zimową dla związków rzemieślników i kolonie letnie dla dzieci. Od 1937 roku rośnie zadłużenie poznańskiej gminy żydowskiej. W maju 1938 roku zarząd gminy w uzasadnieniu do budżetu na ten rok stwierdza: "Gmina ma poważne zaległości wobec instytucji państwowych i samorządowych, jak i wobec instytucji i osób prywatnych". Dodajmy, że deficyt budżetowy gminy na rok 1937 wynosił ponad 13 tys. zł. a w roku następnym przekroczył już ponad 16 tys. złotych. Dwa były główne źródła rosnącego deficytu. Po pierwsze, rzeczywiste wpływy ze składek gminnych były wyraźnie niższe od planowanych i po drugie, gmina w związku z reemigracją Żydów z Niemiec i Francji do Poznania musiała przeznaczać znaczne środki na pomoc dla współwyznawców.

Kronika Miasta Poznania 1992 R.60 Nr1/2

I. Kowalski

Na mocy rozporządzenia prezydenta RP z dnia 14 października 1927 r. powierzono gminom wyznaniowym żydowskim szereg zadań religijnych a wśród nich utrzymanie w każdej gminie rabina, synagog, cmentarzy, łaźni rytualnych i innych instytucji związanych z kultem religijnym. Wyjątkowe miejsce w tej działalności zajmował rabin - duchowy przywódca gminy, członek jej zarządu, biegły w prawie religijnym.

Poznańska Gmina Wyznaniowa Żydowska z początkiem lat trzydziestych nie miała obsadzonego stanowiska rabina a jego funkcję pełnił od 1929 roku podrabin. Przygotowania do wyboru rabina na terenie gminy trwały parę miesięcy. W listopadzie 1934 roku Zarząd Miejski zatwierdził komisję dla przeprowadzenia wyborów rabina w mieście. Na jej czele stanął Marcin Cohn, przewodniczący zarządu gminy. Na liście uprawnionych do głosowania znalazło się 511 osób. 34 Jedynym kandydatem do objęcia stanowiska rabina tutejszej gminy był jej dotychczasowy podrabin, Dawid Szyje Sender. Wziął on udział w rozpisanym przez kahał konkursie na objęcie stanowiska rabina, przedłożył odpowiednie świadectwa, potwierdzające jego kwalifikacje - gruntowną znajomość nauk religijno-talmudycznych. Kandydat legitymował się między innymi świadectwem wystawionym przez Związek Rabinów Rzeczypospolitej, w którym stwierdza się, że posiada dostateczne kwalifikacje rabiniczno-teoretyczne, jak i praktyczne i jest godzien zajmowania stanowiska rabina. Dawid SZ)je Sender urodził się 3 sierpnia 1903 roku w Dobrzyniu nad Wisłą.

W okresie od 1925 do maja 1929 roku mieszkał w Koninie, do Poznania przybył na stałe w dniu 10 maja tegoż roku. W dniu 23 czerwca 1935 roku przeprowadzone zostały wybory rabina w gminie poznańskiej. Z braku materiału źródłowego trudno jest dzisiaj ustalić przyczyny nikłego udziału w wyborach uprawnionych członków gminy. Głosowały zaledwie 192 osoby (37,7 proc. uprawnionych), głosów ważnych oddano 185, w tym wszystkie na kandydata Sendera. W sprawozdaniu z przebiegu wyborów przesłanym do Zarządu Miejskiego czytamy: "Wobec powyższego Komisja Wyborcza stwierdza, że kandydat Dawid SZ)je Sender został wybranym".35 Pobory rabina w tutejszej gminie wynosiły w 1938 roku 4740 złotych rocznie, ponadto miał on prawo do zajmowania bezpłatnie mieszkania w budynku, stanowiącym własność gminy.

3. Działalność opiekuńcza i oświatowa gminy

Poznańska Żydowska Gmina Wyznaniowa, podobnie jak dziesiątki innych gmin w kraju, wiele wagi poświęcała w swych działaniach sprawom rozbudowy instytucji i zakładów opiekuńczych i rozwojowi różnych form tej opieki. Podmiotami opieki byli ludzie chorzy, zniedołężniali starcy, opieką otaczano sieroty, biedne kobiety w okresie popołogowym, samotne matki, pomocy udzielano przejezdnym przez miasto biednym Żydom. Najpełniej zakres tej działalności można przedstawić, prezentując poszczególne instytucje i zakłady pomocy, prowadzone przez miejscową gminę. Do najważniejszych instytucji opiekuńczo-leczniczych, prowadzonych przez gminę należy zaliczyć Szpital Żydowski Fundacji im. Abrahama i Henriety Rohrów, położony przy ul. Wały Wazów 4/5. Fundacja A.H. Rohrów utworzona została 30 czerwca 1887 roku, zatwierdzona zaś przez władze pruskie w 1890 roku. Po odzys